Safa.
Chriftianos , vt contra ad uer fans difcrimen duremus fta»
biles,necfæuitiam tuam torquctis horreamus, animemur
magis quam doleamus. Iftaefficit co nfcientia, quæ remi-
nifcitur vnicum Dei filium àd protegendos viótorefque
efficiendos liios fuæ diuinicatis præbere præfentiam : hinc
efticit tir, vt qua nos credis exringui poena,viuificemur. Id
etenim nobis,qui cum,propter quern pati mur,efle nobif-
cum credimus,in augmen turn virtutis adfumimus, quod
ra crudatui ipttaftiprödeflepünitor; Kinc eftquódmalis
tuis qUatiéntibüs non frangamur,quantoque varie conti-
nua crudelitate vexamur,tantofirmiterroboremur.Eft c--
him nobifcura illc quiadolefeentes Hebræos crede n tes in
fe,incamino ignis tutatus eft, ipfe firmatnoftras mentes,
ipfe fen (um regie noftrum, ipfe diuino incendit amore fuo
noftra corda , & adtolerantiam lantftæpaflïonisanimar:
vnde Sc nemo noftrum mortem quam inferre minitaris
cogi tat, iedinimörtalitatem, nec temporariam per te ilia-
tam pcenam, fed gloriam fempiternam. Tormentis nam-
que martyres Dei confecrari, & ipiàpaflîonisprobâtione
córonari,apci iunt ira fecræ fcrip tu tqiPretiofa in eonjpefludo-
mini morsfanflorum eius. Et, f i coram bominibus tormentapafti
funtftes eorum immortalitdte plena eft,& in paucis vexation mul -
tis benedijponentur, quoniamDeustentauitiüos, &inueniteosdi-
gnosfe.tanquamaurum infornaceprobauiteo$,&quafi holocaufta
hoft'ta accept t cos,in tempore erit rejpeflus illorum,iudicabunt natio-
nes,&dominabunturpopulis, ®nabïtDominas eorum inperpe-
tüum. Qui igitur tan tam felicitatem eonfccuturos fe de
D e i praefumunt magnitudine & exultant,neceflè eft & future
Cogitantes gaudia»præfentia tua mala calcent. Yniéi
Dei filij diuina vox eft : Qui amat animam fuam in ifto feculo,
perdetillam,&quï odit animamfuampropter me,in vitamaternam
conferuabit earn. Quo diuino hærentes Çhriftianipræcepto,
licet in metnbris noftris refultans, Conftanti, tua vngula
recurrat in vulnera, ftamusftabimusqjlmmpbiles, te atqj
omnibus poenis rais forcioresihoc Iblqm nobifeum ipfî re-
üoluerites, quod ifta crudelitatis tuæ carnificina nobis lit
vtilis ad gloriam fempiternam. A barbaris læpe parcitur
vidtis, & eft locus inter arma dementia?, & v tique apud
eosquiferali ritu fint vitam ducences.Hoc yero inenarre-
bile eft quod fit aduerfiim nos à te,qui tibi bene yoluimus..
àtquevt contingat defideranres iumus »Deumqueiugicer
obfeçrantes non definimus.ipoHas,profcribis, maâas gla-
dio, varie punis, nec corpora quæ laniare fenxifti fepeliri
permittisieleemofynam fieri prohibes, omnia metalla, o-
mniaque loca exilia vocari,quæ putabantur digna, noftro
tuæ calliditati refiftentiumxeplefti numero: relegando infontes,
famé, fiti, nuditate vexando nondéfiftis. His ilia
ingeris mala qui æternam cupimns côfequi bcatitudinem.
Et tarnen , Imperator crudeli filme, quicquid ferai ria tua
nobis intulit at que i rrogat ura erit, aduerte,quodmenda-
ciumfit, liquident nec mors fendis qui nos præceflèrunt
martyribus per te illara, mors fit, necia&ure, néq; dam nu,
fedfideifoenerario femper Chriftiana ; vobis tyrannisin
perfecutione,peruerfe quæftione rorquèmur. Quqenim
generenocentescogunturadeonfitendum ,jéonoscom-
pellimur modo ad Çhriftum vnicum,vérilïimum filium
Dei neganduip.Sedvt ilîi'pro mentis confefii damnantur,
fie nos quia Déi filium non negamus,çoronamur ï quibus
i vi<ftoriaeft,à te illata damnatio: auferimura te è medio,
risadfuturam gloriam,qua reuelabiturinnobu. Cuiusclariratis
gloriam cogitantes,prefluras omnes & perfecutiones noh
Iblum per te illacas d diabolo, fed & per o'mneseius homines
, nos toleraréfeiuos Chrifti conuenic, quia licetfint
multæ, tamènexomrtibusillisliberamur, qui filium Dei
yerum elfe filium crecftmus':&cumduWe.flèperfo,nas,Pa-
trem, & Filium memincrimuS , tarnen vnamdiuiuitatem
patri & eius vnico filio vindicemus. Hasnôftrasiuftas in-
uiiftafque âudiens allegariones,quia fulbnereveritatem il
le qui tuam obfeditruenç,em non poteft ,inftigat tuum fe-
rinumanimum, vtnosquamàcerrimevexes, exquifitis
poenarum generibus excrucies, cur noli mus iter deierere
falurare.Hinc eft quodniipia tua caidelitasnoftrisilludit
corporibus,cur magniæfti merims fidem, cultorefque Dei
nos elle non abnegemus:toris in nos incumbis carnificinae
tuæ viribus, atbicratas nociturum tenobis »ignoraisprobations
rioftræ nos gaudere occafionibus:hi videlicet qui
felicitatem noftrum hianc exiftimemus maximam,fi in hoc
iuftitiæagone tua carnifice manu nobis contingat pro Dei
iugulari filio aftabiles contra tuam religiofe mente perfta-
musinlaniam , vincente feiheetin nobiseo pro quo pati-
mur : quicquid fiib perfona noftra in iniuriàipfius diuina&
maieftatis tu profane iaâitas fermone vacuo,$cinanicol-
loquio, vol un tate praua:quæ cundla duramens tua & q b -
ttinata p'éâroris fericasin nécem fuægignit falutis, dutna
religioneDei diftèntis ducente dementia, furore rapiente,
omni dénique te imraànitate vexante, quà inftigans pari-
teracferris,eo quem negasprotegente corra tuam, belua,
immanitatem,vt vel verio folent mari moles oppofitæ,re-
lu<ftamur,Ferianrlicetpertediabciliciflu<ftus , & pulfenc
latè vagantes mundi turbines, ■ magis magifque immobi-
lis vc eft erit virtus, nec vndis tuarum infeftationum cir-
cum fpumantibus fuccumbemus operti, fedcócraomnia
erimus femperereâipericula : fiquidem non fit Chriftia-
nus animus abieâus qui fternatur & iaeferurad vitiâ:, fed
eo vlquefitgenerofusacnobilis, vt contra omnia tenta-
menca immobilis viôtorque permanear.Nôn fumùs Chri-
ftiâni, cogitantes præ(eiicis ftagilis viræ dul ccdinéperfeui,"
fedfumusadipifcicupientesærernæfeçuritaris & felicira-
tisgloriam, perpetuæ beacitudinis,po(Ieftionpm. loannis
apoftoli beati,vt terrena fpeinentei, cæleftia fequi defide- G
remus,hortantis religiolàvox eft, Etmunduftranjit,& con- i.Iohan.z.
cûpifcentiaeiusquiautemfeceritvolunfatemI>ei,tnanetinater- 1
mmyquomodo&Demmânetmaternum.Cvimhoecha.ÇmiiCyx-
pio te cognbfçere eu m omnibus tuis præftigijs ac fraudi-
bus , cum que vaftiflima fieuiciæ tuæ crudelitate, iacere te
fub ter pedes Dei feraorum,omnem gloriam tuæ van^do-
minacion is duci d nobis arque haberi pro nrhild, nihil que
te aliud elle d no bis fencin',eu m omni Vigore arque âublq-
ritate i mperij rai ,quaminanemaurulamiaclare.nos :hæc
quiiquam de tuismrtaftis dicat adularoribus. Nonreti-
nes,Conftâti, dixiffe me iadicibusxé.vel omiflo audiente,
quod licet totum militem rautn in nos decreuiflès iacere,
regai tui telain nos execracores blalphemiæ tuæ, yc in fa-
cnlegi tui decreti contemptores om nia fua coiliderent ar-
ma:Nec fi tarnen quodpoftemüs à propofito recedcre,fed
eu pro tua ilia prudentia in omni pro te moriundos bello
milices cuos cenfiiiftj, ChriftiattoS vero lanxifti dei opor-
cuiflèexiftere négatoires, SC vtique tui lentmnt dolorem
vulnerum: dolent fe periftè, dolent hanc amittere lucem:
Nos vero primo fendre poenarum cruciatus non polfu-
mus, in quibus Chriftus pati tut, in quibus Chriftus æter-
nam (alutem operâtur. Deinde quiapræfentia pro nihilo
ducamus , & Juraine in illo perénni femper fucuri Iumus,
i quibus coram non audeas blafphemare. Proftetniturece-
I nim vnavoce Chrifti rnilitisillé ÿ qui contranoftram eon-
! feflîonem religiofam m cemanens loquitur,ille qui per te
i noftrum fitit fanguinem, ille qui tuam obfeditmentem,
contrenuléitpræfenriaméqltôrumE)ei : atque ferre n o n ________ ________H L J P H WÊ
I Talet cum diffentimus à te , qui dicas éflèeifnihilo filium quifieri poteft,vt non pro Chnfto Dei fiiio,vite æternae tri-
! DcI:cam“ ntraftaniusminas füas omnemquccmdelita- butore.iàcnlegiofuiKftatismanibus tuismaiuimu3inrer-
tim catnrfianæ mx potemia eius uiuari peoteftiq; calea- fid , qui aliter nos deo patri placcre nonpoii'c cernâmtis,
mus.- caftigan te profedo fenrtSems feruornm conftantia nili conuenri i te ad negandum vnicum Dei filium eius,
i atciuctulcramia.ipuciiat.-Nû/irtrr.ctumrumqaipoiiiioccuU- permottemetiarnipi'am, vetümeflèiliùmDeifilium cô-
riarpm,m*zuautmmitmtemmquipmft & corpu,,&ammi felfifuetimus î Deteftabilismens tuaindignefert.quiadi-
\paimmgAmntm. Pauitettambeatilfimi eius apoftoli ad j camusChriftumDeifilium.deiefleveibura.dei&piemiâ
te calcandumtyrânomm omnium tyranuum hottamen- ; Dei vittuttfm.DeunivcrumdeDeo'vero,natum deêatre’
‘ Ismmamm,SumKfilqOa:S,MmJUiiià,&bmdesD,,l co- idetldcfabaMiipimsMtaendelumiacMtumnoDhaùm.
vniusfuBftamiatillumeirecumpatre.quodGraid1
j ™“r-£tnemm>Ex‘P m°™n‘lfeMndtgnaiptJSwKibuw tempo- d i c u a t , pet quem omnia film fa d a , fine quo nun. |
-— ;------- -------- -------------------------- ------- 1________ ________ , ' . ' ■ _ '■ __ ' quam
Pro Dei Filio.
quam fuerit pater.Indigné fers Arrij vermis, cur defendamus.
quodclaritàSjpoteftàSjmàgnîtndôjæterhitàSj diuinitas,
quævna fitpatris, &vniciciusfiüjv Noneflènouum
quod nösdegati aïfeuerabamusin tüo palatio, Sr firm.an-
do non defumus femper fie fuiflè & eflè creditüm a Chri-
ftianis,fleuri apud Nicæam contta hærefim tüàm Arriafta,
Sc omnes errores videcur efle figura fides confcripta, fi tandem
oculos ferpentis mbrfibus confoflos cordis tui apé-
riaSjinuenies quod hatte habet, hanc défendit ecclefia fidem
, quam fibi tradicam cognofcit per beacos apoftplos.
omnes momenco peragrare il poïfes gentes inuéniflès,fto-
lidiflîme Imperator, vbique Chriftianos fleuri nos crede-
rerinhaederenfionenoftraperftàntes pro Deifilio Vtnos
moricupere.
At tua houella prædicatio & récens religio fub
prætextu i^ e i blafphemia in pernitiem falutis tuæ per
teprolatà,npn folum adhuclimitem Romanum peragrare
non valuit,& vtîque te facis agente,fed & vbiradicesfi-
gere tentauerat, aruit, recedentibus fcilicet omnibus Dei
quo cé ordine poîfent fine vitæætemæ radicibus pofituni
lecare, liée te maledicis VOcibùs dicàs à nobis obiurgàri, fi
quæ dignus ésaruftici$,licet caihen Gbtiftiahis,au'dis.No-
uimus no maledicendum, fed magis propter inimicös 'ró-
gandum.-filius etenim Dei reriim cüm fit dolninu's,tameh
Cuni maledicerecur.non rcmalédicebat.Gçcerum firerüm
malediccrec dominusftantæ vtique maieftatisimpetu vni^
uérfa conciclérent.dicis vtique ad hæc,dominus te mirerti
eflè voluic quippe antiftirem fuum-,&tu te peruicacçm mé
circà pr^:bes:propheta:,apoftoli, & chorus Euangelioruhi
non occidendum docent.Tu Contra,Deo dignans inter fi-
ceredicatos: Chriftianiadplacandum quem colimus ,his
rebus opus eflè nouimus,quibüsillum dcledtari ac gahdè-
re feimüS. Si igitur placere cenfehdum eft pofte DeO
qüod faciS, omnes nos opbrtet homicidas eflè, iâcrilégois
ac blafphemosiO Conftanti,quam ingentis fis deihénriæ,
videris : confpicioir yèterator ille fubcilis, circumfcriptor
innocenrium, in tua mehte fedem fibicollocaflè j & arbi-
trarisnonteadhuc publicatum j adhuC(ift Ouero cum fis
famulis à te, atque paucis rais quos lolium eflè fuper fru- lupus perfrigefeis tu, qui à fanófciffimis prbphetis beftia nomentuinfeminatos
Dominus praedixerat, tecum marfeti-
bus,quae omnia tibi praeftitit atq; eft praeftans artifex frau-
dis ac mortis,qui per te plurimos blanditijs obliqtits illicit
ac decipit:qui cum fit reus totius fceleris fuggerit cordi illi
tup amariflinip,vt nos tanquam reos alicuius crirhinis punias.
beatiflimis apoftolis canis ac lupus rapax fubor-
nacus,cum fis opcrariuSiniquicatis j tanquam minifteriu-
ftitiæj& te eflè hominem cenfesj cum nihil hominis nifi li-
neamenta aciummam figurant géras. D oles téimmahem
beftiam dici,nihil te hominis nifiiinéamentaacfummam
fed profpice tandem,aperi cordis oculos in quib.tibi gerere figuram.Dic qüçfo ah pollis innocenrium inreremminariSjd
nihilluminis eft,féd omnis caligo,& ingentes tenébrç ver-
fantur, Sc inuenies quod mors tua fragili illata poceftate
integriorem reparet vitam, quod hæc magis nos deducat
ad gloriam,per ignés,per gladios,per cacenas,acferas, per
quicquid denique rabies tua pijflimi Imperatoris in no-
ftram cenfuericingerere necem, ratante Dqo non modo
non extinguimur/ed magis atque magis viuificamur, qui
ptor memo dici Chriftianu$,&non potius,infanus,hebes
vecorfque, hoftis quippe Dei religionisj in qua pietas,hu-
manicasjomnilquciuitiua verfatur,in qua hec malum pro
malo dilcitur reddereUn qua rion oecidere,fed occidi prc;
peer Dei filium docemur. T u , lacrilego cojnatu tup con-
temp tam vanamdominationem tuam confiderans j tor-
menta admoues,fed eft protedpr fidei^uberaator lalutis;
Matth. t&
Litc.g•
meminerimus nil eflè fuper nos præter Deum, vnde era- re<a° r animarum, que nos Impellis htgare femperino bil
befeit atiimus deuotus atque maricipatus Deo tibi per tua
mortuo biafphemiam cani latranri contraveritatem4ver-
mib^s Arrij fcatenti fuccumbere.fetuorum Chrifti animæ
quoties vim diligenter veram examinant tormentonim,
confideraht nullum maiusefle tormehtutn quam ate ad-
uerfafij noftriferuo feruüm; vind Chrifti^ Reéôrdamur
dpminüm dixifle : Siquwvultpofl me venire, abnegetfefibi, &
toUatcrucemfuam,&fequatur me.Qmenimvoluerit animafuam
faluam facëïefçrdet illam. Qgtautem perdident anima fuam proper
mejnuenïéïeam. Quid enimprodett hominifi totum mundum
lucretur,anima verifuadetrimentutn patiaturtaut quam dabit ho-
m commutation?anima fua îMartyrijjogi t digriitas,vt vitam
Chriftiani morte contemnamus.Sî^ùtdém npulitii felutis
genüs per Dei filium fuerit tributUm intérire he petéàm.
Nouimus haric efle nobis traditam diuinitus difeiplinam,
vt fine vllo terrotë militiæ vim tueàmur tanti nominis *
quippe quosiam pridem æternæ memoriæ tupiditaSab-
ftraxerità defidêrio iftiuS lud's *■ quofqüe ad calcanda bm-
nia têrtenà Chrifti focietas fegrégarit; Crefcit, Conftanti,
cradelitàtis tuæ pugria-.ied crefèere aduerte Si Chrifti militibus
glpriàm ,ne retardâmur dcnirjue àb acië cotmèhtorummetu,
fed ipfis magis tuis tormeittis ad aciem ptouo-
tamùr.Hæc ita eflè negare nPii poterisiquando conlpicias
pari Sc fimili calore virtutisChriftianos torb in otbé adge-
tendum certamen ariimatos,quândo vidéas milice Chrifti
jrtCorrüptam fidéifirmitatem i quod non deteftandæ tu^
blànditiæ décipiaht -, hott minæ furoris tui terïëâht j non
ctuciâtüs tuæ earriificiltæ, âctormenta crùüèlitatis deüin-
cant,illo Videlicet ih nobis mahènte,& nobifciim fèihber
cohftitutP,qüi ad beàtosapbftplos dixerit-Vobifcum lum
omnibus diebiis vfq^ âd confilrtimariPhé fecüli; Eft vbiq-
ptæfenSiquia Omhipbtèfts fit fiiiüs totum pbtëiis j cui cùiri
pâtre Vna fit ætèrnitàs âtqiic poteftâs diüiha: fed te quanta
éàligoobfederitiricrëdüHtatiSi quantàquë tfenèbràrüm &
ëttorüm hübëS tüùm peftus bbdüxerint s did hbh phtëftj
qui cUrtt te Chriftiaùüm fingàs,Ghriftiàhüm tâmèn hbmg
e medio aufetrchitaris.iritér hæc datUrbS lëgeiitèr vëhiâiil
cdnfptcere débés j qübd prü meritô impietatis tùæfacühj
diamedioërisingetiij mëiad exëci'audum lëdeferiBcréno
valuerit; dedifle i«e etfcnim yidebànt formàrii VniUerfiS
Déum timëntibilS , præbiulîèquë matëriam crdélàturisj 1 diM ÈÊÈÊêêS è è Ë s i
cum femper adeft certamininoftro, quia præliatorës atq;
aller tores diuihi lui nominis erigat.Hinc cil quod fer aie n-
tes iniufti tiæ tuæ ac mihiftris , hoc eft concàrnificibus tuis
torquentibus, ftemus forti ores, ihaiiimamur vt tuam vn-
gulam artus noftri pülfati ac lahiati 1 uperent. Quo modo
etenim inexpugiiabilem fidem liiperare poterie læuiéhs
diuplagarepecica , cümomnismiles Chrifti fciacipfum
pro quo pàtitur fecum eflè prælèncem, gaudentemque de
luorum toleranria feruorumîftamus vnqUe famuliChrill i
eius maieftate firmati, voce libera j mente incorrpca, relis
quidem fragilibus tuis nudi^fëd ilia induti arma, quæ nos
vc indueremuseft deprecatus beacus Apoftolus dicens.
D e catero confirmamini ih domino, & in poténtià virtutis eius, &
induite arma Dei,vtpofittisfare aduerfus remedia diàboli quid non
ejl vobis coüu ftatio aduerfus carnem &fangmetn,fed contrapotefia-
tes,contra bum mundi reflores tefiebrarum bar Am, contrajpirtraita
nequitia in caleftibus .propterea àccipite arma Dei± vt pofiitis fefi-
Jlerê in diê malo,&tn omnibus perfeflt.jiarepi'acitifli lumbos vejlros
vnveritate, indueHtesloricàtntujhtta, & caktdttpedesihprapara-
tioneEuangelijpads,in omnibus ajfumentesf(utu?nfideiytn quopof-
JitisômHia uccula nequtfimi cadentta exttnguere,&galeamfalutvi
&gladiümjpïritus, quod eft verbum Det, per omnemtrattonem &
obfetràûonmorântesàMmtemporeinjpirttu, &iniUum btgilan-
tes.Igitur ,qüiatalicer atiiiatos tantapotéricia mutiitos lu-
perare non pbflic tua pâtrilqufe tui cruuelitaS -, Vc fæpé dictum
éftjftctimüs ik ltamus, & quoad viqüè côlumas corpora
noftra-, ft&tUriIumusfaliftariChrifticlÿpéO; muniti
loriëàpiëcaciseius $ circumdati lan£tofpintu,gubernari
immobiles) &ihagismagifquèiriômnibusauétores pel-
ieritéS omnem vocem feruicucis> Cerci etenim Sc fide n ces
fumUs nullis nos tüisiniidijs) nulla tua callidicate j nullâ
fcauillatione,nullis tuis fraudibus pbfl: à propofito vigoié
dedüchqUahdoquidem Iciamus quod emm finis delicto-
tüm tobrs fit j dèinde feqüitur Vita quæ femper fit , àmplë-
iftamiitque beati Cbnfilia apoftoli eiusjeiüïque imi rat ores
atq-, participes delidetemusinueniri qui altzümQModtum
vêtus homo hojler corruinpitur^qutitttus eft tnnouetur.EtJi terrejlrû
domtisnoftti corporis diffpluttur, c&kftù aüijiutur, &quoÜpoftn in
iorporjiperegrtnemur ddomtnüiCüm qtio apoftolo m regms cç-
leltibus vbèieS laudes refertè non pocerilnüs Deo j hifi
prius morte expuigataadimmorcalialüCaehda premia ve-
Q * -, ' fieriihus
Èphèf.6:
ï£er.ji