1
lu lij Firmici Mat er ni, r - . ■___ ___.
A- ducaui.decymbàlobibi , & religion is fecreta perdidiri.
QuojlGraecofermonedicitur -ripm*&?•»<*■ >
>ifïn'ww^,>ij9mf»xw. Male riufer homo de admiflofaci-
nre conftteris, pefti£erum veneni virus haufifti,& nèfario
■ furorisinftinftulethale poculumlambis ,. cilmmiftyrn
mors fcquitur fempcr,;& poena seterna. Hoc,qâod bibine
te prædicaSjvitalemvenamftringicin mortem,& Cedes animæcqntaminata
malorum cecontinuatione côturbatv
Alius eftcibus, qui fklutem largitm‘& vitam, alius eft ci-’
■ b,us,quihominem fummeDeo & commendat & reddit,
■ alius eft cibus , qui languentes releuat,errantes rcuoeàc,
lapfos erigic ,.qui morientibusætetnoe iromortalitaris lar-,
giturinfigma.ChTifti'pânem, Chrifti poculum quaere, vt
terrenafragilitatecôtempta-, fubftantia Hominis immor-
,talipabulo faginetur. Quis eftautem hiepanis, velquod
poculum ? de quo in iibris Salomonis Sapientia magna
voee pr£EclaiTiat,ait enirii : Venite,ér manducate deweu pani-
hu&iô“ btbitevmum,quoà mifcui', Melchifedech Rex Salem,
&facèrdosfummiDei j reuerte'nti Abrahæ cum pane &-
vino benedi&ionis obtujit gratiam. Ifaacetiam cü Iacojj
bencdixiirec, cum hoc idem Efau àpatre fuppliciterexi-
geretjicfponditeipai^r | Domnurn tuumfeciillum,& om ties
fratres eius fecifernositritico &yinoconfirmauiülum.Tanc Efaü
caftis fuos mifera 1 anient^ione deflcuit, qüia tritici & vi-
ni,id eft,futuræfelidtatis perdiditgratiam. Quod autem
confectatis hominibusiDeo panis diuinus ifte præftetur,
per Efaiam dicirSpiritus ( a n t e : Sic dicit Deminus,Eccfqtii
firuiunt mibimanducabunt, vprautm efurietis.Ecce qui feruitmt
mibi,iucundabuntur ,rcs confundcnnni, vos ïnterjiciet Domains.
Non folum partis îfte à Deo lummo faciilcgis &impi,is
denegatur,fed & poenapromittitur,& acerbæ mortis de-
ccrtiuncufexicia , vceluricpti^us faucibus diùinæ ani-
rôaduerfiomscxitusîrigeratur. Sequuntur etiam hoc ide
33'Pfal. veneranda refponfa, ait enim per Dauid Spiritus
fùafio Quid jlh fa lfe fpei polliceris iniignia ! Nul-
Cluifli pa
nis & po-
culum.
P rtHtrb.y.
Gcnef.+1.
Efa.lj,
Pfalm. 33.
nuclc cos
Iqui-nunc
lune in in:
iferno, per
•tere aquf
Jab his qai
Uunt I
Jczlo.Notauithunc
locum Io-
annes Mai
donatus
in i6iLugç
'jvcrfii 23.
I D
Merita.
HGör Chri-
ftusore
proprio de
fignauerrt
, veritatem
..fuicorpo-
'Cap. 6.
Tympano
rum vlus.
Dc altera
quadam
lum apud re lumen eft, nec eft aliquis fponfus qui hoc
mereaturaudire.Vnum lumen eft/vnus eft Iponfus homi
num quorum gratiam Chriftus accepit.Non pbteris ad te
alienaefelicitfatis tansferre gloriam , nec poteris cceleftis
numinisiplendofe decorari.lp tenebras fqualoreiq; proiedus
es;illiclordes,rquallor,caligo,renebr^,&perpetu^
noiftis dominatur horror. Si vis vt tenuis faltem t i^ fplc-
dorltfminis luceat,erigevultus,&demerlbserige oculos,
& defertisliis ad eum te confer qui dixit: Ego film
di,emus diuinis praceptis c’bntinetur,vt in hac terrenacb
Uerlatipne opusnoftrum perdieslinguloslucear. Lucere
autem non poteft nifiimmaculatanos confcienti*orna^
metitaprötexerint,nifi integra nds & incorruptavitaco-
mendet »tucorietur nobis veri lumiois gratia: tunc fe nobis
lucis autor infinuet: tunc very lumen & ac-cipeje pof-
fumus & viderc. Sed vt facrilcgae voqis comprimajuxim-
probitas/quis fit verefponfuslacrarum ledtionum oraculistomprobabojVtptobetyr
fpoium efieC,hriftum,fponfa
in qua di-
;ucrfis ca-
fibus tte-1
bantur
[ftica «
tlonc.
njEcclefia m:ex quo venerando patri ipirityalesfilij per
diés fmgulos procreantyr. In hacjrtobationé arcana pro-
phetarum veneranda pandantur. Adfiftatnobis landioru
óraculorum fidéSi loeldiuino fpiritUvinonente ficdicit:
Canite tubatn Ston,fdn£iificateiemnium,&indicitecurationem,
aggregatepopulum , fatiéhficate Ecciefi&m, excipfie maiens natu,
^IligiteparuuIosU^eniesyrohdatJponfiusdecubiculofiiOi&Jponfd
Ét ibaUmofiuo. Hoc idem Ierc mias fimili ratipne figy ifi^'.
cat,aiténimcumlerpfolymatruciminaturpraculp : it
auferamde cïuïtutïbus hid# , (t de vtbïbus lerufiilïm yoctm l&tdtt-
tium,vocem jpotiftetvocem Proceftumfpoufi etiam per
Plalmos pr^dicatSpiritus landtus.In xiix.Plalmo hoc in
uehituroraculu, aitenim-’ Ef ipfievelutjponfus egrediensde tba-
lamofuo exult amt,vt 0 igas viamcurrere. Afiummoccèli profcttia
eius,et dccurfio e'm yfiqueadfumpium eius'cttioti eSlqüilutOAttt
landt us: Gufniteet videte quoniani dulcis eft Dominus, duke est • calore eiuj.Sccretiora panelatur arcana,in Apoealypfh^ui^
fdlefiepabulum, dulcis Deiubus, nec habet in ft mifer&famistftftf fit fponfus inueniemus, ita enim fcripttim eft; Veniofienda
tormnttm, et de medullis homïman ,pr<£cedentis veneni virus ex- 1 , tibi nouam nuptam vxorem agni.Etduxit me in^rituinmontem
cludit. Haec ita efle fequentiaoraculi refponfa declarant,. magnum,etoftendit mibyciuitatem fantam lerufalem deficenden-
aiteninuT meteDommum fanftieius, quia non e8inopiaeis,qui rcwdgra/o.Inueftigaridu eft, quid etiam nobis dq hacipfa
metuunt eum. Diuitef èguerüftt, et efiurierunt,qui autem inquitut re tradat Êuangelica ^ifciplina, inueniemus eriim in EujPagaEnorö
my,
Chriftus
&Ecclefia
lonfus &]
Iponia.
Cap. z.
Capa 6.
angelio Ioarinis ita efle fighatum : V0i mibiipfiesefiis,.quo-
nmndixi e\s,qui mißt fiuiit able/oïfitlymüadmeyquijinofumCprißuSyfedquoniamißusfiimantetpfium.
Quin.babetJponfamjponfius
eft,amicus auùmjponfi eßyqüiftdtet audit eum , etgaùdiogaudet
propter vocemjponfi. Huius réi myfterium qjftenfum eft, hu-
ius fponfi aduentum fapientium virginum chorus expe-
tâât,huicf>ræfert luminaperUigilicura fan^avirginitas,
expe«ftantibusfponfum fernis foeliciumpræmiprum pro-
mittitur munus. Inuenimus enim in Euangclico Lycæ:
SintlumbtvpßrYpraiinäiS lucerm ardentes, etvosfmiles homi|
nibus expetiantibits Dominum füum^tiàndp Véniat a nuptiis.' Vt
cum V merit, et pulfaueritaperiantillt. ielicesferui iUt^uosddue-
niensDeminus inueneriivigilantes. Ecceveneiandorum re-
fpoqforum praculisiponfus oftenfus eft. Quid tu tibi in
acerbiscaûbuseonftitutusbéatumnonienimppnisîSiyis
libetatus lumen fcqüifponfi, proiiceferrtfteSj&peruigili
cura follicitus, praecedentia vitae facinorareligiofa deuo-
tionè caftiga- T.unc te in nomine fuo curb vigilàntem in-
üenerit fponfus, cum fidèi tuæ mérita cögnouetit, dabit
maximum præmium > dabit integrum munus,intrabiscy
eo cceli thalamùm»vidébis régna mundi;&y t eprum par-
tiee,pséflepofïis,à piiflimo êc iuftiflim° Dominpimmpr-
.talitatis-tibLgràtiaconferetur. .. '•
:X A P V T X X I»
a Lteriusprofani Saçrameuti fîgnum eft:
Gur hoc fanétum venerandumq* fecretum ad profanes
adusadultérata profeflione tranisferris ?. Alius eft
lapis,quem Deus.in confirmandisFundamentisprqmiflte
Iernfalermmiffurum fë effe ptomifit. Chriftüs npbis ve-
nerandi lapidjs fignificatione mohftratur. Quid tu adeô-
roac.ulacas (uperftitiones fiïrtiua fraudé, venerandi träns^'
fers ftp minis dignitatem ? Lapide m ta'utn ruinalequituf,
& cüdëntiüm ciilnïinum funefta coUapfip. Nbfterlapis
hominem per abrupta praedpitâs-, calamitofaiper- \ Dei fundatiis manueytr| l ( ^ 0hfl^n^btjètigit»muuit^& ré-
............. '
Dominum,non indigebunt omm bono. Qui ficincemplöprae-
teXtatusincediS,qui fulges purpurä,cuius caput aut auuo,
aut lauro premitur, errprefti tuum turpis egttftäs inftqui-
-tur,& cerüicibustuispnerpfum paupertatisimminet pio-
dus. Illum quem delpicis paüperem »largus & diüeSeft,
fpapium illi Abraham in finu fuo prsparar. Tunc tu per
lnterie&a flarnmarum fpaciä aft mytigandäi confcienti^
tua: vulnera, tenuem ab eo ftülantis aquaeguttülam po-
ftulabis, nectibi völensEazarus lenimentum doloris tüi
aut dare poterit aut impetrare. Singülorum enim pari
gratia.merita penfantur,illi vitaeonfertjlr,proprer huius'
leCuli’mala, tibi proprer huius fe’culi bona perpetua tot-
mefttprum p^ha decernitur. Vt autem manifeftius dice-
fecur,qüinamille eflet panis, per qü5 miferae mprtis vin-
cunturexitiä, ipfe Dominus fan&p äc venerando orefi-
gnaüir,n'e per diuerfos rradatüsfpes hdtninüm prauis.in-
terpretatiohibus fallerentur.DiciteniminEuangelio Io-
aftnis .: Egofiumpanis vitx,qui venerttad me,notiefiuriet,et qui in
mccredident,nonfitiel vnquam. Itemin feqnentibushocide
ftmihmodo^^fignificat,aitenim:Si qufißtit vehiatttbibdt,qui
credit in me. Et rurfus ipfe, vt maicftatis fust fubftaytiam
credentibus traderet, a it ; Nifi edetitiscdrnefnfilij hominis,et
biberitis fanguinem eins,non h/tbebitis vitam in Vobis: Quarc nihil
vöbi&hccum tympams.ciboodij miferi mortaleS, fa-
lutaris cibi gratiam qu£erite,&immortäle pöcnlum bibi-
tev ChriftusVosepuiis fuis reuocatad lücem,-& gtäui ver>
neno putreiartus, Sc tofpefeentia membraVibificat/Goe-
iefticiborenouate hominemperditum , v t quiequid ip,
vobis mortuum eft,diuinfs beneficiis renä'fcatur. Didici-
. ftis -quid vos faccre conueniat, eligitequod vultis,inde
mors nafcitur,hinc immortalis vita donatur.
G A P V T X X . _
l ^ lcis'eriam Quidficmiferam
Deî.quo-
'dam gen-
rilium ido
lolacraiü
Inyfterio
Çbtiftus
lapis.
A
Êfai.28-
: iCap.3.
I 'Cap.28.
Cap. 24-
ß '
[iCap.2
t)e èrYôre profanarum Relig.
ftauraticorporis gratiam , perpetuae immorralitatis fplen-
ldóre cpndecorât : aitënïm de hbcEfàias,innuente Spiritu
fari&o:SicdkitDominus,ecce ego immitto in fundamentaSion la-
pidemprecïofum,eleiïum fummtm angularem,honoratu, et qui ere- 1
dideritin eum,non cqnfuhdetür. In Plalmis etïam fimilérefpp- j
fum eft:ait eriim Spiritus fandns in C X VILPfah Lapis quern
reprobaueruntadtficantes, hiifaftusejl in caputanguli. A nnonfa-
ttuseftifie,éftflmirabilisinoculisno(Iris ? ,PermultbsProphe-
tas Spiritus fàndus nominis iftiris ordinem monftrat.ait e-
nim Zacharias Propheta; Écceegoadducopuerummeum,ortus
ei nomen eft, quoniaito lapis,quern dedi cor am Iefu, fupériapidemip-
fumvnitmfeptem oculifiunt. Sed vt manifeftius conftet.ariti-
quioravenerandarumltedionü fecreta pandamus<InDeu-
teronomio ïta comprehenCam efcEtfiribesfuper lapident om-
nem legem banc . ^Iéfusetiam Natte iufludiuinitatis hocfpe-
dtt\itercomipteaènâk,diienim:Etaccepitlapidemmagnum,et
fiatuiteumcontranominum. Etaitlefusadpopulum : Eccejapis ifte
eritmibiinteftirrioniumquia ifte audimt omnia quadittafunta-
Domino quando loquutus ett aiVos. Et eritifte nobis in téftimonium
in nouifttmodierum> quàndo recefteritis a Dominoveftro. Qyod;
autem per hunclapidém,id eftpcr Dominum noftrum Ie-
furaChriftum , & dij ifti cafuri finr,& myltitudo tetrlplo-
rum, aperte Daniel veneraridis oraculis explicauit, *ite-
nim,cum interpretaretur fomriium regis : Et ecceimago,imago
nimis magna,&contemplatioipfius tmaginismetuenda,eldtafta-
bat contra te,cuius caputfuitex auro bono. pettus & brachia eitts ar-
oented,venter& femoraarea , pedes autem exparteepuidem ferret,
‘exparte autem fictiles ,quoadufque abfcijfus eft tapis de monte , fine
manibus concidentium,aperçu fit imaginemfuperpedesferreosetfiâiles,
etcomniinmtedsminutatm, etfattumefifmulferrum ette-
fta,ei&ramentum et argentum,et aurum faèta funt minutaquafipa-
lea,etvtpuluisin aridaaftate, eiventilauitiiia ventus, ita vt nihil
remanferit in-illis*Etlapis qtit percufiit imagtnem fattus ettmons
magnus,etimpteuittotam terram.Qws locus in terra eft,quern
non Chrifti poflèderit nomenîquaSpl oritur,qua occidit,
qua erigiturfeptentrio,quavergitaufter,totum venerandi
numiriis maieftâs impleuit. Et licet adhuc in quibufdam
regionibus idololatriæ morientia palpitent membra , ta-
men in eo re§ eft , vt e Chtiffianis omnibus terrispeftiferurn
hoc malum funditusamputetur.De idololatrarum lapide,
dequodicunt : ©S5J ci< mrgÿtf quid prophetarum re-
fporidet oyaculum?quis autemrcftitir,velcui parcitifte lapis?
Lapis autem hiefandus, ideft, Chriftus aut fideifun-
damenta fuffintat, aut in arigujo po’firus^duorum parie-
tum membra æqùata moderarionc coni'ungit, id eft, veteris
& nöuiTeftamenti in vnum colligit genres ; aut certè
corporfsïCanimi diuerfitatem ^iniyólatahominiimmor-:
talitate cÓnföciat;aut legem prömiilgar, aut contrapecca-
tes teftirnöniurh perhiber.-autfqttod eft pötiusj imbgiriem
diaboli perçu tit,vtfupérâtoeo atque prpftrato, & in cine
rem fauillafque conuerfo,teredo fublimitatis fuæ vertice,
paruin dominationfs imperium habeat; Vos nunc Çon-
ftanu & Conftari's,facraciflimi Imperatores verierandæ
fidei veftræimplorandaviirtus eft, quæ fuprahomincseri-
gitur,&à terrenâfîagih'tare feparatur ieceleftiunique fererum
federate coniungit/quæin omnibusad^ùs luisfpro-
vtpöteft,Dëifummifëquitutvoluncatem. Modieum.tan-
tum fupereft, vtlegiBus Veftris fundirusprofttatus diabo-
lusiaceat, vt extiftdæidololatriæ perçât tyneftâ contàgio,
F
Chrifli sa-
cb'f-
C A P V T X X I I .
S Mnia fymbola profariæ rdigionisper ordiriem fng- De+ ^U0J
gerantur,vrprobemusnequifljmum hoftem generis dam rcli- I
hunfbni de fàndis hæc venerandifque Prophetarum ora- gionis pro
culis a‘d can ta m in a ta fu r ori s fui ftelera tranftulifîe.Inuenf- v n‘"
musènim & itadici : iXtXt&çts hfJtÿpu. Deusiftè veftèrrion
b i fo r m is eft,fedrh u 1 tifor m is. Iniriultas enim fpecies vere-
ratoris forma mUtatur.Ipfe eft bafififeus & feorpio, qui fi-
delium fecuris yéftigijs premitur : ipfë malitiofus anguis-,
cuius caput quæric dcceptamortalitas : ipfe torniofus draco,
qui hamoducitur;qui captiuus iricïiidïtûr;ifte Deus verier
Lërnei anguis cnnibus adorhatur, videns vr perçuflo
‘Domino moricnrium anguiumturba fuccedat. Quid fie
renafcentibushydrispullulàs? qùid tefoecundafceleium
fôbole componis? mortis tuae viam didicimus, fcimus.qui-
bus remedijs àrt’is fîi'às venèria viricafttur. Chrifti immorra-
lem fànguine bibirrius, noftfo fanguini Chrifti fanguis ad-
iunduseft. Hoceftfalutaréremediumïcelerurri ruorum,
quodaDej ple.be mortiferum virus excludit. QijisDeum c
iftum.qu'em plâgunr,cum corhibiis vidit?quç funt ifta cornua,
quæ habere le iadkr?Aliafu'ht,cbrnua , quæprophera
ftndoSpiriru annüent'c commémorât,quæ tu,diabole,ad
maculatamfacfem riiam putas tepoffe transrerre. Vride ti-1
^bi ohrarneiltà quæris 5Cgloriâm ? Cornua nihil aliudnifi veneran-
vengrandumfignymcrucismonftranriHuiusfignivnoex- dumfigdi
tenfo>acdiredo c'ornu muridus fuftentatur,rerra conftriri-
gitur.Et è duorum quæ per latus vadunt compagine oriens
tangitür, occidëns fubleuâtur , vt fit totüs orbis tripartita'
ftabilitatefirmatusConfixi opens , imrribttalitatis radicis
fundàmentateneantur.' hoc feeretum nobis venerandum
prophetæomculum tradidit.Iriueniemus enim in Abacuç
ira effe perfeti p tri m :°Texit ccdos virtue eius et laude élus plena eft
terra. Et Jplendor eius vt lux crit, eornua inmanibus eius erunt.Et il-
licconftabilita ejïvirtm gloria eius, et conftittnt dilettionem fuam-.
lbitverbum,etpr£cedetfecundumgrejfusfiuos. En veneranda ccu-
cis cornua,en fandæ virtutis immortàlèfaftigium, engJo- G
riofi p.perisdiuinacompagq! Tu Chriftemüdum ac terràm Crùx falus
extenfis manibus , tu coeleftc fuftenras imperium ; tuis im- noftra &
mortalibusâdhærerhumeris falu^ noflra^fu Domine^rer- xtemx V1
næ viræ .baiulàs fignum, tu venerando in ftin du hoe nobis j °
denunçias per prophetas. Air enim Efâias ; Eccr w/ms ef? Cap.9.
filius,imperium füperbumeros eius, ètvocatum eft.nom en eius magna
cogitationisnuncius. Hæc funt crucis cornuà, quibus'omnia
/&fubleuantùrpariter&continentur. Hiscornibusbene
hominum nititurvita. Vt Amalechvincereturextéfisma-
riibus Mbyfes.hæcimltattiseftcorntia,vtfaciliusimpetra-1
ret,quod magnopere poftulabat crucem fi.bi fecit ex virga.
Ad hæccornua humili venerationé'confugite.His vos àffi- Criicisje-
^anbëbrnibusiuftitiajæquicasmudiciria, mifericordià,pa- J cra“ 0
rienfia,fides:vt veneranda prærerëntes in,fîgnia, confecrati iumi 1S‘
fontis maieftate gaudentes, & fepuitur/e Chrifti participes
fitis& vitæ.
C A p V T X X I I I .
a Liud etiam fymbohrm ptoponamus , .ytconamine
cogitationis (celera reuelentur, cuius totus otdo di-
cendus eft,vt apud ornnes conftet, diuinæ difpofitionis le-
H
De myfti
Venemhuius virus euanuit, & per dies fingulosfqbftanna | - n A >- a ■ ■ L
profra næcWup idicatisexflp i.r.a .t . rEu„ g. i»teivlexi iiHi ummf hi aveoi,vboîbcis S5fcm pr.e ru-e r, fadiabol1i efleîmri ca■ tionecorrupts.Noctnenqmu#a*-
Ih ocdiui.m ■ t.a* sr■ efer ru_ au\itr,c iii.u stra uo~ reeminencesproltr„a..tao r dam,.I nn^ü laac ru.m iiil-e. x ic.a fu/p i^nu m. Kp on..„ir„u/-r„,icx/pie,,r imorifm(,ne
Anpra R r» rto« digsftis fretibustjlangitur. Deinde cum le ribta iamenmanim;
infirm'abatürimP™iMD.SignrmySncran*legi4 torion,efat,auerIn»,lùmcnmfé»mr.Tunca&c^dcteom:
' P quod pr^nt^Sitfauftum foshx- înit^™ ^y* ^çbaTit,fauces vngüntur, faiblis perfunô^s.fà-
^ùè R^eip. quodtotaceruiscLæfo tumhoftium proftrauiftis | fetdos boelen« mürm.ire fafurrat:
èxercitü.Felicesvosquoqtie glbriæ acvbluntatisfuæDeus
féciteflè participes,idololatriæexcidiiim , & profanarum
.Qocppit-n fjtvçaf tS 3?» ffstruerfßfivis >
Eeju/yè y/MV cac mvuv (ramjp/cLv
ædirimruinas propitius Chriftus populo veftris manibus ! Quid«ifçroâiortaris v|;gaudciant ? quid deceptosbomi-
refëruauic.Illé fpiritiialibüs armismalos fpiritùs,.vos mala1 nds lætarj cqrnpellisîquâm illis fpém, quam falutem tonerërreuaviciftis.
Erieite crophæaviteiæ, & proferarur in- fta perfü’afibne prbmitris?quid illos falfa pbllicitatiooe-fol-
g. ei-n s t;-ia tu.l ustri. rmi'm . pPh orum:r p rofra rii-a rumr.e..r..u m— ftragegaii- iicitas?Dèi tui mots nota «e<f4t ,. v»iMta nnAonn compafcc,j jneecCd<c|r(e(|-
lentes,éxultare fortius? exultatefidenten Fmlidtasveftra furreétione eiüsdiuinumaliqnado refporidic oracülü, nec
-crim Dei Virtute coniüngitur , proTalute hominum G h ri^ om in ib ü s fêpoft mortëm,vt fïbi cr^dcretur, bftédK,iml-
ftbpugnanteviciftis. " nahuiusoperisdoeumentapromific,necfe hocfadinu clle