leftiajnomiumqnecongccgataaquaad'congtegacionem
vnam's fecit Solera,'ScLunam, 8cftcllas! , .
B Ei> quod nondiim erat firmamentttm in quo luml
naiia erant refoneAda.
Dtundum&tmm. Nonidquodcetnitut,fedfupraid
™ f a NuVncrumquidem millusftnaorum vnquam pto-
nuntiauit.exc'ep'to eximio Apoftolo,qui ad teraum fe pec-
uenifle clamat. Non tamen in eo numetum ipforum collocat.
namqu6d inquit fe taptura m teftium pralum vN
que: per articnlura.vique.fubinnuit enara alto's » | |
coniUtutoseife. Et.Dauidesdiuinorum auaorcarramu,
Uuimoomtmm cx ialu, inquit. f a foci) Anannediumi.
rumperfpiritujlibticentcsiC^ideniranosiuuabitfumraura,
8C nuraero fuperius fcire cddura.cura ne qu.dera 14
quod eft ante, & fi^efcdpitanofttaconfcendere raente
veUrniis, ’raaferie crafla:^tauati & adfca.bus i id quod
‘inetitepereipi poteft obfcutantes, .nfenotibus & hurai
**p*o"’ ffiit isfleemi per i-n|yhgia|n£tgcgsj. JL-| . .. ; * 1 - „
. i* Quidigiturî nüm aliud fecundura naruram putas
id^odTuprapofitum eft,ab eo.quod cernimus,8c fuma-.
1- I - - y
B. Subrilioris ilia cffc fubftantia; dico ab eo qùodiecun
duraeft,tanquamfupetiora>8Cleuiotaivelutbull*lnglacieenafcerités..
Id autem quodcernnurdenfius, ptopcer
eeftatiofamyltramundanoram.X48daKemm!;ot«»ii»^-
mamento mtutisfut:inquitl)auides. Cum hoc autem con*
fentientcsÀnani*focifcanum,Sitiie,ïeai^Hsidqui'unt,'i»
firmamento «eh. À nft hbs àutë Mqfes indicauit ,;ah udquidemeflequc4initiôiriuhdifaiftumeft.
ccelumptimo die,
aliud veto bùodïëcundofitmamentum. Nam illlçquidc,
iBWMcn»,inquit,fuitDlHscxlum&tirrm: heicautem.ït i
dixifPeiOïfaf^rilirfwmïillWjaUerius 8c natufæ ScvjuS. ,
'■A. Quomodo verà non delabuntur per pra’nlptani
compagëmfitmamentiaquæqua; fupraîpiurafunc? » ;
ï Nonomriibo cohcaui funt iummitates,ied iequales
fapianie,vautbalne'otumteatfta,8cfubantrisftruauræ
docentjquïlnfërnè quidem adfpc^,cbnuex*vifuqtur,
: fupernè veto apparentes, aeCliues&plànæ& habitabiles
funt.Adeunderatnodum&dimnaeprqtenfiOnes,inferne
concauæ videnturin fupernis eiTe, fupetne fùpime «cæ-
quales firat.adfe recipientes ptæclaros ln eccleiijsvuos.
Non enimeomódOj'qubmortaleSjOperatur Deus,neque
eadem rationc,àut'tiunchoc 3 nunealiüarariaàfhemurn
ponit,fed fupïa molle concamerauïtgrâùius; ymftabihau-
tem 8c difflueriticrâflùm & matëriàlè jkæüalet: Arque lub
coelo qiiidèiô'vàera&'ciriiiièû'âito;ibyffiçxpanait,.re^*
veroaquasiûferuit?fub léuioribüs grauioracohlpiciim-
perans. Vtrâque vero ex diuinorum carminum auctore
difcimùs : Ouiftabilitinaquis fupérioracius,quiponitin nubead-
feenfum fuum. Er poft alia:Co«^ KmwMnquitiDo/wuJo^«^-
mauit terrain fuper aquis. Atque architediquidépro magni-
rudine domorum inaltumædificântes proportione alti-
tudihi'rëlpôndëntiafundàmentà fiibdunt : "8c nauium
flïüdôrësdècic milliumcapacern Uauem fabricantes congruente
ponderi mefciumCarina coriglutinant. 'AtDeus
meus primé fâftigium füpernè extendit,.atque fie demum
fundamentum fuppofuit : primùm vela expandit ÿicàde^-
mum nauena huiuscreaturæ fubtus fabricatffs ëft-,qUafi in
ponto ferentem proccllolatn hanc& inttabilèm vica,iquæ
neqüé læta durabilia, rieque triffia poffidendo perfeue-
rare potéft,Vfque qtfo tranqùillùm côhrummacionis-po^
tumfûbiëfitcxprærentisturbinisproeella. O mirâculum!
non pénétrât graue } "Quomodo montesin molli*nô lùb-‘
trierguntut ? Oblitus fum mci’adDeumdicënsVQuomo'
do ! Qnis eftim intelligët cfuô pariete eontineacur^-abyP-
fus, aUtqüis extremis eiüsnindus 8c angiportüstnfèrrora
continensî ad immtënïàeninl'& irifibita déficit meus inprofundmate
nefcŸuterû. Qua tibimandata[tint, illaeogita.ctc-
deqs çonretuatricem vniuerfî diuinàfrt potentiam omnia
fuftentare &confëtùare, tk omnia peiietrare adgubernan-
duïùin vniuerrutïi omnià.
• A. Vndc'faëlaiuntIùminariaSol & Luna, &aftrorùm
toetus i Qupd Del quidem fit ppificium feimus, fed de
fubftantia'quïerimus.
B. t x primfgenia lùce mihi videntùr luminatia effe*
Nam materiamlucis producens DeùSjinquit, Fiat lux, &
fatl'a ift lüx. Tranfm'ucans autem in varias fpecies mate-
riam-,ipquit,-fiantlu&inarid.. VeluÜ fi qüis primùm promat
mallàm auri, qUam in numifrrtitaiëctam-,duo prgcel-
lere magnitudinetadac, & in orbe permagno çpniungati
domufque tedo applicec, obleftahs qüidem adfpicien
tiumocülos, immortaliajBJofaciensmonumentaduçin-
•duftriælipfaqueprocùiammamcntoremouens,dçinç.epsl
illifubieciti Inquit enitn ipfe diuinorqm enarrarèr îdo-
fes EtfécitDeus duo lufnînUria magn*. Hictnibi attentas au- j
rcs præbes o præclâre* Nam ex ipla elocutione roanife-
ftiim faciam, luminiatium.creationem extra firmamen-
tum eflèk ibquit ënim Mofe^ ,/Et fofiiit ea in coelo, inferiora
fignificarisaùt extra teâum orbes ipibrum defcribens,fic*
■ que deinde ei fubièâa efle. y .
4. Num;fimul illa^uo çbnftabiliuit > ^Ut a feinuiçem
difiunxît ? ^ .
E. Etiainpofttërr'æ elornationèm fol prpduauseft,ne
ipftm^liqui lupis àuâprem nô|ninarent-, neye de terra
nafeentium opifiçèm. Primùm\enim lücis naturaprodu-
6fcaeft.Quarto veto diéSolariscorpoçiscutrusprimigeniç
luci paratus eft, velut aliqua lücerna rprôpter impoiitUm ,
ûbi ign'em. Quemadmodum autem aliua quidem eft al- j
bedo v àliud Vero dealbatum corpus : lic&hæc diuerfa cü
1 int>Vnitafunt, licet difereta fint. Enimuerpqûæppinio-
ne noftra fiintièp?râbilia, operatione -diffeitint, virtute
eius qui fecit. Qùi 8ç vrendi vimijnïgne àfpiendorefepa-
rauit» velütïhrubo, & infornaeé trium puerorüm, cùiuf-
modi 8c in tcrribiiiiudicioaudimus ignem fore,qui iuftos
quidemliluminec s 'comburàt Vero pedeatores. . Quéra-
adm'pdùtn teftàtüt Dàuides , ^ « Domini perrumpewflam-
mamignis.Eorumverà ^uæ; dëpaffi onibus Lunæ quærun-
Itur,breuiseomprebëniipeft, quôd decrefcens non tpto
corporë lüo confumatur, fed circumiacente luce depofita,
rmfiifque âffumptaÿdecrementi & incremenjfi Ipeçies
præbcat. Poteft enim in aerepürp videtteius obfçuratip
tantacircumferentiacircum'içrîp‘ta !lquantainplenilunijs
eftw ldèm iUtelligas& dbSûlei Nifî quod hic quod femel
accepit, id infepatabüeîràbef, ilia vero affidue induitur'««:
exuitür. Et hæc'dëStd'edi«fta creduritur. Porröfitümep-
rùfnex Môlàicp ftripto intelligamus» Inqûit enim,Epfecit
Deus duo luminaria n&g^^&p^ui^ppn/amto. Lumnare
magnum in dominium dieii &-luminkre ntitlusin dominium no~
Ô^.Eigôfibiiriuicem èregipne pppofitalocauit, illu qui-
•deminregiönematudha,hancyeróinveCperuna.Etillum
•quidem qui dieipræefTët : haïic verô quæ nodi. Vt fibi ex
oppdfitQCurfentes,illequidemperdiemnoëlurnum,hçc
autemper noëtem diurnam,adeundempertingat ortum,
Vt intimante die, haec in fiumtnum orras màtutini veniar,
‘agelnsVelutiregina^lebdoribus noëlemexhilarans. Ille
■ yero tenebris îngraueftentibus ad idem centrum appel-
iënsjveluti.rexpr^fidëntia fua regiobem omnem quæ fub
’coeloeftiliuftret.Vtficiiliu'squidemorras,hUiuSoceafus,
hifiuspræfidentia illius fubtradio. Vt pcrficiaturillud,
Dominenrar diei 8c no£ ti.v
-4. Qupmodo cum elapfieîïeft't dies ab ortu rerum quatuor,
plenaeratlûna, & totuminundum illuftrabat ,non
âliteràcfidies qùmdeeim elàpfi fùifiènt î Quomodoyc-
-ro hodie'cumitidem quatriduana eft,nô fi militer per no-
ëfcem illuminât mundum î
B. Quatriduana quidë refpeëtu praeeedentis conferuo-
rnm ortus dicitur,noö'quäfi quatriduana fuerit,quae poft-
continens? adimmenia'enim oc mnmta aencicincus in- mmoodauü ccrrecaattaaaappppaariuuiut..;; E£unnimimü«euro,>,ciuütc.ouniiduiitiaaevfiti.,1pj/ewrfuei.ëtl.a«
telleiftusjdumficproceditpr^tar intfentas ledes imas & erat. Non ertim debuit mutilatum aut femiperfedlum efie
bales infupet alias excpgitanss, vltta‘quas quod fuccurrat | diuinum opUsx Qubd autem nunc non talis confpicitur,
nihil eft. Solo mone iriclamante, Subltmiora te nequaras■ , & quanda quatriduana e ft, ne quidem qii«ftione dignum
----------------- ------------------------ “ " a r b irm r .
k j ärbitror,hnoftramimaginemconfideremus.Perfeduse-r exthalamojfuo,IpfeveroconçionaturDominus.* Mittet,innim
primtis pater nofter Adamus creatus.petfedam quo-
que vit? confortem accipit.Arqui videmus illorum pofte-
rosnoneaindem feruare requalitatem m agnitudes,neq;
item ad gcneradum progreai, nifi prius procefiu temporis
ad debitanvperuenerintmagnitudinem. Pofteaquamautem
hanc afiequuti fuerint,interuentu mortis in terra rur-
fus definunt.Paulo ppft vero per refurredionc renafeutur,
depofito&denuo induto corporeiuxta Lunrefimilitudi-
nem. Vndecim autc dies,quibus fuperauitlolem, nó fubftantia
led natura rependit ei,per quemlibet menfem dies
viginti nouerrt & dimidium nupierahs, & trecentos quin-
quaginta qua.tuor dies abfoluensper anni circuitu, fecun-
dum Hebrasani fiipputationé. Non enim noruntilli menfes
quit, angelos cum tuba & voce magna, & congregabunt eleftos ab
extremo call vfque ad extremum eius.
A. Quomodo igitur occidit Sol,fi non fertur fub terram, *
& quinam locus eft qui radios eius inumbrat?
B. Peragratiscelericurfucoeieftibuscerminis, poftquam
latus qujBdam,boreale nempe clima fubierit,eleuante fe
CappaoKum folo,inumbratur quidem radiorum fulgor
per filuas & aquas ex fuperna repreflione firmament!,per-
fraëlis ad latera radijs,& per eminentiam terræ luce ipfius
exclufa, idque fecundum priusexhibitam fimilitudjnem
lam padis,cuius apud nos vfus eft, fi teftafaxcôprimarar,
8c aliqua ex parte inumbrerar, ad aliquod liber û làtus lux
recedit.Hoc modo etiam Sol peruenitad oriente,occulté
borealem plagam permeans.Eftque nobis illuftris teftis in
rebus diuinis fapiens ille Salomq:oritur (inquit^Sol,&oc-
cidit. Ortus per oecafum graditur, & gyrans circulariter
Ferturad Aquilonem, & in locüfiium redit. Adfpice pro-
inde ipfum per meridiem currentem,& plagam borealem **
circumeuntem,vt intra pra:fcriptum ab oriente feratur.
4. Si abfque intermiflione curfus eius eft,quomodo ædate
Romanorü,qui apud nos funt,folam lèquétes Lunam.
4. Quid eft hoc,Sint in figna & in tempora, & in dies, &
in annos?Si quidem aflerunt aliqui multa exprincipijs iftis
.iudicari de humana natiuitate.
B. Circunfcribunt quidem fuam riatiuitatem aftrologicis
fupputationibus vani homines. Quod yero ex aftris non
poflint quicquam portendere de mortaliura yita, teftatur
Efaiasdicens\Surgantaßrologi tali, quißellasintuentur,&an-
nuntient tibi quid futurum fit. Sedpaulo poft latiusilloru fa-
bulas explicabo. Signa vero cceli & aftrorum merito rece-
feantur,imbres,flatus,te mpeftates, ver. Hjec ex aftrisdici-
mus per Dei ergagenus humanum bonitatem , vt in mari
nauta fignumvidens,adportum nauemdirigens, naufra-
gium eftugiat.-vt agricola anniuerfarium Etefiariumfignu
fequutus,fodiat aruum: vt viator in diuerforio minus diu
moratus,effugiat ingruentem imbrem aut grandinem.Fi-
unt figna &.belli & pacis,qua? ad Iudseos concionans con-
firmauit Seruätor. ' ■
4. Quid igitur?Numidempufäseflètemporisarticulum
p c fignurrij&tempus? Atqui quomodo Scriptura differen-
tiam indicans,inquit,Ef/wf i» figna,& in tempora ,&in dies,
& mannas'}
B. Aliud quidem eft tempus,aliud verb téporis articulus.
Nam illud quidem prolixioris fpatij,fignificatione habet,
hoc vëfó opportunicatis.Neque enim dicimus, Inftat Ipa-
tium temporis mdfis,aut yindemi£e,fed opportunitas.ne-
que fpatium temporis vtrnubat puella, fed tempeftiuueft:
quae quidem nos lapiens ille docet Salomon. Signa autem
aftrorum ilia dico,Ortum quidem Pleiadisinitium meflis
&nauigationis,octafum verb diuerfum .Nam ille quidem
congregat,hic verofpargitinaruisfemina. Illudautem,in |
diem,qua: periodo leptiman^conftat,diem (abbatifmii di-
cit. Omnia,enim feftaläborum intermiflionem.habcntia
fabbatum apud Hebraeos appellantur,qüorü ab ipfis praeter
hebdomadarium cyclum triain anno perficiuntur. A-
quidem maiores nobis dies efficit,hieme verb minores i
B. Eo quod non ab eodé centro (emper procedit/ed pro-
pe meridiem conftitutus, nonaltamfed obliquam ince-
dens viam, breuiotes nobis dies efficit. Occidens verb in
fummoplagævcfpertinæ, ambit pernoiftemomnemoc-
cidentem,&Ar<ftam,&orientem,quoperueniatrarfusad
fummum meridiei, inde rurfus diurnum celerem curfum
incipiens.Vnde ( ceu conftat) accidit,vt nox longior, dies
yerbbreuior efficiatur. Quando verb æqualiter £er medium
liquoties e tiam prater quam proprie diélum (abbatü.Dies
enim fabbati erat 8c tempus quo vefeebantur infermenta-
tis:fimiliter &Pentecóftes:adeundémmodum &Sceno-
pegiae. Et extra proprie fabbatum di<ftum,fi temporis pe- I
riodo incidat ipfis feftiim,fabbatum diem appellant,quod
\ declaranseximius Apoftolus Matthäus, labbato fecundo
primo inquit.Eum diem fignificanS,qui poftiabbatü proprium
ipfiim perfeftum otio vacabat.Proinde menfes Luna
perficit,annös autë S o l: ilia quidem per periodum die-
rum plenafa<fta:hic autem ex periodo mènfium in eodem
cèntro ortus matutini conftitutus, conuerfionesfèruans
xquino(ftij,xftaris 8c autumni.
A. Eftne (phaera ccelum, aut haemifphaïrium,quod aëlum
ciiculari motu-Solein fub terram'fcrat,aut alio modo cur-
fum ei tfibuat?
B. ln his vtrifque ab eximio Efaia inftituamur,qui clamat:
Quiconfiituitcalum velut laquear,&exttnditipfum velut pettem.
Qupdigitur confiftit, nonmoueturcirculariter.-quodex-
panfum eft,non fubtus fertur.Principiumigitur habet cx-
lum &terminu.Non enim inquit Scriptura, A fcenditSol,
(ed,Egreffus fitper terrani,& Lothusingrejfus efi Segomn.No globum,
led laquear efle cpfirmans.Et Dauidesinquitin carminibus
.4 perticè tali egrejfus rii«,(non a(cenfiis)& occurfiis
eius vfqiie ad fummum c*li:non autemdefcenfiis eius aut
occafus.Ne ipfum percurretemcirculariterraoueri faciat.
^tixemm,EtJpfe,in^nitivelutfi^fusprocedensinotia.Ccettdens
agit æthera,æquinoôtium perficit. Æftate verb rur-
fus ad borealem vergens plagam eleuatur, ac noifti quidé
auferc,addit verb diei per breuiorem noâis circulum.Lu-
na autem non prorfius per imminutionem deficere depre-
henditur,fed ex parte orbis inumbratur:ipfàmq; adfpicerë
lieerdecrefcentematque deficientem fub nube obfeura-
tam,quçveluriveftebombycinarurfusindutaluce,attra- q
d o complemento,inftarregihaeprocedit.Eftque.enidens
imago noftræ naturae,nafcens,crefcens,plena, decrefcens,
imminuta , Occidens , non ramen prorfus intercifa:
Gonfimiliter&nosnafcimur,crefcimus,adplenitudinem Luna ho-
euadimus in (enedute:itadeindedeficimus vigore faciei, minis ima
decrefcimuseleganriacoloris, & gratiaflorisin vultu, ru- go.
bori pallorem inducentes.Imminuimur corporis robore,
incipientesincedére curai, & inniti baculo, ad terram in-
clinati,&ipfo habitu ipfam obteftantes,Ecce adfum.Mo-
rimur, & in ipfem definimus corpore, non tamen interci-
dentes fpiritu,fed paulo poftdepofito carnis pallio rurfus
animayeftitur.Nó enim ego film corpus, led ego quidem
anima,meum autem hoc w rp u s, |& quaicunque ex terra
nafeuntur , vnde & hoc “ rfus poft interiturn nafcitur.vt
Lunaquæ velutireuiuifcens, fub afpedu omnibus venir.
Quandoquidem & n o s in fepulchro intereuntes, rurfus
refurgemus, quad renati fecundum verbum illud diuinü;
Quando venericfilius hominisin rcgeneratione:quo noftræ
refurredionis tempus fignificatur.
CÆSARI I V-C. H
D I A L O G V S
S E C V N D V S.
1ft V a n d o q v i d em audiuimus he-
\ ri te adeos, qui quadiuerant, dicen-
^ tem, inanimata efle terram: fi inani-
maeft, quomodo generatanimata,
- bouem;ouem,leonem,draconem,&
8;extera generapecoruin, & reptiliu,
y&beftianim?
Nihil horum animatam terram
efle demonftrat.Siquidem hoc modo concedemus omni-
no & vitem cum bottisdelircfcentem,confeftimprofern';
nibliotb.Vet.Patr.Tom.q.. K k k "8c pajn