Marti yiftórïni Àfri^
E
Valëns &
Vtlàcius
rcliquiç ;
Àr».
Similitude)
qualicate
cfücitur.
Subftanâa
guidât.
extra Iefum. Et nunc V A t e n s , & V r s a c i y sreliquia;
Arii. Propria ergo blalphcmia, propter quam eie&i (line.
Turn autemidcirco viciftieós, q u o d d i c i s , non e-
nim dixerunc : 8c ficvi&ifont. Videamus ergo
tiahi Sc hbc quod dicis, 8c quomodo dicis , fic(apiunt&
Afri, & Oricntales omnes;quare igitur feribis ad illos , VC
eiiciantd feh&aEcclefia ipawnw i Dicunt ergo iftud; Non
opórtuitad cos (cribi : f i oportuit feribi, oportuit&per-
fuadere illis, non (olum iuflione , fed rationibus, 8c facris
(cripturis: debeas enim non (blum •figedno, deftruere , fed
&>i^®«'««»adfttuere.Nuncautcm (upra in fra inw fl«'«'*per-
uerfionem nihil aliud dicis, quam quod iftud dicentes ne-
ceflè fit confitcri fubftantiam prxexiftcre , & ficexplofum
Patrem Sc Filium eflè. Primum non eft necelle, Deus enim
& (ubftantia, 8c fubftantia: caufe e ft, & omnibus qua: flint
prxexiftit § &,vniuerferexiftcntialitati, &vniuerfie eflen-
cialitaci : Ab ipio enim omnia & ea quae flint, & nomina.
Exiftoigitur D eo, fubftantia: principium qui eft ,. &ideo
qui fitfubftantia Filius in ipfo ec cum ipio. Quippc
forma eius qui fit et imago etchara&cr , fine quibus Deus
non intelligitur nec intelligentiam afeendit : non tarnen
quod n o n u t , quod ed (implex Deus : et non quod ifta
qua ft aliud, quod in ipfo fint,aut vt accidentia, fed iftud i-
pfiiraDeum eflè, et fic elle tyi9»fe«'’ eft quod eft eflè,et Pater
quod eft eflè. Quod autem fic eflè Filius eft , Deus enim
quod eft efle , fic autem eflèMp/, et hocfignificat (èroper
quod dicit: Ego & Pater vnumfiimus. E t : Pater in me, & ego
in Patre.Et:Ji quit mevidit vidit& Pattern, n. Quid ergo
d<cit, dicens :Jpra?exiftitfubftantiavi/<9«»<n«» eft: ? Quid
v e r o f i^ v y ^ e ft , non neceflè eft fic infelligere quod
praeexiftat fubftantia , a qua duo ifta (ubftantia
fimilia faëfca fint ? et fecundum tuam rationem , et
tuin idipfum incurris, quodraetuisin ipeovru*. An cibi (oli
licetintelligere Patre dante (ubftantiam Filio, no- j
bis autémnoQ eft ifta excogitatio e fle , Patre caufe
exiftente ad hoc vtfit Filius , (ubftantiam Deum efle, et tu
fatens,?^?^» efle enim dicis et Patrem et Filium. Quis,
cui fimilis ? fecundum dignitatem,et dignitatem nominum
Filius Patri Vied tarnen et Pater F ilio : fic enim (unt omnia
ad aliquid, fi iftud eft (imilitudo, vt dicimusj1»^««'««» fimi-
lem eflè dicimus Filium Patri , et quomodo accipiemus
Eiaias ditftum : dicit enim: Ante me nonfuit alius Deut,& poft.
menoneritfimüis. Quid ergo A«yo* > ante Deum, an poft
Deum , an cum Deo ? fi ante Deum , non ingeni-
tus D E V S nec Pater D E V S , nec principium prin-
cipiórum; fi autem poft Deum , (ed fimilis alius
Deus. Sedfi iftud nefas dicis, non (blum potentia,dignita-
te,deitate, (ed et (ubftantia kquid efteflè (ubftantia fimile ?
Ex iplaifta rubftantia ,fecundum quodifta ip(a (ubftantia
eft, idem eft, non fimile fimile enim qualitateefficitur,
qu$ (imilitudo colore, habitu, affeiftione, virtute, forma
hmilitudo eft. Iefiis autem, hoc eft, , imago eft Dei
non (imilitudo. Imago Dei dicitur, non enim Deus imago,
fed Deus imagine èt (ubftantia Deus , non y t d u o , vna'e-
nim (ubftantia,etvnaimago , vnde vnusDeus , etvnus
et vnus Pater, vniis Filius,et ifta vnum: vnum enim
& iftud vnum non duo : & ideo fimul, & fubftantia ipfiim
quod eft alterum vnum, & ideo iftud non alteram vnum,
(ed magis & (olum vnum. Sedifta. Et rurfus, quid dicimus
efle (ubftantiam, ficuti (apientes & antiqui definierunt j
quod fiibie(ftum, quod eft aliquid, quod eft in alio non e t
fe. Et dant diflèrentiam exiftentiae &(ubftantire,&exi-
ftentiam quidem & exifteritialitatem prasexiftentem fub-
fiftentiam fine accidèntibus , ' puris & (blis ipfis quae (unt
in co quod eft (olam eflè quodfiibfiftat , (ubftantiam au-
:rem fiibieblum cum iisqmnibus quse(unt accidentia , in
ipfe feparabiliter exiftentia , in v(u autem aecipientia et
exiftentiam , et fubftantiam , vbicunque eodem modo
eflè aliquid fignificantes vtimur iftis nominibus. Sitigi-
rurfic , fiue inasternisfiueinmundanis : licet enim dici
flue ^ftentiam , flue fubftantiam, flue quod eft eflè verè
fubftantiam.: ibimotio eft, etnonfimpliciter motio, fed
priml rhdtio, qüas genus fit, ecip(aflatus, etiddrco ipfe
fubftantia. Sediftaetlongioris,etalteriusqueftionis.]Slunc
auteïn’fetémur , quod ficibi (ubftantia, qua: habctfecun-
dum proprium fignificacum hoc:aliquid ^ eflè ■, aduerfiis
autem eos qui dicunt nomen (ubftaiitiaB non efle pofitum
in (andis Icripturis. Non qiudemfiibftannxforte non eft,
denominata d (ubftantia (un t p vnde enim deduiftum
noil quam a fubftantia ? Da panem nobis »««vww, hodier*
num. Quoniam Ie(us vita eft * & corpus ipfius vita eftjCor "
pus autem panis, ficuti diiftum eft : Da nobis panem de
ccelo. Significat ixioJno,, èx ipfa, aut in ipfe (ubftintia, hoc
e ft , vitae panem. Sic rur(us& Paulus in Epiftolaad Titum •*
pópulum m^tvnet, circa (ubftantiam , hoc eft circa vitam
confiftentempopulum,ficuti&inoblationedicimr:Af«».
da ttbi populumcircum vitalem amulatorem honorum operum circa
tuamfiibfiantiam venientem. Videtur mihiidem fignificariin
HicremiaPropheta , vbi dicit : Quia quiftetitin fubftantia
Domini, & viditverbutnéius:quïpta,buitaurem&audiuii. Et
póft modicum dicit .* & ftftetiffent infubftantia, fed in (ub-
ftantia (ubftantia (cribunt, non infiibftahtia: Sed fi quis in-
telleófum certc intelligit,nihil aliud inucnic,ni(i iftud : Si
quis meo quod Deleft eflè fteterit , hoc eft in (ubftantia,
quödinipfe*/<s«t;<PMifilius | ftatim eiusvidet ,debe-
mus enim quod vlterius non e f t , interius aliquid ftare fa-
cere «winfiibftantia (ubftantia Dei, hoc eft in (ubftantia,
Oratio ii
rniflà;
Dcclarati
Hicrcmi
locus.
& ftatim comprehendimus& Deum , fc
enim, & fimul ambo vnum.Sed videris; Supponamus di-
cere (ubftantiam Dei id illud quod eft eflè, & xaiTiija-au quod
eft efle, eflè Deum, & pietas, & confèflió; qua: igitur fubftantia
Dei ? Si (ubftantia aicitur in mundanis: vt animal,vt
homo, neceflè eft dicere in «ternis (ubftantia eflè Deu, fed
vides ipfiim Deu iuxta q, eflè,quod dicimus,aut lumen,aut
(piritum, aut ipfum e fle^aut potenfiam eius quod eft eife,
autintelligentiam vniuerfelem, aut potentiam vniuerfelis
intelligencia:,autvniuerfalis vira: veladionis, aut aliotum
iftiufinodi in quo fit, fon tem eflè omnium eorum qua: verè
(unt, aut quae (imt>* Sed dicunt (criptura: lumen eflè Deum,
(piritum eflè: h sc autem (ubftantiam fignificant,non enim Li
accidens, Cui primo quod efteflè accidit,fi iftud accidcns? fc Dcui
Sed nulli •: Impoflibile enim vlcra eflè aliquid (iipra quod
eft eflè. Ergo fubftantia, iuxta quod eft eflè lumen, & fpiri-
tus , quod eft (implex & incompofitum, qua: ibi & idem
lumen & (piritus: eft autem lumini Sc (piritui imago, non
a-neceflirate naturx, fed voiuntate magnitudinis patris:
ipfe enim fe ipfiim cjrcumterminaiiit. Et idcirco dicitur i
tu teipfum intclligis , fed & Filio ihtelligibilis, Filius ergo
in Patreimago , & forma, & , & voluntas patris,
iuxta quod voluntas Parris, alteriiuxta quod voluntas Patris
Filius : .Omnis enim voluntas progenies eft , iuxta
quod vniuerfelis voluntas, vnigenitus, femel enim totius
plenitudinis profiliit è potentia Dei ifta potentia
cxiftens genuit ^ hoc eib in manifeftationem & opera"
tionem adduxit. Sic igitur voluntatépatris, voluntas ap^
paruit ipfe filius. , eft ig;itur Dei voluntas cum
ip(o qui femper eft , & ad ipfiim ipfe voluntas filietas eft^
Pater ergo, cuius eft Voluntas , Filius autem voluntas eft,
& voluncasipfeeft^yj?«: ergo Filius: Non enim
locutio qua:dam eft , fed potentia ad creandum aliquid,
confabulans iis quibus futurum eft eflè fecundum
yirtutem vnicuique ptoptinm fubftantiam , & ipfe Aojjj
forma , quae cognofcentia eft Dei f. pet enim fotum ^
cognofcentia efficitur. Propter quod diéfeum eft eflè. S
ad Deum, &eft verbum, lumendlumincjaut feiritus
dfpiritu,&(ubftantiaafubftantia,non prima& fecun-
da fecundqm tempus , fed fecundum quod caufa eft alii,
vt fit potentia : femper fimul, non enim abfciflaeftefFul-
gentia luminis , fed femper in lumine eft , &ipfelumeO
exiftens óperatur omnia exiftens,d fe mouens, Sc qua:
lerriper mouenscopiamhabens: illud Patris omnipoten-
temefle. r
Qua:igitur hie (imilitudo,quae cdfiliavt efficiatur 8c ge-
ncretur, vt dicis,ad generationem filii ? A fe m ouens pater
a generans filius, fed potentia patris fefegenefans filius:
voluntas enim filius , vnde enim fi ipfe voluntas non eftd
(è(è ^enérans,nec Voluntas eft, fed quoniam Dei eftvóhm-
tas,equidem ipfe q ii* fit geiierans generator in Deo ; Et id-
eo Deuspater^voluntas filium,vnum vtfunq; , magis autem
^ & vnum, .
... P
Voluntî
paixisfil
-___ ____ _ iMduerfus Ar turn, Lib. L
&vnum,& (olum vnum non cóunitipne, (èdfimplidtate:
Hyle.
Ammçg!
mina po-
teftas. ■ ;
Subßanti
aliainDeo
Anima:
quCaeci-
F on tan a
vitaChri.
ftaseih
progtefla quidem voiuntate in potentiam a&uofem, non
ab fee de n te tamen a (ub ftantia p rbprja & eadem motione:
Ifta enim tria ibi vnum func, fubftantia, motio, voluntas.
Subftaiitia pater,iuxta idipfum motio & voluntas: rurfus filius
rrtotio & voluntas, & iuxta idipfum & fubftantia , 8c
hoc eft A“«».«'” »’. Habeamus exempli gratia iftud quod qgo
nunc dico: fic enim nunc oportet dicete,quoniam multi in
anima corpus efle dicuht , fed nunc fecundum diceridi
vfum anima fit itt"cof pore. Anima in hu mano corpore oft,
ineoquodariimaeft,(ubftantiacft,ficUtivelhyle,velcor-
pus. Ifte enim mundanis duaefubftantia. Et ficutihylefor-
mam habet,hoc eft (peciem,vt eft corpus,aut aliud aliquid,
vniim qiiidem. « eft in molem co n ere turn: Necelle eft
enini aliquid quandam quantitatem efle, quantumeunque
igitur eft quod eft hyliGum: Sic enim quantitate definitur
hyle,ycfobliftat,6c (ubftantia fiat,iam aliquid exiftens. Ifto
modo & anima, (ubftantia inporpofalis qua: fit, definitio-
nem & imaginem habet‘. vitalem potentiam & intelligen-
tialem,bipotensenirrii&geminiluminis: etenim& vruifi-
cat vitam dans animalibus , & habet coinquinatum
»»■ , & iftoino»^ & idcirco oftooyrm omnia, fimul enim
(ubftantia & motusidipfiim cum fit , fecundum fubie-
(fturti^nima, iuxtkquod viuit & viuificat : & iuxta quod
intelligit, 8t intelligentiaeft vna motione, vt vnaipfe cum
fit, quse (pecies e ft ipfius, definitur enim motione, & ex-
iftit vnum «.> duplici potentia in vnb motu exiftente: vita:
& intelligentia:, impaflionabiliter quidem ifta , in a-
£tione dup ,in vna motione, id eft, quod generatur, & filius
vnigenitus anim* ipfe v ita, ipfej’Sf' exiftens, & pri-
ma potentia cum eo quod ei efle vita e ft, quo enim eft,:
hoc eft quod eft vita : illud enim Pile ifti ipfi quod (ubftantia
elt, & vita eft, 8c (upra yitam eft, non enim aliud
viuificat, neque (emetipfirm : non efiim ab alio quafi aliud
accipi t , hoc enim ipfius quod eft efle, ipfi eft m oueri , &
motionem efle, 8c quod eft motio, hoc vita eft, & quod vita
eft, hoc eft intelligentia. Ifta pnim fubftantiaiia dico,
motiones, vitam, intelligentiam, nullam dicens fenfibi-
lium motionum nec in locum tranfitum: duo ergo hsc,
v ita ,& intelligentia epsvnx (upt ei quod eft efle,hoc eft,
anima:. Quae duo vna eft niotiq, quae quidem prima potentia
vitae eft, format enim eo quod eft efle, vita eft. De-
finic enim infinitum efle, quod eft pritUa potentia motio-
nis, fecunda autem potentia ipfe motio, quoniam quod
definitur,& intelligentia comprehenditur a vita, innata intelligentia
(ubftan tiaque fit, iuxta quod eft intelligentia 8c
(ubfiftehs, & per femetipfem deduifta a (ubftantia vitae.
Vnumhaecduo,&vnum iuxta motum'fihus eft,vnigeni-
fusanima:, nihilpaflionis patfentis iuxta quod anima: eft,
hoc autem eft vel mater, yel pater ynigeniti filij,motione in
duplicem potentiam procedente ,quae fola patirur: motio
enim pa(fio,& motione paflio, in motione enim motio &
ftatus: datum autem efle in motione paflio eft, 8c in mo-
» I I i ..potentia exiftèns ad idqüodeft éflè,.qüod verè magisid eft
quod eft eflè ; póteiitiaenim omnia bra:exiftens 8c prin
cipium, & ante eft quamVSéd iftud béate, ïn quiefe eïfe
aïftimantpmnirio omnimodis: in mptu folum diiod cfofe
fit omnibus in qualicunqué mötioaé exiftcntibus; Èt dï*
cunt iftudpra:nofcehriafoncipi,quse ipfe per femeknihil
eft,fed conceptione qiipd pra:exiftit fufcipltur. Séd fclri-
ptura, & pmnis intelligcntia iftumDeum&eflè dicit, &
ante ipium nihil eflèi qui & id eft quod eft, efle, & id quod
operari. Iftifor Deum confitemuf & cblirhüs, prihcipium
bmnifim qüaefunkïa^ióneènim funt,qua:funt: anteenim beöiaÖu
aótipném nondum(unc,a<5tuofumenimDeum accipimus, J a S
ficutinprincipiofccic Deüs ccélum & tetfam, & fecit ängc-
los, hominem, Sc orünia iri ccelis, öcin terra. ' Ifte jjgituf
verus Deus & (blus Deus, quia SC pdïehria & d&idbe Dpüs>
ïèdin aeterna: vt ëhriftüs & potentfe ót adióne, fed iara
foris & aperta. Pater igicur Deus p r im aÖ C p r im a ex- ___
iftentia&fubftanria, i5cpriricipale,&'«,adionedf/füaféfe
quigeneretfirieprihcipio, fémperfexiftensd(e, exiftérif in- [tiicP- C
fiqitqs, omnimödis' peffeélus, örnniporeüs , imihdtabi“
JiSjfemper fic & eodem'mpdo exiftensv fubftahualïs.ifife^
mètipfo, exiftens ad id vt finit ómnïa, non «t aliudaljqu.
id,auc vc alterum, fed fimul fimpJicitate cpéxiftens, & v-'
nitone vnum eft : hpc eriimquod A ? ^ .gfo idipfum èft
quodj eft sef lèr& tpfo qnod;€fe.èflè, AvVfpftïlpfcehihi
Aa 5.^. Deus eft, vnum ergo 8clf*9*ü*»> noh enim fiT’ c adjo- FjlP aäii
ne Deus, fed óperatur Deus, ficuti diétum. Sufaftantia ;^ “ '*
autem Dei imago eft, aélio,' filiufque eft, per quam inteU
lig» tur, 8c quod tfc declaratur : Qui me vidit, vidit putrem.
Et ipfe (ubftahtiaexiftens, habenseflè, &dfe. Qud-
niam autem caufe ipfi eft id in quo eft, imago.ipfe filiüs
eft èius, inquo eft ineffabili genejratione , 8c maxime in-i
generabili genetatione, aut magis (èmper generante gene-
ratione: quod & A i e x a n d e r. dixit* Et dicitur
femper päter, femper filius fimul exiftens. Ergo & fcm-
pet cohfubftantialis coexiftens, vnum éxiftens, in patfé
nlius eft, cum autèm operatilr,procedit: cum procedit, irt
Filio eft pater. Quomodo autem iftud dicimqs? Deus &
vnum eft 8c vnitum, & idcirco fed qubd 1
Deus, iuxtaqupd Deuseft, eius quod & e flè potentia èft,- J p
& omnium qu^funt, ad id quodefteflè,caafaeftAVf iux- poSaeft;
ta quod eft, patérnA eftpptentia, ad iubfifterefaceréipfum
quod efteflè : principale ipfiira quod eft eflè , SC
principium, &perfe£fcio: Ab eo énirii quod eft eflè vó,iuèr-
fele, & (upra vnjuerfale orane vniuerfele eflè , & iuxca ge-‘
hera,&iuxta(pecieseflè,,&indiuidua;quodcft eflè illis
habet. Si igitur a«V<§h habet efle, eft enim
quod eft eflè ipfi & .Aé^f, ergo exillo quod eft (uprat vhiuér-
fele eflè,eflè eft: fed vmuerfele.quod efteflè AaV®. eft:Deus
autem id quod eft fupra^vniuerfele efle, filius autem .quod
eft vniuerfeie eflè: pater ergo (upra vniuerfele quod eft cf-
fe, of*3i<nov ergo in eo quod eft eflè,, ad id quod eflè, 8c
lutUi.« imuiu dUlvlli:viiC.lU iUvUUllÇUdlliUCLv.v. Ill XilvJ- . j /' /' ' 1 , f. I . , 1 • rr ' n. /r ». r - quod (upra vntuerfale ad vniuerfele: tione efle a ftatu eft paflio, ergo & mono: motione îeitur . * a l *■ , ho. c au-t,e m & rt>roomnispaffîo.
Hzcaummduplex,fecundumyftam&mtelliù^
ntiamifecundum viramauidem naffio.nuodadhne I &l' e8red‘ “ r»& magneerm Intell.gentl egred.mi i &
manet, non enim deteiinquitür vhmerfele. Ergo & fub-
fiftit pet femetip(um quod eft vniuetfale , & incus eft in
eo quod eft fupra vniuerfele, connexum ergo eft, & ir i-
feparatum eft, & iftud luminis refulgcntia dicitur * btiiftià
luminis haberis, fed non accipiens, neque enata, fed con-
naturalis, fempetéxifterisi : Non igitur motulor
call, neque immutatione: immutabilisën"ifnpater,& im-
mutabilis fil jus, & femperpater« femper filius* etiamfi fi-
lius credatur in pâtre imago exiftens, & eius quofd eflè forma,
ficutdi^um eft, fiue iuxta progreflùm refuigenria luminis
fiiius eft. Iis fie exifténtibus, 8c magis vnum exi*
ftentibus , refolgentia enim (piendor luminis , & ipfe in
fe lumen habet a pâtre & in lumine eft, & foris: ergo &
in patre fiiius, & quod adneXus eft (piendor luminis,-
magisadlumen eflè (pléndor dicitur * non in lqit)ine, et-
iamfi à lumine, relplendeat in lùmine eft.,: SC hoc figriiff-
cat : In proprio erat a«#*#,;& xtyts tcit. ad Deum, ergo
8c Fiiius & ,parer, & femper ifta , & ex æterno . & in
æternum. Dicimus 8c alia y t y p i eft ad .Dëùm , in
telligenriam,fecundum vitam qüidetn.pa(fio, quod adhuc
indiget alterius quod vult viuefecére, & ideo iuxta quod
eius eft particeps, 8c alias patitut pafeiones v(que in mortem.
Secundum autem intelligentiam ; quoniam & ifta
indigens eft eius quod intelligibile e ft, vt intelligentia
fubliftat, magis pafeiones 8c infitmitates iiicurrit,& vo-
luituT infenfibiübus , 8c per phantàfiam iii falfem (ubfi-
ftetitiam circumducitur. Iftis igitut exiftentibus, ifta pati-
entibus, manet anima iuxta (ubftantiam, euftodiens in
femine motionis potentiam viras & intelligentia: , qua
femper manente vita & intelligentia accenditur, magis
autem crigit, fi in fontanam vitam , hoc eft, in Chri-
ftum, 8c fontanam intelligentiam, hóe eft, infenâum
(piritum re(urgit*re(ù(citata anima. Sed ifta ficut in fimi-
litudine. De Deo enim, & de Aoy*, hoc eft, filio Ie(u
Çhrifto, 8c (pititu fenâo diuiniore intelligentia vtentes,
(ufeipiamus iftprum ynitatem., Primum inquirendum,
fi jd,éniçftDeus, & Deo eflè, an aliud aliquid?
Siidem,iam & eflè eft, &àgere: Si autem aliud Deo ef-
fe, alitld Deum eflgj præexiftentiale eft Deo eflè, quippg in
C o n f è f
Deus ira-
mutabilis;