Cafar ij F. C.
Gtnef.i.
incorporeumacorporibus)fed modo quodam incredibi-
li & intelligentia noftram fuperante méns appropinquans
&applicata natiit«, & in äpia,& circäipfamexiftit, ficta-
pienyt eiplicari vel cogitatione comprehendi mo4u$ ne-
quear,ilifi quod in ftatu foo re&è atfe&a natura,etiä méns
cfficax elfcfiverb Vitiü ab qtiod circa illam contingat,clau-
dicat eatertus etiam motus intelle&us.
Operapreriuro eft fcirc,cuius rgi gratia terra nafcetium
germina in ortu rerum pr£cedant,poftqu£eprodu&afunt
animantiabruta * & p o ft illademum homp. Non folum
quodherbaquidemanimaiibuseftvtilis,' & propterhominem
exftititpecorum copiä,tanquam illi miniftraturä:
fed quod hie earn, qiiae de anima eft, philofephiam nobis
tradacMofes.Explicari autem oratione talis rerum diftin-
&io poteft. Res vniuerfie partim intelle&iles font,partim
corpore^.Omitcantur autem nunc intelle&iles.Corpore?
partim efficacitatis vitalis p a rd o e s font, partim expertes
omnitrö VitaeRurfos vitale corpüs partim quidem lenfile,/
partim veto Ienfus eft expers.Rurfos fcnfile,aliud quidem
rationale,aliud autem ratio nis eft expers.A minoribus igi-
tür ad id quod pérfëbtum èftjhaturaprogreditur.Ideoquc
poft inanimam maretiärti; quafi gradus quofdam form*
animatorum, naturalem hanc vitam exftitiflè dicit Legif-
latór,in naturalium germinatione praexiftentem, vtpote
vim nutrientem &augefcentem,ficque deinde fobijcit,&
lentiedi faciiltatem,quaein animalibus eft, etiam eius par-
ticipem, quie ante iplam foit. Siquidem qu* per carnem
viuunt,etiam ablque intellebfcili natura efle poflunt. R a tionale
autem exiftere non poteft,nifi cum lèntiente com-
mifliim fit.Ideo poftremus Fa&us efthomo.Ex omni enim
fieri,vt imago vnadiuerfis formisrelpocfeät.Näm fidiuet-
fiefoiflent natura,diuerfas etiam imagines corididiflet.
Nudus autem,&a hatur* armis ac munitionibus defti-
tutus efthomo,non cornibus armatus.non vnguium acie,
vpon denribus aut aculeo venenato vnullo pilorüni operi-
mento,non alatus,non pedibus celer,neque carnofosiAt,
-verb ilium quiimperaturus erät?proptijs armis oportebat,
eflemftru<ftum.Verum non abs realiter res habet.Si enim
fiecömparatusforet, ferinusaliquis & occürfo tetribilis
eflet,aliorumquenegligbret Imperium,illorumadiütrice
opera non indigens. Nunc autem id quod videtur deefle
natura,oecafio eft ad capeflendum in fubie&aimperium.
Ideo ab ipfo bös iugo foba&us eft,equus domitus, ouium
cura habj ta,propter prouentus r qui ex ipfis percipiuntur,
animaliadenique baiulandis oneribus idoneaiugo foba-
<fta font. Canisad quaedam animalia dentium apprehen-
fioneobtinendadatuseft. Cornibus Sc vnguibusforrius
quiddam exeogitatum eft ferrum.Inleruiunt item aues &
penn* ipfarum, & ex animalium pellibus confuto calceo
pedum noftrarum teneritad confolitur.
Re dt a etiam hominis facies, & manus dignitatis pra-
ftantiam oftendunt pra eseteris animalibus deorfom Ipe-*
<ftantibns,qu* pedes habent etiam ad anterioramembra,
proptereaquod fulcro illaindigerent. Cooperanturautem
manus ad omnem neceflitatem tarn bello quam pace,
& in vfo fermonis,& in feribendis litteris.Adaptamus
enim voces etiam per iplarum figuram ; itavt proprium
quiddam rationalisnatura manusfine. Quod fi manibus
homo careret, ad (imilitudinem quadrupedum,adidvti-
que comparatafacies eftetproptercibi neceflitatem , vt
lpecieanimarumtemperatum eft animal rationale.Nutri- ad cibum extenderetur. Simulexiles forentnares, vnde
tur enim fecundum fpeciem animæ quæ eft in plantis, au- neceflàriô confequeretur, vt peregrinam quoque vocem
gefeenti vero focultati fentiens a naturaadiundtaeft, in | haberet. J '
fentientedemüintelledtiiisnaturaefficacicas elucet. Vn- Organicurfi autem ad rationis vfom paratum eft corde
etiam propriè râtîonalisanima & intelledtilisdiçitur, | pus.Quandoquidem enim intelledlilis quædam & incor-
quæper omnia left didin Namin rationali etiam reliqua porea res mens eft,tali opus habuit opificio, vtper aliqua
comprehendit, quuminlentience vegétatiuafit,quæ ve- artificioiam rationem motum iuum manifeftaret, inftar
getatiua tantbmin rebus cralfis exiftit. Verùm & iftapro- ' pledtri vocales partes tangens.Duplex autem eft huius or-
peer vitalemefficaciamabdfiüè animæ vocantur. ! gani effedtus,alius quidem foni, alius verb auditus. Er ille
^ciéüdüm^qübdquaifadtafontadidfimpliciter v tvi- quidem fomperaliquidemittit, auditus autem perpetuo
uamtiSjfohtcerebrum,cof &ipulmo,hepar&venter.Ho- ! recipir. Eftque dignumadmiratione,quomodo confofio
rum enim aliqüohéfi>,neceflàribraoritur animal, Oculi I nulla fiat pereos qui per ipfom ingerûtur fermones & co-
autem,manus&pedes,adidvt beneviuamus fadta font. | gitationes. Id quod etiam in oculorum efficacitate locum
His enim læfîs,viuxt quidem animal,non autem bene. A- j habet.Nam per h os mens ea quæ font extra corpus appre-
lia denique ad propagàtioiiem pofteritatis pertinent. hendit.V numquodlibet autem eorùm,qùæ intrbrecipiü-
Poftremus poft creationem àDeo prodmftus efthomo. turmensexaminans,conuenientibuscpgninqhislocisre-
Non quod velut vilis inrer poftrema abiedtus fit : led par ponit,aliquoties ex diuerfis lenfoum fedibus vnamcogni-
erat principem antefobditos prodire,neque antequam o- tionem excitans, rurfofqueex vno aliquo fenfo varia per-
mnigenis refertum epulisconuiuium appararetur, intro- cipiens.NamJi quisaudiueritnomc mellis, idque viderit,
duciconuinatorem. olfeceritque,&tctigeritatqueguftauerit, remvnamper
Predofior autem eft humaiianatura omni creaturaquç! vniuerfasfènfoum facultates cognouit. Varias verovoeës
oculis cetnitur.Nam cetera quidem creataa Deo quafi ex
tempore fadtafont, fimul cum mandato exhibita. in hominis
autem ftrudtura confultatio pracedit,omniaque de
eo prius confiderat ratio.Dixit enim Deus, Faciamus homi-
nem fecundum imaginm: Sc quae de eo fequuntur. Vt edann
ante ortum iuum homo dignitatem foam obtineret. Ideo
petvnicum auditum percipit,&per vifum diuerfigeneris
resconfiderat,videlicetalbum&nigrum,&fufcum.'
Aliud verb quiddam quam ienfus mens eft. Si enim ide
eflet,cum vno aliquo ipforum haberet cognationem.quu
fimplex fit. Nunc autem in varios ienfus iparia eft,& per
vnuthquemlibeteificaciteragit, in Vnitate varium quid-
& materiem,de qua conderetur praparauit, & ad quale i dam exiftens,& in virietate vnum. Ideo cognitionem ef-
exemplarfimilitudinemhabiturus eilet, perpendit. Hu- fugit eius natura,&eaipiare,quod cognofci nequeat,in-
manamigitur naturam optimus artifex Deus velut orga- comprehenfibilem illam natura eius repraientat,qui earn
num adregni adminiftrationem idoneum fabricauit,& a- ieciindum imaginempropriamfecit,
nims priuilegijs & form a corporis donauit.Siquidem ani- Et quandoquidem velut inftrumen turn quoddam mumaregälem
maieftatem oftedit,nullius dominio fobiedta, ficum corpus fadlum eft,quemadmodurn canendi peritus
&propriaepoteftatistanquam imago Dei, communiacü vidatoinftrumentofoamartemdemonftrarenequit: ita
archetypo qusdam habens , prorcgalibuspallijsinduta & mens per vniuerfom orgamim vagando, perconienra-
fpledore virtutu,& cum plebeiavilitate nihilparticipans. neasfibieificacitatesvnumquodlibetmembromm attin-
Porrb vnaperceptrixrerum facultas hommieftinfita, gens,inijs quidemqui naturaliteraffetftifunt, proprium
nimirum mens, qua* per lingulas ieniuu fedes difeurrens, effedtum habet:in infirmis autem inefficax eft. Non enim
& res omnes apprehendens,ac velut exemplum & imago partem quidem attingit,partem verb deierit.
vnicæ fobftantiædiuinæ,variarum operäcionum effeótnx
eft.Süeanc qui dicütinæqualem patri filium, velSpiritum
fandlum,fecundumfubltantiam.Namquidixit,F4CM»««,
idque pluralifigmficatione, fandtam Trinitatem manife-
ftè öftendit; neqj imaginis lingulari numero mentionem
feciflèt, fi ad archetypum inæqualis fuiflet. Neque enim
Quemadmodum item mens ornaturpulchritüdine pri-
mi exemplaris diuini,veluti eius charadtere exaltatarfic &
natura d menre adminiftrata ornatur,contineturq; rurfos
ab hac craflities noftrafobftantia;,circa quam ccrnitur natura.
V c aute mens vitiorum deformitate obfeuratadiuinä
pulchxitudine non admittit,nifi repurgatafueritiita qubqj
natura
harüraalicuivitiofitatiobnbxiaimentis operatiönei^fof-?
cipere non potéft,nifi ad priftinam re dierit fanitatem.
Præterea oftenditur perhoc- -;; qubdià natura.pendet
mens-Quum eiiimilja conjjftit & exticacaeft, etiam hæc
efficaxeft&mouecuiccömpofitaautemfömnojmapetimmobilis.
Porrbresiraaginarias qu,æ perfomnü fiunr,fimu.-
lacra quædam eius quæ eft in mente op^atfonis éftè |uta-
mus. In locis eniminfolitis&perplexis’aliquoties aliquis
fibi videtur efle, quod in vigilante neutiquam accideret.|
Accidunt autem hæcaliquibùs & à mprum çonftitutionej:
funtqjaliafortis,aliameticulofiphantafmaca,aliaintem-
perantis,alia.fobrij,præterea&iiberalis, & .eiu§ qüiirtià-
tiabilis eft. Remanent enim in animæ reminifeentefede
diurnörpm exercitiofum quafi fohitus réliébi. Aliqpoties
etiam fecundum Cprporearum qualitatum difpofiriones
infornniafiùnt. Sic enim fifibundus ad fontes elfe fibivi-
detur,&in conuiuijs,qui cibiindiguseft. Denique multi-4
plex fomniorum fpecies eft,fed yanä.-Nara mens ceflahte
fenfuumadtuperlbmnumcontédl^jnequeperipfqselu-1
cere poteft,neque prprfusextinguitur, .(^bdauterirrex
ÆgyptiPharaOj&Nabuchodonofdrperinfomniaadeq-
tum cognitionemducütur., qtiæfutuïae^ant,idproptér
aliudàpeo difpenfatum çft, vt manifcftarcturablcoildita
fandofom iapientia.
Sciendum verb,eius quod eftintelledtile^ ad corpöreä
commu*nionem,ineftabilem&incelieduineomprehenfibilem
coniundtionem habere. Atque hoc etiam in pra-
’us i n . ________ g ________ • m
ipforum frater, quod ambo lynagogæ alumni fadi, efreu-
cifionis cultrum fob iugp legis toléra runt.
A. Quid igiturï numoéfuatprèmChriftum non in êöeiis,
ledinterra putas. ani mam, dii rh crû cifiger etur, ap’ud Deü
deponeredicentëmjPÆtcr iw mànum tuam commendo fyiritum
meumiEt ad iàtrbnem,Hodie micum eris inparadifo ? Si igirui
incóelo eftPeus Sc Pater Chrifti,omnino illic ¶difus
eric,in quern Chriftus fe promilit introdudurum latroné
iecum crucifixum.: ^ ),
B. Blafp'hëmum &éxtfemæ 4emenriæmihi vid«tur efle*
încoelovel paradifo tantum, & non vbiq- diuinurti numé
eflearbitrari.îhômjiibusçnimexiftenSjomniaqhoqjcô-
pleditur,cçieftia,tcrreftria,fub terrahêalProinde & inÓr-
cumingredieptern Dei & Sermohis incarnati carne in pa-
tètnis.manibus éfle dicimus., In p a ra d i fôaute füifle Ch r i-
ftpmdiuinitate,& v nà ktrq’niS arii mam ad du x ifle, ficqüë
dfige^itp.dS'ihanibus ipfom raifle côfitemur. Demenimno- pçai ,j ^
Jlerïncoelo,&in terra,& in onimbusabyfUiin^itDzuiâcsâi^x - j ï
uinprum ille carmimïm audor.Et turfus>^uoniatn inmanu
eius funt fines terïa&t^iterüm inqùitidèm,Si in coeium afând#-*fal
ro, tu iïïic es,fi defender o in or cum, tu aiesiQ u o d ficçl u mo m n i û c
eft fommum,orcus autem omnium infimus, &ih i^Nu-
me eft,', fimulq; ipfom omnia cöntinere clamant virïdiui-
ni:conftat,qubd & Chriftus diüinicâte vbi que prçlens patri,
mflfisferiptumeft.
A. Quando percommödcnobis.expofuiftiea,quæadho^'
minem pertinent: vbi tibi videtur eite paradifus,än in cos-
lojvel terraîNam alij qfodem ipfum dictsnt efle coeleftem
& intelle<ài|em,âlij y erbterreft remac fe nfilem.
B. Mihi lênhiis'efle videtur,& in terraduculehteacmani-
fefte difertequeid tradentibus litceris lâçris.
A. Quidigiturfibi vult Paulus,d iç e n s îüoui hominemante
annos quatuordecim,fiue in corpore,fiue extracorpus,nefcio : Deus
nouity& noui huiufmodi bominem raptuminparadifum, èr'audi-
utjfearcana verba,quarts nonfit homini ^ i.Q ^bus.md icatur
in coelîs efle paradifom. Nonenim dixit,fpraptum inter-
tium vfqué coelum,& indedelcendiflè in paradifum : lèd
in raptù vtrorumque. meminit.
B ■ Ät nonynö compendio ccelum ¶difomfimul de-
finiuit.Naßi enimiinquitjfcowiwcw raptum vfque in tertiumcoe*
iumi&càenuôjnparadifum. Neceflarib igiturveftra contra
vos vforpandà mihi vox éft,ficque deinde ad articuli quæftionem
redeuhdum.Diciti's enim ipfom noti dixiflè,qupd
defcenderit,fed qub4 raptusfueritin paradifum, & indç
abftülerit (vt apparet) clariflimorum patrüm dodrinas»
Quandoquidem enim non dixitTe adlcendifle in pàradi-
fum,fed eo raptum efle,an non ädfeendit? jSi verb adfeendit
quum raperctur,cohftat quod ^ 4efcenderit in paradifo
raptusdnquitenin^Er «o«i huiufmodi bominem raptum in
paradifum.
Sed quia fopranos upranos coeium coelumcernitur,cernirur, conftat conitacipium ipfurtiad-au-
fcenfovfume:tifii
fle, yt fopra ipfom eflèt ,vbiôè paradifum int^
télligimus.
lligimus.
B. Cur igitur hoh vtrumque coinplexiis inquit, Etiioui
huiufmpdi hominemraptum in cpelum & para4ifom?Ted
interiedp articulo loca diftinxic, dicens iEt'mui huiufmodi
bominem raptumm tertium v/^«efa?/«w,&rurfos,r4prttw inpa-
tadifum. Illu4 autem, Et rurfus,adaliumaliquernlqcum
transfert.Ad fifoilitudinemmptiiS «decliui campbchcum-
dati jihquofiqiiisefle velit, pering;rcflurnin campiiihfa-
eile in eunlpetueniet. Sivero primo bofeendere,montem
.V'6lubnt,ei'e0iA campfi venire: pmhino neceflarium eft,
Vt ab cxcelfbdfeuehiatinplanum/p.orffimili putoDiiium
Apoftoliim prinfum quidjem cdilos ingrefllim, iiide
nihilominus|n manibus ëiüsdepofoént ani mam- Sie-
nim animæ iuftorum in manu Do min i, quemadmodü in-
quitPrPpheta,multo magis Dei Ô^Sermotîis : de qùo ter-
rëftrë & ienfilehl eiÏè paradifom doëemur. Non enim in- j
quitadlatrpneminligiipfocumfofoehfiimjHad/ewwtfwie- rffr
ris inpdrdiifcüReducit igitur in paradifum quilatróneAda-
mü inexiliu egerat,inimicü latrónem-, cuius mifertus e.rat: ] '
A . Quid igitur fibi vult EfaiàsinperfonàDei"dicés,I»'w<«- ;
nibusmeisdepinximuirosr«oj?Id quod de paradifo did inrelli-
gimus.Sed &Àpoftolus idem his Verbisindicat,i^afurfiim
efi Hierofolyma,libera efi,qùaefimater rioftrd.Earn verb nullam
p utamus aliam,quàm{paradiform
B. Pacrocinaripotius,quàmaduerlàrimihivideminipfo
paradifoarboribuscôfito6<: portiacuftodiente.ciuitatëm q
& muros mihi adducentes. Eft autem etiam æquiuocatiô . :
paradifi & Hièrofôlym^vel coeli & Edem,vbiparadifum
à Deo fàdum Mofes indîcjat,dicens: Etplantauit Deus para- Gève/lzi
difum in Edem,adorieniem: Non autehj in çoelo adorientenri.
BtfonSyinquit^fcenditexEdemadirrigandtimparadifum: Non
aute>defcen4it excoelo.Eifluum egredituréx Erfew:Npn ail- |
tem,dëfcendit ex coelis.ÿiç,inquit,</iaidir«i ï» quatuorprin- j
ciow:Nôn autem,deorfom fluitin quatuor capita. Vbi au- !
temin ccëlo font fici,palmæ, mâlàpunica j cæteiraqûæ pa-
radifosplurimaçontinët,&qüibiisflorepnaturaliter?ybi
verbincoelofons&fluminà,&arbortrânlgrefoonis;Aiï-
di igitur hiftofiæaudotem ex vno fonte quatuor fluminà
effluentiâproniintTantem,&ea quafi digitpdemonftrân-!
tem për ipïam^^appellatîônem.^ Èbvni nomen Bbifon. Hic verb;
AEtbiôpMm,in'qukt&Indidm praterlaben^Gin^ssiLb ipfisap-
pëllatur. Apud Græcos auce Ifter&Indusfluuiusdicitur..i
Apud IUÿribsautem,& Ripianos accolas ffùmlnijç,ôaiiu-
bis:apudGothbsv'ërbPunàuti's.Om'nem,verptërrâ;ÉûiV j - H
latcircumieris, lècundam videlicet Æchiopiam, & partes i
Eiymæbrùm, petcùrrénfque pfimam Æchiopiam,fic de^^'
ihde rurfos ëffufosad Auftrum&bccidèntem intraGadi-
ra inCèlebremillum eflunditurocëanUm.
A. Ne formPni finem hic irriponas, benigne pater,ïed ler
cüdï flummisimpetumfefmohë.defcribenSjpetfediè nos
exhilâcar ‘ ^
B. Secuiidus Geon eft,qui apud Ægyptios Nîlus appellat
tur,tptaminiindanslénice'r&irri'gahsquotanhisÆgyptô..
Nauibusâûtenftràhfitüpervëlàpræbensjaratiônisopëra
fieiipermitfit,& aqùâtilïafe rërfëftribus aggregate quorû
aliàqüidem herbîsyëlcüqtur, àlia verovelcùntiir çarni-
büs. MaximamaütêpràîterlabensÆth'iopiam.per 'miho-
rëm fluitiperquë Anumeram,&Blemmyam, & Àüxume-
tàm,& partes Thebai4i s & Ægyp'tij fie de inde i n m areef-
funditur.Hiefemiasiriteralipsvatesmultaexpertuscer-
taminà a reditu in Ægyptüm înhiberis furiofom Ifiaélem,
diïërtë ’clâmati^dil tibïcum Aégÿpip,vt turbitambibas aquam ?
inparadifum deuolafle. Fide dignusautem ante Paulum
tfeftis rerlimdiuinarum pefitus ille Sqlorno, rehfilemfu-.
per tertam para4ifom inch cans: Defoeh4it%inquit,Frater 1
ttieuS iti liorfiim foum,fim.ui Dbmiifiligniffcansdiuinum
in carnefo aduehUim,,&Paiili ip ipfo'prampftftrans deftc-
lum ex cmlis jpbftquatn fupra ijpfos^^terra raptus ieflet.)Fra-
tet autem Salcmbtiis Sc Pauli'lecundum clirnem eft Chri-
ftus,qui in hortum foum d^feendit. Rtrurfos alia rallbne Hofceft^quam Nih turbulentam,
A. Q u£6-