f quod.
0 1
i I
t fact us.
ytf. Pauftini
tamus,qiüvülcipfum vnigemtum filiüm, qui eft verbum,
& fapientia Dei,quaDeum,&hoh qnahorninem crucifi-
xum,&tpfiim.efrefadumDomi.nurh,&Chriftum.Sedet
ü dur'iflima obftinationë contcndunt dicctes de ipfo DeO
verbo feriptum eflè, quod Deus ilium fecerit & Dominü,
&Chriftü, nëc fie pertimëfcimus fiducia vericacis» ne for4-
te per hoc»quod feriptum eft, verbum Dei fadura creda-
tur. Fac enim yerbum Dei fadum eflèDominum,&Chri-
f quid hoepraeiudicat eiuslubftantiffi, qua Temper
eft verbuth Dej.Intende enim quia non fubftantiam verbi
Dei dixic efle fadam , fedhoeipfüm verbum, quodfem-
per eft filius Dei,fadum efle Do minum,&Chrfifcqm .Nón
enimidipfum eft» hocquodomninonon erat, fieri, 8cid
quod erat,aliquid fieri. Nam & Deus fit aliquotiens adiu-
tor,& protedor,non tarnen quia faduseft aaiutor,&:pro-
ted or, iametiam hoe quod Deus eft, fadus eflè creden-,
dus eft* Nam & Moyfes pofteaquam diuinum (ènfit auxij
Iium,& protedionem, de Deo,.qui co'ntra Pharaonem 8c
Wl'7 - fo adiuueratj&protexerat,dixit; Adiutor,&protettorfattuseil
icelef.su g mïfcinfAiutm^ multa fimillima teftimonia inuenics,qu§
egó,nemultumadhucprólongem,pr*tereó. Siergbcum i I Deus fit Adiutor, <& protector, non hoe, quod Deus eft, fieri ,
j credicur, fed hoeipfum quodadiutor & protector efle defi- j
I gnatur,quideftquqdcum verbum Deifa£tumefleDomi- j
i nura,&Chriftum dicant,putemusDéi verbi (ubftantiam ,
fadarnïNunquidquia lcgimus,Et verbum caro fa ft um eft,id-
éo ipfutaqiioque verbum fadum efle eredendum eft?Sed
manifcftiifimeexpreffumeft,non tam vetbum eflè .fadum
quod erat ïnprincipïoapud Deunt, fed ipfum verbum» quod
fèmpécerat, poftea .fadum éflecarnem ^y.t fadura non
hoe,quod carofadum eft.Ita ergo & cumdicitur verbum
Dei fadumeflè Dominum3&Chriftum, noneaVnfubfta-
. tiara verbi Dei fadam efle incelligendum eft, fed quiaDo-
rainus,& Chriftus*fadumeft hoeipfuni verbum, quod
j feraper Deus erat. fit autem Dominus eorum.qui fe eiderp
maneipantpropofito fèruiendi.Et da mihi veniam beatif-
I firae Matth*e,li dixero,quodnondum tibi ChriftusDeus
I erat Dominus, quando adhuc Teloneo feruiebas. Sed &
Apoftolis vniuerfis tune primumDominus fadus eft,qua-
do derelidis omnibus eidem fèruire maluerunt. Ipfarum
quoque gentium tuiic Dominus fadus eft, quando Idolo-i
rum vana fuperftitione’derelida, ipfaè genres fe eius do-
minio tradiderunt. In quantum enim quis peccati feruus
eft , vel mammon*, in tantum Deifèruus efle non ppteft.
Gum ergopeccato , & mammon* quis abrenuntiauerit,
faciensiufl:ttiam,habenidique cupiditatem re(puens,tunc
Iefus Dominus eius efficitur. Eadem quoque ratione eutn
etiamChrifturh fieri intelligitur, fiquidem, vt fupra diótu
eft,Reges,&Sicerdotes,Chriftivocabulotaxabantur.Fa-
dus eftergo Saluator R e x eorum , quiregao mortis vlte-
rius nontenentur adftridi , in quorum mortali.corpore
ceflauitregnare péccatum, pofteaquam t per diuina ma-
gifteriadidicerunt.docentibus Apoftolis; .No» ergo regnet
péccatum in vejlrömórtalicorpore.Sed&-cum^^fungitur pro np-
bis Sacerdotis officio, Chriftusvénflïme fadus eft, maxi-
medefenfor,&aduocatus pro nobis lèmper adfiftens, in-
terpellans quoque patrem, qua.foius puriffimusfacerdos,
vt expiatalabe delinquenti* , diuina eius propitiatione
fcruemur. Per h*c ergo 1 qüód Iefus fadus eft Chriftus,Se
Dominus,non tam fubftanti*eius diuin* aliquid confer-
tur^quam profpedum cft,quibüs regni eius & Sacerdotij,
acDominjj poteftas velut munus falutare cöllatumeft.
Non yidetur abfurtlum, fi illud fimiliter intelligas, quod
a it, Ego autem conftitutusfum Rex ab eo fupra Sion montemfan-
ttum eiMJ.etfienim conftitu tus rex dicitur, tarnen cum*ad-
didit,fupra Sion montem fandumcius, oftenditur, quod
non de illo regupeius dicat,quod habuir etiam antequam
conftituerctur Rex fupra Sion montemfanftum eius. Rex enim
eft ante omnia *ua *uorum contincns ( poteftate
fuaomnem,quamcondidit, créaturam. Vnde
& omnipotens ) adprobatur, quod pof-
fit omnia cpntinere qu*
/ , fadafunt.
Presbyti
f exetö
viu*$
% force,
abundat,
P fsU
IX E H O C QV 6 D SA LO M ON f
Dominus creauitipe, initiumviarum
fuarum in opera fua-
C A P V T V I.
' T 1 Angamus Seillam in vltimo qu*ftiohem, quam in*
JL terc*tcras addidifti. Dominus, inquir, creauitmeini-
turn viArum fuarum in opera fua: Dieit h*reticus, Vides crea-
turam e|Ie fapienriam, qu* vtique inferprete Paulo Apo-
ftolo Cnriftus efti Ergo Ghriftus, inquit, qui eft lapieniia,
non eft verus filius, fed creatura-fadus, & adoptione exi-
ftensfilius. hpe venenum Arrianorum eft. Sed o quam
cscaimpietasadid videre,quod piumcft.Iam femelquia,
vt feriptum eft; Oderunt fapientiam,& verbum Domini
non adfumpferunt , nihil in ilia finceriflimi decbris afpi-
ciunt. ficut & lippientibus oculis nulla eft vifio veritatis,
quandoquidem alitereorum renuntiatafpedus, quamin
fide rerum e ft, fed &cui faporem proprium redundans
futfejlis amaritudo vitiauit, fidulcia mella deguftet, vt a-
maram dulcedinem mellis ihfamat , non recognofiens
malum propri* amaritudinis. Sed,6 mifer h*retice, quid
potes veri luminis videre, cum j" cscutias, vel ambules in
vijstenebrarum, omnia qusfiintinvpietatisexcogitans.
Clamet licet vir ille Ipiritualis, (uauiflimo experimeto di-
uin* epulationisinuitans, Guftate, & videte quamfuauis eft
Donunus. fedcibi, fi guftaueris, nihil fuaue fentitur in Domino,
eo quod,ficut feriptum eft, venenumajpidumfublabijs ^
tuis efi, eo quod os tuum maledidione & amaritudine ple- j
n.um eft.Deoique cumirifinita& ipfeSalomori deDei fa-
piennapraedibauerit, & ita diuine deeafueritprofecutus,
vt non aliud in ilia erederetur , quam quod in natura Dei
eft,in illis omnibus h*reticus cscutiens hoc folum videre
[ie crcaidit, per qu od probaret earn efle creaturam. Sed
feriptum eft,inquit;, Dominuscreauitmeinitium viarumfuarum
in opera fuaSed nos non ibim us longius, neque de alijs
librisSalomonis , qu * fiint pro fempiternaDei fapientia,
proferemus. lufficit nunc j fide Hoe ipfo loco, vnde tefti-
moriium protulit,pars diuerfa fuperetur. Ais h^retice, feriptum
; Deminus creauit meinitium viarum fuarum in operafua.
ledintende,qiiiah*cipfafapientianihilominusait, Ante'
omnesautem collesgenuitme. q\iq,rtiodo ergo haecipfafapien-1 1 fBll
tia in eodem loco, & creatam fe efledidt, &genitam.‘ &
prius eft,vt videamus,quid primum fit. vtrum quod geni- |
taeftian quod- creata eft. fed licet primum dixerit, Dominus
creauit me initium viarumfuarum in opera fua , tamen, ne
fe creatura.mputares, recurrit ad illud, quod prius eft, in
fequenti dicens: Ante omnes autem collesgenuit me.Vide enim |
I neputes poftea genicam, quia primum pr*raiferitfe crea-
i tarn. Etfi enim in ordine ferraonum primum pofiturn eft,
quod creata eft, deindeautem quod genita, tamen fen fus
i hocindicat* quod primum eft genita, quam creata, vtfit
fen fus ita fapienti* dicentjs; Dominus creauit meinitium via-
: rum fuarum in opera fua. Sedne quis me putet per hoc efle
creaturam,aut tunc primum efle ccepifle,quando mecrea-
- uit initium viarum fuarum in opera/«4,fubfequor,& dico,<*«rc
> omnesautemcoUesgenuitme, vt feias prius megenitam, quam
creatam. Gum enim dicit: Ante omnes autem coliesgeouit me,
fecit illudefle poftea quod creata eft, vtpr*cedat,Sditan-
terius illud, quod genita eft. Si ergo fic creata eft, vt ante
fuerit genita, fenfus impietatis exclufus eft, * qua earn di- t^u2l(
xerat creatam, vt tunc primum fubftitifie fapientia crede-
re turqu an d o 8c retulit fe creatam a Domino initium viarum
fuarum inoperafud-Eccc enim fenfus manifeftat, etiam
antequam ereardtur, fapientiam fubftitifie j quippe- qu*
prius eft genita,quam creata. Sed magis commendabitur
hie fenfus catholrcus,fi & ipfa verba,prout nobis polfibile
eft, difeutianturj. quibus velgehitam fereferatfapientia,
vel creatam. Dominus, inquit, creauit me initium viarum fua-
rumin opera fua. Intende,quia cum dixerit; Dominus creauit
me, nonracuit,ne v ere creatura putaretur,fed profequi-
turexplanqps quid fit creata > & ob quam caufam fit erea-
ta. Ait^.eninij creauit me initium viarumfuarum. 8c euftife-
quitur; i»o/>er*<yu<i,palameft,quodoftefldit&caufiiscur
tofttrà Arriartos Liber. m
I crÎïtâfitiilifiâm vürumDdmM- lAoa ergo fapientia,quafi
qu'ai non effet, creata eft ad hoc, n diet, fed cum feisper
D e spiRt t r San cto,
lîiubftantiàiitérfiierit, turic creataeftiecundum difpenfa-.
tioneroi»if«M viarum Domini, & in opera Domini cfçata
CAPVT VII*
cd.ltuttim ergo viarum Domini creataeftfeH» opera Domini
creata eft fapientia. non ramen,quia fubftantialitcr ante
T TNiuerfàs y quas de Pâtre & Filio fcripferâs quaeftio*
norierac, ideo-ereataeftfapientia. At veto cum dicit fe
. V nes, prout Dei gratia ptæftitit, arbitror abfolutas, fi
unie omnes toiif geiiitâm, non propter ( àlîqùamtem dicit
tamen hoc apûdte verum eft, tua religiofa prudentia iu-
feetlè genitam.fedexiiiensfempe'rjpatrisfempiternapro-
dicabit.quamuis fatear & coartationetcmporis, & reife-
genleSybb qnafdàm, caufas cteatam 'ie dicit, initium viarum
ftinatione , & ipfoarido angufti mei fetmonis cloquio
Dmroiiid eft,i«-opiw Domini. Ergo Seen hocmanifeftum
fummas earum me pbtius tetigifle , quam plenitadinçm
eli,non efle creaturam iàpientiam, quæ in aliud creata eft,
pröfecutum, quiànon vtlibrum , (ficutprædixi, Icribere
id eft, in opera Domini, cum ipfa fit genita ^non in operated
coeperam , fed vt quad cuiufdam adbreuiation is de fide
de patte,vt diximUs, cxiftens fempitetna progenies.Sed
quædam taxatio fignaretur,*ne ad hoc me de tua mira be-
bbcintendendum eft, quod aliud eft dicere creari fapien.
neuolentia prouocatum infidelem crederes » fi tacerem.
dam,& aliud eft dicere,quod fit creatura. Quamuisenim
Sed nunc de fahifto Spiritu,etfi breuiter,confitendum eft.
legatur creata eiTe fapientia,nufquâm tamcn legiturquod i ne fi non aliquid de eo ipecialiter dixerimus. credamur ft.
I ftt creatura. Noneninlomne quod créa turn eft,iam créa- | militerbiafphemate , fîduti&ilH , qui dicuiit iilum efle
; tutadicendum eft,licet omniscreatura ctreatafit^icutnec i creaturam. Horum talnèn mitamutinfaniam, quodim-
; omnequodfaiâumeft,jamfaifturatadfevierandaeft, licet • pie fentiantde eo,quernfaniftumSpiritura confitentut.fi
iomuistaaaràfa(ftaftt, Sivi4eturobfcurum,exempio.di- | enimSpiritusfanauseft,quomodocreaturaeft.nohenim
! Incidabo. Legimusquendamgratulari,acdicereadbeü, i ficfanâuseft, vt cæteri, qui ad famfti vocabulum fîde, Sc
' foautemcantahoirtutemtuam , exnltahmanemifericordiam ; Deoplacitaconuerfatione, atqueipfiusfanaiSpiritusfi-
I tumauiafaamesfiifiipmmeus, &tefugiummtumindietrihu‘ j gnatidne veneriint,fedipfenatutalitèrfempetfanflUseft;
1 ÿ j,j J niM.Edce‘ Doasfcaiis:enfitliepi€r;&refugium, non ta- j ita.vt alios fanaificet,non tamen vtipfe.quafi vt*qui ante
jnienÜçusfaaucaeft. & hoceft, quoddixi : Nônomne nonhabherit>exrrinfecus,acceperitlanaitatem. hocno-
quodfaaumeftiamfaautadicendumeft. Deusenimnô j men fanftiitapoflidetSpmtds.vtpoflider Pater,& Filius.
! exifterfs fa a lra , quifernpef eft, faaûs eft fufeeptot, & re- poiftdet autem, non ipfe aut Pater éxiJlens,aütFilius, fed
ifugium in die tribulationis homin.i , '.vc quod fadus SpititusDei.SiautemipititusDeidicitur.nonvt Angélus
'eiMufceptor & rifitmm in die tribulationis hom in i,.vi- .Dji.nèque vthomq'Dei,quotumnatutaidiuinafubftan-
Ideaturcontuli'fle, quod fa au sc ft, non tamen quiafufce» tiainæftimabilitèr difcretaêft,fedficeft fpititusoei, vtfit
'Mot' &tefugitui)hominifaause(l, etiam Dens quoque J eiuldemiubftantite cum Patre,& Filio. ^ u ia& vn a&n ai.
j&am'aeflectedenduseft.cuiùsdiuma fubftantia fempt | taseftPattis, & Filij, &Spititus fanai: quandoquidem
wM
rsljo.
ternaeft-Similiter & fapientia fi creata dicatur.non tamen l idem Spiritus fanausvfque adeo vete,; & natutahtetfan-
Icreatura'eft,quæfempereft, fed cumexiftatfemper, créa- i ausçft.vthoceinaturaliter.&verumfitvocabulum. In-
i tut ad aliquid ,v t profit, non vtcteatutadicatur quafi fa- tendeetiiraadyëtbaSaluatotisdicentis: Euntes erpo nunc,
'a a qHæ-nonfuit.Erateniminfepatabiiis dPçoDeifa'pié- \ doCtteoinnesgen;es,iapt'KMmesminnomineSatrlt,&Eilij,&Sp't-
i tia & hæcipfa exiftens Dei fempiternaprogenies, crepta J riens/tfi3>.Sicurenitn vetum vocabulum eft Pattis, 6c ve-
! if f i f l piirMiBDorBiBi.Sedadhucapertinsediflqra. Cer- turn Voàiboliim FiUj eft,itaverum eft vocabulum Spmras
■* - . • — • • ■ n ■— : tn-ir. famftisEtquomodo verum vocabulumPatrisdicaturyicirepocerimus,
fi animaduertamus, quomodo veruSDeus
dicatùr.Mùlti diointur Dij,fednonfiintVeteDij, & taceo
nunc de fatana, ac dæmonijs, eorum que fimilibus, qui V-
furpatione impia Dij vocantur.dHfti funt quidem & homines
DÜfècundum hbeteftimonium, Ego dixi Dij éftis, & filij
excefiomnes. fed quam non vere fine r»ij, fubfequèntia raa-
nifeftant,qu*itâfe habent; Vosautemficut homines moriemi*
ni, & ficut vnus deprincipibuscadetis. Si ergo vbi quilibet fan-
d i Dij voCantur,hocillis pie, 8C cum iuftitia viuentibus ex
oei gratia prouèUit,maxime cum in eis Spiritus fànéiuvin-
habicetjdequo quidem vocabuloexddunt,Ii non ambu-
lareinvijs Dominiperfeuerent, nemo ergo de creaturis
verus eft Deus, quia nemo naruraliter Deus eft. Solus autem
Deus naruraliter verus Deuà*eft,hoc ipfum exiftens fi-
neinicio,& fine. Per haihenunc veri Dei intelligentiam in-
telligamus 8c verum vocabulum patris. Apud homines
exinde pater quis dicitur,ex quo genuit filium. fed licet ex
fe genûerît filiutti, tâmeh non proprie verus eft Pater » cui
accèffit hoc voqabulum 4 & hocipfum à neo pr*ftitum.
-j- qui quidem 8c tamdiu pater dicitur,quamflfu eius viüic
-filius.Sicutenim natoex fe filio vocabulumPacrisadeptus
eft,ira & morte Filij vocabulum patris amitcit.Deus autem
te fapientia Dei ipfa eft,qu* & verbum eflè feribitur, vt in
fiiperioribusoftenfiimeft.>& nunquidquiadeverboDei
fetiptum eft:Etverbum carofattum ell,iam & verbum faétu*-
ramadfeucramus, quafi tunc primum efle cceperit, cum
caro fa£tum eft.Sedbenc,quiaapertiflime demonftratum
eft pér verbum omnia fa&a, & in vltimistemponbushoc
ipfum Verbum carnetn fa&Crm. Non érgo fadlura eft verbum
Dei,licet fa&um caro efle dicatur i ita & fapientia licet
dicatur creataefle initium viarum,& in opera,non tamen
crearuraeft , quam conftat ante ömnem eflè creaturam,
quandoquidem omniain fapientia fa<fta fint.Addo &hoc,
quia non omne quod creari dicitur^quafi fiat inlubftatia,
intelligendumeft. Denique quidam vir videos cor fuuro
quibuldam fordibus infedum prec?m funditad Dominü
dicens: Cor mundumcrea inmeDeus. non vtique cordis fubftantiam
in fe fieri precabatur , fed vt hoc iplum corin eo
exiftens,quod ei erat fordidum, ereatfmundum.non omne
quod cfeari dicitur, iam ftatim &fecandum fubftanria
i fieriiintelligendum eft; quandoquidem-cor quod erat,id-
I ipfum,vt mundutrt crearbtur dDomino,precabatur.£rgo
I & fapientia cum creata dicitur , non tunviubftantia eius,
I quafi qu*non erit,fada eftifèdipfa.exiftehs, vt fepius di-
dum eft, creata eft initium viarum inopera eius. Ergo quod j
j* quod
P fat: S i
äearäeftfapknfia.admyfterium, velttrttm crcsidafum, J fo lu s ptoprie«ms^eft P“ et .f la i f iK ^ i t io ,& f iM Pater
velhumanxdifpêniationisintellige. quam cum Deifa-: |eft, non emra aliquando empit eflè , quod Pates eft,
pientia dignancer«diumit;aeata dicitur. Quodvetofc fed fempet Pates e ft, fempes habens filium « f c g em -
genitam dicit , vt nihil id ilia miftus diuinitac.s agnofeas, tum,ficuc6:fempervcruscftDeusfinèimtio,8£finejpetfe-
uua'm habet file Jqui genuit. Valdccuim impiumeftctc- uctans. EtgoficutvocabulumtelDeifolusobtluet.qui
dcre quoda quandoDeusfinefnafuetitfapiencia. Vn- 1 fineinitio.öcfiuefolusPatetvpcatut, itaintclligamusêC,
P i vetumvocabulumF,!,,oei. A f » • —
fecundum fubftantiam quod eft genitot, fapientia autem 1ms eft, cmp.t eiTe quod films eft , &
ipfaChriftuseftietgoCbtiftuSqui cft fapientia, non hocvocabulqm.frpquenter autem, 8c de fill] Vocabuib
f <îuo
H
eft adoptione filius» fed vêtus filius» ëxfftens-
Dei progenies » 8c non
. - faduta* v
tranfit in Vocabulhm patriis»cttm;genuent filium. non eft
ergo proprium, & verum vocabulum filij in creatura ,qui
&cffecoepit filius» & pbteft hocyocabulumnon habere
ve 1 parris bccafu,yel cum idem ipfe transferturin vocabu