netaddeclinandüTOmalefiaum.efietâuteiridefpc&afàni- fit. re&usquidem videripotèftiüdëi, qnitncquid fnali
,fivniticrfepcr Tepcrmaneret, nihil'q-,quddeamiinpë-
diictj poflectontirigcie.
Si autem ille quidem iüftus *grotèt, hic veto audax bene
valeat;illc quuiem cohibeiui vndaadiutusvt vitaeius
querela, & reprèHenfione caïèat,hic ver o tanqilatn delpë
taras traditus èft pcccatis. Si rurfus audax, & valde impius
moibo confliéfcecuh iurtus verb firmavaletudiné fit, puui-
tur ille quidem fènlfi lupplirij, non vtiuuetur, fed vt alïos
cxetnpio iuûct; hic veto, tanq.iara, qui folut.s vinculi s ma
fuecc veriari poteil,fine ægrokuone perfeuerat.quamuis v-
traque protlui vbiqtie vniia fint;& mifer,qui pioiiidentiam
•hinc negac, au'eaccufar. ille èninv morbus folfis rriqfrifèr eft,
•qtii ammâm ad auertendârri 'virtutem malè afficit. iri quib.
igitur rat,io fâlfia,& incolutms perfèuerat, fiuc *gto corpora,
fiue fano fi'nt»vtriusq; Vcilitatem fendent. etii enim non
ornnino rrioibuS malcfiçum puniat, fiquidem leges etiam
interdum màlcfici cffu^iunt ; an propterea défi net lex eflè
impédimentum malehdâ,quianon petdmnes Lcei inbie-
ûos procedirîan admiratio fâpienciæDei hinc etiam ,fîcut
vndique declaratur ? fienitn penitus conftarer,nullo paélo
pofle homlnem effugere fiipplidum legam, qui quodeun-
que lége vetitum eft, admittecet, abftmcre peccato , non
eflet fpc&atum ac probacum,fcdadulterinum Sc incertum,
omnesenim métufupplicij, non odio màlcfici} abftinCiét.
çportetaoterrihoncftfim, &probüm magis odifîc malefic
iumfacere , quam maleficij pcenas date, quamuiS in-
iufte.
Hinc fit; Vf maioï pats maleficoriini lêges effugiat, qtio-
biamnon eft hocfuppliciumdelinquentium ’fed opinio
tantum vindication!«, mors enimjnaturahs fine: fupplicio
etiamadueniet. Quare aliareftvltio, & iupphclüni delin-
quentium, Cuius cfftigium repe.ire nonpollunt. euadunt
c
committatjeós.qhicommittun^punit. Sinautemis, qui
iudicàt, induit eaadmitterc,qu* iriVlijs vindicat, Sc punit
3c quidcm impenfms, vt fuadeat,ft nihil mall agfcre f plane
appiret fus firm tun , Öcvalde hptribile elfe inciderfc in Hu
iuimofli magiftratus ; ,ad fiiftinendas poen'as propter im-
probitatem moi urn. ferfintur autem in feripturis huius-
modi fententi* duiiri* rrianifcfte contra eds , qui delin-
quurit. ' • v * ‘ ' r .
Manichxus tamed âmentiflimus,Vt dogma riequiti* in-
genit*,& blafphemi* in Deum a pud étlm'firmü eflet »nullam
partem gubernatioriis Dei prsetermifit,quin eani calö-
mniaretur.videmus fiepe iuftos,qu: deliquerurit, fub ditio-
ne, &potcftaré impiorum eflè, vt fie caftigvhtur,fibùt cutn
genctoius filius j qui patri non p.arct, àpeiegtïno, 6c holpite
verbcraciirjVtdolorplagarum ,6c ignomimaverbera adhf*
bentisdelinqiientem piutént. vnümeninieftacfolum, 3c
veium,vt diximuâ,quöd Deusab homine in vitarequirit,
vr èfficiatlàpiebti eogitatione, ne viitürem vlla ex parte ofi-
fèudât.quod quidemii attendat vel folanl hoc, Beàciifimus
fit,quamuis nihil aliud in vita habeat.lvbc fiin vniu'ério let-
mode dc prouidenria coiqmemoretur,nulla fufpicio relin-
queturdd ina,qualitate 6c perrüfbatibné ordinis in'ijs, quae
àDeoguberdantur .fiquisenfin repcïirepoflèc, quódalijs
laxata eflet via virtutis piâe,ôciàn<£iæ,àJij« vero claufa, vidè-
iceur contrahoccaputbonocurncillè ïninxqualitateaccu-
latio gubernatiöo :,s. Sin vero id , quolblo poteftquis'vere
bearuseflèjómnibus aequee commciniter propofitum eft, vc
poific eflè cömpos eiùs.quam oppréiridtiem ,autinéquali-
tatem potcritquisobiieere qu^nibbet^àcculàndicupidus ï
quaridoquidtm hâbere plus bdnoruui exceuiorurn,tutids
raciónibus ad aequaütatemreuocatur. vt non minus, vel etiam
magis delcéfeetUr paupet lis cibis , quiei adhibencur,
autémpluresèxnofttavindidl:a,vrpolïelateretormèntum, quam diueSi' / . , .1
& eruciatus , human* cogitationis effi Jatur.Et vniucrlc Similiter ëuènitin lis,qof adtegnmehtutdcórporis petquoddiélum
eft ad furantem, & mentientem, Ócgfauiota tinent, quarhuis viiiora fint,fènfum irifotmahr,qü*ei con-
malefici*commictentesporrigitur. ' fueuerünt appödi,vcnemo,qtiod plus eft, lèntiàtiiénlu cô-
Sed dicetaliquis, nu gis torquetetur cónfciéntia hordi- fuecudinè hebetaco; nee alius qüod minus eft. quia propt«
num.finullus maleficusdeprehcnlus puniretur. contra ve- j confuetudinem nonpercipit lenfii, qUoddetft. hinc cod-
roeuenic, vt piane fithottatio quædamadidaleficium fa- ! tiriuo fit,vt ba» bari, qtiod màiù. eft , nüdocpipore vitam
ciendum,quosdam maltficosaliquandö non comprehén- degéntesj&fine ftragula veftecubantes,6c alpéris ïndiinie-
di a iegibas. vridë vetuinq} neceflarium eft,6c iheidere mà- tis vtentes,nunquam paretehtut>(vt£eimquer«it rationem
leficum m leges,accumprehendi ad excmplumvitandi ma- viuend) gratàm , vt qui propter Confuetudinem, quid eis
lefici)v&effugeretormehtum , Sc ctuciatumcogitationis. défit,nonintelügunr : ïmrao qui non poffunt hanc lelin-
Horninienim ad cligendiim virtutem & vitium liberó, fic quere,Sc porius.aclibentius dêfirierént reótê valere,& mal-
fââoàDeOjfoiisaccedit, vtquodammodomenseiusad- lentfrigoia,6cardoremfolistalerare: .
iuuecur, öc qüafifulciaturtimoré , Sc vacationct;moris , 1; Atquead vitamdegendàm, aciocundeqiiidem dëgeh-
hortationibus,öc dehortationibus, m orbo,& ^nitatc,paa- dam,nerpoplusquam alius,haberin Wca. comminiiafunt
pertate,6copibus.denique omnia,qu* contraria meer iëvi- omnibus,quibus riaturarecreamiir,aceubationes,8c epula-
dentur,coafone, ac conuenienter in vnum tendunc,&fpe- \ resfomni j communia alimenta,6c eorum frudtiu,ac ïocu-
âanc,vt humanam mentem exerceant, Sc nemo fe dedat ! ditaresi fi quis prudenter p^aeftanciâm quidém eórum pra*
fomno,quinpotiushinc, Scillinc pullus,öc excitatus,vigif tereat,vfum vtrö fenfuexperiatur,6cpröbet. Communes
let ad officium pietatis 8c virtutis obcundum. fi vero acciy item funt non minus exatfte animatum,& corporum dolö-
dat, vt ahquispuniatutnon folurn innocens, fedy iradmi-1 rcs. acqj in his qüidém magié reperietur ex fuperanciaapud
rabihs, ÔC abeopoen* viitutisrepetantur.qurdnocucritfu j èqs,qui.invita plus habere videntut. Quatccum hæcita.
Itittentiî arguit quidem hoc eos,qurfaciuùt, noneum j qui jÊM WÊÊ ’ " ^ .....
(uitinec, licet vfque ad mortem iniquum fupplicium pto*
grcdiatur.quicaliseft, anticipât ione mortis ,lqu*pertinent
ad vicam futuram medicatus éft,cui.enim nihil iüaue eft eo-
rum,qu* muleis iocimda fimc,nec acerbum, an non eft hic
ante mortem huiç vit* mortuusfQui hicea,quçexifttman-
tUr infidiæiàâ* i loco bcneficij & gtati* ducit, qua expe-
riac poft hanc vitam maiora bona confeqfii, quam ea, qu*
ielinquete vidctür,ad qu* » ab immicis luis cito dimiflus ,,
tauquam beneficos dücit eos,qui eiinûdiatifunt..
Alia etiam tatione apud hominçs-neceflàrium cft permit
« à Deo tormenta,6c ctuciatus, vc magis fpe&ata, acg -
bata lu libéra virtutis lufeeptio, fi. neque mortem oppetere
retoïfiiidec.Iamcumimprobos,6cauac.tiæ dcdicos videri-
mus aliquando imperium tenerc.ôcad magiftratus eligijlci-
re opOrtec permit« hoc prouidenria, acguberhàtione Dei.
cum enim,qui fuhtfubimperio,peccàtis abundant,iuftum
fupplicmmeftiniquitaseorum,qui imperioprælunt, qui
vlcifcuntur,quæfaciunt,ôcpuniunr, qu* commirtünt : vt
maxime pateac, rton cbnringérë^.vr fcraturn jrppunfium_
lint, vbieritihxqualitasin guberriationeDei ? qui Varietä-
tem,nonin*qnaliratem in rebus noftris pofuit.aliud erfim
eftyirietas fkpienti*,qu* in munde» decorem habet; aliud
perturbario ordinis Jn gubernatione. Si quis repetire pol-
fet aiiqs quidem homines natura ab affe&ionibus'anim* ,
Sc corporis liberos, alios Vero fton hberos : r’urfus alios fine
cibo viuentes, alios cibö alcntcs vitam ;.aüt alios, qm ne-
quitiam iufeipere non pöflent, alios,quipoflcnt:item altos
mortales,aiios.immortales , reifte ifte in*qüalitatem gu-
bernationis teprehenderet,6cturbatiqnemOrdit)iS, quail
magis fortitione,quam ratione,rcs hoftrasDeiis prbeuraret.
Sed fi idem modus in orcu omnium, v nä Si eadern natut*
educatiö,6c eorum,qu* ncceflatia funt,fine quibus vitadc-
gi non poteft, corn munis eft omnibus ex *qüo fapptdicä-
tro , finis autem Omnium vnus » & fo lus, cum appareat
fiimma *qQ;ditasin omnibus ; vel coscus protius eft, qni
D E I prouidentiam ranqüam non ordifiatam acca-
fa t, v6l oculis maleuolis, 6c inimicis reSafpicit-, & ob cam
cauiam non eft dignusfide, etemm fi pemirbatio ordinis
in vatietare ineft , decorum vartetatis , quod fapientem
artifitem
artïScem magnopcrc decet, reprehendit ifte. Pergacetiam !Lcu^t,gu*mhiUn3,pMusafferr, quainqüodiccandiinuïé-
improbarevarjetatcmcolocutn, & dmcrfitatctn aediffi- turan,conftitutamcft.Siquisver&iPramcaufarabellorUm
tentiamabotum,acpotionura, qua:mirabiliter fenfusre-. malam eflidicat.liueira fit, fiue inimidtia, fiueanaritia
rieanteotun,,qp,bus,dlubeutut. nou abetrabit i feflo,&decent!, mbueudum tameneft
, Hincptofettifuntniiretriroihonimes.qmaddefcDden-' hóchommibus prauoanimoa fiia ij
dun|&tumvidentu.rfibi confirmatc malum inaqualitatis Quod auicm-motsmalaminime eft .illaeram tatione
duo^ua prm«piis inttoduaIs.oflenrumtamen eft ptuden-1 & viqptobati poteft.fi enim mots noh omnibus definita &
tibusnullam iptebusnoftrisiqtequalitatem eflè.' decretaeiret,atcidetet,ytiuftusfempetlaboratet in Audio
.QulaTerbbellaet|ama{fignai?t;&attt1buuntnequia*, |:vittutis,nullumftuaumpetcrpiens,pxa;tctfudotes- &inquomodo1variamta,
iprorumojunione,mulrorqaliquant j iufttisinyoluptatibus peccatorumironiortalis dedemc ef-
dotmHiummvnum tempus, immo,mvnambotaminci-tempus ! fetquevtrum^ue valdeabfimium. armors miuftam volu*
dunt ? art vnum fatum conciliat hos,& copulatinter ieI an
non eft ridiculum exiftimare hoe ? ex qup fit,vt in*qualitas
fati,qu* eft grauis morbus crramiian, locumiu rebus non
habeat.bella autem principium f i i m u r i t ex auaritia: gerun-
tur autem p.errhiflu.Dei. malum enim horumeftipia catifa,
ptacemdehnquencireprimit, &cohibet: &iu(lolab
quietem affcrt.Etenim quia neceflarium eft,homines poifc
peccarè,id quod eft caula, vtpoftïntex virtute viuére: po-
teftasautema Deo d^taad cpmparandamvirtutem,apud
maiorem pafcem hominum ad facilitatem peccatideclinat,
id cft,cupiditss,quseauaritràmparit.quqdquid^mmaljim|
abbomidtbus.non a Deo jrofirtfcltqr, yun ijs, q u ï pnus j que motslufto, deiniufto : illi quidem quietemi laboribus
didtaiunt,gatefa(ftumeft . , | affert: buicverèpeccatotumfmem
: bello
Bniufto loquitur
pró-
Bcifcétc cx]
■ ipiditatc
■ nfatiabili,
quius fuQC
|>clla geni)
Mots naturcê eft, non mala. OrtuS, 3 c triors fiatura funt à
Dep fàncira. nofa quidem vt pereant,qui rrioriuntur, fed vt
apponanturiiSiquiiuht. non enimeflèt f boni, fblishomi-
nibus,qui fimt largiii,vt fini, Sc nati finr, p É etiam,eos; qui
rion fiiiit,cteandq adiungerc ad cos,qui funr.vt qui iunt nati
curriculo v it* finis decurfp, vt à curfii requie(cânt,morté
accipiant,non qu* eos adpereundum ducat, fed qu* aliter
finguios pro dignitate transférât, Sc qui nom funt,âditum
habeantadcâpiendumo: tum*niots igitur lege naturæfàn-
cita, non eft mala, quocunque modo accidat, necenim in-
quiténdum eft de vatiis cafibus,propter qupi accidit. vnus
irioduä Communis omnibus CQgnou écjuseft,qai eft difcef-
fusânîmiacorpore, non fine çafii quodarii, Sc rieceflkace :
fêd expedandum eft, quandiu domicilium naturale durât,
Sc nçn difloluitur. cum hoc tarnen narurali domicilio&
communi fimul ineft quidanvmetus, qui quidéncceflario
de fuïpedo ftipplicio fùfcipitut; nori taméab omnibus: fed
ab iiS)quibusmenseftprompta,& fàcibs ad peccatû,ad hu-
iusenim euerfîoné metusiUe fufeip1 tur. Qui enim degit ex
virtute,is quidem peccaré défiait,& non opinatur dura efle
mort er», qui vero deditus eft peccatis,eadem imprudentia,
quapeccac, mortem rimer, heceflàrium tarnen eft, vt hanc
hanc imprudentiam hiçmétus corifequatur.vtquitimebat
id,in quo non èrat timor,yerè timeat,quod rimere oportet,
damnû,inquam,ex peccato. Quiaigiturgerités peccatis redundant,
h u i u f m o -
i fcilicet j
Hbeliii quod
IttSsfbj-
< ènpid
Igeritur.
quorum fpecies vna eft.infàtiabilé efle, ipfæfunt
fîbicaufàfupplicij, id e.ft, mortis, quod quidem ditftüm eft,
non eflè vere fupplicium, quod natura eft omnibus dèfîni-
tum.beneficio autem afficit eos,qui in bello cadunt,& eos,
qui euadunt in col umes.illis quidetri finem peccaridi affert,
his verà exemplum timoris pröponit. afficit autem benèfi-
eio, licet iufti cum multitudine vulgiàvita recédant, fîcut
enim iniuftis morsèft finisiniuftiti*, ficiuftistanqüam vi-
ftoribus quodammodoeft initiurii coronarurri;
Vride hoc per prouidèntiam fâpientiflîtriariiadmirabile
eueniç, vt quod videtur pünire, bcneficium fiat, non dico
yideri punire per ea, qu* Défis hâud dubié^cit,Jqu* acèr-
ba,ôc afperav!demurred per eà,qri*hominibus transfugi's
permitrit,quamobrem bellum iftorujion eftppùs Dèi, fêd
permiffio necelîària. ifi fpecieiri quidem ad puniëridupec-
catum,verè autem ad imppnendum finèrâ peccato. vbi
qUamuis iuftus cadat, (iuftura autem bellare no deceQma-
ius beneficium accipit; maifis ppim eft percipere frudum
laborufn virtfitis, quod pits poil rriorteth çoriririgit, qudm
definerepeçcafe. Q^fi autem contra h*c difeepcant, pyiufi
Si igitur mors bona eft,& nonfblum non mala,vt often-
funi eft, Sc non foluir animam,vt Manichauç opinatur, i
materia, qu*non eft. fed eo modo,quçm diximus : quare
principium nequiti*in belfs exc,ogitabima>f6c nonpo“
tiusfpIuminiuftumanim«m,ac,yoluntatein accufàbimus?
Qüpd enim inde euenit,quod. quidem prouidenti* Dei af-
fignabitur,iuftura,non exbeilo fblum,fêd quocunq;mpdo
mors accidat, vniuersè bonum efle nature, in fuperi iribus
conclufum 8c confèétum eft. Quare bellpm eft atcufân-
dum,noii mors,qu*inde accidie,qu* vtiUrer.conftituta eft,
fed aninius ac propofitum non ui flè belle vtencimn , cuius
non tftauâor;qui res noiftras procu'ar*
Rurfus eft aliud genus eorum, qu* Manichæus dementi
flî mus acculât. terr*motum di,co,pcflem,fa mem ex fteri-
licate, exlocuftis, Sc aliis hiiiufinodi, tari ruarii à priricipio
contrario hæcproficifcantur.fciunt vero omnes/oltrc p!e-
rumque omnes homines, paucis exeeptis, in rebus l* r is Sc
profperislaxare mentes,&afte<5tionibus fucci^mbere, nuî-
lamque virturii, & laborum pietatis memoriarnhabete, at-
quehocquidemq')odammodo.conIt.mâneëaccidir.poft-
quâenim fâtietas cibomm & porionum immoderata pro*
ptcrpiagnam vbertatem hominibus iucidit, ventre pingui-
ore fàâ:o,ctaffitudo mentis&remiffio cogitationis accediti
anima autem grauata füniicitur aftt btibus àr?tione alien is.
fi qua vero calamiras ex iis,quas nurnerauimus,accidat,pri-
nus curant ventrem homines,minusq; voluptatibus in fêr-
uiunt ; temperantiarn autem, Sc pietàtem pro viriii cpnfe-
âantur,& quoad fieri ppteft,roeliores mores induunc pref^
fi m agis, quam fecundisrebüs l*rifipatP Q u * igitur. nequi-
tiæ attribuemus opinie ne ivlanichxinilat.t-.qu > fen lui quidem
acerba fimt,effe'4 u verà valde y «lia ? Qu* furfus p p
no ? iucundane, qu* quandoque npcentiffima funt ? fæpé
enim, quos proiperitas ad meliotem ftngem non n;utauit,
lu£lus,& cals mitas conucrterunti indigent enim homines
quandoque huiufinodi admonitionibus ad/ excitandajn
menterp.i& vtà multa mollitudihe libcreniur.
Si en'm yideremus fecundis rebus Horéntes j a magnis
faite iüiurijs abftinëre, & paruamaleficia committerç, poffer
aliquis cum ratiorie in h ic inuehi,tanquamcontr3ra-
tionem acciderenr. fin verb abundâre fèmper neceflâriis,
obliuionem (umniam largitoris affert iftis : necelfeeft, vt
aliquando ealarnitatfbus.memoria Dei excitétut : cuiopor-
tèbatfîricintermifliorie gratiàsagere pro rioftrarum return
prouidentia,&prQcurstione.VndeadmoqensDtushomi-
nes,taliadifpenfàt,a.cgub,ernat,n.ôperturbstioniir* inferfcilicet
fc-
fcdiriori. .
quart probent beljum efle eXorani parte malum, parrem uicnS, fed curam ampleaens cos conuerrendi, quos opus
.eiusaccufantihenim bèllommor ginèm^exnequitiapér fe eft eprifierterè.. neèenim excelfentiflim*, dc p e r& c l * ^
*xi^^,te» & exprincipio'ingenito .dfi^ dicunt, oportebat gd homines charitafis eflèt humanas agritudinés pr* le-
eosjiplani mdrtem,& quidem fplarii vituperate.fupéruaca- nicateextenuar’e , Sc incirementum eis permittere rip fi i n -
neuiqerimjeft caufis bdlorum excurere,& inquir.:te,cum crepando. Quin porins contra, ad inhumanitatem hoc
quod neceflarlo acadKiin.iudicmm non cadat. fpe^arct, fi cum vellet non recedere ab ea lenirace, qu*
Qgomodo autetn poflunt monem malam dicete, q u i ! fpecitm tantum fiabet, ihfnÜosè pcrmittéi et m dlfloju-
\c Manidi*uS fallacitcr cradit, aoimam a materia libaar? tionern nèquki* omninS hommes decideie. Dico au
quate communi orrinium rriitcntkneqriaqüatii malum eA ! tem lenia
mors. quöd .enim S O T S Uece%rio ïnfligëre, nee ,ehim pater p ffiiunj
lgm. rnanitcr autem mortem,qu*propter bella accidit,ac- que'ntëm verberac , inhumanus cft‘v contra pofius' fi
~ ---------------------~ ~. Ii 4 ' ' hüuc