Sap. 6.
Per fpiriiu
Dei leere
Lue.
Matth, tß
Matth. 13.
B
rfiti.4 4 *
Ecelef. 24.
.Natiuita-
ds verbi.
MaKdo-
äorcs.
loan. to.
loan. Jr.
pbiatip
factificio-
rum.
loan. I.
loan.i 4.
turexcaufe,&confequenseft Vtnosindigrii Cognitionc,
non iniquus habendes fit Deus qui ignorantiam punic,ho
■ autem puniret,lifcienciam non dediflèt. Deditenim per
Spiritum fen&um. Denique, Spiritus, inquit, veritatisenar-
rabitvobisomnem vent at era. Cum dirit omnem veritatem,
certe nihil excepit. Hie eft fpititus notitia‘&: veritatis, per
quem Salomon de Dominica natiuitate: Qujdfit, 8c fuj*
quit,fapientia,&quemadmodumfa£bafii t refer am,& ab initio na-
tiuitatis imeftigabo earn. Ergo pereundem Spiritum poflu-
inus inuenire qbodquarimus. Nam & Apoftolus: Kettela-
uitnobis,inquit,Deus per Spiritufuum. Spiritus enim omnia fertt-
tatur,etiamaltaDei. Nemo (at qua funcin D eo, nifi Spiritus
Dei .* quem Spiritum,fi in nobis habitarë idem Apoftolus
probat, pofiumus ergo pereundem Spiritum,Dcinos
inlerere(ecretis: Et fehè, Qu^ite,inqmt,&inuenUtis:petite,
<&dabiturvobu,pulfate,&aperieturvobis.Et rurlfi: Pater qua abf-
cottdißi afapientibus,reuelafit ea paruulis: nobis vri que,ad quos
Dominus: Vobis, inquit,datum eft nolle myfteriumDei,
illud vtiq; my fteriü de quo Apoftolus: j^o<l<rwfè,inquit,M0
\fuit votufiliis hominum,nuhc reuelaium efifanttis eius. Reuelatu
plane. Oftendit.n. eminentes diuitiasgloria ftia, in boni-
tate fuper nos Chrifto,qui ipfe eftin gloria Dei Parris. Ipfe
vera progenies. Ingeniti. Hoc eft: .Nemo fcitquomodo
genitus fit filius, Nemo vtique,fed ex his in quibus ( vt ait
Dominus^mfram eins non capit: ficatnec Iudais,ad quos i-
dem Dominus ait: Vos, inquit, ignoratisvnde veniam ,&qtih\
earn: quialècundum carnem iudicatis. Quomodo enimj
nemo.fi Pater dicit: Eruftauit cor meum verbum bonumt Quo-1
modo nemo ? Filiusait: Ego exorealtifiimiprodiui. Noli qu^-
rere amplius ,8c nonhabes quodrequiras, noftienim totum,
quia quod dicicur totum tft. Ex ore, inquit,altiffimi
prodiui, Haze eft enim natipitas perfeëta fermonis, hoc eft
principium fine principio. Hieéftprtus habens initium in
natiuitate, in ftatu non habens. Ex Deo enim inmtfcibili
Deus nafeibilis exiuit, vnus ab vno, verus a vero, plenus a
pleno: ac ficnafcendo in His qua erant femper non ccepit
elTe quod natum eft de non conceptiS, nee nabet tempus
quodeftintemporali Patri congenitu pernaturam. Scriptum
eft enim, DeusJpiritus eß: Sc ex Deo natus eftarernus.
Vt ergoeius natura;,qua conftataeternitas.Non igiturim*
perfeóhis filius, licet natus, quia natus eft a perfect o : Nee
imminutusille quigenuit, quiageniiit de fèmeriplb. To-
tus enim ded.it totum,vt lècundum Spiritus virtutem torus
eilet in toto. Sediam.fe mali doótores intraartislux
fecretanon continent, & aduerlus veritatem,& ipla veri-
tate confiftunt,habentes cornua vt agnij&loquentes tan-
quam dracones. Volentesigitura Patrë filium feindere,&
infra Deum ponere,de Euangelio praifcribunt. Pater, in-
qüit, maior me eft: & quomodo maior, ftatitn haeretica
pntfiumptionë definiu nt: Honoré, claritate,dignkate,ma-
ieftate. Quodfiitaeft, curiubetur.vtomnes honorificeftt
fiiium, ficut honorificantPatrem? Quodfiitaeft, ergo
quotidie blaiphemamus in gratiarum aótionibiïs, Sc ob-
I lacionibus lacrificiorum, communia hac Patri & Filio có-
fitentei,quia fcilicet non poteft filius non totum habere
I quod patris eft,cum ipfe torus in Patre fit. Denique loan-
1 nes air, Deum riemo vnditvnquam,nifi vnigenitus filius,
J qui e ft in finu patns. Et i de o, i n qui t : O m nia tu a m ea fu n t,
& meatua: & Nihirpotèftfiliusfacereafemecipfoj&, No
pent voluntatem meamfacere,fed eins qui me mißt.
• Quod ytique non infifniitatis confellio eft, lèd vnitatiS
aftertio. Dixeratenim & contra infirmitätem & pró vni-
tafè: Qm me mifit,mecum eft,& Pater in mé hianens, &-
citöpera fua: & ,Verba quae loquor,nön lunrrnea,lèd patris.
Quicqnid ergo detrahitur Filio, derogabitur Sc patti;
Nam nihil alter finealtero facit: quia ellè alter fine nicer o
hon poteft.Necfiliüjfeft filiüs,nifißarrem habet:nec pa^
eer pater,riifi habens fiiium. Prf«r,inquir, tfiaiör meefl. Sed
Sed plenitudoéiufdem diuiniratisin Filio eft. Denique A-
poftolus,jQ«fffg«t>f,in quit ,promißiortesDeifunt,in lUo e/?.Nun-
qurd ergo oblèqufafilü diuinitatis ftatum loluunc? Sblui-
tur enim in Chrifto omnequod Deus eft,fimaieftatis alte-,
rius äccipitur: Aherius autem erit, fi maieftatVpatèr mä-
ior me eft. Qmequide maieftas, quiavna eft, vnius fcjlicet
Dei,nopoteftuo eflè perfe«fta:imperfeflta in?qualiseft,in-
‘æqualis autem,fi in altero minor eft. Sed in'hoc-löco illud
I vobisadplaudetquodMatthæusrefert, Fiiium hominis^
1 quafi priuatum lcilicet&minore,legiteineodé Matth*o,
I.fiiium ellè venturumin maieftate Patris. De quo aduencu [
|& Lucas : Cum venerit, inquit , Pilius hominiscum gloria fua Matth, ijl
Patris. Non tam ergo à vobis minor maieftare Filius di- ,Luc' *r
jcitur,cum hocdicitur,quim Deus negatur. Ille, inquam,
gille de quo Salomon Ait:' Splendoreß lucis aterna &ßeculum Sap 7
fine macula Deimateflatü. Planèlpeculum lîncmacula. Çu- loan. i
ftodit enim Dei vultusi& figuram fideliter exprimens pie-, |■
nam patris imaginern reddidit. Et quid amplius de ftatu Cut pater
eius in quo lè Dominus Chriftus agnouit î -P at ert inquit,
maior eflme. Merito maior, quia lolus hicàütor fine auto-
reeft. Denique Apoftolus de filio : I« j/>yô, inquit, habitat 0-
mnispleniiudo diuinitatis corporaliter. Ergo vt filius in pâtre,
ira & pater perfe<ftus in filio eft. Denique dicens Dominus
«öfter pfofieilii àpacrë Spiritum laniftum,fubdidit:Deweo Joan lrf |
accipiet. Sicut doannes cum dixiflèt : Adnuntiamtu vobis vita 1. uan. 1.
aternam qua eràtapud pattern, addidit : Hàc vita infilio eius eft. |
Aeficum ambo Sc alteruterperfedifinr, vnustamen per- j
feäns Peus eft in duobus. Pater, inquit, maior meeft. Meri- Dan. to.
t6maior, qiïianon iplèdelcendifinvirginem, quodSà- | F
bellius noluir, apùd quèm Pater 8c Filius ambo nbn funt, Sabellius.
hoc eft.duûm nomimim vna perfona, qùum patris vocemj
audieritperElaiam : Euefiliusmemquém egoelegi ,ponamSpi- Èfai. 41.
ritum meum fuper eum. Ac dein ceps per eundêm Propheta |
loquentem Filium recognolcat, Spiritus Domini fuper me, loan. 14.
própterquodvnxitme. Quam hærefim Dominnspræuiiensî jk
No» creditis,inquit,quiaego inPâtre & Pater in me ? Certè non Efai. fi.
dixit : Ego fum Pater,& egoin me : (tà,Egoin pâtre, &pa-
terinme. quo di<fto duas haerelèselifîcSabellianamfcilicet
8c Arianam. Patrem & Filium non elïèvnâm perfonam,
vt Sabellius: aut duas fiïbftantia.s,vt Arrii, lèd^vt fides Ga-
thoIicàconfitetur)ynam fijbftantiam & duas docuit èllè
perfonas. Sed quid argumentis opüseft î cum ipfe Dominus
pronundauerit definitiua (ententia ; Quacunquepater
facit, eadem & filius, quomôdo eadem ,fi afpirare ad fum-
mam paternæ illius gloriæ non poreft? Imo quia poteft,
re été Joannes: Sine ip fa, inquit, factum efl nifiil. Et ipfe Do- Dan. x.
minus: Ego, inquit, & pater vnumfumus. Vnum vtique per loan. :
naturam: quia quod erat in filio homini s , in patris finu - G
manebat. Denique: Et me,inquit,noßis,&nofiisvndefim,&
non veni a me,fed efi verus qui me mißt, quem vosnefcitis.Ego rtout
eum,quia apud ilium fum, &ille me mißt : &, Solus, in qui t, non
fum, fed ego & qui me mißt, pater : & Sicut me nouit pater, & ego
noui patrem. Nefcio autem an nolle potuerirPatrem filius,
fi initiumlfortituscftfilius. Genitus enfin noflè nó pot.uic
ingënitum.antequam genitüs eft.Iam ergo non fie Patrem
nouit,vt noms à Pari e cft,&adlcribendum ci mendacium
( quod in Dominocadere non debet)&merito adlcriben-
dumifipdfertioeius ràtione non fteterir. Non ftàbit auté
nifiilleeftj&quinonfolùmexiuitàpatre, led in pâtre Se •
eft & fuit femper. Omnia,inquit,tradiditpater in manu eius. Vf*”- J-
Quomodo omnia,nili& omnis tempioris ? Qtiomodo
autem omnistemporis^ fi initio non caret ? Qiiamlibete-
. —* . . Filius ante mm ante omne tempus natum dicatis , tarnen quia vultis omneKjn
eüm aliqUando ccépiflè qui natus eft , nec fuiflè quod fa- pus.
dfum eft,nefcio quothodo deferidatisomniæillum à pâtre
& omnis temporis conlè^uutum. Subieiftus, inquit,patri 1
filius cum omnibus his, quae ci iplè Pater fubiecit. Quod
ve ne natum virus exquifîçorum Verborum valainine tegi-
tis!Nos quae audiûimus à patribus nôftris,conftanter prsb-
dicamus : & vos ergo doctrinam patrum veftrorum delè-
rere noli te. Illi,inquam^ libéré Deum gloriæcoeleftis non
Deufh Verum eilè,fed creatûram Deipèrfeélam eflè dixe-
runt. Vos tarnen idem lèndéntes abrupta blalphemiajver-
ba virantes ambigua fetftamini ad decipiendos fimplices
8c incautos. Subietftum enim Pàtri Filium nort patrisvel Ambigu»
Filii nomine, vt fantta& catholica dicit Ecclefia, fed ( Vt loquumui
fuprà diximusj créaturæcôndidonè profitemini. Dicen- b*tctic'-
■ tes enim : Cum omnibus his quæ illi Pater fubiecit, Patri
Filiumeflè fubièólurh, nonne ipfumin creaturarum ordi-
nejquæex tempore fuhr inftituta, hiqtieratis ? Nihil enim
Tecuödüfn vos omrii creatura amplius habet Deus & Do-
minus noftcrinifi qubd primus in nu iheto eft, hifi qùod ei
quibus
|Ea:oli-
I Apte. I
etiamillafauiuntcanauSutfitriui. JPi«iola i ï i ^ q i ^ oe ^ e ' < l e b « i ê r & ô ^ '
ftferait,&lfcet«onnuU^rMnpomniiis;ftclDoniinnsV9- paifiônira-genrtainFiliumnbhconueiiiré.ptinia‘propo-
lùntacc. fi voHmtate Dom.ni D o iM n u g ftau s, hocipfo , fitionis fpecia * f t n i^ q u « t o r tiomdabatDel Vctbo.Nc
feruiens,quèdiafluseftim|crare. 'p Û -
oèculte> 8c patres veftri euubcrta.te dixerunt .- EiîiUm Pei bofit^retràiftfeinus. Nam vt initium
finetemporeeditumapatrç,&tundatum non fuifle puuf- ! bi cætera quæfunt huic definitioniVubie«fta non poflunt •
quamnafeeretur, ^Qijtieiftaeft, rogoÿ’eordis ,hebetudo? '| itâfi vnieorum adfinisdeprehenditur, *quum eltetiam
quae obliuiofpei ? Imo quætam amens & blafphema conv ilia qüæfuerant defen&diiroîui. Inüifibilem,inqnit Pâtre
telfipDeüm dicennsquem omnjbus liis quæex njhilo là- M t r a n s -
<ftafuût i cotnparàftis ? Hoc eft & Filium fallb nomfne. d
uinitatis iUüdère > fi eflè verb© dicitur j quod"corde negatur?
& Denm Patrein mèiidacem hotare dicentem fcili-
cct : Egofum qui funt: 8c, Ego fum Dominus folus,8c, Claritaté
meam àlreri non^^dabo^■* 8c, Audi ifrael, Dominus Deus tuus,
Deus vnus efii 8c, liomen meumnonquæras,Dcus home eft
figuratione fùifle VifibUém, antequam patri obedtens fie-
rét ex æternjrare corporeus. Quamuisenim&Abrahie vi-
fuS fit 8t Iacob & Moÿfi &Ilàiæ & Ezechieli, tameh vifior
nis illius qualitas explicatiln in fbmndehim&in fpeculo
8c in aenigmate vifusrefertur. Denique & Möyfipoftulan-
ti vçcôgnofcehtér eum videret : tiemópotefl,inquit,faciem
mihi. Si eigq vniis DeuSi vnihocc^mpetitnomen. Vnus « meam videre: quianmo qui earnviderit- viuet. Etso'hoc loco
auteipipm nonerit. AminPatreDeo FilmaDcus fit: & j autPatrt.mloCutumfairaionteiidant.quiioaifibilcmcf-
metttbDom.mmuataprophecara, quidkerat: Brndiam - fe ftH u u t fi filiu t a n o n n e g a h t , huficlotutumferant
P W W W l H P I t 9 >vuV * ”c” < « & ilium fuo nomine ihuifibilim filifle vt fetmonem vt
met. Quod nomen Pattis.mfi Dci nomS & Domini ? quod ipuitum. k « M M dcuiqnc quomodo vifui fit eado
Ioanpes m fii io re c o g n o fc « ^ , fejptuta teftamt. Refettenim loquutum Cum eo Deum,
Pater no
eft. fine,]'!
litio.
venturus efi.omnipotens. Patrem mquitinicium non habere J
Hoc eft diccre Filium h abere. Nam qua neeelfitas id dc
Patre adfeucrare quod notumeft , nifi prxiudiciujn eius
opinionis quazde filio pariafu^repit? Patremiinquit,ini-
tium non habere. Quis nêgat ? SedputOj,&imago inuifi-
bitis &ingeniti Dei non poceft cdèpiflè poft Deunii Denique
interroganti Moyfi quis ellct ,-refpondit: Ego fum qui
fum femper k Erat enim femper qui eft & eritlèmper. De quo
Ioamies; Quod erat ab initio,oculis nofir is vidimus. Et rtirfum :
Adnunttamus vobis vitam iternam qua erat apud Pattern ï vtique
& in P atre: Nam quod exipfo erat»extra ipfum eflè non
poterat. Et lane cum dicitur. Eratiniplb tempus,non iplè
fuiflè in teinpore nuntiatur. d£terriae enim lubftantia; vis
non fa^ia eft a Deo,fed egrCfla a Deo,ideo, £fegd(inquit)rf
Patre exiuit 8c, Ego & pater vnumfumus: & qui mevidit, vidit
& Patrem: 8c Ego inpatre,&pater in niet & Qui me mifit,mecum
efi. Ideo be Dauici : Tecum principtum in dti virtutis tua. ^Dei
enim verbum,hqceft,Dei filius,ance omne principium cü
eo qui ex eo & in eo cui nullum pofelteflè principiumw ln-
uenimusquidem dixiflèSalomonemexperlbnafapientië
(quam Chrifttnn efle defendimus)I>o»n»«i condtditmi, &
antefaculitmfundauit me,&prior abjfiogenita fum. S ed no ideo
credendumeft Deumfadtum. Nam litabtus eftinon fuit:
finon fuit,non erit. Ëtquomodo Deus,cui*ne Deusfit* v-
traq; conditio prxfcribicur ? Ideo autenriapientia Dei na-
ta 8c conditanuntiatur,nequid prateripfiimDeum patre,
qui eft etiara fuis origo vircutibus, credereturinnatura.
Exinde enim rede diceretur} Ex iplo 8c in ipfo creata la^
pientia, ex qüoeftulfic ab eo Vnigëmta& beata natiuiras.
Qui ergo probaueric fine verbo, fine lapientia , -fine ratio-
ne,iine virtute .‘ fine Spiricu aliquaiido patrem fuiflè, is
prqbauit cu patre 8c in patre Filium ante omne. prï.cipium
no fuiflè. Tarnen nefcio fi His vii tut jbus carenspaterjppfi
fit Deus d ici.Nonmod ó ehim Deus qui in fuaaternitate
peifeótus eft, fèd nec creatura quidem vlla fecundu fuum
genus non confumrnataconftabir. Non pptefténim quid
eflè, quod non fir, non erit aurem fi idilli defuerit, quod
elfedebebit. Totum igiturdefuit patri, fi aliquid defuit
de toto* Defuit autem,fi Filius fuus,hoceft virtutum fuaru
plenicudo,iniriononcaret: Sëncceflè efthanC opinidnc'
alterutram* blafphemix partem profana & lacrijega fini-
tione tranfire. Aut ehim Pater credendus eft cum filio fuo
initiumfuiflè lorritus, quia fine Filibf hoc eft fine virtuti-
bus fuis, eflè ftonpotüit, & crifautor huieillocuminitio
nefejo quis tertiusDeus :.aut fi fblus ipfe fine initio dicitur
vfque adFiiiigéncrationemjimperfedus fuiflè dicén-
dus eft. Iinperfediis eniin, fi ccepit habere quod ante non
halere voluit. Is omnia autem habere debuit femper,qui
leirpcr dcbuit eflè poifedus : quia non recip.it augmentutanquamadamiciim,
facie ad facieihi Acdeinceps fub-
iungit poftulafle M oÿfem, vt faeiem eius videret ; quàm
vtique fi vidérat,non ftatim pöftulaflè videndam. Ait quidem
Iacob fVidi Dominum facie adfaciem,&falua fa fta efi ani-
mamea\ fed quomodo earn faciemvidendo faluatus eft,
quæ, fi videatur, Occidit ? f^mod o&DOm ihU S often-
derat faeiem füam,quamvideri hbiipöflè poftnrodum dixit,
nifi illp. conditione qua fupradiximuS, in feeculo fcili-
licet & in ænïgmate, ihfomhio &vifione? Hoc eft ergo
ülam vifibilèm materiam.àflumpfiflecum plâcuit, ftatim
vèro inuifibilem perfeüéràre : quiamecëfle eft, fi vifibilis
docetur, non ex eo ilium Clfe quominüifibilèm Confite-
mur. Sed hah£ adfertionem Vtquiftionibiistèftamenti
Veterisexpediant, de noiio teftainento fumunt confirm,a-
tionem. Ait enim Dorninus & Deus cum de Eätredoque-
retur, hulli Patrisimaginem vifam ,* quod fi imago Patris
ipfe eft Filius, vt Apoftolus probat, rie|at vifibilem fiiiflè,
dicehdo,nulli Patris imaginem vilàm. E t ideo, ÏJècme,ifi-
quk,noflis,neque Vatrem meum. Ét hic certè duoseönfifmät
ignotos,tam aütem duos quàmihfepâratoS.Nâmfiipfiim-'
noflèntj & Patrem noflènt i quia pér indiuiduicatem he-
quefeiri neque ignorari alter fine al terp poterat. Similis
igitùtdemortali & paflibili ratio fubfequitùr. Nam fi ne-
que initiü habet Filiüs,yrpotè qui lemperin eo & fuerit'&
fit,cui initium hon datur i neque vifibilis,qui infinu inui-
fibilispérfeüerat: iam heç mottalis hec paflîbilishàben-
dus eftjex ca tamenfubftahtis parte qua Deus. Sçimus e-
nim nihil IpiritumÔei paflum,duntaxat(ùo nominejquia
impaflibilis Deas,quiaPeüslpiritus.Scimus quôdomnis
ilia paflîopropriè carhis & anima, id eft hominis : in quo
quidem hominecum pateretur erat &filius Dei coharchs
illi per naturam (àquo vénéra^ PatriV&vnitatis vinculu
ferüansiin terris hominem geftabaf,nec aberat à cceiisiSic
mediatordibtusjfic fequeftefc Vcriufque fubftahriæ. Noh
ergopaffibilisDei lpiritus,licçtin homine lub palfiis.‘ que
ideo nçc inpalfione defeniit | vt ei pati poflè praftaret,
quodnjfiitarecipicur,fideihoftraratiotionftabir,danris
fcilicef ei hominis inflrtnitarem quem Deum non neganr.
Nam fi &initiüm habens dicitur, 8c vifibilis docetur, &
mortalisinducitur ,nonvidep abhominequid diftet,in
que régnant huiufinodi jiaffiones. Çonfitem ur,ih quiunt,
filium Dei,Deum exDePilumen delumine. Videfi quide
fecrilegum non poteft,perfeôfam'fideicachplicæ profef-
fionem malignàpifputatione vexare, fed çôncedèndum
non eft vt collatur nobis illud quod nobifeum nó tenent,
per lióc qupd nóbifeum tenenr. Ägnofejmus igitur 8c cû
vericratione fufcipimus commuhis fidei verba , fed quid
façiemusf Sievefena AttiomahitarumdofftrinàtraÉibEt
ipfe enim,dicens Deum ex Deo, lufnen ex lumihé,facit ex
Qaoimo*
do yifibi*
lis Deus.
Exod. 33.
Cenefiz..
loan. 4.
Chriftus
in coelo&
terra mediator.
JT
Syia. N ie
qnuquidoccupaueric totum. Patreminquiulit mitium peoalterumDcum,exlümin44ltetumJumeD:vtfitBliua
nothabere,inuifibilemeffe.imm.qttalemeffe.impalïïbi- ex Patte äenonin Patte,hoceft.vtfaausDeusdDéö, nó
iemçireV Hæcideo proponuntvt conttarià.his filio aäfctM fit.vnigenitus in Dep : Sèd quitf hlcamplias.eumnonnul-'
faaP^|l!icq“^ el,,,ndcPa“ enegaA ^ efilioc° " f i « ntur, lorutixexiisîpuibttpetadnoshànçfidem.egregiammifequi
il mbcretmtium prdbatut. metito mortaiit, metito ; ' runt.icripta tcnéatïtur.quibusdicentes Deum ex l)to', lu'-
s Bibltoth. Vct.Pâtr. Toni.4. | • ■ - ^ T~ ^-n^rtei