cuicradita funt,8cabomniculpa,& crimine font libéra?
cura oporceret hominerrt foltlm accufare, qui ea inftrumentà
nes,miferrimus,Ôc valde ftulcus, 6t infîpiens eft,hicipfocoe-
citatc mentis foæ tanquam duceytens, vt Manichæus, qui
ihfàuiam fceleratiflirnam * coiitraeôs.,qui ei crediderunt,
tune mPuet,cum non licèr,neque conueniCi -------------------------- ' * « ! • ■ * » n.
Sid enim verèconclufum,ôcconfeffcum eft, nihil jn fa- excogitauit. qui quia non mtellexit, quomodo nottra
brica mundieflèmalum, folam rationem hiimanam, quæ
hécelïàrio poteftaterh accipit* aliqüaiido quidcm pec care i
peccàûtem verb ob id folum reprehendi, quia quod detenus
état, braepofoit mélibri : nequeCPntra naturam poffé
aliquid nouàre,riec elle pênes eutfi,vt quæ fopra font, tînt
infra, fed folum facere ea, quæfecuhdum naturam font*
quamuisaceufetur facçre praiter ratioîienii
Sicut câsde$.pibrtem fècundum naturam operatur,nihil
ampliusfadenSjquamquod eft fecundumnaturam, præ-
terquam qüod coarguiteum quifecic. rurfosadülterium,
& alià eiutmodi ob eam tantum çàulam âcetifantur, quia
font auërfà à ratione. Gontra naturam verb à creatore, cori-
fticutatn nihil penitus poteft aliquid noUimoliri, quippe
cura lex eius, qui naturam fibricatuseft, fit ) & maneat ini-
mütabilis, in ipfis yerb,quæ naturalia font, peeçata verfàn-
tiir nullatn noùiratem mtroducenria, folum arguuntj &
conüiucunt facientëm fponte pea are, vt qui non poffit a-
licet ex viftuté degerê, nifi pënesAeüm fitcontrarium agere,
quod quidem volerisf, & libënsdeclinit, Vt yirtutemcom-
paret,éft igitur fumma ftu! titiae irifipientiæ ferrum, aut
lignum aut a-ia eiufmodi in. crimen vocare,8c non eum,qui
his prater rationem vtimr.
Si qüis verb quærat, quare occidirâu homo. ? rurfosdi-
cendum erit, quod fæpius di&um eft, quare igitur homo
deniqiiemoritur ? qüod quidem fîmalum eflè oftendatür,
re&è culpa in eum,quiconftituit,rëdundat. Sin verb non
eft mala, permiffio tantum eius,qui res noftras procubt,in-
quirenda eft,quare homoin hocgenusjnôrtis incidit, quæ
non eft fecundum naturam mala. & continuo reperietur,
ex rriultis, ac varijs caufis accidere, quas enumerate cürip-
fomfuerit. . '
Idem enim iufto, 8c iniufto diuérfîs caufis accidit. hon
Vt iufto fît damno: riec iniufto, vt fît fîipplicio, 8c vin-
ditftæ, (non enim quodiècundum natutàm eft,fuppliçiupi
fuerir) fedvt fitexemploalijsjvcladprohibënda mala in-
fanabilia. multæque alia: caufîe font, propterqüas DeuS
hominemoccidi permittit. confiât tameh nihil amplius*
quàm quod in nàtura decretum * & conftitutum eft, acci-
dere. licet enim diuerfos cafosaccidat,febris,fàtieratis im-
modicar, aut contra exinanitionis ex Fame,£bigoris,æftus,
aggeris, lapidation is, gladij, ignis, aqüæ, at in his omnibus
vnum eft, quodindè prouenit,ecquid hoc? id lciliçet,quod
à creatore, redei ôc Vtiliter in vniuerfo genetè conftitutum
efh s
Sicig!turi ac inultis ëtiamàlijshiodisdehaonftraripô-
teft nihil eflè in fabricamundi malum : neque quicquam in
gubernatione diuina, quod reprehendipoflït, fed omnia
inexplicabili fapietttia fa6ta elle, & prouidchtia inc fîàbili
guberiiaii.Vt non fit faci’e ebrum,quç à Deo fi£ta font,turn
qiuëfoauia', tumquxtriflia&raqleftaèflévidentur, rationem
peripicere , aüt cômprchendere. non ehim vt
Videtur, opoi tebat patere omnibus diuinx làpicntix
iudida, &mentem Dei, quinecexplicâri, nequècom-
prehendi poteft, omninonudam, & apertam eflè homi-
nibus, diiandbquidem plütimaetiam hominisrégis confî-
liàintetduincelantur ,Vtquod àgitur, qua ratione fiat,ig-
noreiuri , * ‘
Dcus gubernaret, (ècuhdum principium ingenitiim ne-
quitiæ finxic, vtab ijs, que font fopra delaperetut: $c
ea, qux infra, vt intelligerec noueiconcedçretur, eain
Deum vniuerforum fingens, qüæ pitientiam eius altiflî-
mamprasdicàrenc.diüificenim ëa, quæ Dei font::ÔcCorum
plia i ma ad neqilitiam,quaenihil eft)retulit.6mnibùs modis
in Deum blaiphemus, qui a it, opera bona Dei coropofita
eflè ex nequitia.
Quare non mirum eft,fîtotius güberhationis Dei ratio-
nemnon percipiunt. quos decet fine curioficate fobieftos
efle,& filere,& minimeContra diuinam gubernationcm di-
cerè^Sîépe ënim pudet noS in arqhiteélum perirum aut cedi-
ficatorem naüis expertum,autin fabrûni lpc&atum curio-
(è inquirere, cum qiiifqüe eofum, qûbd arcis fuæ eft, facit :
quinpotiusexperimento cbnfifoeXpe«Stâtis,vropus vidca-
mut.cofttingit etiam aliquandojVt lapfum eoruin noiHcn-
tiamus.’’ ' dKQuid
dicemusWiàpientia Dei,qiii dmnem mcntcm,éd
intçlligehriam foperar ? quam quidcm oporrebat fiueeain
intelligentes, fiue noh intelligentes obftupefceie & ho'no-
rare. bi qüis. vérb quia rationem niultorum, qua à D tO
fiant, non aflèquitur, décidât in abfotdas de Dco 6pinio-;
Quid igitur dicéret deprincipijs corporum, quæ quatuor
démérita appe-lari confoèuefünt ,quaè quidem contraria
inter lèfont,& perfodle oppofita? nûljumautem hb-
rum poteft quicquam per lèeflkere. Quid enim erit, (cili-
cct ad gencrationem corporis, ficc.um fine humido ? aut
quidcalidum fînëfrigidb? Si igitur contrariprum coniun-
â io efficit corpus,quæ nam illeex quatuor clemétis réferet
adnequitiam? aucquxadbonum? fi enim Mariichaeus in
omnibus clemehtis raiftipnem boni & màli cogitafione
fin«it,neçefle,eft diuidere quatuorin duo, 6c hæclcil.æqua-
licer (èparare : vèl tria in vnum.at quodcunqj rtferàt ad bo-
num, reperietur pofte per lé nocere, quia nùllum ex quatuor
démentis eft purum |acmerum, & non periculofom,
ac continuo quod in miftione redundat, efficitur corpori
caufa interitusjvr aiunt,qui font in his periti,6c expreitati.
Si ergo calidum quidem per fe vrit, frigidum verb réfrigérât
, ficcum autem ficcat, 8c hùmidum humörem efficit,
quod horumDeo àttribuet ifte planus ? ipfùm enim corpus
totum confentaneum ck ijsèleroentismiftunieflè,ex
quibuscpmpofitumeft, 6c per (èexiftit. vtautemvnum-
quodq; elementum fit ex miftione eorum élementorum,
ëx quibus fit miftio corporum,fieri non potëft.
Quamobrémratio non patitur,vt quôdque fingulare8c.
indiuiduum elementum in diio contraria ptinkip'ia diuida-
tu r, Ôc miftio cuiufque eorum introducatur. quam ënim
compofitionem extogitàbic'in ficco dcceptoriftë ? quam
miftioncm in mero,& puro igné? aut quam çoagmëntàtio-
hem in frigido, quod ex toto frigidum eft ? fimiliter in humido.
A •■'.aj.W '• , - Â. , '
Hxc enim vnius formx, Ôcindiuidua plané font, vt milium
horum perlépoflitexiftere,lèdalijsiuil6lum.
Inlànit igitur ôc quidem grauiflimainlania,cum partem
quidém ignis dicit eflè boni: pattern verb maii. eft autem
necefle illi hoc facere in dementis, & diuidere, quæ diuidi
hon poflîmr. ficcum enim excoto lïccumeft)& Per fo fiçèi-
tasfimplex ëft,8c vnius fqrmae. 6c frig’dum neque cogita-
tioncdiùidi pbtèft,ëum fitvnum,aclimplexcxiot9 : iimi-
1 i ce r h u m idu m ,6c calidum.
Quid ig;tur in igné erit Dei ? 8c quid contra erit nequitiæ
? quandoquidem neque diuifionem recipit, neque
miftionern àccepit., cum fit purum, ÔC mêrum. corpus
enim diiiiditur folrem cogitatione. merum autem elementum
quomodo ex contrarijs compofitum eflè videri
ppteft? quidnam conrrarij cogitare quiî pbteft in puro
ifîne. t , .
Si igitur vntimquodqué eft ex toto periculolùm,nuiium
èorum,per (è lècundnm tationem Manichæo congruet bo-
ho , lcd potius omnia referentur ad malum : præterea non
etunt cprporà ex altero cqmpofita,qüod eft aliènum a fun-
danientoMa^ich*i. . ( .
Quömodö autem videbitur ei m igne hoc qijidem eflè
lâiutare,,quod eft boni, hoc vero morciferum, ôc vrens,
^ùodeftmali, hifi infime fingat miftionern elementorum,
ex bono,6cex malo? quod quidem fi putet,cogetur tnbue-
re Deo,quæ volet ex quatuor elemehtiSj quæextbto, Ôciti-
diuiduc tali naturaprædita funç.ôccernctùr confitéri exifte-
reexDcomerum, ôcpcrlènocéns. diuidit auteminfimuS
naturam ign s indiuiduam j diçcns aliud eflè in igne lâlu-
tare : aliüd verb vrens,non intelhgçnS bat barus.in vfu ignis
eflè diuifionem, non in natura ignis.huius enim nimia pro-
pinquicas pernicies eft : tnoderata vetb diftaritia leduram
patticipationem caloris affert. cum aHoqUi i pu vis vren-
di fola, quæ quidem eft ignis , necefiaria fit, hæcetîim
mollit.
Conlrà <JManïchoeos Ub. 1 1.
molUtjÔcliquefdciceajquæadvlum neceliario adhibentur.
vt nihil aliud fit ignis, quàm vis eius ad vrëndum. ôc nihil
aliud neceflàrium fit ad hune vfom,quam hoc.Manichæus
verb valde ingeatus, Ôc beneficiorum Deiimmemor Sgnem
vitupérât.
Si quis autem ponat quatuor clementà, ficut ille opina-
tur, ad malumpertinere, quomodo hæc, quæ font fingula
vnius naturæ, contraria eflè videantur ? Si enim calidum
eft ex ipfo,frigidum ex altero, aut contra, fi frigidiim ex i-
pfo, calidum ex altero, Ôcficrurfus inaliaconiugatione :
hoc fund amen to pofito, miftio corporum fieri non poterie.
fi verb ad excogitationem nequitiæ référât inuentio-
nem extruendi miftionern corporum, làpientiflimaappa-
rebit nequitia,quæ alioquicognitionem,6cincelligehtiam
non habuit, ira vtmaximam creatoris laudem,Ôcadmiraci-
onem fèrat, fiquidem cognouit, quomodo per lè exifteret
miftio Icilicet corporum.
Scd quia folem honorât, ôc vtexiftimauit, decernitnon
habere miftionern mali, age videamuade foie pro ftudio
veritacis.videbjtur ehim elle vnius ex quatuor elementis,
fobftantiæ, inquam, calidæ. non enim nocet fobie&is, fed
folum calefacir, ôciuuat, quia plurimum diftat. quibus autem
appropinquat, vrit, Ôc taie folum fterile reddit. ôc in
æftate cum in terram iacit radiospuros in meridie, vfque
adeo eam calelàci^vtpauimencum nudispedibus foppoli-
tum inftar incendij fit.
Sæpe autem homines in flammath folis incidentes ni-
mio æftu inteiierunt non iuuento prope,quod refrigeraret.
efficit autem nigra corpora,ôc adurit, fàcitque plane, quod
jgnis folet. imoipfêignem foecunde générât, li quisaquam
in valè vitreo foli aduerfo admoueac. vis enim radij folis lu-
cido illoaquæ ôcvitricoad:3,ôc confcrta: arque in angu-
ftum<]uidem tranfiniflà,8c adiunâamaceriæ, facile ignem
concipienti,fimùl parie ignemjôcapertefuadet non volenti
contendere,eflè quidem folem Ipeciem ignis,ex operibus
verb folendidis ipfius creationis ipfom primum, fiquidem
naturaignislplendidioreflommbus.
Cum ehim omnia aliaelementa deorfom fera ntur,folus
ignis in ea quidem, quæ comburi poflunt, infultat, forfom
verb fiipra omniaferturJeuirate fua, aeremque ipfom con-
uincitgràuiorem eflè, quia, fopra eum in fublimefertur, vt
fobtilior,tenuiorque appareat quàm aer propter cognatio-
nem cum foie. Vnde Manichæus çum folem fade dminum
tanquam exnarura boni, videturfimilem ignifacere, im-
•hip talem quendam,qualis eft ignis, introducit. Sol enim
fobftantiæ calidæ, ab igne diftert -n %<rl, efficientia verb
idem operacur,nifi menfora diftantiæ ea, quæ font oppofi-
ta à validioreia&uradiorum defendat. quinimmo omni-
busanimantibus, ôc ftirpibusnocensexilt|maretur,nifi fi-
rnul alia cum eo fabricator mundi ad auxiliumfeciûet,quæ
faciurtt," ne nobis, ôcaliis animantibus noceatj hæc autem
fünrlatibula, ÔC tedla.ftirpibus verbaquæ funt auxilio,&
flatus ventorümi
Quare qui définiünt eflè quintum elementum folem,
ne conrra ea, quæ clara font, contetitiosè difputent. nec vl-
la fideshabeatur Manichæo feeleftiflimo, ôc in Deum blaf-
phemo,qui folem cum Deo confeft.ôcexfobftantiaeias ef-
ie dicit. Omne enim, quod fob afpebfcum cadir,cum fit corpus
,natiua oppo fitum eft ina/peblabili, ôc incorporeo, cuius
opus eflè poteft,ôc quidem opus valde mirabile, fimili-
tudinem verb naturæ nullam habere poteft.
Valde difficile effèt enumerare, quæcunque impia hic
planus Hbris fuis inferuir. vituperans enim r es omnes tanquam
malas, frudus et'am terræ tanquam nutriciPsmate-
tiæaccufàt. ac folem quidem admfratur,Ôc ex bono eflè de-
cernit,quæ verb alit calore, ftirpes dico, ôc fèmina, non pu-
dét acerbe vituperare, quæ quidem fine foie qui à Deo fà-
&üseft,omninononconfifttrent. Sicut enim nihil iuuaret
fol,nifiimbres arbores irrigarenr,ôc vtilcs ventipciflarent,
fie imbres, ôc alia fine foie nihil iuuarenr.
Ille igitur etiam hic vehementer fècum pugnat,accufâns
grauiter,ôcadnequitiam referens fruâus terræ à folealio-
quiaudos,quem valde admiratur, Ôc honorât, imbres dj-
cicefle fuperflùentiaspræfidummateriæ, quiexamorela-
borantaduerfiispoteftates boni, qui cum ita laborer! t, fu-
BiblioüiÿetiPatrSomt^.
dores eorum eflè delinic.id quod m cis, vc ipie putac,abhn-
dat.ôcfoperfluit.
Nititur etiam docere, foperuacaneos eflè imbres in mare,
Ôc in locafola, &quænonfemirtantar,efïluentes,*tan-
quam aduencric ad ratiocinandum diligenter contra
Deum, quafifruftra, & profusè, acprodigèaquas confo*-
ttiat, qui præ fiimmaamentia non vidée, quid Deiim de-
ceat. Qubd fi Déus inops aquarum eflèt, fàceret diligenter
vc accommodate ad vlbm, ÔCneceflicatem effluerenr.
Sedquiadiueseft,ôctamdiues, quantum nemooratione
cpnfèquipoteft, hæc ipfà abundansimbriumeffluxiode-
monftratmare,ex quo aquæin aeremferuntur, per imbres
irrigare folicudo verb, Ôc locus, qui non excipic (ëmen, ne-
ceflariopluuiam accipit ad fuppedicandum fontibus.ôc ali-
quando itér facientibus,vtiuueniant aquas cdlleétas.Deni-
que vt terra experspluuiæ foie arderet,non fanciuic. vt plu-
rimum enim aut per illumina, aut per imbres vniuerfà terra
rorem à Deo accipit.
Siue igitur non pluar, præfto eft Manichæus ôc qui eum
le<ftantur,ad blafphemiam ludaicam : fiue pluat,non définit
inaniteraccufare, 8c reprehendereDeüm, ôcpanem fi
inmanusadvefcendumfnmanhprimumdifcipulibbfohe
miæDeum malediâisinfèétanrur.arqueita ingratifâiian-
ttrtvôc quafî nihil fruâus ex creatura percipercnt, lingiiam
foli in eam acuerunt, immoin aubtorem eius, ôc tanquam
inimiciflîmi Dei, ea, quæ fontereata, participant, idque foc-
cenfèntes, quod eis indigent.
Procreatiortem iiberorum cPntumeliofiî vitupérant,vo-
lentes, vt corpora fine eamifccrentur, qui fèrui quidem
font neceflariæ focceflionis a Deo (âncicæ,ièd non volupta-
tis, inimici autem per omnia veræ ôc germanæ virtutisac
pietatis, tanquam acculantes humani generis perpetuira-
tem, ôc volentes alicubi fiftere proceflîxm eius natUralem,
fàncientes legem D eo, &bonitateeiusfoccenfèntes j qua
eorum blafphemiam patientcrtolerat.
Cum aiioquinaturalisquidam appetirusconcubitusob
eam caufîtm corporibusconflitutu?,ôcordinatuseft,vrani-
maliafere neceflitare motuum naturæ adefficiendam fuc-
ceflîonem fèrantur, fàpientia in finira creatoris qui hoc fta-
tuit, etenimquialaboriofi font partus mnliebres. laborio-
fæ item viris ôc fèeminis educationes Iiberorum, valde autem
neceflariæ focceffiones, appetitusquidem naturaliter
mouec,ôc quodammodpvimadhiber, ratio autem famfte
demonflrauit præftabiliorem efle foccefsionem voluptate.
Ôc extra culpam eft voiuptas corporum, fi quidem rationem,
ôc legem auftoris fëquarur.
Qui autem fæpius voluptatem capiences, opus quod in-
deneceflarioprouenir.odio habent,ôc mandant fie com-
mifcerc corpo ra præt er edi f l u m, vt con cep tuscon cludan r,
8c eijcianr, 8c partus rempcftiuosôc maturos non expefla-
re,quippe cum hoc folum fiegraue, ôc difficile, hi inquam,
qui inimicinaturæcxcitati funt,ôc ihfanire contra Deum
yniuerfi didicerunt, Quare, inquiunr, infita eft corporihus
libido corporum Commifoendorum ?
Sed quomodo'effet in hominibus decor pudicitiæ pri-
uaræ,nifi narura eflèt quod tirillaret, Ôc ratione coercere-
tur ? vbi efsetapùd mulieres virginitas,aucapud yiros intra-
âacionuptiaru,nifi ratio amoremfàniftitatishakerec,quæ
naturalitcrcertâs eos,qui refte cupiditaté infîrareprimunt,
ôc doniantjviflores declararet ? idq-, non ad contumel'am
naturæ, fèd ad exercirationem toierantir,8c (ànffiratis ? fie
fànecikisjerpocionibus deleflamur,non criminofà voluptate
fruentes, natural.s enim h « : eft, et tameh ieiuniis
nos exercemus : non quodeft fopra naturam contra nJtu-
ram exercenres, fèd tolerantiam ampleâenteSjerDeum
.per humiliacionem plaçantes, et propicium reddentes.
nunquam cxercicarionem ieiunijfofciperemus,nifi fames
efser incorpore.
Vbique igitur apper'tus afeifeit laüdem et moderati
vfos ciborum , & akftmemiæ pro vinbus. non enim
vfus eorum ,. quæ fecundum naturam fo n t, pecca-
tum parit. vini quidem moderaca potio fàlutarisefse poteft.
vitium verb ebrietatis per intemperanriam introuu-
citur.
Similiter vfos cibi fecundum naturam moderati culpa
K k va cat.