€
{Xj* &r&-
ßoÄuy.
an contra ah quem ? omnis enim iniuftitia non eft ftuiniii-1 rur, feditione inter ipfos orta, prodierunt vfquead confi-
fticia, fed altcrbindiget, in quern fiat, cuiigitur non erat nium,& vidcrunc lumen fpeötacülum quoddam pulcher-
commU'nitas cum alio: in quern percurbato ordinefere- rimum,& maxime decorum; tunccommotioriemainin-
batur? aiitqua: ratioipfiusperrurbationis?/ ' faniam ad i confultaueruntde lumine, quid faciendfiefi
Generabat quidem, primum nequitia progrediens, & I fet,vtfecumeo,quod praeftanciiiserat,mifeerent. hocau-
crefcebat. igitur ingenica generabat, Sc non erit locus di- | tem cogitate nonpQterant,fed p r* cupiditate melioris ar-
cendi,£eternam aliquid noui moliri. aut enim natura mo-. bitrati iuturam efle propriam prxdam, cum multi eftent,
lietur atqüeita nunquam intermifit return nouarum exercituminftruunt.
molitionem; fi modo appellate oportet nouarum rcrum Manichjeustyqu* funt omnium pülchÜrima, & bellifm
oli tio nein, contra quam negotium àDeo fuTceptü minime
prineipium temporis habeat : aut fi hoc cogitatione v-
tens facit,lationem habet,&cognitionc: Sc euetfa cft cau-
fa nequitiæ ratiöne careritis. Siuèigitur ratiocinatione v-
tenSjfiue mötu rationis experte fèditiónem mouit,quçrafima,
filiis nequitiæ teftimoniofuohefeienstiibuit. Eté-
nim fi qubd eft pulcherrimum, & maxime omniùm décorum
, amanter videront, Sc cupiditate incënfî propriam
prædam eflèeXiftimauerunï, liquet reéfcè fènfiflè, quare
confilium capiunt, qui non funtrarionis participes, quotio
patitur, vt infinitis fæculis dimiflà fit huiufmodi fèdi- modo fe ipfi cum lumine mifçeant. Sc relinquitùr, vt in
tionem mouere ? exquo enim dicit cohibicam, &retentâ uidia effet, non permittere iftis frui bono. non enim erat
eflè^pundum temporis fluxiflè repèrietur, il cum infinitis j fermo Manichaci éonftans. Si enim contra fe infaniebant,
fæculis præteritis compàretur. Quod «rim inéïpit, & ter- J oportebat quidem dimitterc eos ; vt/à fe ipfis interirent.
minât, nnjtumeft. qui autem funtextoroinfiniti, æterni j Si defidèrioluminis tanquam elegantes tenebantur, ho-
funt,&ingenîti. | neftum etiam erat eis,concedere, vt fruerentur. décorum
Prætereà, firatiocinatione vtensàd fèditionem depra- j enim,& laudabile omninb eftfecundum naturam,defideuabatur,
quomodo non pôtius aggcèflio rei, quæ fieri non
poterat, interrupca, &réfciflà|eft ? tanquam non poflèt
contra fàpientiam inuidamincurfionem faccre î vnde fa-
dum eft, vt caüérent, ne ei rationcm & cognitionem tri-
buerènt,vt lo'cutphaberet commentum feditionis contra
Deum ,&neceftariôabignorantia,&naturanon ratiocinante
tra&a,non expeétabit infinita fiæcula,dum fe arm at,
&fèexercitu fèpit, fiat ad audacïam promptior. flenim
copiofiorfiebatiis, qüos generabat, nequaquam tamen
appetitum naturæ augebat : nequemotus naturalis quic-
quam appetitus âflumebat. neque accidiflèt- ei primùm
quidem augefcere,atqucira feditione mouere, hoc enim
rtaturæratiônè vtenris eft, quæexpropofito nequiter agit.
Quomodo autem augeripoterat nequitia(ideftfàta-
nas) âccefiîone fobolis ? n enim iis, quos gignebat, ad ne-
quitiam perficitur,imperfeda eratnequitia,& non erat in !
fummo,& faftigto nequitiæ. fin vero erat perfeda,& fum-
ma fecundum rationeîn propriam; rurfus minimevide-
bitur augeri nequitia per propagàtionem generatorum,
neque fietaudaciôr,& præfidentior,cum non fit parti ceps
rationis: nec ad auxilium fuum adhibebitquos genuit:
alioqui videbitur ante quam procrearet ,impcrfeda fuifïè
non folum nequitia ad nequitiam, fed ad vires, & robur,
quod alieiium èftabîhgenito.
Explanatis autem modum feditîonishuiusfadæ. Qui,
Inquit, ex ea nati funt, fe mutuo infedati fun t , & deuora-
üerunt. dura,&graüiapaffi. neque priusdefifterunt in fe-
ipfos moueii,quam lumen fero tandé vidèrent, his enim
Verbis vdtur. a fechimïpfî exagitati,cîi alioqui nefeirent,
ita tamen aüfi futlt vfque ad lumen aecedere. ecquidhis
incredibilius,& magis coraraentitium ? eos, qui vnâ maire
fibi aferibu nt, Stvendiearlt, & cognatio ne naturæ iun-
difun t, in fêipfbs fruftra inuadere, &viciffim membra
îua de u o rare, & n un quam ih hac re ce (Tare ? quod quidem
fi verûm erat,præftabatipïbsàfe ipfis confumi.& inahiter
demens Manichæus «^l^ldcft,perturba tionem ordinis
vocatin eo quod vtileeft. huic enim nequitiæ aferibit, Ô£
aîlignat perturbationem ordinis ahté mundum, quam fie
y6cât,tanquam doleat, & fe mifçrèat materiæ, quod non
priusa fèipfa vtiliter,& conuenienter confùmpta efTet : &
'tanquam quidam amicùs hùius, m cere ns, aegrauiter do-
lens,quod fibi nocuiiïét, quæ contra fè vtiliter fecit, in iis
perturbatioûém ordinis vocat, cum deberet potius com-
pôfitionem ordinis excellehtiïïimam vocare ,interirc fei-
iicet malum àfèipfo^ille autem ait $ in pertiirbàto ordine
éralit, & fibi intér fe nocebant, vifolumine defiuerunt.
Igitur infidïatum eft lumen vtilitari,fi quidem malos à
mutua cædeliberâuit, & tanquam medicina rnedici pro-
fuit ægrbtis. at non conuëniebatbono, vt parceret malo,
& fînéEefepërmanere inçoliimè-, St nô fineret à fe ipfo con-
Tumï. fi enim'ne a le con(umeretur, hoc prohibuit, ipfç
plane ferùauit infum. ëftétque verior «^|i<«> ideft, aber-
râtioà bonoor ai néhoc,quod ait, fublatam efle perturba-
cionem ordiniss ficig;itureft inlibroi qui apud ipfos ferrium
boni,quo frui non pocuerunt, fleurait qui dogmata
lytanichæilcripfit, cum alioqui defiderarent, potuerunt
tamc fè conficere,& deftruere,taie enim pemtus eft bonu.
Vt neque confumi poilît, neque poffint infidias ei ponere.
qui eius participes funt. Qupmodo omnès fimulincnili-
tiam proledi funt, qui non èognouerant, quis rëfifterer,
& aduerfàretur ? fie enim eft in libro, vnde iftaMâniçhæi
appofuimus, quod neque Deum, in lumine habitare feie-
bant : neque feynquâin impunè laturps,fi inDei domici-
lium inuadere auderent.
Siigitur non cognoueruntcontrarium, quod obftabat
eis,aliéhum eft prorfusà ratio ne educereexeteitum contra
eos, a quibus fè repelli nefciebanc. par enim erat arma-
ri eps, y t aiu ht i pfi* igné, & te n eb ris, fi præuidifièntfè ab
àlienis arceri. fèd quia ômnino jgnorabant, non folum eft
credibilc,fedplanefibirepugnans,armaturami&'exercitû
deferibere, eu m nullus penitus expe£taretur,ad rëfiftendû
adfutürus. Non minus contrarium eft dicere,turn cupidi-
tatem liiminis illos habuiftè,rum apparatu bellico vfos elfe
conficeri.armis enim bellicis brnnis hoftiç contra aduer-
fàrium le tegiti& munie,nô contra id,quod cüpit eflè præ-
mium certaminis. fi ergo non erat aduerfarius, quatenus
ipfi ignoraban11 quomodo non funt contraria cupere, &
belligerare î quomodo autem illud etiam non eft magno^
pererepugnans.eos, quiiniis,quæfecundum naturâfunt,
nunquam concordes fuerunt, intér fe ad bellandum eon-
fpiraflè ? fimül,inquiE, contra lumen confilium cepcrunt.
Qm enfin membris fuis inter fè viciffim pafeebantur, &
femp^|nulla vnquam intefmiflionè fad a contra feinfà-
niebant, quomodo iniis; quæprærernaturamfiinr,ad ha-
bendam cupidicatem, ôc ad commotionem iræ contra
Deum concordes fuerunt i
Si vero iuuit fpedafîè lumen, nonne oportebat duci
eosàDçoadperfedam naturæ mucadonem adhibita illis
curatione, ad fruendum ipfb bono* hop éft, Deopërfe-
d è ? Quomodo iuuit fpedaculum luminis vifi profedos
ad bellandum cum exërcitu ? quibus hocipfum lumen nô
perraifît contra fè ipfos furorem ampliusexereere vtqui-
dem cxercere oportebat, contra fe vero ipfùm præter quâ
oporrëbat? perinifit ? Verum in his quidem commends
m ni cum deliramendefty quæ aliter etiam conuincimus,
non polie condonari. no'minanr enfin terram boni ( id eft
Dei) quale m verè terram ante muridi ereadoncm î apud
eos fcilicetqrrum rerum anticipant nomina. priüseriim
quamfateantur creaflè Deum mundum,ait abfurdiffimus
Manichæus, efle quodnondumfadumerat. terranam-
quefi quidem fuerar,erat ; Sin vero non erat fada, eràtfi-
mul cum Deo ingenita. Qyid verè opus érat Deo terra,
qua nonfuit vfus ? Sed hicinfipieritèr terram Dei vocat,-
antequam dicat fadum eflè , nec enim ante crèationem
poterat teftimoniUm d id de terra fada;
DeindeaDeo quidem creatüm eft lumen in afpedum
cadens, ipfe autem Deps lumen eft. ihtelligibile ,nonfen-
.%î!6>y.^Mgifu^ fnqnft»nequitiiàiamëniummiboni. fi
lumen,
■ < I . . . . . . . . . . . ■ § _ _ _ I f j | g
lumen, quod in feofum cadit, nondum erat mundus, nec i tat ifte^quod etfi eorum a lias enumerauimus, diuerfie fpe-
ortusmuridi. Quomodo igitur vidit , quod nondum fa- cies fint , at horum omnium genus fupremum corpus eft.
dtitn erat 3 ciiienimfuiflètvfui, nondum hoi-nine, qu
vteretur,crearo? vtiliaenim vtenti cogtiatafunt, nbn e-
nimDeo, qniabomni participation ienfili liber eft, vti-
le erat. Si autem ipfiim Deum; quod eft lumen intelli-
gibile, ommno viditfimilitudine naturæfimile,neceflè i-
gitur etat,vt ipfalumen fenfibile vidiffer. fènfibile autem
quorfum fuiflèt, &inquemvfum antefenfibilia creata?
alioqui quomodo tenebræ vident lumen H fi enim vide-
runt lumen, diabblus non erat tenebræ, magnamenim
fbcietatem, Sc coniundioçem habet fenlus cum fenfibili.
naturalis coniedils oculorum propter fimilitudinem a-
fpedus cum re, quæ videtur, ftatim ex'primit figuram eius
1 proprer legitimam naturæ com munionèm. corpus enim
1 corpus videt. fimile infimile intenditaciem. neque pof-
! funt oculi naturæ inferioris quod natura præftantius &
I excellentiuseft ,vider&, nedum quod naturæ contrariæ
j eft. Si autem, quod eft naturæ excellentioris,quippe cum.
j non fit contrarium, præterquam incorpbreum, abinfe-
I riore vtpb.tè corporeoomninônonpoteft videri, y* rt
j ttcwTioirShMnu. ei'ptw,««gjsw.fanecontrariumàconmiio,
! fi modo eft,videri non poteft. funt igitur, ifta quafricili-
i cet Ce vident, cognata Sc arnica, & nequaquam contraria.
Sed plçnum eftçommentum barbara pernicie. ait e-
nimj non folum vidit materia,fèd decretiit afcendere,tanquam
ftudium quoddam adhibens ad demonftrandum
[ habere fè communipnem,& focietatem cum lumine.for-
! taflè eos, qui ex ipfa nati funt, poenituit, quod infinitis fæculis
fuperioribus non fuiflènt experti lumen. &quomb-
do tenebræadfcifcunt,& vindicant fibi lumen ? aut quor-
fum, &inquem vfum volunt tenebræ inuadere lumen?!
fubftantianamque partimiriafpeiftabiliseft, vt incorpo-
rea: pa,rtim afpe6labilis,vt corpus.prima igitur partitio o-
mniahæc taiiquagenus fèparati&diftinguit. Quareçor-
pus,corpus videt-: & quatenus corpus , fimile & cognatü
eft videns vifo, quamuisfintdiuerfæhorum fpeciespro-
pter varietatem, Sc ornatum vniuerfi.
Ridiculum enim eflèt , fi quia flos pulcherrimum afpe-
(ftum habet,&abauro differt,& quod eft floriduhvdiftert
à viridi,non vterque vocaretur, quod in re eft, color., color
enim eft vterque,ram etfi diuerfus.idem enim afpeeftus
cum v troque coni utnftionem & fbcietatem habët. fie o-
mnia corporafuntafpebtabilia,licet differentes fint fpe-
cics.eflê autem corpora alia aliis præftantiora, nihil prohibe
t, quin omnia corpora fine fpebtabilia. ex quo fit,vt non
fit quod fub afpe«ftum cadit maxime,& præcipuè adoran-
dû abeo,qui illud cernit tanquâab ipfo comprehenfum.
Si igitur materia vidit, quod exfubftanria Dei erat, co-
gnatione magna, & fimilitudine du6ta,ad fpedtaculü venir.
nec amplius opus erat dicere contra haine fabula, quæ
confiftere non poteft. fi verbetiara defiderauit, quod vidit,
de re omnium optima teftimomumilliperhibuit homo
ftultuSjVtvideatur uomc quidem nequitiæimpofuiflè
ei,(ubftantiam verb bonameflè eidem atteftatus. Quid e-
nim maius eflè poterat adprobandumbonitateha,quam
defideraflè b’onum ? Quod autem dicit apprehendillè, &
abforbuiflè, vtfubftantiaDeicontraria tanquam fèmine
fieretgrauida, & diftuibuiflè fuis poteftatibus , ô furorem
amentis ! non folum vidit,fed defiderauit,& non tantum
defiderauit,fèd abforbuit, Sc non folum abforbuit, led etiam
retinui r. Hæc omnia perfpicuè non co ntratiam natu-
I an vt naturam mutent,&efficianturlumen? an vt nutrian- ram definiunr, fed potius fummam, Sc altiflimam eogna-
I tur lumine, alimento naturæ contrario? at ignorans vo- tionem vtriusqueconcedunr.
liiitafcendere.etenim fi cognouiflèt, ratio conftaret, çur Sic enim fuccenfèns, quod quidem ratiocinationisin-
I mutari voldiflèt. nunc autem cum natura fît nequitia Sc ' diciumeft,fiuedefideransabforbuit quod vidit,hæcpla-
' ignorans,integraeuerlio totius rei, Sc caufæcft,Non fuge I ne ad communitatem naturæ pertineant. Sienimfuæmè
à contrario. . contraria fuiflènt,nequaquam vtraquecoiflènt. yt alia o-
Quod autem magis à ratione auerfum eft j ait miflàm mjttam. neqj hoc barbarus aduerdt,quod poteftas àDeo
fuiflè à bono poteftatem,non iam lumen fènfibileifèd ve- mifla,liquidem incorporea erat,nullam pardtionem receipt
diceretjfobolém Dêi, hanc cum vidiflèt materia, con- piflet'ivt nullo modo poflèt diuidi fècundum fubftantiam
cupiuit quidem tanquam amans earn : iippetum verb in. in contrarias poteftates,ac piulto minus abforberi. quod
earn fecit,&abforbuit,& fuis poteftatibus diftribuit. qùà
via fieri nô poterat,ve yideret miflum ex natura boni,hoc
inquit,effeôlum eft,vtabforbëre poflèt miflum. vcar enim
adhucampliuseodemverbo, quoniam fi vel folum vidir,
quod exfubftanria Deipropagatum erat, non eft nobis o-
pusalio quppiam verboadeuertendumcommentum.vi-
1 dit enim omnino tanquam fimilis fimilç. Quxîd enim cft
! penitus fecundü natura contrarium,& fummé côtrarium,
nunquam videre poterit contrarium, necpropinquabit
ei,quia fi velfplum vidèat,ratio contrariiprorius tollitur.
enim expets corporis eft, quonammqdoablorbeatur ? fi
verb corporea erat, omne corpus feélum, & in fruftra par-
titum quodauimodp périt, & non ppteft viam fuam viue-
rc. igitur vel incorporea erat poteftas à bono miflà,& nul-
lo modo ab forpta eft, nec in multos diuifa eft,arque ita ex
totofabulafublata eft. vel corporeaquædâpoteftas erat,
& à nequitia deletafift,, ôc intentü cepit, quod eft ad cpn-
tumeliam Dei fceleratius,quin potius ad eucrfionëmfabu
Jæ vàlentiiis. corpus enim per fie diuifium,& dilfipatum, ac
difpérfiùm,{mens enim non diüiditur)quas vires habet ad
Hoc autem addit cæteris,quæ dixit,abfurdius,& fccum j fubigendam ucquitiain,qHod tanta detrimentiim,&con-
vehementer pugnans, ne opus fit, vt alius cpniraeum di- I tumeliam in natura propriam accepit , vc videatur delerü
cat. amauit enim, inquit, potèftatem illam vifàm tanqua
oblita penitus naturæ propriæ,npn ilia quidem oblita eft,
quæ non erat,fied hi fiunt fiuorû commentorum immemo-
res.aiunt enim,priusquam hæc fèditionem moueret,non
habuiflè cognitipnem boni s npcoguitionè boni naturam
ab ipfip accufiatâ ornent. Nonneamenriàeft, pucareeam,
quæ in fie non habët,vnde cpgnofcat eflè bonum, potuiflè
videre,ôc poftquam vidit,deliderafle ? longe enim maius
eft fubftantiam afpeëlu videre,quam cognoficere eflè. pri-
mum non fiolum nos,fèd poteftates angelicæ exce lien t i o-
res, efle quidem bonum cognoicimusaccognitipne fiola
ad pietatem in Deum ali mur, tatito verb excelle nti us an-
geli,quanto naturafiint exccllentiores. videre autem fiub-
ftantiam Deineq; nobis, nec illis licet, liquidé nos quam-
diu corpus fècundum naturaminduri fumùs, nec angelos
ipfps videre poflumus.
Manifeftum çnim eft,&plane conccflum,quividet,fî-
mile fibi videre. fi quis verb exiftimet futile efle quod di-
cimus,videmusenim folem, lunam, Sc ltellas, prçterea a-
pud nos lapides,aurum,argenrum,dëhiqüe mare ipfum,&
omnia animalia, acnullo paéto his fi miles fumus : aduerefle,&
interfile? hoc enun coipoxisdiuifi proprium eft.
Quod autem amentiuseft,fi cum voluifletDeus terram
eripere neqiiitiae, ex natura propria emifitillud.nudum ad
contumeliam, & internum ipfiusfiibftanris, tot fseculis
feflurutn,& habitaturumfimul cum nequitia,&parciceps
eiusfuturü, ac cum eaparirer peccaturum. quod quidem
\vcl vnam horam,autpuniftum tenipqris fiubft^ntiam Dei
paflam efle, vt nequitiae fubiebt.a eflet,&pariter cum ca de-
iiquifler,6mnem amentiam fuperar. Quanto melius erat
cradiram efle terram, quam fubftantiam Dei comprchen-
fam eile ? fi enim non fuiflet ferenda incurlio in terram, vt
materia ordincm percurbarec, quanto minus ferenda erat
tanta feruitus,& nature diuinse fiubie6rio,idq^ non ad bre- Nequitia
uiflimum tempus, fed ad vniuerfum, Scimmenfum faecu- vocatftm-
lum ? vc neque nequitia peccare defifteret , & , Deus cum ^^nSaU~
ea per poteftatem ex fe genitam peccaret. •'.
Vnde cohfequens eft, neque Deum voluifle mircere pi,«».
nequitia ex fufiftantta fua genitum ad peccandum cum
ea, necillud.miflummdu(ftumfuifle,&obtemperafle,vt 1
adtantum malum, 6c luemproficifceretur, vtimpleretur
fcilicet omni iniquitare y&iniuftitia, fimul Sc impietate, j
idqiie