Didymus Ale xandr intis.
fie tamen vtuntur,vtinftitutià nobisfuririimmocôcingit
, aliquando,vt multi filijapatribusinarte m edian* erudi-
| ti,nonvc oportetjartè vtanrur, fed pocius pro falubnbusj
; quç morbos induc\int,ægrotis adhibeantjnon eft tancac-
eufanda medicina,neceftin culpa,qui eam docuit,nôp e-
nim ficisdocuit,vt ficifte faceret. farcit enim nô vc didicit.
i Rurfus leges quofdam docemus#vt iuftitiam defendant,
„ &iniuftitiam repellanriSed tamen vitiosè aliqui ex ijs,qui
ad ftudium leguraaccelFerunt.cdntrajarqs di“diccrunt,fa-
I ciunt, neque tamen côtinuo leges aut legiflatorem crimi-
! namunfi enim leges & legillatores iniuftitiç tereffeht,non
punirent iniuftos.fiquMem hçceftlegis.&legiflatoris voluntas,
ac fententia,puniendum effeinmftum.&Deuspu-
!nitSatanam,& eos,qui legesàDep latas tranficrunvqtn-
Msttb.zs bufdam enim pratiis dicit,wiftti« ignem aternum, quipr&pat
ratusefi diabolo,& angelis eius Sciant igitur qui contra hçc dicunr.
dicereeosfoeumpugnanria.Sienimfecundumfubftantia
diabolus malus erat,& à bono Deo alienüs, ôc par
viribuseffe poterat.neque prçparaflètciDeus fuppliçmrn;
neque mittereeum.in Iupplicium pptuiflst* dicit tamen
præparatum elfe ignem diabolo.
Hoc etiam dicendum eft,fibonus De,us immutabiliseft,
vt quidem eft,& eafdem vires femper habér, & non aliud
alius poteft,& alius aliter,futurum auré erat,vt poft mulcâ
noxamjmultamq; cladem eum igni fempiterno traderet,
quare non hoc aprfhcipiofecit,oum fe inDeum extu1it,&
patrem eius occùpauit ? iuftiôres enim tune poenas in eum J
deereuilfet,vtpoteineum,qui in maiorempeccaflet. Nüc
enim hominibûs iiocet; tune àntemiftorum opinioneipfi j
diuinitati nocuiflet, ficut ipfi fenciunt,léx autem & indi-.
gnatioiuftior eft contraeos, qui in regé audent, quàm qui (
iri aliquos,qui régi obediunt. Sienimficipfisde hislenti- ;
endum eft, aut di&uri funt ignorare tuncDeum quomo- {
do vlturus effet, & màlum impediturus ; aut non potuilïe;
at neutrum horum bono Deo tribuendumeft. nonigitur
inimicus Dei ingenitè,contra eum fe extulit»fedporius-fa-
étus alioqui vt effet bonus, poteftatem virtutis capiendæ
imperfedtam & mancamièruauit : poteftatem vero vitij
fulcipiendi ada&um perduxitjvnde puniédus fuit & me-
rito pèft fupplicio affeétùs eft.
Si veto illud obiecerinr,quodd IoanneBaptiftadi&um
e&,ferpëtesgenimtna viper arum, quisofiendh vobisfugere aventura
irai faute ergo fructus dignos poemtentu, & nolttedicere in vobis
\ipfis,patrembabemiu Abraham.poten^enmtfiexlapidibafiisfufci- ;
tarefîliosAbraiU'iam fecuris pofitaefiadradicemarborum.omnis
arbor quandfaut fruftum bonum,exctdttur, &in ignem mtttitur:
audtantifii, non polie cos loannem Baptiftam obijeere, qui
|fuic veteris teftamenti, quod non recipiunt. nihilominus
i tamen hic contra iftos dieèndum eft,pertotum côcextum
negarc loannem elle natura bônos , aut natura malos,ait j
| enim illis.-facice igicur fiudlum .digmim.poenirenriçiPoem- :
i tentiaautem Ôc huéfus eius nô cadit in malum Iecundum | iubftantiam,necin bonum natura. Quomodo enim qui j
î ferpper bonus eft,poenitentia indigeat î aut quomodo na-
„ vAtuia malus bono poeniterîtiæ vtéiur. Qui enim fecundum
in noftro* fubltantiam malus eft,non poteft a peccacodimoueri, n'ec
cxemplari vtiliseffeinpoeniîécia.cum etiam ex lapidibus ofteniîs diamic9
Dci cic excitandoselle fiiiosAbrahéEjlapideS^vocat obftinatos,
legitur. & adhuc in peccato permanentes.il hamqj eos poeftituei it,
& Deo erediderintierunt filij Abrahæ,qui idco homo Dei
appelkcus,eft, qui inDeum crediditjitavtfideseireputaEa
fttadiuftitiam.
| Quiaverô illud etiam ab iftis dici audiuimus côtraeos,
.qui ex Abraham, & alijs lànéiis vins generati fufit, quod
didtum eft.ferpentesgcniminaviperarum,Abraham & Abramsos
lignihcare.mtelligantifti dicere le, quæ cum cô-
lèquentiâ capitis pugnant.-arguit enim cos,quo^l nô'eflent
i filij Abraham, fed potiusgenimina viperarum, difiimula^
ta,&fruftra’le ex Abraham ortos glôriarentur.ait enim il-
lisSaluator.in alio capite: Abraham non fecit, quem vos patrem
vefirum dicitis mentientes.St enimfilijAbrahaejfetitjaceretis vtiq-,
! opera Abrahafed vos expatre veftro eftis diabolo, &Aefideria patris
j vejirtvultisfacere.tlle homicidaeratadinitto,&in veritate nonfie-
j fjf.benè habet,quod dixit,non lient,quod quidem deela^
racjftetillè ipfum prius m veritate. patrem auré eorom vo*
cauitdiabolümVJppterfimilitüdihéih nihtätiotiis & qüa-1
lit at is. Qua re.nbfi Abraham'& 1 an <3 os c u me o v i pe ras a p-
pcllauit.vt enim filij vipératüenent,èx mutatione habite-
runc,qiiia malis magiftrisVli funt VolenteSjficut diximus»
Aingiriirillisïoanncs,quandoquidem aueifiàvirtute,'
ferpentes'fieri vdluiftis",f non enim natura taies erant,| ae-
finiteefle foetus viperarü,qùarü qualitaré habere voluiftis,
quadoquidem praai ex pràuis, & iniqui ex iniquis ftudui-
ftis elle,fed quia dicitis ferre vos fignü poenitentiçeo quod
ad bnpti fnium venitis, hoc autem linudatè facitis, rdcireo
dico vcbis,quis óftenditVobis htgere | vçturaiia?Quem
enim peccàlîç poeoitet,idco p oeniterivt noti amplius peç-
cadoi-b irai n peccan tes fut ui a fugiat ,rogar autem inqui-
cns,qïns vobis oftenditlvtfit pcnnde,ac ii diccret; qui legitime
oÜcderic'le àvitiô recedeve, no (rmulabit fieri hoc.
vos autcnrhoc facitisiimulatè, cum ad baptifmû venitis:
hôti igîtfir mundabinvini. Qui enim vult yere mund^rija
peccatisdefiftir, & huiufinodt poenitentiæfruâum offert»
faciens opera habitus peccato cpntrarij. hoc vQS non reçi-
ftis-qui vos condcnvnaftl^cum diceretiis,habere vos patrë
Abraham,fed.hocnon iuuabit,putare habére vos patrem
Abraham,fedefleciusfiiiosfide,&fugaidolorû. Quam-
obrem tametli aliquapd-o fill j Abrahre fuiftis,nonhocvos
faluos faciet.cos namque qui nunç-non funtfihj Abrahæ,
poteft Deus fil i os eiusfacere. t^uare laluuseuadit, quielt
filius fecundum virtutem,nô qui fecunducarnem. Quod
fi fuerit fecundum carne m filiusAbrahîe,nc glonetur ,& fe.
iaélet; poteftenim quod huiufmodi cftexcïdere, & tra.nl-
! terri.Sanè quidem,Sc qui non potucrunthochancifci, Vt
; filij feih Abrahæellent Iecundum carnem;, pqtemntni-
hilominuscffe filij Abrahæ.Etenini Paulus quos no gene^
I ràuit came,dicitin Chriftojper Euangcliumego vos genui. V.ej
rùmcùm hæcauditis,ne coutemnatis,.quiairain eos,qui
peccantretardetur, iatpenimineoipfo, qtrodpecçatnc-
, quâ,præfens habet Iupplicium,quo aßiciendus elt.Quam-
obrein feitote iam lecurim radicibusarborum propinqua-
rc.radices vocat non eas, quas videmiis,led homines qua-,
litate vitij affe dos. Radix enim harum' arborumxftpelu-
mushabitus,exquofru(ftus pon idoneus ad yefcqridiim^
' fed venenatus, Ô£ peftifer nafeitur. ipfutp igitur vocauit.
trudtum non bonum. lcaque quamuis fecuris Iupplicium
fignificat, arjjor veto hominem peccantem,non funt hæ
naturæ pugnantes tproponuntur enim minæ lupplicij ad
; mutandumarbojres. Qui eùim minatur delinquentibus,
per minas ipfas mutare vult. Quare fi per communionèm
lecuris,qua funtarbores putres excindendæ,' fuadet ipfis»
ne malum fruiäum fefan t,fed bonum, non elf natura mala
arbor,neque natura malum fupplicium.
Sedfortalïc dicenr,Si vltio niutac malos,bonum eft vltionem
eiïc,ll autembona eft ânimadueifio &fuppliçiuni,
I contrariaàurem fupplicio eftprömlffiö,, & contraria noh
j
polïunthmulellè bona,prQmilfio igitur mal a eft j. atpïÇ“
i mittit Deus hanc:moneftigitur mala, quod fi promilîio
non eft mala,fed bonaçfuppliciam eftmalum.quodfîvma-
! lumeft fupplicium,nonDeus,lèdSatanaSilludinfligit.in-
i fi igic autem non fuis, funt enim&ip fi màli, & neceffe eft
j ipfain etiam Satanavn lubire fuppliciü.ré.ftat igitpr,y| po*
j no & non rnalo infligat ; at fieri.hoc npn poteftinpri igitut
! Satanas illud infligir,fed Deus. Omne autemyquo.d àDeô
k infli0cur,vtiliter iiifiigitûr, cum fit bonum, yél efficiens
I bonum,vel prohibens malUm. Deus igituryolenspréhi-
I beremalum,fuppliciuuiconftituit: nonàutèmaggrede-
I retur prohibere malum, nifi malum prohibefi pouet. hoc
! vero prohibition,non poteft elle natura,& ingenirum.la-
pfi vcjrô etiam in hoc lunt ineriiditi jqui ani maduerfioiiem
contrariâm effe promiflioni putauerunr. Vtraque eft ehirrt
rémuneratipipromiiîioquidém remuneratio bonorum,
quæ merçèdcm îilis affert,animadderfió' -
vero màlorum,quæ miercedcmfo-
luic ijs, qui voluntate di- : :
uinas leges viola-
DE S,
DE S.OPTATO
MI LEV ITA NO, EX
H I E R O N Y M I S C R I P T O R V M
E C C L E S I A STI C O R V M
C a t a l o g o. K .
S Opt at us A fer BpfcopusLMileuït anus ex parte Ca-
'tholicafcnpßt Valentiniano & Valentino princu
pibus aduerfus Donatianapartis calummam,Libres 6:
BeneficioV.ClariJf.exhibemus tibi y .Liban h ac Editio-
nejnfuibu* ajferit crimenDonatianorum in nosfalfo
retorqueri•
EX FRANCISCI BALD
V IN I V. C . C O M M E N T A R I IS
IN O P T A .T V M .
« Vtatosplaces nommât D.Auguftinus : fcilicet Optatum
Donatifiam in Bagaitana,&Çptatum Catholicum in
Syrtenfi Synodo célébrés -, Lib. 3, contra Crefconium \
Grammat.cap.<ft.&)6.deinde Optatum Gildonianum
quidcfatellitio Gildonis Africa comitis accufatus , terribili mortis
genere extinäus panas dédit, talis,vt etiam ipfos Donatifias eius pu- |
der et,hba.contra Petilianum,cap.^. Noßrum hune verb Opta- j
tum,Epifcopum Catholicum appellat in lib.pofi Côllationem contra
Donatiflas-.Venerabilis memoria,& Catholica Communiants 1 Mb.
contra Parmenianum : & eum comparât D.Ambrofio & Cypria- j
no,turn érLaftantio & Viâorino,hb.de Vnit. Ecclef cap. i6.lib.3. |
deDoftrina Chrißiana,tap.^.vt&ïulgentm lib.i.adMonymum.
Porto Mileuum Oppidum vocat,feu Mdettim Epifl.iôS. & Ub. 6.de
JSaptifmo aityPollianum a Mileofeu Mileui,in Concil.Cathaginen.
fententiamdeAnabaptifmodixijfe.ldemEptßol. 34. ad Pauhnkm,
lauâatPeatiJf.Seuerum Mileuitana Ecclefia Antsfl.^autem lib.con-
traPetil.cap.$$. memtnitcuiufdamHonorijMtleuitaniin Africa-
naEcclefiadamnati, é'Paufiumilium ManichaumgenteAfrum,
Ciûitate Mileuitanumfuijfe. Itdque errant vehementer,qui aut no-
firum banc Optatum cum iUisfitperioribiu,aut Mileuim feuMeleuitanam
eius ciuitatem, vel cum Melitena Armenia Metropoli in qua
celebrdtaSynodi meminit Sozcomenus, llfi.Ub.4. cap.zq.velcum
Melith Infala confdndunt,Vt quidam (magnietiamnominis ,& e-
ruditi vïri) exifiimauerunt.Pro Donatiftarum autem harefifcripfit
Cartbaginenfisille Antifiesprimum,&deinde Viteüius quidam A-
fer eius acerrimus defenfor (vtD.Hieronym.&Gennad.in Catahgis
?iunt) aepofiremo Parmenianus quoque Epifiolam ad Tyronium.
Tùin & de eadem re Trattatum f eadem eminpereadem Japius dicere,
proprium Donatißisfuiffe,teftiseß Aug.)üunc noßer Optatus refellitfequentibus
y.Lib. quos d Donatifiü corruptos,prmum in Germania
D.CochUus,deinde in Gallia Pr.Bald V . Clariff. femel atque
herum reßituerunt CoUatione M-S.CodtcUyReuer.P.liants Tillij.
Mcld.EpifcopkDeinde & Ejpencai & Macai Partßenf.Theologor.
FuiffeS.Optatum doänna &fanättatepercelebrem certumett.
E ins natalis dies inter Sanäosmartyrologio Romano 4. lunijadfcri-
ptus habetur.Circa initiaponüficatus S .Damafiferipfiffe hunc commentarium
ex ipfius feriptis magnis contecluris ofienditurTom.4..
Annal. Ecclef.Anno Domini 368. dequopluratbiexpraflantibus
autheribus.
Ex Bcllarmino de S criptoribus Ecclefiaft.
S.Optatus MileuitanusEpifcopus floruit fub Valentiniano
& Valente principibus. öeegregios feptem libros contra
Donatifias eäidit. S.Hierbnymusin lib. de Icriptor. Ecclef.
fex libros ab Optatofcriptosfuiffcdicit: fednunclepcem
numerantur,neque feptimus diflentità cæteris. Facile fuit
in iib.S .Hierony mi irrepfiflè errorem in numeris.
S .OPTATI AFRI , MIL
E V I T A N I E P Î S C O P I , D E S C H I SMA
t e D Ó N A T I S T A R V M, AD VERSVS
PARMENIANVM.
RXyPr. Bald. V. C. recognitione.
L i b e r P r i m v S.
Vn&osnosChriftianos,, Châriflîmifratres,
OmnipotétiDeofidesVhacommendat. C,u-
ius fideipars eft,credere filium Dei,Deurniu-
dicern!æculieflèventurumeum,qui iampri-
demvenerat, & Iecundum hominem luum,
per Mariam virginem natus eft, palïùs.mortuus, ôc lèpul-
tus.refurrexit; Etantequâm incoelumafeerideret ( vnde
de(cenderat)Chriftianis nobis omnibus fuam per Apofto-
lospacem dereliquic. Quâne videreturfolis Apoftolis di-
mififlè,fic aif.^wodvHÎ ex vobis dico,omnibus dico, Deinde air.*
Pacem meant do vobis,pacem meam relinquo vobis. Sic igitur pax
Chriftianisomnibus dataeft: quam rem Dei èffctonftat,
cum dicit,meam : Cum auré dicit,do vobis,noh folum fuam
voluit elle,led & vniuerforum in lè credentium.
Quæpax, fivtdataerat, fie intégra inuiolataque man-
fiflet, necab autoribus Ichifmatis turbaretur .* inter nos &
fratres noftros hodie non elîèt vlia diflenfio:Necilliinc6-
folabilesDeo.lachrymasfacerent, quod Elâias téftatür:
nec falforum vatum nomen & aéfus iheurrerent : nec rui-
nofum âc dealbatum exrruerent parietemmcc minus affûtas,
fed fimplices euerterentmentesmecmalcimponendo
omnibus captis manum euerlionis velamenca obtenderent,
nccmaledicerentDeo:nccrebaptizarent fidèles: nec
nos reuerlàs autoccilas innocentiumanimas dolere-
mus:quas prius doluit Deus,per Ezechielem Prophetam,
dicens: Vafacientibusvelamenjuperomne caput, &füperomnem
atatem,adeuertendas animas. Arimaeuerfa,funt popiilimei-.drmàledicebant
mihi in populo meo.vt occidercnt animas,quas nooportutt
morUdumadnunciant populo meo vanas fcduftiones.Et tamen ad-
miffafunt hæcab ijs qui noftri funt fratres. Sed ne quis di-
cat,me inconfiderate eos fratres appellare, qui taies lunt
ab ElàiæProphetæ vocibus increparijoxorbitare non pof-
fumus.Quamuis & illi non negent, ôc omnibus notum fit,
quod nos odio habeant,& execrentur,& nolüt fe dici fra-
tres^noftrosttamen nos recedereàtimoreDeinonpoffu-
mus,quoshortaturSpiritus lànéfusperElâiam Propheta,
dicens:Piw qui timetis nomen Domini, audite nomen Domini: hi
qui vos odio habent&execrantur, & nolunt [edict Fratres nofir os,
vostamen dicite eis,Fratresnofinefiis. Sunt igitur fine dubio
Fratres, quamuis non boni. Quare nemo mirerur, eos me
appellare fratres, qui non poflùnt non elle fratres.
Eft quidem nobis & illis vna Ipiriruâlis natiuitas,lêd di-
uerfi funt adus.Nam & Cham quipatrisluirifitimpienu-
ditatem,frater innocentium fuir:& pro mefito fiio iugum
fernitutis incurrit, vt eflèt fratribus frater addiiftus. Ergo
nomen fraternitatis, nec incerueniéte peccato deponitur.
Sed de iftôrum fratrum delicftis dicam in alio loco.Qui fe-
dentes aduerlus frarrem,detrahunr,& contra nos franda-
laponùnt:& cumillo frire concurrunt, quiDeofhrtum
faciunt. Et cum moechis, id eft, cum hæreticis, patrem fui
ponunt,& peccata fualaudant:& conuitia contra nos Catholicostneditantur.
Omnes quidem per fingulaloca ma-
ledicis vocibus perftrepunt; led vhum quidem vix inueni-
mus,cura quo per litteras, vel hoc modo loquamur: Par-
menianum lcilicet fracre m noftrumrfi tamen le à nobis vel
hoc nomine nuncupari permittit. Et quia collegium Epi-
fcopale nolunt nobilcum habere commune,non fint col-
legæ,fi nolunt tamen(vr lupra diximus)fratres lunt.Frarer
meus igitur Parmenianus, ne ventofe ac nude, vt cæteri
loqueretur,quicquidfendrepotuir, nonlolumdixit, lcd
etiam in Scriptura digelfit : Cuius d iâ is , cum relpondere
veritate cogente , compellimurî erit inter nos abfentes
quoquomodo collatio. Eodemmodo & lâtisfiecdefide-
rijs aliquorum.Nam àmultis defideratum eft,vc ad eruen-
dum veritatem,ab aliquibus defenloribus parrium confli-
Mtt tt. 13.
loan. 1 4.
Ladryitiz
btonfola-.
tfa.3z.
È^ech. 13.
G
Efàsâ.
Idem ai'
jaudenr»
ib > ; cont.
Pirmcn.
cap- z Sei i
Pfal.32.
' h ’
Biblioih. Vet.Patr.Tom.^. <ftus *