&
I É u c .* è < f :
jParadiftts I
gùid'fiCk
É g Phîlonü CafyA&iorufyifyifiiftï’
éftïdiuinam mcam gloriâm, meqiipfumdeliciarumomni-j fponfum,& mutuam ipfiusfponli charicatem ad iponlim
dm hortum,&coelcftebonuminfinitùmacfummum (fie | apertiffîmedcclarat,eandemque,vtiletufalcmfpcciôfam
enim paradifus dicitur/contemplaberis > fpe&abis, intuè- ( & eleiftam afTeuérans, lîlius fiïpernæçoeleftis Icrüfelein be-
\Matt.\a. d
I 4
Ibidem.
[rfil.8 4 -4
■^Vulgata
'jnEcclcfiis
Wa.67.e-
g ji in 8.
Nullum
bonum ni
;fi voluntafecris
ac ccrries, eoque pafccre & frueris infempitcrnum:
nullum tibivnquamfäcietaris faftidiüm allatüro.Indcnam - 1
quc f a 6t um cfi» vtin hortis olentiflimis menäum4hui«ank?
rum,per vniüerfum terrarum oibcmGhriftianafidc& cha-
ritftte flagrantium pafccretüt ipfe Deus: cxiifque candidif*
fima LiliorumodoramcntaacfeitäApoftblorunvProphetatumacMartyrum,
& omnium beatorum ad ccfcleftcm
thalamum adolendumlegeret/Nifi enim ipieprius inhdr-
tum fuum defeendens, dir« mortis aculeos 'contriuiflet:
numquam in hortis, hoceft,rqultiplreibusfidelium toriüs
Orbis Eccl6fiis fen&iflime ft pafeere & dele&are potuiflet
in terris. Namattende qux(o,quam admirabili diifinxja-
pienti« ordine antediäa h*c texuntur. In ynum enim
honum pritnd defeendifle, deindc verb non in horto, fed
in hortispluralinumerd, pafei & Liliacplligere dicitur a
fponfa, vt ex multis Ecclefiis, per diuerfa loca ffielftm
Chriftianorum, fan&iflimärum a&ionuni flores acftüäus
ad horreum illud fempi ternum aliquando decerpturus cfle
videretur. Sunt ergo horci ac lilra fidelium conuentus 6-
mnes, & quxque fideles anim* fanbkitatis odores &bon «
famaefruiäus oleptes: quibus & hie dum viuunt, fponfus i-
pfe pafeitur, & poftremo thalamus zthereus adornatur: in
quo quidem caftiflima fponfa, fola charitatcardens,ipfi di-
üino i'ponfojinfcparabili concern platione adhxrer,copula-
tur,afficitUE,necabeovriquam diuelli poteft: ob idque reble
[eqmtatyEgopatrueümeo, &patruelis mcusmibi,qut pafei-
turinlilüs.
Deumfemper amace oportet,illique fbli placere ftuden-
dum. Nam dum vni Deo rede place mus, fetis exceris o-
mnibüs& abundefacimus,rutfc enim illi npftra opera grata
Tunt omnia, planeque iocunda: tunc is nöbis frater eft &
iponfuSjCum illüipfura integritate vitae ihnocentiaqjlauda-.
mus, colimus, veneramur,ample«5ümur.Nam & file nobis
non modo viciflrtüdinem laud um, verumetiam omnium
rede fadörum prxmia vberrime rependit, perpetuoque
conferuat. Ecce enim mcrces ante fadem eius, & opus in
conipeduiuo, vt gregem fidelium fuorum ftmetipfo pa-
fcat,& in brachio «tern itatis (ux tueatur atque ßginet,modo
illi ipfi fan di flime Temper ad hxrere nitamur, nullifque
incommodisvnquam ( quamquam grauifiimis) ab eo de-
ficiamusad hoftem. Nam ,vt ipfe per ft ait, Quicumquein
me confenferit cor am bominibus, conjeutiam & ego in eo cor am Ta-
tremeo: Et, quiperfeuerauerit vfque infinemy htcfaluus er it. Qui
veto in huncipfum miferrimus cö,ufentiri erubuerit,&ipft
erubefeet in eum , damnabitque perpetuo.fedquxfidelis
eft illius anima & fponfa, quas cafta, qua: fanda, veluri lili-
um candor virtutum, Deum pafeicSc pafeitur, & nuirit Sc
nuttitur alumnus, & laudat fcmper, & amätcoslcftem fpo-
fum, & mutuo laudatur & redamatur ab illo : hoc enim eft
iponfum inLiliis pafei Quare redS nunc vicifEm lauda-
tur ab ipfo, cum dicit:
Tülchra esdilefta, vt probata voluntas: elecla vt letufalem, t&-
ribilis vtcaßrorum aaesordmata.
Probe nunc laudatur, omnium virtutum pulchritudinis
fponfa dileda charaque & periocunda fuo coelefti fponfo,
eademq-,perfimilisiamprobatae&acceptaeanim«,clcds-
qüeillilerufalem pacificas vifionis atque tcanquiHx,&hor-
rendat caftrorum acieiftrud« eile perh'ibetur.1 Hincenim
illud, Probaßi Domine terrathtuam: E tyGloria in excelfis Deo, &
in terrapax bominibus, & bona voluntas.. Bona enim 6c proba-
ta voluntas, \ySioni*i Grarcis d id a , qux & probatio Latine
dici poteft, voluntariaeft mentis oblatio, qüemadmodum
& alibi üxaqL\tcrxoüendnnt:lnvoluntariif^benediciteDeum.
Et illud fecri Vatis, Voluntaricfacrificabo tibü Et, Voluntaria 0-
rismeibeneplacita fac Domine. Nullum bonum neque ma-
lam nifivoluntariumacliberum:eoquelaudabilius eft,magi
fve d am nab ile quiequid agimus,quo magis volu n tarium,
hoc eft, liberiore& magisdiuturnoiudidomentis, & ele-
dione peradum eft. Cum ergo fponfus fuam laudansEc-
clefiam, caftiflimam videlicet fponfäm , & quamquefide-
lemanimam ,Pulchraesdilefta mea vtprobata&dccepta volunta-
f»inquit,&e. Voluntariam ipfius fponfe dilediontm etga
atiflimis Spiritibus comparât,o b id , electam appellatam,
qjiodfponflpræccptisfanctifsimèparueric, hdelifsimequc
fetüietit.Redeque, terrtbilfSy & norrehda, vtinfiruda(afiro-
rum actes, elle dicicur intuenti, beata fponfa & quæquc fide-
lis anima: qUqniam diuino fplendorc ij)uftrat%, 8c luee fila
inatcçïsibilîcirçunfultiâj.ftüpQrcmi
tuîrabiftm yolupr|tçm: êfique^^yel in^terris,ftllaei'simis;dç-
monuinturbisadmodumformidabdisdiuinagratiarobü-
rata.ncc mirum: vtènim hpftes cum hoftibus pugnatùri
duin'ftferitecogantac muniunt, nullumqjaditummum-
|yendihdftibiisreiihquunt,non modo metui funthoftibus,
lèquetaciletuenturac libérant, verumetiam fado agmine,
hûftesip/bsplcrunquefùperantacperduntJltàGbriftifpô-
ft, fidelium multitudp & fânda quxque anima; dum contra
malignos fpiritus ac nequam, yigilantifsimè aç ftrenue
certare non cellar pads charitate vàllata atque n3unica,non
folum inexpugnabilis eft prorfus, verum etiam terrorem
hoftibus incutit ac ftigam,fibiquemetfàlucem pacat fempi-
ternamimmortalemquctriumphumrAtfidiffentiremife-
râ^quod Deus auçrtar, fecum ipfà cceperit,vel ftditione di-
feindij heu facile expugnaturab hofte.miferrimcque trun- faci|^,!,j
catur, & in æternam prædam çrudelifsimeabducitur.Qua-jhofteeii
re fides integerrima,(pes firmifsinaa, fincera charicaS'necef-
fàriæ flint fponfæ 6c cuicunquc fideli anima:, fi vidrices ad-
uerfus callidifsimos hoftes euaderecoqtendunt:tune enim
fponfa & fideles anime,fôrmidaoiles & horrendx iunt in-
uifîbili hofti, nequifsimis fpiritibus illis qui nosafsidueo-
mni ddlo ac fraude perdere moliuqtur. Nam dum ft fidei
vnitatc colligit ac tegit,charitate munit,nullusaditus adir-
ruendum.hpftfpaterepoteftjnullus ad expugnandum da-
tur ingrcfTus.ficque colleda in femetipfâ & conglobata, in-
columis eft omnino,pacifica,atque tranquilla : nihilq-, aüud
die noduque meditaturac ftiidet, q uam mentis oculos vitae
fan d i m o nia terget e arqué pugnare,eofquead fupernam
illam beatitudi nis pacem vifionem q-, conuertcre. Sed quo-
niam hic nulli mortalium,eamfiçutieft,viderc darur(Quis
enim adhuc cxul & peregrin us, corrupt ibilis, tamq[ue longe
àpatria, lumen cçeleftis aulæ?int,ueriq>offit & perluftra-
re?) iqcifco dicitur fponfætantx lucis.auidiflimæfhoceft,
çbntemplandifui ipfius fpônfi,qui lux eftinacçeffibilis, lumen
çtcrnumdeçoçternalumine, diuinitas, fàpientia,yir-
tuSjiuftitia,veritas,maieftas,gloria,çternitas,fùbftantia:Cu-
ius eflèntia eft efft, & eflè cflentia,& quicquid demum in i-
pfo eft, eft ipfe Deus trinusjôç vnus, amor fiue charitas , lux
vera tenebrarum nefeia, pax fumtna, incorruptibilis jfpon-
fils, inuifibiiis arque fendiffi(mus, imo ipfe fanditas ac bo-
ni tas) Dicitur inquam fponfîe,paulifperexpedandum,.donee
tempusilludaduenerit quo prxfens,lumen ipfum fleuri
eft fpedare poterit: tune cqim fponfa, non vt homo per
fpeculum in çnigmate&yeluti caliginofo acre lucem ipfam
«terdam con tempiabitur atque cognofect,.ftd.ytieft i pro
fuq beatitudinis modulo & cognofeec& cognofcetur.Qua-
re né fallatùr dumfperat hic cum a ft videri polie, admoné-
tur dfponfe), carriis oculos auerteqdos: aiténim, Auerte oculos
tuosàconjpeftu meo,quoniam ipfi me auolarefecerunt.Conuçt-
tunturoculiadSponfumintuendum,cummentisaciemad
Chrifti left beacitudinem contemplandam intendimus :
fed oculos auerteremonemur, ne feilicct eam nos afpicere
heu ti eft ( quan turn eu m que videamus ) arbitremur.' ob idque
ipfius Sponfie oculfeum euolare fecifft dicuntur,quo-
qiam qùqacriusint’uemur ,eo magisinuifibiiis efft cogno-
feitur. Etquamuis defamraaiHa diuinitate Sponfiinuifi-
bilique lùce nonnihil mterdum vcl hic mentis oculis intu-
éri præguftareque pofsimus, proutbenignitas ipfius$pon-
h naud tamenynqUam ficuti eft, fpedare licet,
fecundum illud, Oculi meidefecerunt in fàlutare tùttm:
Animif
fuobeiî
tudinis
H
modo?
^nofe^
|eooif
cognof»
Et illud item: Oculi meiprauenerunt vigilias, conturbatus fum
& tion fum locum. Vhdc ÔC Moyfi eam cernere cupien-
ti vti.éft , refponfum eft, Nemomeyïdebit & viuet,in caf-
nc^feili.cèt. Sed«& Paulus eXpettus apertifsimè dqçcr j
cum ad lueeft;i|fe^ ardeqtifeimam.yel mortalis adhuc
vi diuina raptus, quomodo eam ipfârn vidérit explicate
pyi/.u»
» 7‘
inCàritïcaCànticQrùtninterpretàtio. m
A H
Mi»i»uîrj
yi quod. i
hcPc0 V,I !
■erepoKftl
' ofiw
brf>e anl*
wa.
■ M p
tcana pâ
“laoeyfte
■riorumÂ
onfcffio
Hitaris j
lidoru.
'C
(e ntfeireteftatur. Quare minirtium eft illud quod in carné ,
adhûcyelata fpohfeydemuifîbili'fiiô ftqnföyiderepoteft:
proptereaqué ab eius intuitulongiflîmè fe auolare dicit,
q u o i modo ab ilia côrruptibili comprehend! nequeat Æ
fed tempus àfto(p quo perfedèviftra fit omnino tk frui*
tura.
Intérim veto métis ipfius oculos ad fîngula praecepta fpon
fi fândillimefetaahdaconuertendôs,ihiiTqk, ftdulo 6c acer-
rinrè fige dos atq; purgandos: vt paulo ppft,ft c£ illa fulgen-
tifiimam lucidifsimè contueri pofsit in fempiternum, ait e-
nim : Oculi tut vias mai cufiodiantac feruent. Et illud Dauid :
Ocitlimeifemper adDominum, quoniamipfe euellet de laqueo pedes
me os. Vnde fie admonita laudatur de filiis bonis iterumà
fponfb,atq; prædicatur cum dicic : '
Capiltifve1 cincinni) tuïfient greges caprarum quaapparuerunt
a Galand.
Per capillos fiue crines vel cincinnosft'onfæ, populos
Chriftianos ÔC fideles quafq; animas fignincâri iam dudum
fuperius diximus, poftquam fecro fonte renaeæ fuerunt, nâ
antea illo tç prorfus acqjimmüdæ planeq; fçdifsimæ omniû
delidorüm fbrde, tànquàm caprarum hirci grauifsimc fpi-
rabarit, proptereaq; à Galaad afeendentibus comparantur
vc teftimonium iam lot« confeienriæ habere videaqtur : ob
idq; ftâtim : Et dentes tuificuti greges lotàrum, additf, vt ex vera
confefsionc fuorum feelerum in ipfo lauacro regenera-
tionis tou mündati fint & niue candiqiores faéti, veterem
hominem cUmmalcfauftis fuis omnibus eXuti atq*, cupidi-
tatibus,iamq; intetiori mentis cogitatuatqyàciediùinarum
rerum fàlutares cibos Ôt arcana myfteriorü pabulafibimet
ip fis conter un t ac mandunt, & proximo cuiqi fraternè turn
inan tur ac imper tiunt.
Quod & fequentia manifeftiffimè déclarant, cum ait
Qua afeenderunt de lauacro , omnes gemeüis foetibus ornata , net
fienlis efi in eis. Vere duplici foetu omnis fidelis anima
decotatur à fponfo , poftquam omni omnium delifto-1
rum labe per fâlutarem confefïïonem atque baptifma
vel poenitentiam p'urgata eft & lota,nam ex acceptoS piritu
fando(vtfaluafiat)Deiim ipfum&quemqJproximumEn-
cerc amafedebet : alioqui fruftra fe lauir,ni fi Ç y t f«pe iam
diximus} Deum vnum fupra omnia cafte àc fende venére-
tur & colarrproximum verp ficilt feipfem diI:gat:Poffiimûs
etiam per duplicem.foetuiiï, duplicem munditi« frudum
iàtelligere,mentis & corporis,vt fponfo noftro Chrifto Iefii
immaculati.firaùs & fendi. Sed prior 1016^60:05(^ ^ 110 ^
verior ë ft&potipr.
Quate fedulo laborandum nobis eft , vt ex binis
Spiritùslandi foetibus ( quanquam feptem eflè ppffiint )
veiuti matres filiorum lærantes eflè poffimus. Væ enim,
væqui fandiffimqs foetus ipfius Spiritus vel fua negligentia
foeordiàqueamîttunt,veltApiflîmæ vitæmoribus miferri-
H l > vel fj^üdpribüs magis ( iis enim aflligentibuscdc-
lcfte palatïum ex viuis lapîdibus iifque purpureis fendif
iqè ^hftrqifur. nç;qùis1 ( inquam) coram iis pöfitus
ètubefeat ', vitam «terttàm palam cqnfiteri ; quin
trepidus % inuidufque omhino Orthodûxam C h k ï-
s t i fidem cphftantifsimè retineat. ac prædiçet tune
veto gloriose de fèaudiet quod fequicur : Tdnquam malt
cerium |, fie & gêna tua dtlefta mea , pYateVea qua intïmféctis
latent.
Rufirp cplore alqlie aîbicaqte qiali corium -, hoc eft,
cortexmali punici circutqfundi fplet,cummaturât:buïcq6
abfimiler geqæipon f« cotqparan tur à fpô.o ,^vr per cP joies
ipfosruffum arq; album veivirentem, fidei înrégriiatem ac
ftei charitatifqi ardoré habere debeac quifq'; fidelis Chrijfti
feinus: cutn hifqf bpnæcôfeienti« optimos atq; caftifsimos
intern« mentis, cogitatus.acfrudns (per genas enim Hós ca-
ftitatis & pudicitiaç fignifîcatur)ne vacuitate bonorum bpe-
rum coramIudicecpnftituca fponfa , fatuafineolè'over*
charitatis lampada ferenstoifetrirnç dahihetur : Vt quæfi-
roilis fit.Chrifto left fponfo fùo , veta charitate, & interna
pujchricudine,ob id dixït^Prater ea quatntrinfecus latent. S c iris
. n. in era malum punicum multitudinem granörü t onrineri:
horû perfimilcSjbonoruq; operum frudus efle die unt ui ,ôe
& latentis animi confcientiæq; bene cogicata aefada qn*
foli fponfo perfpedafùqc& cognita,in die ràménôuifsima
eu q dis propalanda. Quare ad bene beateque agendum
aedngamur omnes , vt iis eledis an numerari mereamur
de quibus eadem fponfa laudatur à fponfd, aicenirh : Sexa
gintafunt regina, oàogmta contubina & adolefcentularumnon tfi
numerus.
Equidem per fexaginta reginas eos omnes fignificari
arbirrorqui ante legeqi & in lege ipfe feqdifsiniè vixe-
runt : quod ii natura legem iuftifsimè feruantes, fenàrii
numeri ( quoquidem omniaà fiimmpfipfe> D E O terum
omnium condirore pattara confiant ) mÿfticaim petfe-
dioriem acceperunr. Illi vero , pecàlogoæquifsimèpa-
rënets,diuinam gratiam metuere : fex eiiim decié s mul-
tipiicata,fexaginta redd un t. Per odoginra verb cócubinas,
illas omnes animas gu * fine natur« lege ae feripta vel Mo
feica ( veluri qu«danfpneretriculæfîne vllp viro legitiriio^i
.lenóciniö dæmpnum ille d * , omni vitioriirp idgo tafpifsi-
mèproftrata»(quale5 gentiléspopuli fderej idolqrum culti-
bus miferrimè feruiebât prius quam Chrifti Euangelio cor-
rufeante, ad verum atq- legirimum matrimpniUm çoeleftis
fponfi fendifsimè coniungarentür. Per adpiefcèhtulàriun
vero.infioitumnumerum, mùltitudinemomnium incipjé-
tium Chriftinæfideideferuire arque parère : qui velüti te-
neri adhuc 3c paruuli in via Domini, pro bona tarnen vo-
Iuntatcacyita , inlege Deiquotidiè magisaç magisadble-
feunt.Sunt etiam quiperreginas fexaginta,easfandÖrumamè
per dunt: melius iis fencforetnunquamin hanc lucem nimasintelligi vélint,qü* ca.ftifiimè fe regentes ac exteros.
ptodiiflè,'Vt inquit Dominus. Sedfi fapimus,id potius eflè ccelorum regnum ex diuina gratia 8c libero arbitrio coo;
Mm
co nabi mur qubd fppfus nofter de fuâ qdcli fporife laudare
profequitur, ait ènim : Sicut vit ta coçctnea labia tiid. Arden tes I
charitate oes efle debet fideles animz ad felutem propria ac
proximimihil hègligere de lege fpofi," hec i llius fpècuîatprès
fàlutares ac nutios interimere vel perdere, fed ftudiofiffirnè |
ampledi atq; fandiffimèfouere ;V t ï6ut Raab mëretrixin:
euerfionèpatrfç perfafeiamiUam cocciheamih fignumda-
tara, fenëftr* domusapperifam feruataeft &libertate dp-i
na ta: i ta 3 c nos in die ilia nouiffima qUando cceli mouendt funt
& terra, vel cum domus noftri Corporis morte rrriïcté c\ier-
tecur , per vitt* coccine* fratern* charitatis aepei benefi-
gnata & feulpta opera,felùtis çternç participes ëflèpôfsim9.
Redeq; vitra dicitur ; nahi vthaé frbns capitisprnatur : ita
npbis à cap i te noftro fponfb Chrifto Ièïu dicendum eft.yt
femper ornemuri
Ipft enim nos dbrftrt j Cum diXit : Exemplum iedt volts
, yt quemadmodum ego feci ita & vos facMtu. Pofiftmus
etiatn perfafeiam ipfem coccineama RaabTeneftr* appen-
fem, apercam atque finceram Cftifti fidei cohfcfeipnem
accipère. Vtenim cprde^^iuftifie^uri'fecund^ Apo-
ftolum : ita exâperta n oftri pris affifefeioriejajuaniur :
eoqüe labia tux , dixit : tie qqis fidéirum cbràm impiis
etudehfsimifque tyrannis -Cfiriftian« fidei dcftiu&briperante
adipifei nimntur : mhilq; omnino prxterrnittunt
quod fibradid conduâutû exiftimeqt. Per obloginta Coa-
cubinas, profielen tes in via Domini eiufque mandacis ob
temperarèJlpdeoiÇk.:, ob id concubinas appellatas quod
nondum perfeâè carnis illecebras omnes èdorhuètint ,
eamq; plenejçoelefti fponfo poft internasanimi purasme-
ditationes copularint: concumbit enim adhuccaro cum $-
liqu.ptferxftpjjliciis&humàna;fiagilitarisorigine, & nèc-
dum omnino yi6laac domita rationis iugdfadlèparcre a fi
ftéuit fëdcercâr.'adhuçSpiritui& in terdum racionis excur-
^tirnpqrium. rerinnutnerabilçsverp qdolefeentulas: prb-
mifcûe genres binnes &nationes ôc populos , quos dile-
6læ fponf* diuinifsimus ille fponfus pieciofîfsimo arq- maxime
felurap' fuo fepguine cppülaüir. £cquanquàm
infi nita propemod um ac Varia credentium multitu-
dine cctoftip^atgfitfponfe^^tq;ieftrtay-ftXta illiidj : Afiitit regina
À dextris tuis in vefiitu dcaurato circundata varïetate. Vna Jd-
meneft vni virb^ftoftonfoChrifto Ieft^charitate fendiisi-
mè copulara,vc fie vnusDeusjynui !piritùs,vqa fide.s,vhum
bâptifma.ynaperfeâip, ÿiiuslfiqis fecûdum illud.Èf irvftcor
vnumcridetitiuomnium,Ec i}ludJ^2wd:Eccequa bonum &qudm
iocmdft habiiarefratfes ft p»«,Q^are reift« faÉ)iûgit.- Vna efi co-
tumba meapèffeâa méà,yna ejhnatrifua, èUftagenttr'mfuà. V na
Gc c JÜ-
Libojrürn
pcoopéra
tar
sief n oft ram
falucem. ■
Pfd^e