190
xjuas tin&ura feu atrimentofic tindta nprnen' nouum.
107 Cummultistolerabilius.~] Fortè m uko,vel multos co-
lerabilius. 1 jj v
’ 108 Participium progerundiuo, ficficpè
vticur. eonuertendo nos tuos clientes efficere»
109 Epifcopumteejfeepifioporiïrhi} Ëodem modo hæfetici
dé regibus noftrisadulatorièdicunr. gy §
n o . LabandaginefjDiSiio barbara,pro forma quadam in-
ftrumenti,quod vi ducébatur. Vnde etiam apud Dos il-
lud,quo balift*tenduniur,Vocatur bandage.
i ï I N I S*
VITA VICTORI
NI AFRI E D. HIE*
R O N Y M O .
V ic to r in u s na tiotie A f e r , R o m * fu b C on ftan tio
priricipe rh e ro rjc am d a e u it , & i n e x trem a fe -
ne iftuteChrifti lc cradcns f id c i, fcripfit.aduer*
fus A r ia n a lib to sm o re dmlc cbco va ld eob fcu -
ro s /q u i ab e ruditis rp o d a im e llig a a tu r . , E t eommenuarios in Apoftolum.
Vltxiiceiiotigis, 0 amice argilmjenta,&
exepla ,quibus approbate nitaris na-
iumCbrifiurn effe, nonfatium: Armtamen
viratris ingenij3emcj3fitfcipuli,,& inter exi-
mios excellent Eufebiusfuis epifiolis deifiofen-
tentiitsprotulerunt, quas.epiJlolds nuncfubij-
cirnus Arif ad Eufebium.Domino defideratifii-
mo,hommDer0 eli.hfta op w anti, Arm quiferfecutionempati-
'iurab Alexandra Papa intufie,propter omnia vincentem veritatem,
pro qua &.tufrdpugndsin Domino jaluum effe. Pane nieo Ammonia
v entente ad Nicomedtam, rationedebitum apparuit falutare te
peripfum,fmulque&conmunefacmcharitatemtibiinnatam3&
comprebenfibdecredulimus. Et bac nonleginius nobisfubfiituenteS»
fedàs. fcriptttra didicimus. d idicimus condition eütn effe, etfunda
fumïetfaftMnJubfiantiaet immutabili,et ineffabiti natura, et j i j
militudineea qua fit ad faciendum didicimus. Siçutipfe Dominus di
cit : Deuseonatdit me principium viarum ffiarum, et ante Aeonem
fundatiit menanteomnes colles garnit me. Si àutem ex ipfo,hoc|$>
■ab ipfo erdtficuti parseius.aut exeffluent'iafubfiantia,nón cónditunt
iam3neqùcfundatum effe diäum,nèc tu ignoras,'Demine: Ver/ide-
nim ,quod ab ingenitoexißens eft, tondît im amplius abàltero,vela
feipfäautfundntumnonfuiffet, a principio' ingemtum quodfuiffet:
' Si'aut.tnnatum illuddiccre,fubßantiani quandainpraßare eft,ve-
lutïèx fubftantia paterna ipfum fuiffet,et habere ex ipfo identitateni
natura,cognofcmi* quod de ipfo folo natu ejfe dixeritjcriptura,fed et
indißiniilibusipfi in omnibus naturaliter.ctenim etin hpminibusdl-
cit ‘.Filtosgenui & exdtauijpfijutemme refpuerunt, Et Deum qui
tegenuit,dereliquifii. Et alibi : Qm,inquit,eft,quipepererTtglebas
rorisïNonatura ex natura exponent,fed naturavnmcuiiuque eoru,
qüageneratafuntex aus voluntategemratione: : nihil eft.n. defub-
ßantiaeius ‘.cunttaautém Voluntate eiusfattavnitmquodque vt&
effeäum eft : Et ille quidem Deus, quadam autem adfimilitudtnem
eins per ipfum^éyç fimiliafuturay quadam autem iuxta participa
tionem fubfiantiafaäa,omnia autem per ipfum à Deo fafia, omnia
autem ex Deo. Qfta accipiens & dtßruens fecundum qua adeïl tibi
diuiiiitusgraiia, fcribere Domino meo Alexandxp cura. Credidiè-
nim. quiafcripferis ïpfi,pùdorem illi facias, Salutaomnesqüi funt in
Domino. Saluumte,&pro nobis orantem diuinagratia ctfiodiat,
Domine,
AD LÉÉ 2TÓR ÉM.
Opus ißüdVittorini ob obfcuftiatem cum iudicio legendum,nam
nonnuüa Continet dunufcuU , & ab vftt loquendi Theologorum a-
liena.
E fa .i
È X B E L L A R M I N O , D E S C R I P T O- 7 ribus EcelefiäfUciS.
Marius Vi<Sörinüs Afer floruit tempote Gonftan-
V - / *cij Imperatoris,annoquadragefimb,vtipfe teftatur,'
Eufcbius
Niéome-
fpfis hic
fuie, Gdx-
cè ficiçgi1
tutiîg’
vlfXe»-
et xctf ; |
irirxetroç,
piouetbi*
aliter.
Interprés
legitin
Grîeco,
Sém-
S . c
'r ^ ^ ^ r q u m ^ a d f iÀ t r i %propt#Domtmm&Cfo$um
aixit, pet-1 élus. Quontam magnifiée nos exportât&perfequitur.&omnemalu ' eft,teftèS. Auguftinol|p.8.cohréfl,c.z.&poftc6nuèrnp-^
fcqmtor. mouetaduerfumnosEpifcopus, vtfugetnosdeciuitate, quafihomi- \ nemrelaislibrisgenciliürcripfit,teft('S.Hîerondnlib.*de
nés fine Deo,quomam noneonjonamusipfipubliée dicentis Ingenito Scnpt:'£ccleCi contrdAridnos3'&inepifiolasB.Pauli; de quo
gemmett,femperDem,fetnperFUmftmulPaterJmulEilmcon- . Commentario in epiftoias idem Hieronymus fcribit iri
fubftfiit ingeniièifilhtspatn fempergenitusefl înequead intelligent ' prooemio eprftolae adGalathas , nô eflè àdmoduth prôbâ-
tiarn,neque exigtio ahquo procedit Dens fil turn : femperfilius exipfo f.dum. Extant nuncintomo ^ .v è l 8. Çibliothecæ Iàn«5to-
eüDèofilius.EtquoniamEufebiusfratertuus,quiin Cafareaeft, & I rum Vztmwlib.^.detrinitate,Hymnitres,&cdrmenHemctm
Theodotus,&Pdulinus,& Anafihafius3&Gregünus,&AetiU6,&o-1 deMaccbabdis, quæopinia cautè legenda iunt, cum author
mnesquicircaommemdicunt,quoipraexifittDeusfiliofineprinci- j màg»«arcirhetdric*,quàm Theolôg i*& facrisliterisope-
pio f anàthemafaiiifisnt,excepfopùpfiilcgonio & ’HeUanicoi & j ram dederm
Macario homimbus haretteis, quibus non wfonuit, quodfilium di- j ^ __________ ____________ _ .. * " ' '
cuntalijeruttdtioneM,altjfimul ingeniium. A tifiorum fa c rilèg ia i -« -- * y y ■ « j y ^ r t
nec audirepojfumus, etiamfi decies mille mortes nobis minentur ha - J y | [ \ J[ | y J | C J *
reticï. Noi autem dicimus,&fapimus,&doçuimu& & docemus3qu o - J , ^
niam film non efi ingenitùsiniquepars ingeniti iuxta vllum modÜ, R I N I A F R L V l R I C Ù N
nec ex fubieâo aliquo ,fed quod voluntate & çogitationefübfifitt an- *
Paulus
■yh Epif;
te tempora & Atones. Plenus Deusynigenitm &immutabilis3&
antequam gemtus ejfit.atit creatus,vel definit us, aut fundatus non
fuit,wgenitus enim non futt.Eïrfiquimur,quoniam diximus,prin-
ctpium hab^tfilm,Devs autem fine initio. Propterea perfequimurt
& qma diximiis, quia non de exifientibus eSl. _ sic autem diximus,
iuxta quod nec pars Dei eft, nec ex fubietto aliquo, idcircoperfequi-
mur. lam tu fcis confortante in Domino. Precesfacto, memorestri-
buldtionunt tiefiratum Collucianifia vere^vriéti. Hac Arm dicit.
£f de his.. Eufebius iuxta ifiummodum talia ad Paulinum. Quo-
nuxm inim neque duo ingen it a audiutmus,neque vnurn in duo'dmi-
fum,neque corporalealiquid quod patiatur: didicimus aut credidi-
dimus,Domine,fed vnurn quidem ingemtum,vnum autem quod ab
ipjo verè# & non ex emfubßantiafaftum, vniuerfale natura eins
quafetingehita. Èequepdrticipans,vel non ex eius fübßantia , fed
faftutn omnino, alter um natura etpotentia,adperfe£tdmfimilitu-
dinemet affeclionis etpotentia eius,qui ejficit quodfaftum eft. Cuius
principium nonfolum fermone inenarrabtle,fed et excogitattone.
Nec bominum folum,jed et eorurn,qui fuper homines omnino effe in-
§ V L A R I S , A D V E R S V S A R I V M ,
L I B E R P R IM V S .
N primo fermonehuius óperis, te malta &
fottiora quaedam etiam horum, o amice candide
, propofita atqùetràâata funt , abs te
hint, quanquam vt opomiit, difloluta, qux
tarnen idcirco ifta ex eorurn epiftolis audire
yoluimusiV.t düm hæcotonirefutariône conuincimus, ii-
lorum qùoqueex iftorum refutàtionç yincamus. Et pik
mum açflniendæ flint A rij, Eufebiique*fenteitriæ jinquo'
nobis corifentiantjih quibus diferepent^in quibus ipii libi
videantur aduerfi. Arius ait * quoniam filius non eft ïnge-
nitus.Item Eufebius hoeidem,quod duohott fintingeni-
ta. N obisquoq; iftafententiaeft rArius,filius, inquit,pars
ingeniti nô efl, neqjex aliquö fùbieâo, haéc duo & Eufeb.
Ecadijcit; nèq; vnü in duo diuifum,ideftaurem,fllium pa-
ingeniti nó elie. Sed Ëufebi9 i Neqj parsjneqjafïluëtia,*
E
Prtó.8.
Atiï fin-
tentia.Ea-
deih au*
tem clt
Eufabii
ftmeucia.
 inquit,eft. Hoc nos confiftiiliter negamus : ;Nam neque
| pars p'atris filius, neq; affluentia , quæ manandoindemi-
I nus recerit vnde maharit : lam v e r t ex non fubiedtoeflè
ferre non poifumuSi non quodhosex aliquo febieâro efle
dicathus,ledquô'd à pâtre Sc filium. Arius, voluntate, in-
qiijtjDei fubliftit filius ante tempora,&Æones, Idem &
Ei^Tcbiui;Nos ante omnes Æones, &-ante omnia tempo-
j ra j I’cdgenitum dicimus, non fadlum,noncreatttm.non
rundatum. Arius dicit,filiumfa6lùm,fcilicetpleniim De-
| umj-ynigenittimdinmutabilem, qui antequam crearetur,
non fuerit,propterea quod non fit ingenitus. Hæceadem
Ante or
oirtes Aeo
nés fub-
[lat filius;
iöiilitu-|
0 nullâ'
1 diuinis.
eratDeus ipfe. Erat hiç iri prihçipio adDeum. Licet
enim ,erat, preeteriti temporis figniihcarioném habeat, frequenter
non fine principio, fed hie fine principio accipicdum,
quönsamdixit:Inprincipioérat.Qiiod&vosfignïficatis'ante
tempora, ante Æônas ditentes. Omnia dicir,
per ip fuin fad a funt,& fine illo efFedlum eft nihil. Ecenim
line A«*,of quid eft> qupd Rpn v.t fit, accipiat ?, Solus en iro
Afl'^ff,.., ; fecundum quod Ae^j,eft&fibi , &alijs ipfiim,
quod eftjipfe præltet omnibus quæ flint. Etidcircoæqu?.-;
lis quidem patri. ;■ Caüfa enim principalis ôc fibi Sc al ijs
. . caufa êftj'poténtia & fubftantia'.- Gaufa éxiftens,præcaufa
Eufcbius^adijaens, quod filius pnYnia facicmi fit fimiiis : autem pater. Vndc films diftabit hoe,quod móuetur Sc o-
Cognpïs
fci patremj
infilio.
3 D ;
hhßn. 14.
•Spiritus S;
dboor 'fi ■
delium.
Nos contra, non enim fimilem, fed eüdem dicimus,quip-
pé ex. eadem fuUftautia^ Præterea addic Eufebius,principium
filijfcirinéc ab homirié pofte,neque ab aliqua lupé-
riore vél porenria,velexcögitatiöne,& audet tarnen diçe-
r e , figmèntum efle , filium voluntate.& lènrentiapatris
fubfiltere, non ex aliquo exi'ftenn. Iftud non eft priricipi-
utn iïlij dicere:(i enim dicir,hoe ex non cxiftentibuseft.no
eft patriRnçque'pacs neque affluentia. Nbn folàm princi-
pta nouitjfed & xóyxs pritïcipïorum. Si aütem non,quae
audaeiaeft dicerè': Hoe Deus, hoe Chriftus eft : hoe pater,
hóe filius? N on auteln dicimus,^^parfem vtpatrem,fi-
liumy.c filium ./ Etpripiurn yt ille verficiilis quiiiq; quod
adferebarjdpcuifl^Iecrediditjfiliumlfaiftumelfe^nonhatu
m , dic^nos filiu m natu m primu mfacraoainiledfione
peraturin manifeftationem,pi'oj)tetmagnam nobis inco-
gnolcibiliter bperance parre, Supra enim beatit^dinem
eftpatdr,&idcircoipf^mT^quiefcere. Operarienim etia,
fihnperfediohem opefatur.in moleftiamotus ifta beati-
tndQeft, fectindum qiiod eft operari perfedla. Audiigi-
tnr & aliud ; Q uad eft elfejpater eft:: quod eft pberari,^«^?;:
Sc priiis eft, quod eft d ie ,fecundum quod eft operari. H abet
quidem ipfum; quodeft effe,incus infitam operatio -
ncm : fienim motu, id eft, operationc', qua: vita, aut qui
intellcduseft: ergo noneftfoluinclle , fedipfum,qucd
prim u1neft;effe3propterqupd eft eiquiefcerefblumipfum
effe,eft ifto modo,& quod eft,operari j, quod eft fecundu,
quoniam nonintuis, fed cum/oris operatur, operari dici
. . tur.^pacenteenimopprariq^ei&'eft^&hornrinatuEOd
oce b imus.Pe ind ei d i p fu m, hq c e ft ,fub ft ant i alite r'fi 1 i ü, I peratio.j&,v t generatiofuiipfius & ccftimatur & eft •• fic igi-
permittenteDei fpiritu, vt poliunuis, adfcrennis. Atque j. turidiplum, quodeft operari, &ipfum efle habet, mag is
ex ho cprjmumiumatur exordium. Paulus ad Ephelios : jaüteiunonhabetiipfum enim operari c{Ièeft',fimul enim
Huius reigratia flebtbgéhiiamea adpatrem Dommino-- ^fim'plex,&eflè 5^operari,eorum quæfupràfimt,natura’
fti 1 Iefu Chufti, ex qiio ornnis paternicasin coeJis &.in-ter- j eft declarans Sc fertita, fecundum quod eft requiefeere, i-
ranominatur, yedet v©bis fecundum diuitias gipriæ fuæ 1 pfuvn efle & fubftantiant , fecühdum àutem qiiod ell-in
fuum in interiotc homihe
habirare Chriftum per lidem in cordibus veftris, inchari-
tate radicati St hmclati, vt pollicis coinprehendere cum o-
mnibus fan<5tis,qua: fitlautudojb: longitudo,&altirudo,
&prbfundu.'Scireetiamfuperemihentemfcienti$chari-
tatem Chrifti, vtintpleamini inomne pleniciidinem Dei.
Ei.a.qui poteftfuper omnia facereabundantius,quam pe-
timus auc in.telligimus,lccund um virtutem,qu£eoperatur
inhpbiSjipfiglqiiainC^^
nerationes feeulprum.. Quid ex his apparet,poflibile efle.
cognofcere Deum,& Dei filium, & quomodo pater,quo
Operari.
a a pa-
prôdi-
fie.&ièm
motûéfle?aâibnem,bpçrationém;hoçautem,q.uôdeftin
motu efle,declaratio èft eius,-quod éft efle fecundum aéli^
pnem.YEtiâcircperat lumen, quodeft verum,quod illuminât
bmnem hominem. venientem in mundum. Al-pA
ergo lumen eftYquo4 eft verum, & idcirco quodeft fattuniy
in ipfo vita eft i & vita erat lumen bominum,Sc ip& AepsAumen
verti m in iiiundo erat,& m lindusper ipfum faiftus eft, qui
eft filius D e i, de quo djicit * Deum nemo vidit vnquam,y-
nigenitus filius, qùiêftin gremio;patris,ipfeenarraùir de
Aoye, Omniafiipradixit ,. & cqpiuhxit defiiio,nullum ar\
. I ■ lium'fiJiUmdealarans,qudm^^?^v<':'Erarigituffihusad
modo liiius ?- Eft autem & illud in Euangelio fecundum j Deuur, & in principio efat,& ipie Dcus e r a t, & per ipfum
I panne m> Deum nullus vidit vnquam,Vnigenitusfilius,qui eft in omnia fa 6talun t, Sç ipfe eft vnigenitus, & veluti prodiens
gremiopdtris jlle expofuu. Pollibüe igitur dicere de Deo, Sc.\ quidem apatre,adpatrem erat, propter hoc quod eft ope- r ]. len
ideircode filio. Quis enim de pâtre eXpofiiit ? filius.'Quis rati,propter vero quod eft efle, in gremio patris exiftens,e- 'per ^btP
ifte ? qui ingremio.. Non iolum igitur proccfiit,led & in narratiit depatre dcclaratiopatriseffeblus iecundu quod emn fuipl
gremio femper eft fili9, fufficie.ps d o d o r de pâtre. Quide- . eftoperari. Qub^maxime A«y«<.eftipfe ft) i iis,'ipfelumen ùo- 11
nairauit?quomodo Deus.Ec Iudæi ante bcEthnici enarra- ipfe verb quod Deus eft filius,fie dicit IoannesiEr ütv/j- C/vrr ;moc,° In-
uerût.quidergo enarrauitPpacré Deum,!e autem filium,& a^ j.E c rurlus: Nullus afeenditin coelum,nifi quide coelo
'quod ex eade fubftantia, & quod 4 patreexierit. Dicit m. j defcendit.Quod vita, eft filius, vt.^Qul credit in ipfum,non.
Nequemeyoftisjieqspatiemeum.Sientm menoffetis,n»ffetis.&pa- r pereat. Et ruriiis : Sed habeat fipêm,vitam æ'tetnam. Q uod
rrew weaw. H oc nunquam dicercc.jiolletis,nififilms,&fi- 1filius : Vnde filifi (inim vnigenitu tradic,filium dixir,&Tuû
liusfubftantialiter,Si me no(Ictis,ncl!c;tis& patre.Figmc- Sc Vnigenitum.Quid amplms ad verurn filium : quod ip fe ___
tum enim fi d ie t, non exipfo pate 1? no lceretur,fed p;b te n- ( vi ta, vt : Omnu qùïmdit mtpfum, hoii pereatjsd habeat vitam a- q
tia Dei & diuinitas,vt Paulus dixi vMirabtliaenim eins a créa- ! ternam. Qupdipfe.filius Chriftuseft: Non enim mißt Deus
'iura mun di per ea^uafaädfuntdntellcäanojcuntur, aternaquo^ filium, vt iudicetmundum, fedvtfaluet mundum^ "fi Q uod lu- k H
■eins virtUsacdiuinifas, Et Spiritusïancftusx'xptrfuit de ÇhL'i- men,àcipÇa à'\cii\QMoniamiumenvenitinmundum.io3.nnç.s j
iftodtCutidicitSaluator in Euangelio iccihidum Ioannem: | non erat ye.ru'lumen,
.-Spmifsfanäm,quem mittet pater in meonomine,ipfeyosdocebit 0- ] quod miffusfum. Miftiiseft ergo Ioanes; Chriftusautcfi-1H
mni,1. S i igitur fic funt ilia, didicimus be patrem &filium ! ims,qui delupervenir,fiipra omnes eft. Et rurfiis: De coelo
■ ôc in ianblisleripturis, & à fpiritu,quem dodlorem habet j veniens. Dicitur quidem .quod fit miffus à Deo, yt ffliu .n*
fiefe lanckus vir. Dica'miis igitur feripturas p Sc primùm fejr.:; mific Deus. Scd ifta duo,& veniens, & miC\t3&ßium)npa-
çundum Ioannem :Dicirenim,quomodo AoV<^ Sc inprii^ftre.&patrem in filio cJè.fignificat^quoniamGhriftus vita Sa-
fiijiio , St circa Deum erat, 'Sc quomodo DenseratAfy 1 maricidi dicir :Tu .ii> co pctms.&tibidiim aquam v nient an. Et
Nun.quid de alio dicic'Af'yi? : omnino de lilio. Quid ergo mdus : Omnis q;ii biberu ex aqini ifinjeerntH jitter ; qui auke bibc-
[ohanf.
Ao''/©-.,ii cx nullbeft iubiecto ? quomodo A ^ p o ten r iam ritexifiaaqua,quamegodaboipfi,nonfitietinomnifeculo,fedaqua,
habet, vt p e ri pfu m'ereen t ur,o inn i a , ipfe qui fit ex nullo [qUam^jpdab^^^i^urjn^ù-fâfis-fiqûa./0f^miiit vitam ater-
fuhiebto : impollibile enim fernen die omnium quæ finit, nam. Qnod C liîiftusSaluatôr•' Etfcinuisquoniamifiè-eft fal-
qilpdcx mhilofaâü eft.7'*Dcîndefiin prin,cipio.crar,quo- ««ftr w/Hç^'Q^od-fiJtus Dei eft : Pater meus vfque nuncope-f
inodo principium : fecfidum quod principiiieftifine prin- [ /v/r/ir. Quis hoc dicit ? Chriftus. v
lohans.
?eipio eft,qui erat i n principfo,erat (emper.Q^uaiigitur au- Quæ quin on fit pater?
dacia ? qüæ bl alp hernia ; ' Non erat a! ■ quand o dicerc,ro- I quæ ira ludæoxnm andien ri fi pserem Deum , & iiafcenafi
ties loannè dicentc :Erai mini no iho,erat ad Deum, I in eum,qui.dixic,quodfilius clîèt Dei,ou no elfcc fili9 Dei