Luc. I j-
B
Galat. 4.
z.Tim.2.
Amos y.
Ljw . 15.
Luc. 6.
c
i>
K*». I4.
Ibidem.
Ibidem.
« S S S a S w h n r ip f e iilanifeftatur per cos, à q u i b W " censVpcrqi^nVihir^lorum atqiw fallgciuft eum gai ab
eirai id eft,rebus ip(£ falUtur qui nbn fàcit ea,licetprui hacdiledione potetis ftgrcgatl... I Chatidîml, non nonum nraudatümfcribovobrs, Sed maudacumvemsquodha-
VHD P buiftisgbinitiP)&c. Quiafortè dcrogabant aliquiEuan-
- C A P . t î . gelift*mnctio&mætanquamheri&nuperinceptæ,do-
' cet quja mandatutn fctibit non tune primitus hbrainibtis
YNh'cftlmoejtomam \ datum.fedveUrs&quQd Maqui s habuepunt. VaSam
àuuftêim emmnfcnM,meiiiaX, | namquemandatqme . ? _ c■ l ocnîaii-
&c! Scfendi feu cogndlendi fernio, % fcriptura diuina prmmmficut teipfum. Quoniam auditum fuerat hoc mah
precipuè^on^mperÙ'outiammanifefkt,m(imïpefitnen- | dacumolim& d longoiain tempore,{a^ntprqntiqqunv
tumdicüiushaberereif&vnlri çi tanquam ineoquirion âdn nbtitiam homtnum ram ven.ffe pfted.catut Poteut
feruir peccatum,*vt illud: mvqtlammagnoui » ftrarjra^i- Lautemalltetdicete, quomodopoflît mtelllgihocjçanda
T pn „ „ k. ._ K b 1 3 1 „ „ „ hahnit noti- fcuèumm oquuoodd ffcctriibbiittuurr d dee qchhaamritaattee ppttooxxiimmi i,,a abb timnittiioo eelflfee,, &&
abeis quibus nunc fcribit auditti cùm noludæi fed gentiles
eflent: ficut.oftendit finis Epiftolæ. Hoc enim fermone
terminatur: Filioli euftodite vos ab idolis. Vnde confi-
derandumeft ne forte vêtus mandatum dicat,&ab initio
exiflens, qüod etiam ab omnibus hominibus eft auditum,
id eft, amabile effedumper naturalem accedentem fen-
fum. Omnesenira homines cùm Tint naturaliter maofue-
ta & communia animalia,diliguntproximos; Vnde folua-
tor hune naturalem àffedum mouens ait : Omntajjuacum-
que vultii vtfaciant vobis hommes, & vosfacttefiitiilitef: Çùni
dicit vêtus effe mandatum, oftendit non eu m qui eius alio
fefuccedente ficut eft fecundu-n literam.teffamentùm le-
gis. Qoæigituc iftafont vetera? Non propter tem pus &
quodeisab alijsfuccedatur 1 vetera fiedicuntur, fed quod
antiqua fint 8c not! modoprimo coepta. Ad hanc fignifi-
cattonem refetendus eft, & antiquus dieriîm qui Prophète
monftratuà eft. Sed & iam his qui propofitum habet
commendandi prxfentia de dffedioneproximi antiquitus
a Mbÿfis temporibusinchoatum d ic it,cùm mandatum
& proptef antiquitatem, non proptej: fiicceffiqnem
vêtus fuiffet di&uro. -Non e.iiim omnia mandata quæ in
antiquaferipturareferuntür,præterierunt alijs foccedetiti-
buS. Semper etenim manent, ficuti præfens,& dëhono-
re parentum, &huiufmodi mandata fimilia, dum figuràîï-
ualolummodo*& quæ font futurorum vmbræ tranfîenint;
Nolitedihgere mundumineceaqu& funtinmundo. Siquis diligit
mundum,noneH chantas putris in eo. Quomam omne quod eft in
mundo,concupifcentia carjiis eiï,&c.
Quoniam amicitiæ font ergaDeum, ita vt qui voluerit
èflemundijinimicus conflituitur Dei| confequens eft ergo
qui voluer 11 amiçus effe Dei ita vt habeat in iemetipfo cha:-
dtatemeius,recedat àchatitate mundi,& quæinëofont;
Ne quisautem pùtetexeo quod dixit* mùndum, vniuetfi-
tatemcoeli&terræ&quæ ineisfiint indieari. Jnterpreta-
tus eft ea quæ in mundofunt : vtconfèqueriter çtiarn eum
inteljigere valeam. Ëft igitur in eo pafiîbilis &intellc<ftna-
lis affcéîus & appetitus, qui per carnis concupifcentiam
milirare aduetfos animam defîgnatur.' Contrâ quam ad-
monitio præbetur fic'dicens : Non te vtneat côficupifcentia
puUhrïtudmis. Et alia fententia quæ dicit: Omnis qui vidit
Peccatumenim nefciuit, non qüùd nonhabuit noti- ,
tiam, quid eflèt peccatum,fed quia non fecit illud: pecca-
tum namquê non fecit, licet expertus fit omnia fecunddtp
fimilitudinem noftram, præterpeccatum.Secundum hanc
-fîmilitudinem, qui euftodit mandatum, non cognofcit
verbum malignum. Dicit autem ipfelefos operarijs im-
qùitatis, nunquàm vos agnoüi. Oftendens quoniam nun-
quam eum eopartiçipati font, quibushoc dicebatur. Hoc
modo namqjaccipiendum eft & illud : tmicâutèm cognofcen-
tes Deum, r^agudutem cognitï a Deo. Et illùd: Noùit Dominus
qui eius [mit. Quia veto & pro noffe & dictum èfie, pofi-
tum eft feiendi verbum, apertè videmr ex eo quod diôtum
eft : quoniam cognoui piccata veßra. Deùs enim feit peccata,
qniàillorum habet apud fenptitiam, hoc quoque modo
fùmendum eft etiam illud: Vos eßis iußificantes vos ipfosco-
tàm hominibus. Deus autem eognofeit corda veßra. Similis etiam
ve'ritatis eft & illud : Sciensautem Itfiu malitiam eorum,
& illud: feiens cûgitationes eorum. His ita diftin«Shisj qui dicit
fê foire Deum &copulatumei, & habere participium
eius, neceffario confoquenter habebit vt &"eius manda-,
ta buftodiat: quoniam hoc quoque reciprocum eft,dum
omninomentiaturqui mandata eius nçn feruans, eum fe
habere confirmât. Vtraqueenim hæcfignificantiaex præ-
fentibusindicatur. Aitenim,inhocfoimus,hoceû,noti-
tiam habemus&foquitur : Qtioniam cognouimus eum,
ideft,yniti & adhærentes ei, & Cius mandata feruantes.
Nam qui non feruat ea, palam eft quod à foientia Dei vide-
tur extraneus. Sic enim fàcerdotesfilij Eli nefcierunt Dominum,
nequaquarn mandata eius foruantes, licet habe-
rent fimplicemeiuscomprëhenfionem cùm (àcerdotes effent.
His ita manifeftatis, qui vult feientiam habere Dei,
Vacetab omnibus per quæ minime Dei mandata feruan-
tür. Hæc enim font nequitiæ materialesque pafliones. Sic-
ut enim nefeiens peccatum Iefos nequeoperatio iniquita-
tis plenitudini non fraijdatur eum fit fàpientia & veritas
Dei, ita nefdens iudieij diem nonminuitur: quia neque
quando diciturDeusinforipturisfànôisobliuifoi & pccni-
tere & irafci diuinitate minuitur’.Quo enim modo ilia pan-
duntur,eodem &quod d:<9:um eft: De iudieij ignôratio-
neres obîiuifoitur: ficut enim cùm Deus folus fit fàpie,ns
&foientfam habeat omnium, obliuiopaffibilis&pcbniho(
tentia, aut aliquid huiufmodi in eo nequaqnam exiftit, jnulkrem ad concupifcendam eam, iam adultfratus efi earn in corde
cùm vtique de eo difpenfa vitæ dicantur. Ita ergo fapien- I [ho. Adhæc aut'em oculoium concupifcentia eft , omne
tia & veritare Dei ignorantiam non recipienre, propter , quod per afpèdum ad diIc<5lm'nem irrationabilem vfque
quan dam vtilitatem horum, & diem iudicij dkitur igno-, | pèrdùcit. Abhacergo dileâione nos conuenit abftinere,
rare, quorum fingulaapertè monftrabuntur, cùm de his ; fçiêntesquiatalis mundus tranfit cum conenpi.centialua,
füeritdicrendi propofitum. Qui euftodit verbum eius, verè in \ cùm vtique temporalis cxiftat,5canobis châiitàtemtfccttatis.
chant as D et perfect a est. Etreiiqua. Quiverèextotaani-
ma & ex toto cordediligitDeüm, eius imperij verba cu-
ftodit, & ex re ipia eognofoitur dile6tionem Dei habére, ex
quareprobatur haecmodo caufo. Qui,Deus cum eiusfer-
üantur verba diligitiir, & probatuf eum habere * qui eius
pian Dei cum fondis volunras femper manehs virais eft;
De qua feriptum eft : Iuftitiaimmortaliseft. Etitërum : lufiï-
tia eius ( hoceftviri beari per reueret\t\zm)permamt in facu-
lumfeculi. Quia Dei veto voluiras in adtione confiftit, in-
dicaturper hoc quod ait : noo omnis qui dicit mihi DoedgnofoitUr
mandata feruare. Quod verodile<5lio caufaeft mine,Domine, intfoibit in regnum ccelorum, fod qui facie
eius fouuandi mandata, manifertafor ex eo quod di&urrj voluntatem patris mei. Per hoc repra;fentata generali &
I eft: St quis me diligit, me a mandata feruabit. Et ex illo; Si quis
I diligit, verbum meumcuftoditi&patermeusdiligeteum. His ita-
1 que cpnfonanter dicendum eft/legem & prophetas pen-
! dere per mandata dile£cionis. Quia verb i diuerfb fontenaâuali
virtuce eatum fpecies agnolbitur, & ex eo quod di-
(ftumeft: muent Dauid mum Jcamdtw cor meum,qui facit0-
mtiesvoluntatis meas. Poffibile eft ëx præfontibus verbis vi-
fjbiiem mundurn intclligi/ideft,non effe diligendumab
tia ad nos çonuerfa accufàbüi oftendit çaulâm probatipne, eis,qui valdè præcéllunt, dum confidérant non præfèntia,
I manifeftè riïonftratur ex eo quod diâum eft : Qui habet j fodæterna. Et quoniam qui habetît in èius amore viucn-
tnandatameA, &feruat ta, htè'eB qui miïligit, fimul •& expræ- i di propofitum, paffibiliter in rebus irtfenfibilibus habi-
■ ! fond iermone q u o d diftnm eft, qui euftodit verbumeius, in j tare contendunt. Re£lè fuperbia fxculi & carnis atque
hoc chantas Dei perfefta esl. Verè pcrfe&am diledlionemdi-1 oculorum concup^fcentia elle dicitur ineis. Quicumque
Unit. i|,
Exod. 9,
Efal. i*.
in Epifl. loan. /. en ar. èty
omnia contemnit fopra mundum erit, diligens Deum,
& faciens voluntatem eius, qui permanet in sternum.
FUioliftoutflima bora eft, & ficut auditis quoniam Antichriftusve-
tiit. Et tiunc autem Ant'tchrifti multi fafti funt. Vnde dinofei-
mus, 'quid nouipma hora eft. Ex nobis exierunt,fed nonerant
t x nobis. •Sedfi fuijfent ex nobis , permanftffent vtique nobif-
Nonde omnibus,qui fallacëmdodrinamhabenthæc
foribuntur * fed de fplis declinantibus ad fàlfam fedam
poft inftrudionemEüangelicam, qui tanquam ex Chrifti-
anis fadi nofeuntur Antichrifti : quoniam quantum ad
hoc,quod aiiquando fofeeperunt dodrinam Chrifti ex
difeipulis Chrifti, extra eos fadi funt,eligentes fallacibus
inefledodrinis. Quapropterlicetannùncient fonpturas,
non font refpiciendi,cùm vtique ab earum vollmtate re--
ceftèrint, & ab impios fenfus accèflèrint, palam fàdi font
enim recedentes ab vndione quam.habebant à fando Spi-
ritu, eo videlicet oftentantes quàd fine Antichrifti. Chri-
ftianifini quicumque font participes, Chriftiin eispermanet
vndio, id eft, Chrifina à fando perdpientes vt poffint
feientiam fpiritualium habere cuhdorum, dtim illifint
Antichrifti, qui ab Ecclèfià foluàtoris abfcefferint, vt et-
iara præfidere vîdeantur hærëfibus. R ed è fiquidem dicitur,
quod de folis eis fit indicatum hoc, quod ait, ex nobis
QüO verbo etiàm Apöftoius vfitóeft diefens, ftdeles fieri in E
Chrifto iuftmam : Eum (inquit) qui peccdtum non mint,peccaii
exierune : quia pràuè fentiètites noluerunteflè nobifeum,
propter ipfam vtique Falfæ feientix voluntatem à nobis
alienati. Quia verè non de omnibus false docentibus hoc
feriptum eft,cundis palam eft. Non enim alios Ancichri-
ftos vocari moris eft quam eos qui falfâ de Chrifto docent;
mundifcilicet fâpientibus nooin hac fignificatione fubie-
d is. Requjrendi font etiam ex hoçverbôhi quidiuerfo-
tatem nacuraruültroducere moliuntur: quid autem in hoc
vbididum eft, ex nobis exieruntî Qùomodo enirn ter-
reni ab fpiritualibus font egreflî,cum femper fecimdü eos
longinquo confiftant propter diuerfîtatem fubftantiæ?
quomodo autem etiam permattere potuerunt nobifeum
tetreni, feilicet exiftentes? dum nec quantulumcunq-, fimul
valeanteffe vittutis infofceptibiles,&illiqui eamhabere
nofeuntur. Igitur licet figuratc dida fint hæc, attamen vo-
luntariam neceffitatèm oftendunr, à quorum & cohabica-
tione, quæ poteft elle malisvitis cum bonis,abfoeflèrint,
dum yitiofuo taies fint fadi. Non igitur oportet intelligi
conttarietatem hoc Verbo fignificari naturarum. Nam fi
focundum idemex nobis fuerunt Vel non fuerunt, oppofi-
tioiure monftratur. Quia vero focundum aliud quid ex
nobis font, accedentes ad feripturam diuinitus infpira-
tam, focundum aliud vero non ex nobis font, alium præter
noftrum habentes fenfum, palam eft ex eo quod vnguen-
tum habeant à fando hi* à quibtis recefferunç mali, vt
feiant omnia dogmata Ecclefiæ redacompledi. Confe-
quèns eft enim quèd qui femetipfoscollegiofideliumfè-
gregajqnt, Antichrifti font. Quomodo enim non font
Antichrifti, qui contraria fapiunt, quam Chrifti confite-
tur Ecclefia l Si feitis quoniam iuftus eft, feitote quoniam
6c omnis qui facit iuftitiam ex eo natus eft. Qui difcipli-
rialicer animaduertit deDeo,qui fubftantialitcriuftuseft,
mox foit quoniam ex eo generatur qui iuftitiam e ii» fàcit :
ficut is qui foie eum fandum, magis autem fândirtonium
cxiftere,ttadit femetipfum vt fandificecur. Certè feiens illud
quod ait : fàndi eritis quoniam ëgo fondus fom. Benè
autem didum eft,qui fàcit,non enim dixit qui fécit,vel qui
fadurus iuftitiam. Operantem enim iuftitiam commen-
dat vittus cùm fit fcilicetadualis. Nullus itaque antequam
faciat quæ virtutis font iuftus eft, ’fed neque dum cefïauerit
operari eam. Quodvero Deüs iuftus eft, ex maids-valet
agnofei. Moy fes enim fondus (inquit)e^/«jît« Dominus. Sic-
ut &per Pfaimiftam dicitur: Iuftus Dominus &itiftmamdile-
xit. Ifte item pater foluatoris. Dicit eninî ad Deùm : Pater
i iuftemundus tenon cognouit. Cùm ergo huiüs fit filius,
| tanquam Deus ex Deo, & fondus ex foiido,itaeft& iuftus
exiufto. Nec répugnât his verbis quod dicitur, eum eflè
iuftitiam. Quia enim per fobfiantiam hoc eft, dicitur eflè
iuftiria fimul, & iuftus, quando is qui per partiripâtionem
iuftus eft, nunquam propriè iuftitia nuncupatur,nifi fortè
ipfom habitum,pro eo qui habet eum, quilibet ifitelligat.
• BibUoth.Vet.P4 tr.Tm. 4. _________
Cor. s.
tum pro nobis feeft-yVt nos ejfemus iuftitia Dei in eo*
C A P . I i L
tiarifiimiiMhcfilij Dei futtius, & nondum foanifeftatum eft
\~aquod fumus. Scimus\quomam ckm apparuent, [miles et eric.
mus,&c. Perea qua: feribit excitat auditores,vt agrtofoanc
qualesexDeo fint fad i dicens: O confideles,noftri digni
exiftentes vtdiligamini,fil ij Deifomus,iam a prstfenti
lo: quod &culum fignificat, c6 quod nunc tales fimus,
dum cbnftatin nobis,ficuti poffibile eft, in praefenri vita fi^
liorutti adoptio; Sicut enim ex parte cognofoimus & arras
fpiricus nunc habemus,fic & parciculam (vt ita dicamjfilio-
rum adoptionem poffidemus,dum ad plenutn eam in future
pcrcipiamus. Nondum verb manifeftum eft , virtus &
operatic eius aperta fir, attamen licet ita fe res habeat, fei-
mus quia dum apparuerit quod futuri fomus,fimiles often-
demur patri noftcojvifurieum ficuti eft, hoc eft perfede 6>C
indifferenter videntes eum. Dum ergo fit expedatio &
fperetvnufquifque fimilem fo fore Deo vt excellenter vi-
deateum,caftificetfometipfum,ficutieftcaftus illequeui
fperat infpiccre, mundus corde confiftens. Caftificatau-
tem fe quifque adus & fopientiam inculpabflem habens.
Ait enim feriptura: Animas vefiraspurgantts ad obedientiam i.pet. t.
veritatis. Obedit enim veritati qui feientiam eiirt fepraci- i
puam habet.7Vnde perraro huiufmodi reperitur. Quise-
nim inquit, gloriabitur eaftum habde cor ? Etquisfidu-
ciam habebit,mundum fe effe a peccato l dum fit mundus
apeccato, quis adibuscaftus emcitur ? Sicenim &eloquid pftd.it."
Dominicafta font dida, caftificantia eos, qui fecundum cade 1
inteiledum & opus habent. Quia vero font preueduS
apud eos qui filij Dei fitint, palam eft aduettenti fcripturas |
fan das, Aje enim hie dodor inEuangelio foo: Sufapicntes ,
Iefum, (hoc eft dum credunr in nomine eius) poteftatemacci-
pere Deifilios fieri. Qui tantum hanc poceftatem habet, vir- |
tbte be nondum operatione, filius eft. Cum autem bene
vtiturhaepoteftate, etiam operatione fit filius, cuius .fe
prius tantummodo videbatur habere virtutem, nequa-
quamexpedans credere in fblo Chrifti vocabulo, fed etiam
in ipfo: Omnis, inquit, qui credit quia Iefos eft Chri-
ftus, ex Deo natus eft* Affumens enim cum hoc affedu
etiam cuftodiam mandatorum, potius filius adoptatur.
Qui enim fecit iufticiam ,ex Deo natus eft. Et qui diligit
immicos fuos, & orat profequentibus fe, filius fit cdsleftis
patris.Igiturfiin hocfieculoin quod ex parte cognofeimus
& quod bonum eft agimin, tantus eft filiorum Dei proue-
d u s, quid oportet credi poft h*c in future i Ego fiquidem
non habeo quod dicam, fed fequor eum qui dixit,
nondum manifeftatum eft quod futuri fomus: quoniam
cum apparuerit,fimiles ei qui genuic erimus. Hanc itaque
perfedioncm habendam putandum eft in future poft o-
mnia,dum ficut pater Sc filius vnum font, vnuiri eruntin
patte 6c filio qui hancperfedionem expedant, fimiles pi-
tri filioque futuri participatione Trinitatis.Qu* verb igno-
rantes aliqui magnitudinem intelledus de Deo, Sc menfo-
ramfpiritus excellentes foienti«, ficuti eft Dei fobftantia,
increpandi font impie cogitantes. Non enim qiiod putant
hoc indicat* id quod didmus, vide mus eum ficut eft Spiri-
tus fandi,& affimulatos ci noritiam eius habere pofte,pqft-
quamnon poteft altera conuerfotioreperiri, huiulmodi j
contempJatione futura cundisque peruenientibus, ad fei- !
entiam plenitudinis Chrifti, Dei omnia in' omnibus fadi,
dum hoc extiterit non differr de Deo, quatenus alter in
Angelo fit, al ter in homine. Ceflabit enim turn huiufmo- |
di differentia omnibus trahendis ad vnam fimilitudinem
qux ad Deum perfeda erit. Cum verb Hicunt inetuditi fi
non eft riatura:creaturarum vt habeant feientiam fobflan-
ti^Deifalfo, creduntomnes, dicentesfeinteffedum habere
Dei, quod rlon fopienterdicunt fedvalde fallaciter &
captiofe. Non eft ertim impoffibile eiufdem tci veraces
contemplationes, diuerfosefle , quarum pdhitur alia qui-
dem in eo quod eft j alia verb quid eft, alia autem ciit eft.
Tertia fiquidem non fit circa Deum, non tiabentem vtique
Y % eanfom
Hi