6jf6
Impiæ de
Trinicatt
fèntcntiæ
rciiciendç.
Obicftio
côtra Tri-
Coefarij V, C.
tria conTormia, tria éfficacia, tria eftéôHonibus Çoniun&a,
tria fubfiftentia,triafimulfubfiftentia,qu* non mutantur,
neqj tranfeunt, neque tnifcemur inter fefe. Nam Temper
exiftkpater, & quidem folummbdo pater eft, non etiam
filiiis:(emperexiftit fiiiusj&quidem folummodo filius eftj
non etiam pater.-fîmiliterqjdiuus ille Tpiritus necpater eft,
nec filius : Ted omni fine rmitàtion'e proceditï Temper ha-
bens id ,-quod firiguliséft pëcirliare, perfe&iotoe fumma,
prôïüàVnùfquifqv hÿppftaii. Ni mirum parer,films,fpiri-
nù fân<ftus,invnitate Trinitas & eft,& inrelligitur, & pro-
'Htcridôp^rhibetur, & adoratürab ijs,quivere', non dicis
caufl'i,vel blafphemèadorant* vt Arriusqui& Deinatir-
ràm diftrahit,& ad tïutinam reitp'cat;&maius ac minus di-
uina in Trinitate imagihatur: vel vt Sabellius, qui eandem
commifcet ac confundit, Sc hoc eft, patris fi^ijq;
confufionemfingularifuroredocet. Quàpropterftatua-
musTrinitatem parem|>otentia, gloria, amplitudine, vel
potiusfümma Cumgloria,&litudine, omnem animi
perceptioné'miuperantem, idqi in vna diuina natura, re-
gnö,‘roböfè;libera;pbteftate, quae vniueriarn rerum natu-
ramdetiulla materie fubieda fabricatafit. Quomodoàû-
terh hècfèfë habeant, id vero accurate pedueitigare fuper-
fedeamus.Nam nemo nouitpatrem,extra quamfilm;&filium
nullus extrapatrem notât. Mottalibusaurein eos diuus ille
fpintqs paiefacit.A tq; in huncmodurtih'æc tria fie éxiftür,
vt nec àccreleant, nec minuantur.neC altius infurgant,nec
contrahantur: & fmgula ex fe, vel a fe, Vel id fe* ratione i-
pfi$ confehtanea ram intelligantuç ,Jquam credantur.
Quemadmodurafeipfapàtëfaciunt Lumen's ’Ignis, Spiritus.
Quin & per alias,vc-èquidem arbitror,vifrbhum com-
parationes aç ßmilitüdinesrpatefiunt, prout drgnus is ha-
bitusfuerit,’quidmiftas restradat. f-
A. 'Atetrtmquél&öfésTcribir, oeusiüetuus ,'qui Dominus
eft,vnus eft Dominus} Et in Anna: hymno dicitur : Non eft quif-
quamfanctus, vt Dominus: non eß qutfquam iuftus,vt Deus noßer :
non,eft quifquamfanftus éxtra te. Quin&ipfé Ghriftus a it;F f
agnofiantfolum verum Deum effe te,&quem miftfti lefüm eJfeChri-
Jlum. Non inquk,Iéfiim eile Deura. é ,
3 , Enimueró Ciiriftus his verbisàdeitate feipfum non
eximit , TedpotiusadyniusrerUmprincipisacDei nosa*
nitaus ^°*j gnitionem in fiiblime ducit*ne mündi elementisampiius
ânnam iUppiiCjteraddi&iTimüs,ac'Deiloeo'noftriscfö’hlér uis cul-
J tunrdiuißüm e^hibe.ntes, ad-deaftrórum multitudincm
jiëïbfbitemus. Idcirco quum ait,Er quem mififtilefum efttCWt-
Jï«w:quemnam hunceflé dicit,nifi Deumîficqtôç loannes
in quit ; Vnigenïm film,qui eßtnfinupatris,ipfeenarrautt. Qui-
bus fiint confentanea , qu* Paulus de Chrifto fcripiit:
Quorumfunt patres, & ex qüibtu Chnflus efi,quod carnem attinet,
‘quteßDeusfupravntuerJa.,
kato*0l>i I A' er8 ° patrrifequâlis eft filîus,çùr in Ióanriis èc Pauli
Chriflus]" I monumentisiitérârum''no(n adorationis eo cültu adfici-
riöappel-* ;tur,quopater,cüfvenDeiappdlarionemillitribuunt i ~f
laturvcrusji g. Érgóhèquilquam poterievniuersè receptam Ioan-
Dcus* nis epiftolam fubuertere,quæ inexuemöchmaälefusCbri-
!ßus hic verus neus eß, & vita ater na ? Et alio quodam loco de
pâtre d ia tom efl lumen-.nccfr adijeit vocem, Verum.Ergo-
ne dicere audeamus patrem non efle yerum Lumen ?
'À. ' Satisabste patris & filij dèmonftrata eft àeqùâlitàs.
Quamobrem.quod'tcliquumefts cüpimus etiam de ipirî-
tu lan d o fateri opera tiia,Verumhunc De umdrei.
B. Id verb filiusipfe nos abundë docet, quum ait : Egofi
abiero,venietiüe,quiJpirimeflveritatis.
A. Acqui liter* lacræ 1 piritum creatum efTe fignificant,
quum &iuntiQutfoltduntefficit tonitru,&fiiritum créât.
• B. : ‘A tdon h d c4ë diuifió fpiritiiXërmo eft. Nariij,Ipiri-
tui creato fandi appellano non adijdtUr-,fed nude dicitur;
Quïfyiritfim créât. Ni mini m qüi flat in ftoc, v t nù bes Co m-
nurueat s &efticiât lmbres. Per Rufern & tonitrusfonum
Eeritonlëûtancüm'eft, ipiritüincpncauïtaribu's nubium
interccpro , 6cperruptioneflatuq; fubieda fupplodente ;
prorfus vtifièri vrdemusin auiUm veliumentorum yefiça,
quxjcmii peil ucidæq, bull* confi mills eft.Hanc enim pe-
tulaWes maleq^ moratipueri fumptam,‘ & aéré iîecâram^
iio ipiritu extt ndunc,ac deinde clancülum eam ferientes,
tragoris fono cirçumftantes toto cum vilcerum motu Ôç
E,
Cur îi
®e null;
tonitrua
Salomo
Dicis.
•D
A a Spi-
Dcitri- , ;
buatur ap-
pcllatio.
Obie- ‘
phrafi iâ-
crarum li>
terarum
Tonicruu
cauïæ naturales.
imo corde perterrefaciunt. A. Et quî fit vt quum hi-
berno tempore fintijdem Tpiritus, immoetiam vehemen-1
tiores,tonitruum tamen fragores illi non accidant ?
B. Quum nubes madid*lunt , ac fadàêmolliores ob
craflîtiém aeris, & caliginofam humidamque àquarum e-
liaporationem, tamqu^fontibus, qlidm quæ fluuijs contin
en ts , terræ miftæ funt : ftrepituls ille Tragoris orti de
perruptionénûbium nëàuit efEci. Qiipdquidem nonv-
biuis térrarum accidere loletj lèd rantùm in climatibus e-
iushîemiplusæqub fubiedis. Aclicéc héicimaginem de
feudeamenèbranâvepetere, quæfiàfolèiint^refadæ, ne
contingiquidem citra fttepitum poflùntv _Verùm vbi ma-
duerunts fonum plane nullum edunt, iiüeadebrumpan-
tut, lîùe cornplicèntùr. - Eod'em mpdofi quafi luteus fit
crafiuftr, circa terrain aér , exaudiri non 'po'fle fl Uidu m la-
xumq-, îonumilium tonitrus arbitror. Debetisigkur, exi-
ftimare, literas iacras dicere, ipiritum ilium ventofumà
Dèô creari : qua ipfade cauflàvox hæc tonitrui coniun-
daeft. ^
uï. Quando redè nos de Ipiritu erudijfti,ipefiimüs vti de
filio quædam àdijcias. Quoacnimiàcrisih literis perferi-
ptum legimus: Dominus mecreauit,initium viarum fuarum, ad °
0jw4jfoa:id defilioplèrique didum volunt, efle videlicet
hurtc creatum,aç patrepdfteriorert-.
Etiam ipie de filio didum illud ateipib, non tamen de
ipfius diuinitatéîfed de càrné,quant ex Maria iumpfit. In-
crcàtus enim refpedn diuinitatis , cius rationè creatur,
•quo'd adfumpfit. Née ënim liter* facræ de pâtre fie loquü-
tur, Qui créât hotninibusVlidum fuum ; fid qui annunciat
l'hominibus vndum fuum: Deum fcilicenlltùn Verum,immu-
j tabilem, non creatum , coæternüm patris &cumeo fubfi-
l'ftentëin àntë fieçulà,de qüo Ioannés clainat,Qiiid eft in fi-
r nu patris';& qui Mofem Pharaonidicerc iubet:Non is,qui
] éonditus aliquando eft, de fenrentia ftôlidoruttî quorun-
i dam & infipientium: fed ,'Quiefl,adtemeablegauït. Ipfe de-
niq; de fe per Pàulum ait,'Chriftus qui eft veutflupra vniuerfa.
j A. Imrnbde patrelcripfit bbc Mofes j Quieftadtemeab-
! legauit:non déChriftô. 1 . ’y -
B. Equidemàveftrâ càbkàtëpetb j 'nefactôrùm Ëuan-
J.geîiorumfidfàrij fitis, in quibus ipfeDominus hoc diuini-
! tus protulit: Mofes de mefiripjit,'& mihi teftimonio'efti. Igitur &
j parer eft exiftens ille,& filius exiftit çum pâtre,de pâtre ge-
I nitus, non confufiis cum pâtre, nonexiftendi principium
! habens : fed*exiftens cum pâtre , tanquam natiuus filius.
Neé enim vnq.uam *uum aliquod, vel tempus, vel tcm-
! pbrisàrticulus fuit,quôfiliusnonexifteret. Cætero, qüi
i numScipIèpatereratàlterkisiè priorjs patris î Quapro-
jter fim ul patrem profitebëris,& mox cüm patre.vnigenam
j dilediflîmum^ filium. Nam qui fé patrem honore pu-
1 tant adfiCere, îi dicânt eum prius exftitifle , prorfus impij
propretés funt, qubdrertipus ante fæcùlôrum opificem
| Chriftûm ftatuant. ErenimapüdDeUmnçcæuô locus eft,
nec tempori,necdierum èonuerfibnibus,necpundo, nec
minütis, necbculi momencoificüti nec infotfnare fecum
mensvllaTrinitatis irteftabilis æccrnitatem poteft. Qüip-
pe fi dicas, faille pattern aliquando, quum filius non exi-
fteretïcuiuseratopfeÇro pater, quùm filin m non haberec ?
Qubdfi negaséûm patreméflè, fimul ipfam eius naturam
In vniuetfum collito. Qjyp'ropterçredendüm, eflefilium
ëiüfdem eflenti*cum pâtre, non cumeflèntia patris con- &
fufum,quemadmodum Sabellius delirabar. Nam horum
alterum fignificationem perfon* ac fubftantiæ habet, al-
terum plane biafphemum eft : quando earatione filius &
Tpiritus cum pâtre commifcen tur, ac Triniras in vnitatem
refoluitur, quod omnino diuinisàlegibus eit-alienum.
A. Quantum nos quidem deprehendirnus , venera-
tione digniflimepacer s tres eflè Deos ftatuis, quo fi ex-
orbitabimus s in multitudineitt inCidémus. Eaq;ratio-
ne fiet, vt nos docéas colere non vnum principem Deum,
fed multos. - > 5 • ‘
'B. Ego vero quum très perfonas ftatuo, non diuinam
naturain diuido: fed vnitatem eius confitendo, Trinira'
tem fupplex imploro.
A. At quùm Deum patrem,Deum filium,& Deum fpi-
ritum fahétum dicis, mànifeftb tres-Deds doces.
............. B. ïmb
6. delib
exodi.
ihoceft
rôaptil-
‘0.
obieôi'
ïObiçSii
é Paulo.
B. Immo Trinitatém profiteorvnius&eiufdem efien- j
ti*q)Oteftatis ac diuinitanseiufdem,qu* non augefcit,vel
déminüitui:, vel deficit, nec incrementum nu me ri recipit.
Quanquam enim Sermon»placuitxum cârne vn iri, numéro
g- obie-
iode die,
f hora ■;
.trema,
J* filius
^unotiti
tamen Trinitatis haud quaquam aliquid addidir.
QuàprôptërvniçümeftinTrinitârefignaculumarque fa-
j us,& nihil in eàdem creatum. Quippe fi parer^cft incrèa-
tus, fih’usaurëmÇreams, itemque fpiritus, de fenrentia fa-
bularum Arij, reliquorumque dementium: qubnamqu*-
fopa<ftocreatisincreatumconiuö(ftum e ft& cdpulatum ,
ita vt'pari honoregloriaque, cum eo adfrciatur imopfigjna-
tionè fl perfeâionisillius arcanæî quafi videlicet pàter fà-
lutem largirinon poflir,acproprerea çreatadûô, quorum'
ope vtercrur.adfumferit.
A. Quod fiergotreffuntTrinitatis perfon* actreshy-
poftafès: omnino fèquetur, hypoftafirt} perfonam ,ac per--
fonamviciffim hypoftafimconftituere > qua rarione tres
p i j fignifiçàntur ; id quod Apoftôlus refellere yblëns, in
hçcverba rcripfit:F»Mj vominus,vnaflie s ', vnum baptïjma. Et
anteipfum Mofes ad Ifraeliticosinquit , Dominus thus iüe
tiius,Dominusvnüseft.
B. At præter Mofèm & Paulum.étiam Cheruboriim
Sèrâphorümq; vocem illamau'diam Us,qu^ci train termif-
fionem clamant: Santtus,Sanftus,Santtus. Namho.c non vel
biss vel quateranîm^lià ilia fpitkuàliadiaitioque numine
plenaproferunt,non item femel tantùm çfFeru.nr,vel San-
âi,San<Sti, dicuntyne quod vnicum eft, plures appèllatrô-
nes habere déclarent: fed.tribus fanétitatem perpetub tri-
buunr, & fihgulari nihilominus vrüntur numéro, ne Deu
mülfitudinem in animqsrudiorum inférant, y
A. Quid igitur fibi v u lt , quod perferiptum ïegimui,
Spiritusfirutaturetiam oeïprofunditates} Si Trinitas vniu$&
eiufdemeft efléntiæ,fiynacognitio, voluntasvna,diuin’i-
tasvna, nec qiiidquatn in ea creatum vel inâiqüalë: quotS-,
dem paifto fcrutâri fpiritusprofundicatés D e i, tanquam
easignoranss'diçkur ? -,-Quijppe; « eas côgfiitas. habet, per-
fcruratidini.<haudindiget:qüumTcrurari,fitigpsoryuo
B. At non fcrutatur èxignoratiohe vel cûriofitare,qùem-
admodum furèns ilfe Macedonius tfadit ,• fed natiüa qüa-,
dam ipfi proprietate.Nam quum diüîrius ille fanótifflmuf-
que Tpiritus eft in egregijs^ Tandis hominibus,fie eos in-
ftruir, vt profundi tares Deifçrutentûr, defaçiliPre ac ob-
uia cuiuis literàtum facrarum indagatione fübuehés ipfoS
adfenfum quendam fublimiorem, dumin pelfcmratione
rerumAininiorum quafi àdfundum taens pénétrât yperqi
Tpiritus hamum de hüius virée gurgite pifeem animi edp-
citjContinentcm ôreftaterem ilium maximi pretij, adeoqi
Ghriftu-m ftruatorem omnium. 5icënïm& Appftolusilîe
princeps pro feipfo & Gfirifto a'nimée pifeem ijs, qui exK
gebanti dâre iubetur, habgntem ftateram Chriftum, & fi-,
deidodrinamin ore, profedamq; deprpfunditate cordis
fubuedionem Sclaudem. Exprofindüeniih,wcfiw,clama-
ui ad te Domine&omineexnudi voepm meâtn. Se d & eximius ille
Apoftolus: Nor,i n qm^ftiritum Dei àccepimus, vtfiiamus qua
aDeodonatafintnobis. Afqïkeruminquitidem: Nobisautem
Deus reuelauit per %iritumfüum. Ètrurfus diuinorum
carminum audor Dauides: O* w«/>w(inquk) aperui, &
fliritum <rfrr<ix*inempe non àerium,féd diuiriüm,perquem
abfcondita de àduentu vniri cum Deo hominis mille iàm
ante annos lûéulentè déclarât, canens Deo.-Qbfcura & abfeonditafàpienti*
tuîénotafeciftimihi.
A. Sifilius eft Deusi& *qualis patri;quomddo ignorât
ea, qu* nouit pater? Ar verb ipfe in Ëuangelfb inquire Nemo
nouit diem,nequehoram confummatibnis, neq; an-
gelicoeleftes,neqi filius>nifi folks Pater. ^ ^ ,
B Solethumanisvtifimilitudinibus facra fcriptüra,&
de rebus naturalifcus f*penumero qu*dam petit,vt quutn
in EuangeliP inquk Dominus : Simile eft regnum ccélorumfer-
mento,&grantfinapi. Paùlus item ille fublimis,corporà (inquit)
ccelefiiafunt, & corpora terreftria. Et dé rebus naturalî-
bus fump turn etiam illud, quod ad.Gorinthios feribes, ri*
biæcitharæque mcminit. Iccirco & ipfe nunc a rebus no-
ftrispetita exiliquadam fithilitudine vtar. Num ignöra-
ret mea ratio confilia meai.nullushoceotum,qui vel qife-
lcmcunq; difciplinam cohfe.quuti funt,dieet. Quomodo
igitur Dei & patris Setmo igiiorabit eius confilia ? quum
dient ip(e,omnia quacurufc habet Pater,mea funtinempe, quod
Deus eft vita,quod eft lux,qubd eft immbrcalitas.qubd eft
incomprehenfibilis.Ecalibi ait, Omniameaiuafuntpater,&
tua mea funt. Si igitur omnia,qu* patris funt,ipfi'us funtret-
iamcognitio,qu* patris eft,omnino ipfius eft,itemq> fpi-
ritus,vc paulo poft latius dicetur.
A. Nnm igitur , fidixero, Omnia quaeunque habetpater<,
meafunt, étiam cognitionem habeo patris, & confilium e*
iusnoui?
B. Meritb intefrogem & ego vos b præclari. Quisma-
ior? num dies & bora ilia,an pater ?
I A: Patervtiq;, quieftabfq-, principio>&fieculis ofmai-
bus priori&incoihprehenfili^&omnium coridicor.
•B. ; Si ergo maiôr Pfirer, quàm hora & dies1ille,‘& qüi*
dem maror omnibus1'; quomodo maius cognofcens filius ,
ignorabir minus ? qui & conditorem cognofcit, & opera-
turcum ipfoin omnibus, quomodo ignbrabitd lefada?
Qumadmódum, inquk-, nouit mepater, etiamipfenoui patrem.
-Quomodo igitur ignorabir mip u s, qu i u oui ti d, quod maius
eft ? I . I , y-
A. Atqüi rios anbicramuuetiâm filió maioretn eflé patrem,
que,madmo.dü inquit ipfe; Parer meus maior me eft.
B. Nou farispiè puratis maibrem efléfilio -patrem, vel
ambitus riafione,vel moli^vel temporis, vel dignitatis,vel
roboris, vel dhiinitaris, veimagnitudinis, velexcellenti*.
Nihil enim éiufùfodiin fanctaTrinkatelbcum habet: fed
quatenus pater parer eft;, legkimpqiiodam h onore filius
parremadficir. Non enim mole quàdàm geftàrur diuirii*
taSjVt thole fuperecfiliumpater. Neq5 tempbri fubiacçt vt
prior tempoTe fir genitor.^enito'. Neq^ item fublimkatis
habitaratione feparatimponitur parer, qui omnia com-
pledatùr, ipfe ànulîo comprehenfuSi expers magnicudims
& quantitatif . . y- ; . „ .
■A: Si igitur æqualis Deo a'c patri filius eft , & bonus
quemadmodum ille,quomodoinquit^^ipfe,Hemobonus eft1,
prater vnum Deum ? ‘
B . Non quod heget in fèmetip’fb oohiratem,neque de
: diuinkarefêeximensfblum inquit b.ohum eflé Deum &
Patrem. Summi nimirum amoris& bónitatis éuidens argumentum
eft, non fibi fed patri defetre honorem, quo i-
pfo nos amoreparentes prpfequidebere docer. Namlpb-
tè de fe mofleftè lpquens, hpn inanem captât gtóriam, né-
qùe dignicatis exiftimatione effertur, vt folént fiiperbi &
arrogantes,; qui ténue ac bbfcurüm imperium na&i f eori-
pfo ad iüaifiakiies m'ôresï proni à comitate In-congteffi-
bus alienos per vocem præconis elati} immanem quand! |
in feram mutantur,ideoq-,non. ex manfùetudine açhuma-
nitate perpetuæglori* pôteftarem ménéhtes i odiiimin |
fefe non absreconcicabunr. Quod fi temerèqûoduis bo-
•numdeificabitis j plurimosin hacparte Deos habituriTurnus
i multiis in locis clamante fcripcUra faqra, fccupduni
Deum ôfalia quædam effëbqria: verbi gratia., qüurh quö-
dam aie in loco j bôhumfuiflepuérum, & fa.pièntemSaJ-
miielem: alibi verb j BonuseratSaulüsGifi F.primùsrex
Ifraeiiticorum. Et An n* propter órbitatém âc fterilicatem
ingemifeenti dicebat Elcana : Quamobrem mafia es animo î
Wonne bonus tibi fum egopra decemlsberis ? Sapiensauteip in diuinïsSolomo:
Bonàmft,ïn(\uk,ïndomumluâusihgredi.EtÂlibi
dicitur::Apericoelum,thefaururntuumbonurit. Item,Bonus
ferma prafta: munere. Item, Bonus canis qui viuit 1 potior eft leone
morttto. Quodfileo maxime viuat,non tamen Deüseriri
' ficuti heç cànis qui$em viuus: nifi Torte de etbmcislöqu^-
' muri apud quos ÔcTontes, & cep*, & flatus ventris hon fine
Furbrequodam ihtçrDeosteTeruncur.. ,
4. ^Quia fupra polliéicus çs,' té latius di«ftürum de eb i
qubd ^ r if tu s norit diem ilium; St horàm cbnfümmarib-
nisirationem eiusrtobisreddito,ne quando difp’utanribuiS
nobis,aliô qubdammodo nös filperàrc queârit, qui Te rid-
bisopponünr. _ „ i .
B. Eft quidlem iâ de hoc breiiîter didtuTed nihilomitius
magnifacio.veftramulti.piiçemdèep quæfiioné. Sariôluà
ille Sermoj Vines,& per.fé Tub fi ft es, Rex v niuerfç créât ur ç,
Patris filiüs.genUinus,fplëdbr gloriç,&exptefra imago fui?
ftatiç,coçcërbUs,&inebde fédes folidcuPatre,incorrupt9
iudex