Coejarij V. C.
monies Saturnus, immo VerÖ %finus, a^afinis adoratus, -|
rude ns &cl amas aduer fu&ipfgs e t h ni cos .T hfcbis Baccli us,
colentibus fe cam anijn? quam corporis morbus mfioabir3
lis&fcBtens.'In iyroHercul&,potius abotninabiiis,qui
igni cofumptus propter improbitate jä'b impijsfritetDeos
referturvln H^idauro ^fcuiapius mente puer,ab infipien-
. tioribus &imperitisDeusappeiraturXtSyri, qui noinjnc-
coueniente fecesporiusfunt, orcicqgnomiriem Adonim
maid interbeosretulerunt.iEgyp^repetcm humi & teri
r* adfixum Qfirim-Elietifes miferi Neftqrem, fte quidem
gallu gaiiiriaceipnbonum. Qui iöinlÜäLeucafunt,Ic.a-
ehumAphillem^ontij paricidäm PatrocluminterDeos.
retulemn^Rhodi j Icemachum Macedonem, 6c alij alios,
pul uerein £cilicet in fejjShl cliyq iacen te m colpnr, prörfus
ilnpie agdntes. Nullus eni'mipfqrumin Deo vitanifinijt.
Quorum vefaniam enumerare, noheftprsfenris tehiporis.
A
velfr ■
«es61
içchov?
»«?»•
t ih iu ii s
frühe-:'
»irtif.fr'
Si v.erö quirillorum nugaVaudire cupit,qu?ratOrphea
& Heliodum de illorum rabulis:mihiver6reiSjuata%en-
di facultatemconcedat. ,
A. Non pro G if cisdepugn^isf d u e jt e e contendo, mi
paper . .fed arinis adaerfus illo f per tuam multiplicem do-
£fcnnämindÜiVöid. Quomödö;igitutinquis,niW
tofieri;neque extra diuinamporeftatem? Eqcecflefti arcu
ap|arente5 äblolutam habet is circumferen tiam, 8c vndi-
quesqualerh, cuiufmodi reuera ne quidem mens defcri-
bcrequcar! ‘& tamenvidemus ipfum a niillo condi, fed’
fortuito exifterc.
B. Non ppteft cafumfortuitum inducere Iridis cpnftitu-
tio.Naminfigurafirmamcnti veluticoccineus funis inor-
bemextenditur.Quippe fi eftfi^rixmens,ruaqqedam effingensivtiquequiSdricemlvancfecitjetiamincelledije
fabricauit;in co diffufuruS^Mciüba€tiirus,quffi ipfi plaget.
Neq; enim igneliquefa&um plumbum, aurAcera,atft calx,
fi alicuius rei forms infundatuf, & fiat idjquqd arrifici vi-*
fumfuerit,id circo fortuito cafu exiftere videbitur, quado
manifarrificis per fbrmätmid quod pläcuerat effedtum eft.
Ad hunc fane mqddmintell'igatur & Iridjs.ortusih vehe-
G
Gemf.y.
Sanguis eins fupernos&fupcrfilios nößrosl Quod 8c nospera-
mantes dicimus nöeodem cum ipfis affedtu. Nam illi vfe-'
lut hominem intuebätur> qüia nbbis Deus vniüeVfi huius
adoraturcprorfus vtperitiiyiedici nó recidunta vertice de
lat u mad ocnfosfluxumyitaper Iridèmaquaruminfufib-
nem ^elutihfbrnla qnadam extétam in fiibiedto; Sole in-
ftar cucurbituls per radios nubes- cbhgregahte ,a c veluti
calido cauterioaquamfundentes venas exfiecante.
A. Tenebräs quidem primigenias dixifti per fepardtioné
coeleftis corporis éiïè fa&as, quod qüidèm reólè dicititr.
Quomodc^verö noótem videmus fponce fieri, nullafor-
maexprcfläm?
B. Süpri^quidemdenödterationem reddidi i&nuncoE-
fcUraiimilitudine vteris demon ftrabononförcuito ipfam
extïtillè,nequeextradiuinam manünfó Quemadmodum
turres ab sdificantibus extruuntur,& icülptavel 'co'nflara
per artificis rnaniün perpoliuntur , ab ipfis autem vmbrs
rcdditae nón ab artifice fieri folent, fed pereaqus ab illis
facta fiint efficiuntuivPröinde fi alia qusdam cum |lijs ex-
iftere fdienr,forma ali^ius exprefla : vtique& forms ab
initio manu opificisf^äsfuntddeoquc nöxqu'oqiie npn
per fe exftitit, fed y mbra terrs e ft ,q u e iri a d m o dumpa u lo
poft dchionftrabo 1 quando nös modo ratio temporis ad
péragenda iacramyfteriä, San&o ccetu nos expedtante,
compellit.
CiE SARI I V^C
D I A L O G V S
T E JR T I V S.
A.
V i a tempus heri plussquo nos vrgebat,
hodienöbis illius menis reliquias expo-
mito,qusquede nodte traiäanda veniuntj
' latius tfiibis^diilere: & quare JieS illa pri-
migenia nö fitprima facris in literis difta,
mentibiribus tempeftatibus quafifignum feciiritatis mun- fed vna. Id quod mihi minus cöuenire videtur ad eas*jute
do exhibits,qiibd non amplius fint fubmergenda aquifq; J poftörts funtjnam fi (ecunda ßc terc*a facere,qus poftiftä
tollendaqusfub la lp fuht. PonamehimjinquitDeus,i»] nominanturixonuenientiuseratjeamqushaiuerat e^or-
mbe mea arctim meum vobis infignumSol quideinftarcticur- diuin.primam non^vnanj dich
bi t u l f fanguifiigs fad io rum eiacul ationibus humidüm ex B. Diem cum nodte coltin dtarn, d ie m vdcat äu (ftor hlfto-
|nubibusjvelutexaliquocorporeadfetrahit,&furfumye- ris,pptibriq;parti totiusinteiuallivigintiquatuor lipra-
hit pluuiam velutifluxum quedam, quifupra bafeafertur. I ruinjpiymasparteS tribuip Sicenimmulti^in ibeisdiuina
Eftautem;iristriformis,Nampartim quidcrubra, partim ! paginaloquiconfueuitVinfupputationetemporisdiesnu
! csruleä>pärtiminftar%rbsviridiseft,&:Pacem,& iäpien- m;erans,nonnbdtes.Audis quid dicat diuinorum ille car-
tiam & potentiam,& Sermoriem, 8c Deum vniuerlitatis
D
I .loan. ƒ.
rerum omnium,in iahguifie’, &' aqua, &ipirituin niudum
I venire fignificansiBapcilmiquidem aqua omnem creatu-
rant per Iordanis flmcusaturpitudine abluentem:Spintu’
auteihiandto eos qui mente intelliguntur fubmei-gentenl
gigantesl ’CsterumpOft terrefttem ido|orum & dsmonu
fuftOcMonem& dihim j Sanguinis fignu falutaris no-j
Ibis datum eft,vers iftius conciliationis 8c pficis Dei ac S'er-
{■mbnis5yelhtanteinfignra,ficnunbcarneextenti,\|quifit
! euid^ris fignum,propitianohis & (ecuritatis a dsmonum
diluuiohdoisfadtuspexilloruprbccllanosad le tmhbrfs,:
j q Uurti in q u i t P oftquam’exaltatdsfue rod terra, in crpce
ividelice,tyomne^trahamJadmeipfum.Etitcru1nquit:Eeee
1 dedi vobis poteftaterii calcandi fuper ierpentes & rcorpi-
I oneSj’&fiiperbmnemppteftatem inim i ci.Tresite m huius'
■ tefteseflbmqUiteximiusilleIbannes^K^«{»m{^4g«<iWr
frlpirituin,&hostrespnunre^CiTcitec horain enim nonam
, emiflbcllvnbrefefiisemiiitfpiritumanims.Nam diuinus
Lille fpiriblis inanimo corppri vnituscrat,& fimiliteran!imf
I in hg. b it an tit en te mperatustN a nrti aeri us fpi cfi us vtr i fque
adeftjmulto magis diuinus ytri<|acpar,ti aderat,.quunfnt
inleparabilis Sd expers quanfitatis. Lan'ceaVeropercufib
ipfiuslatcre,exiui|fi|nguis&aqua,&quividir,teftimoniu
pe^rhibuit,' 8c v erum eft teft i moniuifieius,, inqupieximius
. iltetoanes.Sdn^uisautem & aqua de hocaiuino bc pcren-
n ifo ntefeatu'ritfprb p te r i udicante m P il a turn & alios dc-
c 5. man t e i :T o r « c iw l i p jw wlbfa!m Pil atus quidem a-
n: -;i.Ucbat a fe‘mortis Doming fanguihcm, Iiidsi verb da-
muai xofie ex ea feqUuturaih^ fetransferptes clamaliant
minum auctor; Diesannorum nofirofunt annos feptuagmta con- 4
tinent. Ante hunc autem lacobusllle patrialchainquir.-Di- j
esviterheapaucjé^w^/ï.Rurfusidem äudtordiuinprurh car- 11
|ninum inqait:Vt babiteniin domo Domini omnibus diebus vita ]
met. Quitf & Diuus inqùit Éuangeliftà, ÄießxßtespafchA
vemleßsinrnbaniam. Et Dominusipfe diuinitus fups al- 1
lqquens a ïiiScitU pofifydüum
qusnuncin fpecie narràtioifis^tradita funt, prb lege injfe-
queuttbus habeàhtur.Er/^inqjjjc) vejper, $fuit
esvnus : quum dies iam ahtepræçefli{ret,exftitiç velper, ex
vefpcrè v|r^nox,ex node autëmmanejybi igm vnius diei
finisbftjqus per yigintiquatüpr horâs diei potiorem par-
lenifibi yindicat,lubauditavidelice,tnodte|ub appellati-
qné diei,per vigintiquatuor horas. Quo fic,vtetiam tèrtî-
pore conuerfioniumiolis sftinarum, quslblftitià'voçantj
nodtem dies interuallis exeedat. A c témppre,quod squi-
n° <^b deftina tpm e ft , prórfüs opptte t^trafqüe squales
elfe^icillîm àféirîUicemauflrentesidjquod dceft.Sed &
■Gen.+f,
I fain.
eanderii reuefla‘conftituâônem,vpa
Vt incedcdtû àbvn d fl or üprôuen tu ad aliü tempus japnus
VQcetur. Quamobré quopes ve/pèr& manefècunddSoj
liscivcuitu iii un d u o ccu parm bn intemporc maiore ) quàm '
vniîisdieifpàtro ,,fignificetur dies vnacùm nocteçoniun-
Lui'ninariua'd piiorem co nfti tu ti o néreuér fio. V el
pptiùs fribui plus deberemihivideturillf râtibni, quætfe-
? - t^5?-^ç^t^^^i^^^ui'têpbfi^Watpr^fp,cicDeùs,
inmenfuraspiusj^fignajdiërum in ter ual Ip.ordin aueritji»
pfumqiper hcbdPmldedjmbtiens,{emp efh e,b domadem
_____ ______________ - s infe-
Vialogm i l l . W à
inTemetipîam reudlui iu.bet, temporis fioc modo diqür ^ ceres, quats tibi magnitudinis eflè viderentur inluïæ vel j
merans motumificut hebdomadem rurfus explet dies,fe-' maxi'mç? quat^ oiferata quspia infinicis meteib. nàùis eu j
pries in femetipfàmreubluta. Id autem circularis eft hgu- albis¥vélis csruleo inüêbta mdri?An bon quads eolumba
F ' femetipfornHperë, ;^:infemctipfum reuerti, n u f^ a exiliorem tibi fpeciem afpeaumq;exhiberet,vifuln acre
terminatiim.Pröptereacaput tempons non primam die-
rum, fed vnam nqrninauit, vt ipfa appellatibne cogn%tia- !
nèm cumsuöhaberet» Quandoqüidem enim vmtatis, 8t
eius,quod Cornmunionisad aliud expers eft,notamvnobis
oftendit,propriè 8c conuehicntêr appellata eft vna,quum
jpfainfeipfaperbmnefsculüinfemetipfem reupluatur.
'Ai Ec quonam paCto liters feers multaeflè fiecula de-
monftrantes,fscula vocant isculorum?Et Dauldes in fine
pfalmi dibit:Confitemihi Domino cpeli,quoniam in omnia ƒa-
cula m ifcricordiaem. Et rurfus idemtExalra bo te Deus mens,rex
meus,&benedicam nop en tuum in faculum, f r in fatulumfecuit.
Ecce triai Iscuia in centelimo quadragelimpquartppfel-.
mo.Sëd & in ijs, qus dicuntur afacrorum|niniftris, Deo
gratiarum aaiohem ofterentibus, 6cimperium in omnia
tribuenribuSjhtecprbferriaudimus: Wiperium & regnumy
frpotefi^& gloria Patrisi& Eilij,& Spiritus fan fti,nui^&{em-
per, &infecuUtfeculorum,Amert.
B. At ex iftis nob docemur mulct numerare fscula , fed
8cmutatiOnesrerum 8c ftatuum , non cireumfcriptiones
5c terminos,aut fuccelfiones Isculorum* Diw enim Domini
magnus & i l l u f i w nquit vates. Et iterum :A tq u id vobispro-
deft qu&rere diem Domini? etiam ip faeritcaligb?non lux- Caligo
feilicetijs,qui fie merentur. Siquidem abfque vefpere ac
fucceffione diem illam fore fcimus,quam öc oaauam diuihorufn
carminumaiiaorappcllauic, pro odaua pfalmos
fiuos inferiberts. Alium item pfalroum mfcribit.pre ea
quabareditatemacctpit: quafihsc fola reliquarumdiprum
fit hsres,per infinita Sc^xpertia feaibnum vllarum lpatia
cunaarum rerum imperioredimita: propterea quod fuperior
fit , 8c extra feptenarium hunc cftculum pohta.
abfu mptOjSç euanefeentc ob i titeruallum ,q up minus ac-
cui^te ipfam oculis; cöprehëndat?ïtidëm nontillis ihlocis
moresfuntmaximi, qui in prófundiratib.ambiuntur per
cóutïles,8c torrentiu alueis cinguntur,ad quom eniinen-
tias leuisfluxulq; vifus fertur, 8c foUattingicfiiperficiem; :
•quù interiàcentes cócaüirates penetrate Öcinfpicerepro-
pter imbecillitatem nequeat.An non etiaquadrats, 8c ad
nubes altitùdine perringentes;turres,humifes 8c rotunds
multisvideturTâtiône'interüalliîPrbinde nifi exifiiiê mu*
gnü fit lutiare corpus.np fane finiili’terom nib. vbiqj fimili
luce cölpiceretur,ai|^plituditië?fua Vniuefls terrs non ce-
,d5s,fiihulq5 raanifeftâ8chis,qui proculà terra in mari na-
uigant,magnitudinis fpecie pr’sbens 8c radijs fuis lueensi:
A. Quidigitiirfibi vult, quodffinguineafitaliquöriens^
8c variatur atque dillipatur ? •
B. Equidem hocafpe&uputo bellicaseffufiones langui*
nisfignificari : autper fubueClionem obfufeatid terra aë-
ris turbida reddi eitis lucem 8clplendorem, vayiariqj pet
Ipulfifetem hunc Ipeciem ipfmsj dönec proüeiStd pulueru-
lentum fuliginöfumq} lóeum euaferit. partira enim pin-
guis 8c denlajparrim adufta 8ccinërea eft terrathónnullis
in locis dehiq; cralfior 8c grauid’r eft., Vndcruihi videtur^'.
puluete circumdatam Lunam mutari.Sspc quidertifieri
videmuSjVt fumi exhaiatio, vel puluis nimius aliquid-a- ;'
pud nos obfeuret i: 8c procella vel nebula fólares radios
hebetet.Vel potiuxcàiifaôinniumefteuidétiflîma, quôd
quum foror fit (blis,8c eiufdçm matris Sapienris filia, tie-. ’
pe Chriftijhon^erai: qusinferunturipfiab impijsAçontu-
meliæ. quemaamôdum ôclôl idem in fuo diurnp curfu
demonftrauit caligine puniens velàqam Iudsorum 8c
Deum necantem^phalangçm, contraiftioneq; radiorufii-
giens,ne afpicefetcreatorem'fuüm ligno clatiis affixu fa-
tione alTumpti,8c hafta vulneratum* Idemergo milfi videtur
Quamobrem fiue diemappellauero , fiue fsculu.m 8c s -
uum: eodem vtrumque profereturintelfeau. §iue enim
dies fueritivna erit, & non mulrs rfiuc fsculu m appelle^
tur,vnicum quid fuerit,8c abfque tetmiiio.Ad futurafn l-
giturvitam fubckiccns noftrumintelleaum,vnam diem
dixitinterpres ille rerumfa.crarum
gotoriussternitatis,prirfiftisdferum,cosualucis,diuina
denique ac veneranda ilia dpminica, q u s etiam ex Do -
minlirbfutreaione honorem peculiarem eftcohlècuta.
A Quomodoilicttnta!i(jUi,iaCïnian!cntis Sc piaritigijs
tunam Cttio dettahi! maxima certè g t» n s human! pars
huius rei faroa pwCjafr&occupni, teirum&ispullan-:
do.tanquam i poteftate,;egreflhm per ftrepuum ab ertore
B ^ K b t t^ q u id am ridiculs ab aniculis fomniautibusT
ybiqueaHcminara funt,quarum delirium el^impofturis.
quibufeiamprbpllaledelunanrhiduerp, &adipiam ter-
umi fecri, 8ccontre£tari. Id quo’domnis abfurditaus i f
extremre dementix plenum refutarequihi,diuinojum me
carminura auftor videtur, quum camt: Lunam gt ftellas
tu fundsfti. Qiial« au« ra I«**» quxlo derradtam rplam
vnquam excepit! coins exil! qbadam imagine magnirndil
vanisiUishoniinibusdembnilrabo.Quarpètmrbem
rerrarum fubt ,rbesf:'plurimuma.(biniitom fecundum
oriebtaiem, & :occidaicalern plagamdjirirafnin .acdi-
uerfis viarum' feaionibas éditifqne locis femndbe. -Nfe
hilominns^qualueromneslunarelnrben&fapmnt. Id
quod cordatis fufficit,omnibus ipfam stbrbus obueriam,
& eximix magiiibudinis eiIer,.Niii efirm ikebjm)aratares:
foret,bmqino^eos illdftrarei%los,-rjiii refeipii oppbjrerencur
quiverbadlarusfitieflentieosinclmatis deprelfifqr
radijs oblim pr*rercurrenStautum arangeret. Non
minus etia alia ratio&^adem de hac declarabunfur. Si
quadoigiturab excelfo montls vertice capum c o & c e »
ihgentem &pianü,quit*obfe5ro,rnagnuudims effe t.br
Viderenfnr bourn iogelqowneotccocra^ojm« .bohnlcusafidnis:
cümilleboumarment0 ,aut4nnümerUsagnqr
rum grexadpaiudem balansi quat* fetocens equo.u ar-
mebtü,8êin pratis exuftaas! An non tib .fom .a s exd.ores
'viderentu^^bdffetiadfpècu|avelaliqu(^afUeaq.aniolifiimb
peiaguicQnubrfus,ftbfixosfp nareoarlos con.)-
agi d Lurfàfrarrem imitante, dum temport noâur-r
ni cuffùseîüs ad fepülchra 5c aras eünt præftigiatoyes,<£c
illicperpetrantur cSdësac puèrorum maëïatioh^'s , 8c vir
feerum pro prior um difl^,iftiones,quorum fertguinepàlpi-
tantibus adhuc ieeinpribus impij' paricidæ pollûüricuiV '
Quorum impietateifirioti abs re tragiçè velue exponens
Dauidesille diuinus,iriquit; Etmattauerùntfiliosfitos^ & Vfcl I
lias [u as d&monijs,&cffudcï tint fangmnminnoxiiim.Sangunicm
fhorunifuorum & filtarum,quemïmmolauerut fculptilibus Cha-
namorum. Et poftal ia, me I lèyneiusle m e n tis iplisnididans,
ait: Et iratus eft furore Dömtnus filperpopulumfuum, frabomina-
tuseft hoeredïtatem jÎMW.Quarîdoquidcm igitur nunc quôqj
plurimigentilïciacaligmeinudlüri,claiiculümaiorüfuo-
rumerrprilëfubmittunt,: prifeâ cogitationum csdèiri in*
collibus,aut fepulchris,au t monumen tis noda exercent,
nidoribus 8cfengüine dsmôrias vénèrantur, quqs ipfos
etiCdümi füpplicesaddfant: idcirco Liinâ, quanquam fe;' ,,
npn d em itta tp rs dolore taiyiën sftuat, exhorrec, abdit
fe fe, nub e m i n due ns, frat ris exe m pl o fplendpremfuü in-
dignis largiri dedignatur, coelicus velut ex àliqua Ijsecula
vél fiiblimi loco,per ip la m im mt,itarioné fui clamas,6c ca-
ligine pûmesatqj coërcens homicidasab impio facinore..
A. Sinon eft insqualis Dei Filitts Deo8c Patri , fed par in »
ritnnibuSiÔc eiufdemhonoris, eiuldemque naturs, quo- I
modo inquit ipfe,Ego fum vitis,&patermeusagricô{diNon-
ënim eadem natuta elt vicis èc àgricolæ, quum hsc qui-
deih lit ràriôftaiis 8c animatà f illa verô'rationis expers 8c
inan'ima.
B. Non laudo tuàminconftaute'm.fegacitatem,quç fnul-
tum 8c extrâproppfitû exorbitaC j 8c aliéna quæftione me
diftrahir.Et liquidem Vole ns id fàcis,^ndl cico trie hoc a-
nimaduertefev.Sin'verö^^
fersi v e niam tibi dar i I çicqfquàm ôc mi hîyiçi lîi i#b e n igné
largiens.Chnftianorum^quidem ëertè dogmata fidecou:
tinentiir 8c fui ciuntur,nor:at.iq"cinationib.as,perquafplu-
riini prorlusmentem amiîèrunt;Num enimdiueïls Pau-
lus8cApplio|erant,refpeiftuÉcclefiæ,nattîræ !? Sccibit
enira îàcro coetui'Eccleus,mentis intëlligentia fiiblimi
K k k 4 ' a / phedi