A
Cd. j.
Matt b.J
r.Cor..f.
Rom. z.
Rtm.n.
B
Matth.ig.
Tim. 6.
c
1& D.GaudentîjBrixien. Epifcop. ad 7s[eopbytos*
^^fto\0d:$iC0nf^exißüwmChr^,quafttrfumfuM^ttari~
te>vbi Cknfius eft in dextera Deifedens-,quafurfum funt,japite,non
qua fupér',terrant ; Mortui cnimefiis, & vita vefira abfcondita en
cum Chrifio. cimchrïftm appartient vitaveftra,tünc & vàsap-
parebitiscumipfiotn gloria.Quoriiamyeroarôfca& angufiavia
eft,qtu duett ad vitam, oneratos diuitiarum tcrreftfiùmfâlci-
busingredi per illam non capit. Expeditos quacrit ac te-
I nues.omnique conünentia caftigatos, ôc ( ytitadixerftn)
filo gracili fimilés,qui etiam peEforamenîlliusmylticæa-
cus taeüè tranfeant>lpiritaleseffeâi. Hsec eft ratio & vtni-
tas parabol® huius,cui primùmiiüxù quódiuBetur,pare-
dumeft : &itaintelle<âus fecrçtiôr fi répeririyalear, m-
quirendus eft,quianon in fermone eft regnum Dei, led in
virtûte : Et non auditor es tantùni, fedfaftores legis iufiificabuntur
apud Deum : nee potélfaliquis liquidé compreheudere inferiorem
Matth, z s.
Luc.16. t
yillicus ]
iniqaicacls
diabolus.
lRom.it.
D
Facultates
Domini, g
genus bu-
manum.
Vfialm. 2.
Pfalm.iji.
feientiam diuini eloquij, Apoftolo protéftante :
Oaliitudo diuitiarum fiapientia &fcientia Dei> quant imperficruta-
biliafunt indicia eius,&inueftigabiles via élus : quisenimeognoutt
fienfiumbomini,autquisconfilïartuseius fuit > Et âlio in iöcö,
cùmi de Adam & Eùa lacramehtum diuini lermonfs ni-
mium grande lentiret ,& I ô q u i illüddignè non pollet,
ait :Myfierium hocgrande eft : egoautem dico in Chrifio &inEc-,
défia. Vis autem nolle, quôd ad aetemam vitam, nonper
no titiam fecretorum, fed per operum bonorum emcien-
tiam peruenitur ?. D o i ^ u s m Euarigeliointerroganti
cuidam d iuiti,ficrefpon^P Sivisadvitam ventre,fierua ma-
data. Quæ,cùm ille fe omnia euftodiflè ia<ftaret,extorque-
ruamçnab c o , adprælêns, vhum mandatum non po.tuit,
vt miiéncors efl'ét in pauperes & théfautum fuura transferrer
ad coelum : nam ftatim audito hoc lèrmone, abfcel-
perpetuumiudicahdi. Mâgnùm liquidem lupplicjjs fiïiè
diabolus putat hoc elfe remedium , ' fi pdenarum^beios
multos àcquirat. Nam callidushoftisadueniejnte & ,com-
mi’nante Chriftp turbatùs,excogitauit yenenato confilio,
quali ter hi etiam, quiill u m perlèque n teiqfdgieba u t,ce-
dehtem lequantùr : Feftinat enim npdis aftibus yari|sqtie
tentatipnurri generibus' fupplantarë hqtpines, a quprjaró
dominatu in fine leculi fubmouendum le penitusclïèço-
gnolçitk Nam poft aduentum.Çhrifti, duplieâto.cpntra
hominum genus furore luccènditur ; feiens quia, rnodicü
tempus habet, ficutlcripttim de illö eft» Debita conler-
ûôrum fuorum,quæin ppteftate Domini fîiht, rclaxare fe
faiso promittit ; dum vanam,vélin fîde. yelirippere pec-
cantibusindulgcntiam pollicetur, dümpèrfuadetno iin-
piitariadpeccàtumeafcelefa , quaîipfietiam, qui com-
mittuntjgrauia elle criminanonignorant.Nam confiten-
tur fui debici quaiititatétrij cùm ex iritegro obnoxios feél-
fe Deo,& pro fide contempta, & prb bpere negléâio, ÿp-
gare non poÄunt.Qui.a. reddurîl quseDci funt Deo.iadé-
bitoreshbnfunt. Nec'mireris*fidebitorumrémiffionem
talitermen riatur hominibus, quas hac parte lubtilius co-
natur occidere.qui Chrifto rerùm omnium conditori au-
fus eft régna mundi ptomittere, îifà iilaelïc impudénter
aflerendo. Hoc omnia meafiuntfinquit,&eut volofioilla-, tut-
taquefiprocidensadorauerisme.erunt tua omnia. O inenarrabi-
lis Ghrifti pat ien tia.quac idtirco tentàtorem loqui permit-
tit,vt fufçepto homini artem praeliandi arque vincéndi in
femetiplo demonftraret ! O elfrénis diaboli mehdàcis au-
daèial Deum fèntit & tentât, Dominum nouityniuerlàe
creaturæ} cüi fua efle mupdi régna mentitür, & ei fe largi-
tururh pôflèflîonem creabiliumpollicetur,per qüem crea-
taefle omnianon [ignorât 1 Ibinitioenim, fîcut feriptum
eft, bomicidafuit diabolus , Gr in vtritate nonftetit, quia veritas
non eft in eo.Sediä ad ipfas, de quib. quaeritur,fpecies veni-
am9^ Triticû, fîcut fupratetigim9,fides Chriftieft,vitae human
iît triftis rN ec immérité triftis; quià gaudium cceléftis the-
fauri,malo aüariti® poflèflus,poflidere nonpoterat. Pro-
(edoradixomnium malorum eftamor peciini®, yt ingemi-
feit Apoftolus, quant quidem appetentes erraueruntafide, & tn-
feruerunifie dolonbus multis. Nam preciol® fidei errorem pa-
titur,& inlèrit le dolbribüs multis, qui amoré terreftrium
(fîcut adblefcensiftejdilcedit à Chriftd,dum mandatum |
eius fubterfugitjdûm à conlpeâu Domini triftis ac luges,
ad poehasauaris ^ contemptôribuspræparat^s, Iponta-
-nca cæcitate deducitur. Ih liniftra enim parte infruéfcuo-
firaris meritô conftitutis dicétur difiçedtte a mein ignema-
ternum,quemparauitpater meus diabolo & angeliteius, quia cum
non fecifits mifiericorâiàm tndigentibus, necmihifeciftis. Venio
nuncadillud,quod tantoperèàme exegifti, ôc quid fuper
co fentiaro, quapotero bfèuitate narrabo , nulli praeiudi-
eaturus,qualiter interpretari voluerit j modo yt explàna-
tio eius traditionem ndei Apolîolicæ non infringar. Ini-
quiratis villicum, diabolum puto elle,qui idcircoob cor-
rcptidliem generis hùmani fecülo ifto dimilïus e ft, ytim-
rnanitatem crudeliflimi huius villicifugientes, ad pietâté
Dei fuppliciter concurramus, cuius mifericordia atq; vir-
tutc contra orftnes iûfeftationes eius defenli elle polfi-
mtis.: quandoquidem & ipfe yillicus fub ppteftate confti-
tutus eft Domini Deijilliüs verè diuitis, qui fîcut docet A-
poftolus,diues cftin omnes & lüper omnes, qui inuoeant
eum.Omn'tseninr,qui inuocauerit nomen xsomini,fialuus erit. Dil-
fîpat autèm diabolus facultàtem Domini lui, quando in
perniciem generis humani gralïàtur, id eft, in noftram.né-
cem,qui poilclfio Dei lumus, ficutipfe Deiiilius partis lui
dibtaper prophetam referendoteftatur : Pofiulaame,&
dabotïbi gentes bar editatem tuant, & poffeßtohem ter minos terra.
Etiterum : Quonïam elegitfibi Dominus Ucob, & ifiraelinpoffefi-
fionemfibi. V ide ns ergo Deus in tan tum daemonis audaciam
prorupifle,' vt quoscorreótionis caufa ten tare fûlùmper-
rniflus Fuerat,vlurpaiieri t &nécauerit,comminatus illi cx-
pulfîônem , veimmanitaseius metu vltiônis interminata
îfrângatur. Àtille nequifîimus hominüm mortem quas-
ftumfîium com p u te s,æftuaranxiiis,quôd Dominus ei ôc
poteftatdih dominandi ablaturus cffetjôc quoniamneco-
peraribonUrayult,& petéte mifericqraiam poenxtens cru--
I befeitjätgumentafur,quomodo præüalcat debitores Do-
iinihi lüf(ideft,peccatbrumdebitis inuolutosj non tantü
' aperto prælio perfèqui,fed etiam fub prætextu fallacis. be-
nèüoientiæ blanda, fraude deciperé»qûô magis eosin co~
mos luàsfallâ beniguitatéjedu^i récipia'nt, cumipfoin
dpoc. u
s principium, Hit ehim eft pants viuus yquidecalo descendit,
ôc vitam dat huic mûndo : Et iterum dicitipfe : Qutcre-
dit tn me,etiamfimortuusfuerit^viuet. Oleum verb,bona funt
opera,quae non habentes'illaz virginesfatuae,extinâ;is äni-
marum fuarum lampadibus in tenebtis remänferunt , a
thalämo regni coeleftis exclufae. Animas enim noftras,non
folùm virgines elle in fidé oportet âtquèintégyas} verum
'etiamtotiusboni operis oleumxportare lecumlemper in
vafis fuis, ne iplae in nobis fidei lampades defeétu operum
extinguantur. Namficut caro fine anima-, itafidesfineoperibus
mortua eft, lecühdum lacobi fan äi fententiafjp. Lumen
; quippefideitunterit iüge atqueperpetuum,fi affatim bonörum
operum pinguedmeiiluminetur.Circumuenit ergo
diabolus hofriinum genus poHicitationiDüs falfis, vt
debitüm fidei & operum non cognofcant, dbnec lenten-
tiaDomini Iudicis in inferni carcerem retrudancur, vlquc
ad nouiflimum quadrâtempèr fiipplicia exigendii Quod
autemcentumvalàolei(.idëft,operis ) perluadetin^o..
tranfcribi:¢ü cores tritici(i.c.fidei)cogitin oélogiftta
transferiijoccultior iftâ fraus eft, multùmque fubtilis cir-
cumüentio ioimid,dum retradbs ab idololätria homines
varijs perniciofomm dogmatum inuoluit erroribus, fum-
mam falutaris fidei minuendo,&ab iniquis artibqs remo-
tos bonisqv operibus infiftere cupientcs, peftifero iadan-
tix amore lupplantat. Namconatut fidem noftram & o-
peranoftraàcentcnatibnumero ( perfedlofcilrccr, &in
dextera coriftituto^adfiniftr* partis dolola compendia
deprauare, Apoftolicam fidem finiftro hæretic* perfuafi-
onisfenfiïperüertens,ôc meritaboribrum operup dexte-
rbfümquefad:orum,ad finiftros moresplerumquc dedu-
céns. Quantos enim diabolus à dexterac partis vigörê, n-
niftris monitis, in vitia yoluptatum carnahum relaxaiiit ? I
Quantos débita fpiritualia religiofis operibus perfbluëre
geftien tes,! mcrcede ccelefti illeétosigloria hum anse cupi-
ditathî prîuâuitiVtdextei* partis præmia promilïa non ca-
piarif Vdüm in ipfis bonis operibus nôn Deo, fed hominibus
placcrc feftinant î Vndefilms Dei Chriftus Dominus'
ai^fdpulpsfùôs:monéns, vduftitiàm & eleçmolynas
& iéiuhia;&précatib’nes fuas non ftuderent corkm hominibus
celcbrarè, he'per yitidm iaftantiae, quod finiftiæ
■Matth,i
G
IMatth.,
Luc.n.
Debitu
fidei &
petum.
Dt villtco iniquitatis, Sermo X I X .
Uatth. io.
fjerpencu.
prudenuai
ïfh, 6.
parti deputàtur.merceçlemdeiteræ partis amittererttjait :
Nefciàtfinifirâ tua, quid fàc)àt dextera tua.^ Glare patel ergo,
quàtn venenata prudentia ille ihiquitans villicus débita
religiohis officia de dextera parte in firiiftràm cohimiitct.
Nec illud oeiofum eft, quôd tnaior numerus dépérit Do-,
mino çuidebitüresfumus,exbpéribus oléo figüratis, quâ
ex tritico ad viralis fidei fpecimen comparato. Mihus e-
ttim cùrpis eft, qui a fide reÇla, qùam qui ab operibus con-
gruisdiabqjifraude fubttahitur,Saluatorçteftancé : Quid
mibi dicitts, Domine,T)omine, 0 nobfa'cttüquadico vobis i Lau-
dat veto Dominus non bonitaiemmon pietatem', nonæ-
quitateni, fedàftutiàm6c càlliidam prudentiam villici ini-
quitatis, quôd dolum fuum fubtifj ncquitia çoncinhaf-
(èt. Laudac autem minaciterfimul & prudehter. Mina-
citer quid em, dum ipi'oiniqüitatis vocabulo peflimam
diaboli prudentiam damnât : prudenter àutem,dum contra
aigumentorumèins confilia difcipulos audientes informât,
Vtomni cautela atque prudchtia.tatn 'callidojtarn
nequiter prudentiinimico répugnénr. Ipfcenim letpens
crat inparadifo pruderltior omnibus bellijs,qui protopla-
ftos hommes vénenato morfu fedutftionis occidit. Cuius
ferpéfttis tpjrtüblà ingénia beatus Apoftolus dëpreheii-
densait:No«enimàfiutiaseituignoramus. Vnde&Saluatpr:
EfiotOi in<^it ^pru4epiesi,ficutfvrpenteir&fimfilicèi yt'colutnba:
quod àlijs verbis Apoftolus Paulus edillcrit, cùm dieft:
MahtiJt par ùuli efiote, vt fienfibus perfect t fitls. Prudentes nos
elle Chriftus præcepit,non venenatos : fapientesi non no-
kios : led qui ve té re m peccati tunicam, vt coluber, depp-
néntesin nouum hominem reformemur, eaput nofttumj
quod eft Chriftus, omni diligentia f Onferuanres, ôc pro
eomembraomniaperièquutQribus laceranda tiadentes,
i vt fidesDei,quæ caput falutis ac vitæ noftraf elt, fana Ôc in-
uulneratapermaneat. Quapropter,dileâ:ilIimi,imitemur
; prudentiam villici huius, non perfidiam ; æmulemur a-
I llutiameius,nonfaftemur ncquitiam. Quantum ille in
opere iniquitatis fine noccndi peritus eft, tantum nos ftu-
__ ' 7 W ftolos, fimulquefadeiebrum veftigia lecutùros, né ad au-
ditiônem prbfercndi fermbhis fcandalummens alicuius
pateretur : Né lurbetur,induit,cor vefirutn.nequeformïdet : Au
diflis quia ego âïxi vobis, Vado & venio ad voS,fidtligeretume,gau -
deretis vtiquecquia vado adpàtrem^Uiâpater rnaior me eft.
Hanc habent hæretici Arriâni formbfilfîmam quiftio-
nemj qua ûlium Dei ore làcrilego minorem patrë fuo eïlè
cbn tendan t,iplius teftimohiumprbfei entes,quphiam ait:
Quia pater màior me eft. Excacàuïtéos nequitia cordis eorum,ne ex
antèlatisfermonibuS rationc diôti huius agnofeerent jVel
potiùs ne Vericatem cognitam lequerehtur. Duplex eft in
Chrifto lubliantia,vha propria,alia n oftra, iam fua ; id eft,
vnaDei,aliàhominis; Filins enim Deijekquoeumilliba^
ta Virgo peperitjdeSpiritülànÇlo concepturn , âtque hoc
genere nafcehdi, Verbum carofaiïum eft, & habitautt in nobis,
idem coepit elié etiam Filius hominis, qui in principio erat
apud patremfiliusDei,vtique Deus verbum; Exindeper
mctemehtaætatis , Creator temporum proficit ih virum
perfe«ftum,teftanté Euangelifta : Pueràutem cfeficebàt&con-
fortabatur,&implebatur fapientià,&gratta Dei erat in Ulo. Que
profedlum noftrbprbfçâui profeçiile intclligehs Apoftolus
Paulus aiebat, Doneeperueniamus, inquit, omnes in virum
perfieftuntyinmenfiuramatàtkplenitudinisChrifii : quamquam
perfecta diuini tas, quæ,qu od erat, femper erit & fine fine;
nüllo eguerit incrcmento.Omnia ergo,quæcunquc in hac
duplici lubftantia Conftitutus,vel locutus eft, Vel fecit, vel
pértulit Chriftus,hune omnipoten tem D einaturam,nûc
mfirmam fufceptihominisdemonftrabant. Natiuitas car-
nis hominem monftrat, Deum probatinufîtatus Virginis
partus. Anguftum præfepis cunabulum & obuolutio con-
lucra pannorum, humanam fîgnat infantiam, fed Auge-
lorum voces Deum paftoribus annunciant elfe qui natus
eft. Nam cùm diccret Angelus : Nolitetimère,ccceenm eu-
angehz.9 y obisgaudium magnum, quod erit omniplebi, quia natus.
eft vobis hodte Saluator,qui eft Cbrifiùs Dont intis in ciuitâtè oaind,
0 hoc vobisfignum, inuenietisinfantem pannisobuolutum &pofidîjs
falutaribuseruditi,&omnî prudentia inftru&iatquç t#m inprafept, &fubitbfafta eft cum Angelo multttudo exercitus
armati elle dcbemus,induentes nos ipfos loricam fidei, ôc | code fin .Uudamum Deum 0 dicentium. Gloria in excelfis Deo, &
galeam falutis,&gladiumlpiritüs,&fcutuminexpugna- tf terra pax hominibus bona voluntatis. Deinde Herodes per-
bile æquitatiSjiti quo polîîmus*vt hortatur Apoftolus, o- | lequiturParuulum,fed ftellae obfequentis fulgor magnum»
tiiHia iaéiila nequilfi m i ardentiaextinguere ; ne nos ifteau- ' deçlarat Deum, quem legati vriiiierlônim gentium M igi
tos fuggeftionumfuarum fpiculis vbicunqueconfigat, ne fuppliciter adorantes,coelefti Régi Honorificentiam dcbi-
inermes opprimat,neinterficiatdormiemcs,ne & vigilan- tam oblationemyfticorum muneruni deferébant. Annotes
&armatos ; fi vfum belligerandinefciamuSjinterimar. rum duodeeim puer Iefus in templo àparentibusâhxij$
Prudentes enim reperiunturinterdum Spiritus immundi, reperitur, léd in verbis eum fapientiani Dei ; Docftotum
qqosfiliosfeculi,id eft,tenebrarum filios, Dominus nün- ! çircumfedentium turbæmirantur. Éc, Quipeccatumnqhfic-
cupat, quàm filij lucis,quos Deu s,qui lux eft, inadoptio- citjiec dolus inuenmeftinoreem^dBAptiimam Ioânis quafî
nemfiliorum vocaredignatur, pcrîauacri coeleftis lacra- j homopeccatoraccedit,noftrainfubcorpore fcrimihà ab-
inentarenatos.Vaic in Chrifto, chaniiîme fiii. Imurus. S ed& ib i ftatim naturae diüinipröprietatemvbk
I pa tris eius ècoelointonar, dicens: HictftfiUmmeùs Ûtleftùst
‘ : \ ‘ , tn quo benècomplacui,hun'c,audite. Vt ad hominem diabolus.
J tentatoraccedit : led triumphato diabolo ; ftatim ftlCcê-
j dunt Chrifto tanquam Deo lèruientium , mihifteria An-
gelorum. Seditioneslurentium Iudæorum detlinac frequenter,
vt hortîOjfedlegionesdcemonum (quafî lèruorîi)
Deus,verbi fui fugatimperio. Supra putcum lédetfatiga-
t us exitinere,qiiali homo,fed Saniari tanæ mülieris ocCul-
1 ta référât,quali Deus hùhianàfum mentium pcrfcrutatdr:
De e o , q u o d D om in u s Ie fu s d ix it A p o fto lis : Jj>uU & non lblùmre^rat, ledetiam lauacrb âquæ inarternam
S -.CiiiegO"
uni Aïti*
lOoiuni
formofin.
iîitu Icili-
quæft’iO.
S a f.z .
Dupiez
fubfiaritia
in Chrifto
loan. l.
Luc. 4.
Epk'4.
E1VSDEM S. GAVD
EN T I I BR1XIENSIS EPI-
S C O P I .R ESPONSIO AD
Paulum Diacûnum,
m »
Matth. 4.
pater ni mot
Aï
Ntc ifttitq faéri Ëùangelijlocdfti, cuiusdmeincelli-
____gentia fideli ftudio per literas exigis (Paule fracerj
Cariiis ac fpiritus germanitate chanflîme)pluiima Chriftqs
filius Dei viui de diuinitatis fu® stna Ôc peffc&a cùm patrq
lub ftantia locutüà elle cognofcitur,cùin dicerct Iud*iS;E-
0 pater vnumfiumus : cum S; Phillpporefpoiidcret : Qui
mevtdet yVtdft 0 Patrem 1 cum bcatis Apottbliscomnîüni-
ter loquerctuc -, Crédité inibi,qUid ego in pâtre,& pater in nié eft.
Püfth®çergb&iftiu$mqdi m dic^qui.bMS,^i»«é»;'{ç^
pâtre probauft ôi eius'démellëntiæ ; nuncaliqùidillatu
rus,qubd robuftif iivfide meoq;bus plériitudineihifcichtioe
cumularet<liiHjpiiluu\dubijs<p^rfidis fomenturii blàfphtmi
® numlti arefc, quo|tia»n lcrnib Dei pofitititft iti fumant C
refiurrtftiomm mhkqrum î pt'aùubniuc viidecmi beatos Apo-
; Btbiiàth. Vet.Pait.Tont> 4 ._________ .
vitamfalientis emundat. Emtindat autem fideliterfup-
plicantcm : Aboccultismeismunddme: Nanidicicadeum
inuiicr: Demine da mihi banc aquam, vt nonfittam aw pirn, ar-
dorfi videlicet extin Cfopeccamintim. E(urirfc,fitire,hitiga-
ri.dormire, hominiseft : led quinque panibus quinque
milliaht>miniimfatiare,Dcieft. Etlargiri aquath vitiam,
cuius vrius hauftus bibcncipr®ftet,nc vltraiam fitlat, led
fic in ed fdns aqux falientis in Vitam sternam * non hill
Deleft.htquilaboreterreni itinetisconficitur±velutho-
moj ruifus Idem fuper aquas ambulat quafi Deus. Nam
cumDominUs dilciphlos fuos iuififlet hauigare traris fre-
uim ; donee ipledimitteret tui has, abfcedencibusturbis
alctndi t, tk orauit in monte; Velpere autem cbm iam ha-
uiculiiri medio mariflutftibus iaiftateturcontrario verito
aim mot is, ipfe maieftati$fu<evirtutefubue<ftus ambula-
oat luper tcrgaiquorisftec piantas gradientis tumens vn-
Aaaa i ' datan-
Pfalm.it.
loan. f.
Mafth.6.