p f
confehtiens Petros’diuinimiriiftétijptinceps;^*»«MCC«-
li Cunt,ait, & terra ïgnireconditiJe fuan tur in diem iudtcij & r e tr ie s
butionis. Sèruorum auté fuorum fèrmones obfign'ans Do-
minus, inquit inEuangelio: Tuncfilius hominismtttet ange-
losfuos vbique per terrarum orbem,&congregabuntpecCatores èmedio
iuftorum.&proijcient-ipfosinfornacem ignis.
A. Quidigitur ? annunquamabolebuntur cceli,neèluminariumilloram
erit interitus ? v
B. Eritquidemcreatur*diflolutio,n6n omnimoda ta-
men fublatio,fed mmelius tranfrautatio, quemadmodu
ex Dauide diuino varedifcimus,in huric modum canentë:
Ab initie tu Domine terram jk t td a jfi, & opera m anuum tuarum
oeeli jk n t : ipfi intereunt, tttautentpertnanes. Et r u r fus de reger
necatibne fubijcicns, inquit: Etomnes v t v eflimentumvete-
rafcertt, & velut pallium circutnuolues e o r& mutabttntur. Defi-;
cientibus igitiir vitra cceleftibusaquis*omniafimnl lique* ■
(cens abundantiaignis. nam ftella cadent,vt devite folia,
inquit eximius illeintervates Efaias. In cathoîfcis autem
epiftolis Petrusinquit, "Sementa afiuantiafolueritur. Quod
auté ad melius,-Sc in ftatum deinceps non amplitis defitu- •
turn omnia corrdboranda fint,tractit ram prafen tiuin qua
futurorum diuinüs iilevates his verbis-: Emittesjpiritu tmm
& creabuntur,&renouabisfacietn terra.
A. Num & mare definet aliquando in conrammarionç,
Cütntam magnara:Ôt ?fium eriarâi vitra coelëftesaqua? de
qüibus inquit Deus, Exiftat inter aquamôc'aquam firma-
mentüra.^ • r ;
B. Atqui fatïs,vt apparèr,ab ëfcnnio Efàia do cemur.Wa-
redéficëre &ëuanefcerein c«tfummatioûei Ioquitenim
ad Deum faniâus iÜeÿàtes: g u fd it is abyjfo de folabe ris,&flu-
tnina tuajtccabo. Intclligantur auté metaphôricè. Abyflus
quidê maliti* diabolùs, flumina aurem exipfoôcin ipfum '
fluentia damones : quando iljius quidem.alluuiei nobis
lierifcrâ eft,hi verôfluéluum inftareleüantur&femperin-
fultant'nobis per téntâriones.Porro naturam aquaru creator
condidit,qua {olümodo fuflieeret vmuerfi hums con-1
ftitutiorii. Nbnfolum aütemad refrigerium Vitra munda-
narumaquairum referuatumeftfirmamenturoiféd ôcflam
mamDeus-ôc luminarium adinferioratnittit^propinquo
iuo corpore futfum tendenté ignem ad infëriora Cegens,
&intadiosdiffundensreflexionem, perindeacfî lampa-
dé in manibus noftris ténentes, fupernè premamus flam-
mam tabula vel patella, & in radios ac «aculàtiones fran-
gamus. Idoirco fiïblimem folem fecit ipfo prior fol Chri-
ftus,ôc hineaftiuum, illinchibernum ortum,ne diutius in
eodemimmorandotraûu, corrumpattir circumferenria
fîrmamenti vaut aliqua pars orbis comburatur.
A. Quidnam igitur ftatüendum de aquis vitra munda-
nis ? num limites raarinis funr,araar* Ôc falf*,ô^;caues, &
mu&ofa?
B. Dimidium eft vniuerfe *qu*> id quod fapernàs In
partes eft fècrecôm : excepto,quodnon habet nimium ilium
amarorem, aut grauitatcm aut foetorem, qui eft in a-
fuiftfs^efluens perftumiha atque torrentes. Propterea \\-
lud neque exundare poteft, dum quod ex fe eft, in fe reci-
pir: quemadmodum docet rerum diuinarum peritus ille
Solomo : Tluminaiunfta in mare tendunt,neque mareimpletur.
Marina rurfum non atcenuatur propter retributionequx
fitefupernis, quia id quod feuaporauit per folem audum
dcftillat ccelitus, & exundat perrorem exhalationuaeris
cottide furfum teiidentium excrefcens j vt fit in cubis bal-
neorumperaeris euaporadonem madefadis, & viciffim
guttas in folum dei'jciendbus. Edam fiepenumerovidere
eft aeracraftum ex mari,ibndbus,&fluuijsexhaiare, qui
nihil aliud, quam aqua videturefle.
A. At quomodo ex mariporeft efle fontana aut potabi-
lis aqua,cum ilia quidem amara &falfafiti hae verb dulces,
■6c potabiles,& paullo leuiores i
B. Nihdborumofficere poteft i)s, qua ha den us did»
funt.Nam per expreffionem meatuum & obl’iquosexitus
m feacuriendo, pondusilludcura amarore depomtur i 8c
falfugo extenuacur, veluti fi vinum aqua miftum fuper
ipongiam vel purum pdhem fundatur, vinum quide tan-
qbam crafliusinter panismeatu^ retinerurjaquayerb tan-
quam magis renue quidda 6c pellucidum, per meatus ex-
colatur. Idem oftendit oleum aquae miftu fiipra materias
praedidas fufu-m.Nam hie etiam quod pinguius&craifius
eftfemanetjeo quod magis eft teni?e trafeunte acbxcreto.
A, Quod fires itafe'habet, quafe non vbique aquade a-
byflbfijrfumtendit,'fedputeos fodientes haud vulgarem
fufeipimus laborem,interdum &miferrftnam mortem ?c-
portantes,in fodinis obruti ?
Bf Itnmo verofimiltcer ex piiteis conjjcere licet, fonta-
nasaquas ex jrfjyflaeile, per laxiores finus terr^redditas.
Namproculexabyfibtendetues, & tortuose per meatus
manantes,feruid« fa d * amaritudinem amlt tunt,& falfu-
ginem’deponent^jduleefeunt. Porro putealis, vt par eft,
grauior&fubfalfa-, ^parupotabiliseft, propreteaqubd
fuqdum abyflo propinquum habet,& tanquam cadus aut
dolium innatatabyfrb^Quo fit,vt propcerpropinquiorem
adfeenfum, Scfercuiorem exitum amarain aquae marina
falfiiginem square nequeat, fed medio qupdam mado
adfeda-fir,grauior quidem quamfontana,marina leuior.
A. Quomodo ferunc infiiblime nubes marinamaqua?
aut quomodofublata no mox efturtditut interram ? quomodo
item in quibufdam loeis pluie, in quibufdamnon
pluit?
B. Audi de Deo canentem 0 auidem xQuicongregat quafi
vtrem aquasmaris. Alium itemdicentem: Qyiligataquam in
aereis nubibus. Ante hos autem Iobus eertaminum diuino-
rum magifter,turrris&propugnaculum inquit: & nonefi
ruptanubes fubipfav fcilicetaqua. Intelligatur autem idem
etiam de deificat* hitmanitatis Scruatorisadfumptione.
Nubes enim fubijt Tub pedes eius,non adiuuans afeenfio-
nem: fed vtoftendereturilium efie, qui per turbinem&
nubes olim quidem ad Iobum,poftipium verb ad Mofem
locutus eflet, impletis veto nubibus velut vtribus autfi-
phonibus, loco vinculi, aut digiti, aut fiphonis premendo
retinentis aquarn,diuinumipfisincumbitmandatu,per-
inde ac mcrcatotes faccre folent, cu dimittunt in profun-
dumvasfiphoncm, eocji impleto,oppofitopolliceredu-
cunr, 6c per totam domum quafi per mundum ferunc ple-
nasquafi nubes,&refertur in vfus aquafiimpta,prout Yi-
fum fiierir ei qui haufic, idqi per impofitionem 6c fubtra-
dionem digiti.
A. Cum omnia ptimum continerenturaqua, &abyfli
tegerentur, vbLcongregataeft,&quoconceiIic>dicente
Deo ,Congregeturaqua in congregatiene vnam,&appareat aridai
B. Vniuetli effebtrix ilia diuina vis quando conftituit a-
quam fecernere ad congregationem 6c locum vnum: mox
ddocumipfamrecepturucondidit. Nondu.n. eracillud
extra Gadirafitu mare, neque magnum illtid quod exhor-
renenaur* pelagus,quod Britannicaminfulam 6c Hefpe-
rios Iberas ambit: fed codica rune diuino mandaro cerra
regione.adipfam fimul aquaru multitudinescdfiuxerunr.
A. Eftne vnum marc fiuecongregatio,vel mult*?
B. Vna quidem eft congregatio, tocius elementi, plurcs.
qtra marina. Nam illamqtüdem non attirigit fubteripfam
currcnsfofhancautc perpetuo fuo fplendore permeans,
përVapores haurit & fubuehit quidquid omnium dulcif*
fitnum & potabile de fluminibus 6c torrentibus in mare
excernjtur. VidcmiiS enitwûepenumero regiones aquarS
copia inaeceiïàs vno metidie aridas &ftccasifclinqtti ; per
vapores aqua feparata, & pe r eleuationemnubibus im-
fflifta,vndè rurfus tërrae quafiex ipongijs exprimitur, & in
pluuiam conuertitur.
A. Nura igitur imbres ex mari fuppedirari nubibus, rut-
fus foper terra difperguntur î Atqùi quomodo poteft tait-
tum pondus & multitudo aquarumin nubes fubuehi ?
B. AudiDauidem de Deo canenrem : Adducent nubes ah
extremitateterr&Julgurain plttuiamfecit.Aîms autem prophe-
taram inqiiit; Quiaduocataquam maris,& effunditipfarhfuper
faciem terra,Dominus Demomntpetensnomen ù. Nam comfao-
ne nubium per vcntos iinpullarum, quaepluuiam ferunt>
fulgura fiunt.
A. Qijomodoverà, tum tam multis annis exhauriatur
per eleuation.em pluuiarum,&omniùm partieiparionem,
non deficiraquavclfonrana,vel màrfnaï | -V
B. Aqua fbnran a non déficit ex mati rcddica, & in id / veràparres principaliores. Nam ftagnaqtiæ ad Ardum,
_______________ . ____________ •________ flequas
&qu*cunque ad Graci* fpe&antur mare -, quaqué Ma- gemînet terra berbamgraminif, qua feminet femëh féctindim ge-
cedoniam,& Bithyniam,& Palaftinam obtinent,congre- I nus &fecundumfimïlitudinemfuam)& lignumfrùtliferum, cum
gationes vrique funt, quas multitüdinem aqua habere infefit fernen fecundumgenus: cumran?en videamuS multas
nullus cbntradixerit.\non tarnen pfoptié maria efle dici- j plantas prorfus infeugiferas ? qua neque fernen habenr.
nuis -, licet propewodmn cum mari ob amaritudinem 6c Quemnam enim’ fruotum habet al nus ^ ut abies,autpinus
fâlfûginem m ifts fine, qualis eft Afphaltites lacus in Id-
d*a,ôcSérbonites interÆgyptum & Palçftinam.ad défer-
tum Arabicum extenfiis, îtemqi Hyrcàniatfi & Gàfpiam.
Et videmûs ànonhuUisïpfos d l’e deferiptos. Oportét enimateendere
deferiptionib, Geographicis èprumqui&
viderunt,^: feitu digùàs res memoria prodiderunt; Nam
occulte confèruântur inter fé&coniuriguntçr vno eoque
niaximo mari': quemadmoduiri rùbrum déclarât mare,
partefuperiorecumGadirico occulte coniunârum. .
A. At quomodo congregationes aquarùm maria vocauir
Dominus ? "W
B. Sinüsquifeturidum fuas fpeciesà circumiacente terra
comprehenfi func,maria Dominus appellâuir. Hoc eft*
mare Boreàle, mare Aufträle, Eoum mare, & Hefperium
marealcefum. Praterea pelagi huiusvelillius peculiares,
appcllationes, pontus Euxiiiüs, & mare Hellëfpoiuicum,
Ægaum & Ionium*Sardoum pelagus, & Sicülum altetu,,
&Tyrrhenicum,&infinita tnarium nomina, qua vt â no-
bis cunbtarecérifèancurjprafentis non eft teroporisv
A. Quare Moles in prihcipioGenefis teiram nomîhat,
inde rurfus aridam? Annon enim aliud eft arida, & aliud
terra? ‘
B. Nihil oninihomihi videtur ab arida difterre terra :
verum necaufàmàrefacie'nditribijecemusfoli ,antiqüior
rem folis orcuariditâte terraqpifex Detis deelaratiit, mox
âprincipio defipientes ab ea vanitatereiiocans, ne folem
Deum fâcerent.
Qmdeft,quodMofêsiriquit:EtviditDeusqubdejfet bo- \
num ? Quomodo omnium præfcius poftquamteciÜec, vidit
quod bonaefletlux? Nam fi hominesantequam quid
faciant,fciunt bonumne vel malumfifefuturum qiiôd per-
ficitur, quomodo DeuS poftquam feciflèt, tune demum
vidit quod ëflèt bonuin,quafi nô praeognolbens id quod
fa^tuf us erat ?
B. N o n höcvol.untiftaverba, delè&abilem maris ad-
fpebtum Deo vifum fuiflè. Necenim opifex rerum intue-1
turoculis pulchritüdinemcreatoru: fèdineftabili fapien-
tia contemplaturea quafiunt, qui ad Hieremiam inquit ;|
Antequam teforniurein vtero, noui te ,& antequam egredereris ex
albo materna fanCtificaui te. Ad Nathanaelem autem
quani te Philippus vocaretcum ejfes fubficu videbam te. Qui dicic
Abraham©; AdtempusilludhabebitSarafilium. Iudæisl
autem, Ante Abrahamum ego fum. Pulchrum enim fpeâacu-
lum mare albicans, cüipfum conftans tenet tranquillitas.
lucundum item èft,quando ad auras matutinas horndum
dorfo purpureo caruleove fpedantibus obi jcitur, neque
violènrer propinqua terra pulfat, neq-, penitus quiefeens,
fed pacificis quibufdam amplexibuslitora fua.falutans,ad
femeripfum refilic. Pulchrum item,quod diuinum^praccptum
reueretur, Hucufijue ventes,&nontranfgrcdtêré,fedtn te-
metipfo collidentur tuïfuâus. Idemadtcprehenfionem teme-
ritatis ftoliditatifqi noftr* indicum fib'i metum often*ir,.
ne paullülum quidem flivftibus vitra cerminü excurrens
confpicuam licoribus lineam imprimens,quafi linguamadat
ne tranfgtcdiaturterminum mandat! diuii)i. Pulchru
quoque,quod cum fluminum fit mater,ipfiim eadçm rut?
fusfufcipitihincquidem quafiinlucem proferens, îlimc
veto recipiens quafi hofpites.Pulchrum vcrô,quôd &plu-
rimum inter fe diflitas continentis tertas ôc vibes per fe
cbttiungit,acferensinfiiafummitate naues, nullumqué
prabensimpedimentum nautis , partim quidem nautis,
partim verô cateris commercium'prxbet. Sed & eorum
qua ignorantur,varia cognitionis beneficium largitur, &
in rebus neceflarijs fubuenic indigenribus, exportandi 6c
viciffim reddendi commoditatem ciuitatibUs praltans.
Non tarnen fie 6c de Deo putandum eft, quèd bonum vel
pulchrum 6c iucundum illi vifum fit mare : fëd bonum de
quoibi habeturracioneopificij iudicatur. Adeundémo'-
dum 6c de luce ÔC catéris exiftimandum eft.
A. Quomodo fcripfirMofes, quoddixeritDeus, Profiluèftris,
aut arundo? Quale item ferüën habet allium,aut
rdfà, aut crocus, aut vins, aut alia innumeta infrugifera ?
B; Si q.uis diligenter ôc accurateexplicet tes diuinas, in-
ucniet omnia abfque defeâu diuina voluntateproduira.
Alnuseriimffuiftûprabetinramisad vriiufcuiuiqj noftrû
neceflîcaté: folium repofitum facit ad nutrierida in hyeme
pecôra : ex fruticanteftolone oléum quodpræbetur infir- J
mis,quodä muleis oleum aliii nuncupatur. Vice dure fèmi
nis raipi alni defoflt radices agü nt. Ad eundem verómpdü
6c abiesjóc arbor pifcea ramdfeulis 6c deffablis furculisge-
nus augent.Rofaaute.aut allium,aut crocus,partim quide
ad odorisfragrantiam cohducunt, partim vt cómifcean-
turdegeneranti vino ficcra potoribus, vnguëntarijsitem
ad eonfieiendöartificiosèfufïituïh,Öc medicis ad coilyria,
in cibó fiimptüm.Sed &aquç pötöribus aquam ihnoxiam
præftànc. Arundo vero ffuótüm'fert -, coraam quidem ad
ipongias.réliquü vero ad inftrumenca fcriptoria. Vtrumqj
autemfadicuiirfuppuHulatïonïbusgenus augenc.
A. Quafe quafi naturaliter coherent cü bonis mala,cor-
ruptibiliacum vitanoftraiçumtritico zizànium,Ôccicuta:
cum rófisfpina: cüm caterishutrimëncishellebotum , Sc
aconimm ,6c maadragbtäj ôcfuccuspapaueiis, qua nofträ
vitam collunt ï ,
■ Si Nuifijgiturreliiftapro vnfibusgratiaru aätiörie,crime
intenrabimus opifici;quod quçda nobis ad dicrimen.quç-
daïnveióvciliter nafeuntur îAutnoureputabimusillud,
quöd nö opinia propter ventrem noftrû conditafunt? At*
qui nobis quide dëputâti ciiu omnibus in ptomptu & co-
gnitu faciles funt. Vnumquoduis vero nafeentium pecu-
liarem quandam in creàtione ratibné implet. Ne .n. Jade-
ret venenatus taurin us langui?,non debuit id animal pto-
duci,vel carere fanguine, cuius robore in ra multis indiget
vita noftta? A tqui ad cäuendapemiciofatibi ratio .fiifficit,
Annon enim oues & capra noruntrefugere qua vita fua
perniciofa func,folo olm^iiu noxiadiiudicantë? ? Tibi auté
cui ôc ratio adeft, 6c ars medicina, qua quotkeft falubre
fuppçdirat, ôc pracedentium experienria, pefnicioforum
fugam fuggerens,diffidieerirdeclinare moftifera? Nihil
autem horum inutiliter aiu abs re natum eft,fed aut nobis
aut pecoribùs ad vtilitatem tnbutum. Nam cicuta quidé
fturnipafeuntur,helleboroverocoturnices,vcriufqueno-
xa immunes quadam dilpofitionenatura. Permandra-
goram autem lomnum infirmis inducunt medici. Succo
papaueris corpotum vehementes dolores fopiunt; lam
vero 6c cicuta quidam rabiemappetituum fuftuleriint
belleboro multos diuturnos moebos excirparunt. Qjiare
quod putamusinimicum efle noftranaçuca , id tiobisin
augmentuna gratiarum aétiönis acceflit. .
A. Quare de herba & aiboribus, Prógerraihët terra,in-
quitjde pecoribus autem ôcbeftijs Pt oducat ? An non ali-
quam diflonantiam habec,vtrifque ex eodem prouenien-
tibus ventre ?
B. Quando quide germ in a Ôcfru&us quotannis germi-
natura étant,& in terra remanfura, inipfàm, velptm finu
matris defluentibus flonbus definentia,Sc ex ipfa rurfu&e
nafeentia: animalia verp femel ab ipfa produâ:à,nonam-
plius ex ipfa, fedàfuccëdentibus procreancur.
*A. Quarenon coelum tanquàm primum afecreatumex-
ornauit, fed eius qua pdft illos condita e ft, terra priorem
curam habuit, cum tamçn fecùndû conlequentiam srea-
tionis deberetadditafuifle coelo primiim exornatio ? .
B.\ Pröptcrenrorê de multitudirieDcorum, qùioriturus',
erat y qui eciam nuricapud multos obtiriët j quiSolem pro
Deo côlurit,cû nodtu ad illins ocCàfum lint impijmc çxilti-
marentùr fruâus calore Solis produétos a terradigeri, &
nö ab omnium modératrice diuina potentia ynumquôd- (
que petfici âd eam^qua ab ilia definicacft'maghifudlnèm. ‘
: vel etiam,ne auiftorc & pâtre lucis Solcm putarent aliqui.
cam ob caüfam terra prius.quÜm ccelutn,eftexornatum.
i A. Ecquare non die primo, abyflo adhuc obtincncc coe
leftia,