A
Ficus infill
humó
rem no facile
defcrit.
etiam (ira-
dicicus ex
cidatur.
Vero affi-
nior illorü
eft fernen
bis emen-
ces& ven-
dences è té
plo extur
bafièdicüi
lèmcl lub
B
initiüpræ-
dicatiunis
cuius me-
minitlonfubfi
n, cuius
mention!
ficiunc tres
reliïjuiEu-
ipgcliftx
quam qu
(cmel can
u Iudç
Ta fua mal
i obftin.
ti, &ado-
i mnem ad
monfriont
fiicdi &
duri.c
tfc.yj.
Hier. 7.
Dominas
I udços pei
EÜàiam '
cufàr, Iele
que à Dei
veuille de-
monrtr.
CurDoni
nus,etnen
tes &ven
dentes in
cempjo la-
trones vo-
cet.
Chriftus
vehemens
& feuerus
in eos qui
D
vendebant
Chrifius.
Dominus
anteconfti
turn morris
8c cru-
ci f tempus
yäriis m o
dis & me-
diis Iudæo
ru, infidias
euafic.
Cur Chriftus
fiepe
humains
præfidiis v
H Iudæi aua-
ritia,& 0-
dio pror-
Iusocc«t-
Ce exiftimarent, fed alio ilium fpeétafle animo pertraéfârét, 1
arborem, quam folaincrepadone ftatim extingueret, eiuf-
modi felegit, quæ infitam humilitatëm nonfacilè defercre
foler,etiam fi radicitus excidas.
Et turn introijjftnt in templum,coepit eijeere vendent es & emetes.
Haxipfâ etiam Ioannes exponit, verum fubEuangeliifuii-
nitium ; Marcus autem, (vt Matthæus & Lucas quoq;) fub
finem. Quaroobréptobabilcfit , idem illud hetoicü Chri-
fti faétum, diuerfis cçmporibus bis accidiflè, poteftqj fen-
tenda hæc non modo ex temporis radone,yerum etiam ex
verborum qualitaceconfirmari.
Sunt tarnen quidicant,très Euangcliftas,dumChriftiadf
Hierofblymorum ciuitatcm afcenfiim, eiufdemq-, in tem-
plum ingrefliim defcribunt,accurataj:emporisradone mil*
fa, rem ipfâm tantum perfecutos eflè : Ioannem vero, qui
hiftoriam illam cæteris diligcntiùs enarrar, lacis apertè infi-
nuâre , Chriftum Dominum ea primo afeenfu parraflè,
quæ reliqui paulo ante mortem contigiflè commémorant.
At multo vero credibility fit, Matthæum, Marcum & Lu-
cam compendium feéhtos, primum afeenfum, & in tem-
plum ingrefliim præterm:fiflè , tantum autem pofttemum
attigiflè i atqueideo duos, autfortèplures in vnum conflaflè.
Aggrauat aptem ludæorum caufam non patum quod
Dominusidemfa&umfomel iterumque repetens, ipfini-
hiiominusinfuaillaartecaùponaria, &infaminundina-
cione obftinate vfque peiftabant; ipfumque veludDeiôc
legisaduerfarium, inique criminari vfque pergebant, cum
hic tamen fummam illius erga Deum reucrentiam & ze-
lum , fitmmamque eiufdem poteftatem velutiexeuidend
quodam argumento meritô difeere &' colligere debuif-
iènt. Videbantenim omniaillius didta8cfà<&i, omniex
parte inter fe confpirare & confondre. Verum tantum âb-
erat, vt perhæc illi placareritur, autperfiiaderentur, vt mâ-
gis quoq; infànirent,&indignarentur.
Nonneferiptum eft, quitt domus meajomusorat'tonis vocabttur î
Chriftus Dominus muri loco äpponit illis Efaiam, qui eos
acculât, quo vel hac fakem ratione, animi illorum incendi-
- am nonnihil reftinguat,fefeq-, à Deo veniflè, omnibus planum
faciat.- \ . *
Vosfecftis earnfpelancam Latronum. Saluator nofter nego-
tiatores ilios, propter prædacorium auaritiæVitium, Latro-
nesvocat : fiquidernquæadlâcdficiorum vlumnecefl'aria
eran t, hæc illi in turpis quæftus mareriam vertebant. Alii e-
mmlucricaulàvenditabant boues, aliioues, aliiturtures
vel columbas,alii aliud. Nonnulli etiam ereâis menfis rem
numrriariam tra<3:abant,hoc eft, nummulos ærifve minuta
luçelli caui^cum nummis grandioribulve numiftnatis per-
mutabanr. Multo autem leuerius, mulroq; terribiliusJioc
Chrifti fa&um euafir, pofteaquam non fermonis lenitate,
vt folet.fed vérbere vlus i vendentes è templo expulit,men-
fafq-, numulariorum euertit.
Quo audito,principes Sacerdotutn qturebant,quomodo eum per.
derent. lntelligebantenim, adfopeitinere, quæabillofa-
(ftafuerant. Dominusitaqueab hofticus vndiq; obfoptus,
interdum quidem per medium illorum inalpeâabilistran-
fibac ; Nonnunquam vero omnibus confpicuus, viqua-
dam occulta prægnantem illorum noceudi cupiditatem
comprimebat: Hoc autem loco multitudinis timor Sacer-
doium principesimaleficio abfterrebat. Nam ne oecono-
miam focundum carnem devericate fulpedlam redderer,
auc fidemilli abrogaret , non omnia fomper fupra huma-
nam vittutem, 6c naturam faciebat,fod quædam tantum.Illi
autem neque propter plebis in Chriftum ftudium mode-
ratiores,neque pet Prophetarum de Chrifto otacula & te-
fti monia prudentiotes euadebant , verum in lua cæcitate
obftinat è vlq; perftaban t : vlque adeo malida & auarida illorum
animos fomel 8c fimulimplcuerant,& ad Chrifti cç-
dem accenderanr.
. Et cum vefperafaft/t ejfet,&c. Præfons Eu angel i fta quid po-
fteco die accider c,accuratius exponit : Scribit enim cum fo-
quenti luce ex fuburbiis ad ciuirarem reuerterétur, difoipu-
los fictim radicitusexaruiflè animaduertiflè. Matthæus vero
exaétam temporis rationem m it t e n s ficum ,'cuimale-
dixerat I e s y s , ftatim exaruifle aflerit , eaquedecaufa
Ê
ïicus fta.
PW quidc
«aruit/cj
tes hæc n
ftàtim ab
'Apoftolis
iffladuct
fà fuit,
Diuina
fp'diujj
efficax rebj
viuificâdis
& OEortifi.
candis.
Pçoitenu'a
animi
;ditiâ parie
F
QuodApoftoli
ficum
arefe.
ââ admi-
rabantut
fiibito ex
fidei imbe.
cillitate
Apoftplos lupra modum obftupuille. Verum enimUero
licet mox exaruerit, ipfi tamen tetn hanc non ftatim depre-
henderunt, fed poftero démuni die. Eft enim vis dîuinaef-
ficax &expedita,cum in viuificandis iis, quæ emortua iace-
bant, quemadmodum ex iis cognofeere l i c e t quos Chri-
ftus Dominus ex mortuis ad vitam reuocauit : tuminex
tinguendis rurfum illis,quæ vita præd.itaerant •* vt patet hoc
loco de fieu. De præpotenti hac Dei virtute in viutficando
8c mortificando, alicubi ita proditum êxtat : Ego occidam,
8c viuere faciam: Ego viridelignum deficco,& aridum tut-
fum-virefeere facio.
Cumftabitis ad adorandum, dimittite , f i quid habetis. Sen fus
eft, vt animi munditia^ quam verapoenitentiapatit,vobis
obtingat, veniamque peccatorum confequamini, per gta-
tuitam iniuriæ ab homine vobis illatæ condonationem,
viam vobis ad D e v m munite,anfamque , vt veftras vobis
noxias gratuito condonet , illi offerte. Per hæc autem
Apoftolos in fpem erigit, quafi dicat : nullam vnquam
repulfâm metuetitis , dummodo orationem puram fide-
que munitam obtuleritis. Nam quod de fieu fubito arefa-
âaplurimuroadmirabantur , id non proueniebat ab excellent
i aliqua fide, fed ex fidei imbecillitate. Neque enim
*opus illud magni alicuiusponderiserat, fi Dei vittutem
fpeâes. Quia ergo diuinam illius virtucem non fatis explo-
raram babebmc, propterea ab incrednlicace, qua cenebah-
tur, racicë ilios abducere : nec non quantum fit fidei robift
o ftenderecon tendit.
Et cum ambularetin templo,&c. Quandoquidem figna illius
falfitatisinfimulare non poterant, obidcauponanti-.
um , &nundinationemintemploexercentiumcxpulfio-
nem in medium adfètunt , quod autem diçunt,eiufmodi
eft : Sacerdo tione fum m o ini tiatus es, vt tantam tibi poteftatem
fumereaudeas? At qui Dominus nihil fecerat,quod
vllaprorfus cum arrogantia,aut temeritate coniunéhim effet.
Procurauerat autem ea tantum, quæad fâcriloci ordi-
nem quam maximèfacere videbantur. Attamen ,quoda-
liud nihil, quod obiieerent, haberent : illud quod d ix i, in
noxiam (raherc conabantur-
Et quidem cum negotiarores^ templo eiieiebat , nihil
aufi finît dicere, propter miracula, quæ, vt Matthæus narrat,
tum faciebat : At vero vbi denuo ilium in templo con-
fpicati funr, ftatimnonabfqueincrepationeeuminuafo-
runt,tàntum non eiufmodioratione ipfi infulcantes: Cur
tu id prohibereaudes , quod nullo vnquam cemporenOs
inbibuimus ? Cur nôftram in facrorum adminiftratione in-
curîàm répfehendis î Cur publice, quafi circaëa, quætem-
pli fânôtimoniam 8c religionem decent, négligentes exitc-
timus, nos confundis ?
Baptifmus loànnü de ccelo er at, anexhominibus'i Si Iudæi Ioannem
tanquam virum fanéhim & veracem recepiflènc,
confoquens erat, vt illius de Çbriftô teftimonium quoque
recipercnt.Illo autem fomel admiflb, vnde Seruator poter |P 1“ 1'*
ftatem illam acceperat,ignoraré non porcrantj ob bocetgo- r '!ît^aoe.
dicit : Interrogab'o vos,&ego vnum verbum,refpondèmihi,&du am |^ut p0J
vobit, in qua pot eft ate hac faciam, hoc eft, fi Ioannem Baptiftam j H
teftimonium de me perhibentem receperitis,haud aifHcql- ftatem il-
ter,quisegofim,intell'getis. • ' ||jus ,gn0.
Cæterum cum C h r i s '! v s D o m in v s deloannis , j^ureChri
Baptifmo interrogat, de gracia 8c fânôtimonia, qua ille præ ftus delà
cæteris mortalibusornatus erat, interrogat. Ilia enim vna Baptifmo
erat, quæ eum venerandum, & teflem fide dignum.omni-
que exçeptione maiorem, apud pmnes cfficiebat. Exponi-
te ergo mihi, ait Chriftus ,exDeone erat Ioannis Baptifina, * auâori-
an ex hominibus ? Quod autem ex Deo cflèt,id ip ferner Io- täte
annes iam dudum ante planum fecerat, omnibufmeffica- rogat- .
citer perfuaforat. , . , . ,,,v ■ /. : y
* « M fàti defo*
Etrefpondentesdicunt : Nefcimus; Hærent hic miferi, & Iftaptilîn«
quid refpondeanc prorfiis ignorant ; Nam fi conceptam ! meuoÿ-
de Ioann e eiufHem que Baptifinatevetitatemliquidopro- p.,r*2 j
fiteantur : ne teftimonium , quodCHRisTQdederar,
ftatim ab omnibus verum extitiflè deprehendatur ^ adec-
quefuamipfi^perfidiam cuntftis moxpatefaciant , veren- |
tur. Siautemex Deofuiflèinficientur , neingrauem tö- 1
tins populi offenfionem incidant, merico fornudant- A b \
commodaque refponfioneexclufi, ncfcimus,aiunt. Ad quæ
illico Dominus:
fpan.i. ■
Auaritia.
ftirpelu- -
inualiafK;
liulmodi
[enebr* e-
[aatjqujb
iemplua?.
obfcuraba
fur.
huid per
iiieam de
[ni See tut
1er vine*
èpé.quid
G
fera per
itrcular 8c
acum 8c
jmirn,&c
Jgricolæ
jacerdotes
IlegisDp
rotes.
priftp in
«ia & _ !
®cuolcn
cum lu
Jp'd'defi.
purper
pros
»pater
pîc ad ei
indiiDi,
nos yi^
Neque ego dicpvobts, in quapoteftate hac faciam. Cumina-
pertp.fit refponfiim dare vos decretäare, non quod verum
jgnoretis, fed quod verum dicere non vebtis : Nequeego vobis
die«,air C hRis t v s , /»£«<* poteftate hac faciam. Non refpon-
dec aute.nefcio.fed rcfpondcr.non dico, quafi dicat:Quan-
doquidern compertamyeritatemagnofceredefugitis, neque
à oe t quoque vllam refponfioncm feretis : etli alias etiam
indigni ficis,qui de me,quis fim,audiatis: Siquidem tc-
ftem ilium, qui in teftimonium venerac, yt teftimoniu per-
hiberet de lumine,nonrecipitis. Enimuero fi iuxta Illius te-
ftimonium me veram illam lucem eflè ctederetis,intellige-
rctis vtique.me iure tenebras àcemplofubnjouiflè.Ec quid
enim aliudfuntauaritia, 8c turpe lucrum,quibustemplum
featet, quam tenebræ,quæ bonum>& honeftum cerni non
finunt.
C 4- p v t X I I .
E T ccepit ittis in par abolis loqui,&c. Parab ola hæc indicat ,Iu-
dæos non folum in Ioannem, -cæterofqj Prophctas ingrates
extitiflè : verum in ipfiim etiam Dominum. Etenim
àforuis fæuiriam exorfi, ad Dominum ipfumiæuiendopro-
grefli flint. - Quare etiam iure optimo proforiptionem illis
vaticinatur. Vmeæ aucem nomine Ifraelem defignat(hinc
enim apud Elaiam diletftam vineamappellat)perPatrem
vero fiimilias, D e v m .
Et circumdedii fpe.Hoc eft,diuina cura 8c prouidéda mu-
ninit illam. Q^aprop.terDeus apud Propbecam.Efâi.fopem
fofè à vinea abiaturü intcrminacur.Per fepem ergo diuinam
cuftodiam,coeleftèque præfidium fignificat.
Etfodit in ta lacum,vel,\t alius habet,torcular. Per torcular
autem ahare: per laçum vero vas,quod corculari tubiicicur,
expri mi t. Cuiufinodi quidem vas in.tcplo erac illud, quod
hoftiarum iauguinem fubteraltare excipiebar. Per turrim
auté, templum illud auguftiffimum, 8c apud omnes morta
ls longe celeberrimum dénotât.
' Et locauit earn agricoles. Hoc eft, furnis Sacerdotib us,& leg's
Do&ori bus.
Etperegrèprofeäus eü. H oc eft> temporis fpadum,quantu
fat erat, yt fructum facerenc, illis indulfit : quern etiam, vbi
peregrè denuo rediiflètiiufta redone exigere poflèc.Hçc aüc
iecuudu propoficu paiabolx fcopumjiuxta quern filius hoc
loco inducicur,de pacte propriè dicuntur: Quandoquidem
inçarnatiô non Parris,fèd Filii eft propriadneerim fermo de
Patrefamilias inftitucus, Fil iu m à Parce non foiungic ; liquidem
per ipfiim fàéfca funt omnia.
Et mißt ad Agricolas in tempore feraum, &c. Poft hæc feribit,
triennium illud referatur : vt quartusaduentui Domini nb-
► ftri aflèruetur,& non tertfus.
Coloni autem dixerttnt -.Hic eft hares;veniteocctdanm eum. His
verbis parabola nefarium colonorumfacinus aduerfusDo-
minum fuum ob ocufos ponic : Etenim cum veriflîmè ad
femiflum^ hæredem efle intellexiflènt, poriùndæ hære-
ditacis fpe incitati, maiorem crudclitatem,maiufquc piacu-
lum in legitimum Dominum fuum aufi flint, quam antea
vnquam in illius feruos. Ec quödnam illud î Vnicum ilium
legitimumque hæredem, hoc eft , coeleftis Patris Filium,
im maniter crucidarunc, trucidatumque extra vineam abife-
cerunr.
Et eiecerutit iUum extra vineam. Colonialli Chriftum extra
vineam,hoc eft, extra templum & ciuitatem eietftum jocci-
derunt.
Quid ergofaeiet Dominus vinea ? Veniet& p erdet colonos. Hæc
focundum parabolæ feriem, ad Filium referti comodè non
poflunt , tamerfiis quoque vnà cum pâtre de iniquis foruis
fuppliciu m exegerit ; fed ad patrem.
Perdet colonos, & vineam fuam dabitalijs. En quod ludæorum
populusin Romanorum ius ditionemq; deuenerit:.id
non tarn Romanorum , quam vindicis Dei opus extitiflè.
Tuncautcm myfticailia vinea aliiscolonis , nempe Apo-
ftolis & Ecclefiæ dodtoribus exgentibusad Chrifl um con-
uerfis, excolenda tradita eft. At vero plena perfedtaque im-
proborum illorum colonorum punicio focundo Filii Dei
aduentuiaflèruatur.
Lapident,quern reprobauerunt adificantes.Dns paffim fore ih-
dicat,vt Iudæis repulfis & excifis,Gentes aflùmun tur,& in-
forantur. AppofiteautemaDno idfadhim additur: nempe
vt hinc difcamus,nihil eorum omnium* quæfiunr, Deo ad-
uerfb , aut inuico fieri. Et e(l miralnle in oculu nofins. Et hoc
quoque non citra caufom, vt paulo poft explicabirur.
Lapidem, quern reprobauerunt,adificantes.Domirms fo ipfum
lapidem vocat:ædificatoresautemillosipfos, quos paulo
ante vineæcolonos,nimicum ludæorum Pontifices& Do-
dfcores. | Se ipfiim porro,pofteaquam ab ArchitedHsillis re-
pudiacus fuerac, in capucanguli conftitucum aflèiit: vtpö-
te medium inter Iudæos& Genres. Addidic tandem a Domino
fadlum id eflè , & apud homines præfèrcim intelligentes
mirac-uli loco haberi. Admirantur enim, & meritô,
Chriftum poft mortem denuo viuum in medium prodire,
fummaquepocentia cceleftibus & terreftribus fimul impe-
rare, & Genres ante profanas, fàndtas Deoque acceptas 8c
familiäres efïlcere.
Et quarebant eum tenere^ & timùerunt turbàm. No fat erat illis,
quod Cbriflo non crederent,vetum quod reprebenfio-
nem eius non ferrent,ad poenam quoqullum abripere con-
tendebant: cum tamen non.apertè, fecftedlèadmoduillos
reprehenderet,muItoq; Salomone tefte,nielior fit manife-
per foruïim fuum frujftuum prouentum hoc eftjtempeftîuu
temporariævitæhuiusftuiSlum&meritumexegic. Verum , fta reprehenfio, qtiâ occulta,hoc eft, fîmulaca&àdulatoria
agricolæprimum hunepatrisfamihas forufi, loco fruétuum : amicicia. Adcædem autem præcipiu animo ruentes, homi-
verberib.oneratum demiforunt, attamen hune non occi- ntlm,non Dei timoré,à:ne6rio opéré abfterrentur.
detunt.Eundem ilium virtutumMouentum,per alium de- Ettntttuntadeumquofdamex Pharifais ,& Herodiauis.Hetobuo
fcruum,vt par erat,vrfit,fed ftuftra,quippe qui ilium in diani ætace ilia, vt fertür, eran t , qui Herödem Chriftüm iri
in capitefauciatum remifèrirft , Contumeliofeque de vinea lege promiflum eflè contédebant.SimttameniqHi per Hë-
expulerint. Qmn tertium rurfus, & plurës prætéreaalios | rodianosHerodisfârellitesinteiligmr. Hos autem tâquam
feruos,qui idem illudftutftuum debitum exigèrent,ad ilios j vero Chrifto infeft:fllmos, ftioq; principi addiCliflîmos il-
ablegareyifum fuir;afteodemomnipoeuentu,quo cæteri lorumiUcerrogarioni reftes adeflèvoluerunt qùieümtéh-
r '' ' tatum verieranri&aliqiiidabeo,quocehfumCæfâripendere
vecater, audire cupieban t : quo nimirum Herodiano-
rum præfidio, & teftimonio ftipaci, efficàciorem aduerfus
ilium accufâtionem inftituere poflènt. Hacenim mente ad
Chriftum veniflè,præfons Euangelium difertè in di car, feribit
enim :•
Licet dare tributuiHCafari,an non dabimùs ? Hue enimperti-
ncntpræclara ilia encomia &teftimonia, quibus Chriftum
cumulanr.AUegant n. quod & verax fit & vericatem libère
docear, omnemqueLvirtutis atftum verè exerceac. Tum
quod vît ia cum fiducia & publicè reprehéndac , nullutn-
quemetuac i proue vnum hoc intercæteraD fe o peculiare
eft , yr nullum caret, nuiliufque hominis fàciem formider.
Hæc enim omniaeo fine adfcninr,quocallidèillâ in Cæ&-
tis contemptum pcrtrahnnt,eofq; aliènes ab illo reddant,
qui triburum illi exfblusie foliti eran t. Compertum enim
' T. bàbcbant,
Cfujclte.
coiönom
Domi-.
nùtti fiifi;
F
lnâé\ ii
Romano^*
turn dût
né Deo ad
'j flore vene
jrbnt. Hic-
'rofolym
'Capta, v.
càa-lGeiv-
|tes;adChrj
(flnin per Û
Idem con-,
ucrfàs trâf
'lata eff.
iNihil fit "•
|Dco imii»
1 Quis JapiS
;ab ædificâ-
tibusreprd
Iéb.a tuës , &
Iqiiinamii-
jli *difica-
toreS:
antea ablegati fuerant.Tandem quo hac fâltcm.via,vultum
illius .veriti, cbnfqndêrentur & emendaientur, per propriü
fihum rem tencauit : qui inçredibili quoque gratia & benc-
uolentia cum illis egit. Mifif hune autem, tametfi quid fb-
turum erat non ignoraretj quo colonos ilios omni prorfus
ignominia 8c poena dignos palam ofte nderet, fihuic tanto,
& ram benigno filiofamilias morem non gererent.
Per primumautemfèruum * eos Paftores & Doélorès
defignatos vplunt, qui ætate Eliæ vixere, &ipfum etiâElil,
cæterofque Propbetas,qui tum temporis apud îudxosflo-
rebant. Per fecundum vero Efoiam,Ofoam>Amos,& reliques
hifee Patribus æquales. Per tetcium autem Ezechielé,
Danielé, aliofqi;iUius ætatis Synagogæ duces &Magiftros.
luxta hancergo partitionem, -paterfamilias tribus diuerfis
annis, hoc eft » temporibüs. venit fcuéfcum ex bac fieu vêl vinea
quærens : fed nullum comperit. AdProphetasitaque
Meliör raâ
jnifefta rc-
pcehenfîo'
icjüâ fîmula
.taaibiciti
Iudæi nu
mano tet-
Irore abfler
réntüràcæ
de Chrifti:
Qui file-:
H
: Hérb-
diani apud
ludæos.
Quate lu-
dsfci Chri-
ftum capc-
re conâtés,
Hcrodia-
nos fibi ad
iuuxerint:
Iudæi,quo
cqtnodiu5
llum ca-
piâc.Clui-
ftoadulan