m Sy n iß t
que diuinæ voiuntaci opetam fuam eoilocadnt , ijsque
carnifices extiterint, ad quos mittuntur,cùm ijs opera: lùæ
mercedem ac gratiam rependere oporteret.tunc vel maxime
puniuntur. Sed vtrumne nobis ad ea, quæ interroga-
mus,relponfionem fuggerit ? Nam cùm hïc violata diuina
lege humanum in genus maladeriualïcnt(maleficaaucem
in primis mala; natural enim quadam abundan tia cfficien-
divimhabent^ led poftquam mala femel extiterunt, di-
uinæ fapicntiæ & virtutis,& faculcatis eft, non modó bo-
num facere,natura enim, vt italoquar, hæc Dei eft : vti i-
gnis calefacere, 8c luminis collucere, fed illud præcipuè,
pec mala àquibusdam excogitatabonumaliqucm,&có-
modum finem petficete, vtiliterquc his vti , qua? mala vi-
deantur. Eft enim folcrtis hoc fapicntiæ, etiam malis ipfis
opportune vti. Qiioriesitaque pcenarum exaâotibus in-
digetjinterduin locuftarum agmini præfeblisdæmonibus
vtetur.nonnunquam ijs, quorum munus eftpeftilentia, &-
alias quidem barbaraaliqua natione, alias netario Principe;
& vt vi*> verbo dicam,publieisvelut adminiftns na- i
curis, quæ ad malefacièndum idoneæfimt, nihilominus •
tarnen odio easprolèquitur, quod adididoncseteperian- j
tur. Non enim calamitaturn inftrumenta molitur Deus * I
lèdfuaptefponte ad hoe officium accofnmodatas in pró- j
ptuhabec. Etquoniamtuadididoneus redditus es, hoe
eft, quod te à Deo penitus abfcindit. Itavas aliud inho-
noratum, aliud preciofura &eft, & elfe creditur. Vnum-
quodque enim ex co vlu ,. quem præftat,dijudicatur. Et
quidem menfa facrum eft aliquid, per quam Deushono-
ratur,amicorum liue hofpitum prælès. Et Abrahamum in
hofpites humanitas Dei eonuiuatorem fecit ; flagellum
autemdèteftaftdum, iræenim miniftereft,&nónnunqua (
qui eo vfus eft.pccnitentia ducitur. Sed eorum qui puni-
untur,curaa Deo fufeipitur.Non enim non illud exiguum
eft,diuina prouidentia dignari,atque impofita poena à fce-
leribus perpurgari. Pcenarum veto adminiftrae naturae à
Deo funt pror lus auerfae.Etenim quod deftrucndivim ha-
betjcondgorihauddubiè répugnât, neq; enim ita animo
affeólus eft vindex.fifte daemon, flue homo,quafimunus
hoc Deo præftet,l‘ed natrfiæ malignitati fermer* commu-1
nes calamitates perlequitur, itaque non quoniam aerum-
nisconfli&ari cimtatem oportebat, tua eft verbid opera
perfeétum,ideo méritas poenas effugies. Alioqui eadem
defenlione & ludas vti poterat : oportebat cnim propec-
catis omnium in crucem tolliChriftum Dominum.Sed o-
portebat quidem, inquit, vae au tem ei,per quem iftud fit :
& bonum eilet huic homini,fi non eilet natus. Quamob-
rem, quod quidem videri poterat, proditionem illius iuf-
pendium eft conlècutum. Quod autem videri non pot-
cft,nemo cogitationecomprehendere poflit. Neq; enim
id animus hominü capere poteft,proditori Chrifti quanta
fint fupplicia conftituta^Nam illu^ fato ac neceifitati pro-
ut acciderc oportebat,miniftrare nonadmodum fciræex-
cufationis eft. Quare 8c Aufurianos.Sc Andronicum,pro
eo quod in nos cómilèrunt, pareil dignas poenas exlblue-
re. Siquidem&locuftam,qùæfruges noftras vaftauerat,
quæq-, ad eulme vfq; ftgetes, ftirpes ad corticem adederat,
deprciTotventusattollens.medium inmare præcipitauit.
Atqi ei quidem plagæ Auftrum Deus oppoiuit,& aduer-
f ® Aufurianos aliquis iam ab eo dux deleéfcus eft, qui vti-
nam nobis omnium, qui vnquamabeo fubmifli funt du-
*cum religiofiifimus fit atque æquillimus. Liceat eum mihi
ob reportatum de illis triumphum beatum prædicare. Beatus
enim, ait, qui retribuet rettibutionem ipfis. Beatus,
qui allidet infantes eorum ad pecram.Ecquæ ergo tandeiil
per nicies Androgicum prouinciæ peftem, atque exitium
expeftat 2 Quænam dignamalefico animo poenaeflè potent
2 Andromcus longé cæteris omnibus eft moleftior.Na
præter communes acerbitates , is prsecipuum mihi ac peculiar
e malum.Per eum tentator id molitur,vt ältaris munus
defiigiam.Sed mihi altiùs paulb repetenda oratió^eft,
vt ijs,qux comperta vobis funt,ea adijeiens, quae non omnibus
compertafunt, eavobisordine exponam, quae mihi
contigerunt. Etenimad ca,quæ poftea dióturus fum,intelligence,
optimum erit vos eaà me priùs accepiflc. Mihi
iam indedpuerodiuinum illud bonum concefTumeft
bcium,viuendiquefacilitas, id quod diuinis ingenijs con-
uenirequidam dixit,idqueefle, mentemalere-, acDeo
vonciliarepoflidentiillam, eaqueperfruenti. Quaecum-
queergo puerisineflè autvfuuenire folent, minimum ego
eorum particeps fui, vt & quæ in adolefcentulis, & quæ in
iuuenibus cernuntur. Cumque iam virilemætatem at-
tigiflem , nihil à puerulo , quantum ad quietem&vitæ
tranquillitatem difcrepauit,fedperindc, vtinfeftiuaali-
qua celebrirate vitam traducens, pacatum acnullis fluéli-
i bus perturbatum animi ftatum conferuaui. Neque ta-
, men ideo me Deus hominibus inutilem fecit,fed plerum-
quedepriuati &ciuitates opera meâ ad fummasopportu-
! hitates vfi (unt : erat quippe hoc mihi diuinitus ttibuturo,
vt cùm ego authontate plurimùm poflèm, turn honeftif-
lima quæque vellem. Nihil meiftarum occupationum à
; Philofophia feiunxir,nequefeliciocio exemit. Tumde-
; miim enim,cum violenter arqueægrè,nec fine labored ali-
! quid facias j tempus confumitur, atque infinitis nego-
! ciorum moleftijsanimus immergitur ,: Cuicunqueverb
verbotenus aliquid incumbit, ac fubinde dicentem per-
fuafio lequitur, eftquemaximaapudaudientes fermonis
efficacia, quid eft quod vocifuæparcat, vtàmiferiaquis-
piam liberetur 2 Magni eft homo precij animal ; m agni,
inquam,precij, cùm pro eo fit Chriftusin cruce fufpen-
fus, led mihi,vt hominibus perfiiaderem, ad hunc vlq; annum
forliran diuina quadam forte oblatum eft. Forfitan
verb quod ægrè me negbcijsimplicarem, ad exitumper-
ducebam. Nunc cum alijs multis iftud quoque indicio
conuidumvidetur,quæàDeoerant manifeftè concefla;
At ego inter quæ illud ei tribuebam, viuebamque optima
cumlpe,inmundo velutin religiofo quodam fepto fo-
lutum animal , libéré degens ,oratione, &libris , &c vena-
tionc vitam diftinguens. Etenim vt Sc animo, & corpora
fualimitasconftet, partim idlaborandum , partim à
Deo poftulandum eft. In hac viuendi facilitate annos
meos vfque ad facerdotij onus rransegi , ad quod lupra
cæteros ante me omnes formidolilfimus extiti. Teftor
præfidem o'mnium Deum , cuius arcana myfteria veftri
caufafufcepi, citrahumanaspræfcntationes atque ftudia.
Ego ad iplummet Deum multis temporibusac locis me
contuli ac promis, ac flexisgenibus fupplex mortem præ
facerdotio optabam. Tenebat enim meaduerfusPhilo-
lophiætranquillitatem reucrentia quædam, atque amor,
pro qua mihi omnia & agenda Scdicenda exiftimabam ;
led poftquam hominib. expugnatis à Deo fum luperatus,
vt communis eorû ferebat rama,qui ad diuinam familiari-
tatc erant euedli,ferebam equid é,fed inuitus, ac répugnas
illam viuendi infolentiam,iamq; fugam agitantcm,bono-
ru fpesac dereriorum metus à propofito reuocant.Quin i-
ftuddefacris fenib. audiui.meàDeogubcrnari, & alius
quadam in oratione dixit,hilarem ellè Spiritum lanblum,
& fui participes exhilarare,addiditq;de me cum Deo çon-
tendifledæmonas,quosin meliorem parte tranfiensrace-
roreafficiam. Ac tametfi difficile quidpiam inférant, non
tamen,inquit,PhilofophusDeo conlecratus negligitur.
Atq;cgoquidem, riônenim facileinfolefcere, ac deme
magnificè aliquid cogitarefoleo, infelicitatem acculaui ;
non tamen obinuidiamdæmonis. Neque enim earn mihi
virtutem fumo, quæ aliorum inuidiammouere poflit,
fed hoc vno magisterrebar , ne cum poenisipfè obnoxius
eHem,diuina myfteria indigné traélarem,eamq^animo ca-
lamitatem præfagiebam, in quam pedetentim prolapfiis
fum. Verum hue ego tandem deueni j omniaqi genera
malorum euenerunt , quoniam bmnium fuppeditator
Andronicus, Martiusdæmon , calamitatum inlatiabilis,
patriæ reliquiae inledans. Heu,heu,toroforoexaudicba-
tur. Virorumgemitus, mulierum vlulatus, puerorfi plan-
âu s : fpeciem illi captæ vrbis affinxit, cui’ pulcherrimam
partem eximens fupplicij locum appellarifecit, regiam
porticum, vbiolimiusdicebatur, carnificinam reddens
Hai?c ille vindicib. dæmonib.quorûfe numéroaggrega-*
uit,aram, ad menfàm appofuit. O quàm multosiile ciues
tapquam conuiuio lachrymis excepit ! QuinamTaurb-
feythæ ? quinam Lacedæmonij tantoper verbera iangui-
nefuamynquam Dianam coluerunt. Omnium illicoad
meconcurfiiSjvndiqiie ftatim impetebât auditü mâlorüm
acfpedacuio, cùm eumadmónerem,nihil“pbrfuafi, cùm
increparem,irritaüi. Præfens tempus imbecillitatetn ho-
ftram co m pro baui t ,quam hue vfque Deus hömines ctîa-
uerat. Nam cùm eorum, quæ mea opera obtinebantur,
honor ad me perueniret, authoritatis, ac potehtiæ dé me
opiniotiempatriæpræbuii Qüodquidem mihiomnium,
quæ acciderunt, longé eft molellilïîmum* De me enim
ex eorum,qui me ignorant, Ipe iüdicium fprtun Neque
quantumuis nihil poflè me dicam j illis perfuadeo * qüin
mfta omnia facere poflè eXiftitnonSüpèreft itâq; ,vt pudo-
reàc moerorëfulfundar.Subindeinanimocommotio, Ôc
curarum àC follicitudintim varietas* & negödorum imagines
acfpecies,& longé, Deus abfcedit* Quârèfidæmo- j
numincurfüsfunt » quæ Andronicus molitur, omneid,
quod libitum eft,fecerunt. Nihil iam de fùlita in orando
luauitate percepi : led fpecies iplâ quidem orâtioniseft, e-’
go verb per omnes negociorum pattes cogitatione circü-
feror,ira,dolore, omniquealfecluum generediftraélus.
Quan quam mente ipfacumDeo verlamur. Lingua hominibus,
quæex vfu hominum funt,miniftrat. Siigiturid
mihi calamitatis accidie , vt inter orandum attentuselfe
nequeam,in promptuefthuiusrelexperientia. Verume-
nimuerb ex eâ vitæmutatione nomd tantùm malum ce-
pi.vt ex mentis euagationenegocijsimplicarer, led eu lu-
Ctusexpers hade nus âd paucos ante hoc tempus dies fuif-
lem , mortuumvidi, quem motte præuemrecupiebam.
Adeo afperis nos,8c molellis honorum initijs ciuitas affe-
citiQüandoqtiidé vnàcum ipfis hominib. humanç res fus
deqj v ci lantur, m ultaq; confetti m fluxu quodam inferû-
. tur modo prolpera, modo aduerlà. Sed pofteaquam contigit,
vt hberórum mihi charilfimum amitterem , parum
abfuit, quin mihi malum aliquod confcifcerem , vlq; eo
dolore correptus-fueram. Quanquam cæteris in rebus vi-
rili animo elle foleo, apud fcientes loquor, multisq; in rebus
rationiobtempero , leditaconluetudinicedens-, vt
haCparte ratio inconfiderantia, acperturbationevinca-
tur. Quamobrem neque philolophiæpræceptisprælèn-
tem moerorem expugnaui, led contranam mein partem
Andronicus cbmpulit, vtque communibus in ærumnis
men tem occuparé, coëgir. Ita mihi calamitates frôla lunt
calamitatum remedia ,dum mcadfeleexaduerfoprotra-
hunt,ac dolore doloremrepellunc. Igi tur vnàcum mole-
lloprælèntium malorum lènlu, præteritorum fiubit bonorum
recordatio , ex quib. in quæfimus prolapfi,Sc infuauc
vitam dUcOjömnib. eodem tempore Ipoliatus. Iam quod
ttiaiorum omnium fummumeft,quodq; delperatammihi
penitus vitam facit, cùm hadenus precib, ad Deum fiifis
repuliam minime pati folerem, nu ne primùm fruftra oraf-
le me (èntio.Deinde infelicem domum video,patriam mi-
lètijs oppreflàm habitare compellor. Omnibusporro ex-
poii tus, v t in finum m eum luas ærumnas expuanr,& apud
melinguli priuataincommodadeplorcm inutilieos com-
miferatione profequor. Quinetiam pudoreafficiotpro-
pterea, qubd ciuê quendam accepta calamitate publicis fi-
bi pecunijsfurtoereptis, poftquam (upraX. M . ftaterum
abeoiamrepetijt, absquedilationeob mille reliquosin-
terficete conftituit, vei propter me potius« Nam propter
me ilium in caftelluminexpugnabileconclufit, cuiusmo-
di illud fuit,inquovindosTitanaspoëtæfabulantur. Ac
he mea,inquit,opera extrahatur,quintûhune diem homi-
hi cibo interdict oportet, prohibîtus cUftodibus, ne pané
interri linanttSed 8c nnper vocitèran tem ilium omnesau-
dicrunt vtilius libi thille ftateribus Re mp. geren ti èXitiUtn
futurum« Propterea ijs^ quifeproprædiorumlicitadone
àdeunt, metuminijcit,perterret> omhiqirationeréuocat :
neque enim opinor,auro opus eft, led hominis nece opus
eft. Ego verb nequê adeofottisfiim,vt firmilfimos ih mU-
tos impetumfaciam,neque ad irrependum,homihemque
eXeacalamitate etipiendum iolers 8c ihduftrius« Nullus
autcm.vtaiuhtjàquoquamintroducituri Nam fatéflltes
natura quidem funt, qualescumque târtdem funt: nünc
Verb ad Andrôhicüm, tanquamexemplutn, vitahifuam
accommodant,qui ad id præeflè videtur, vt ecdeiîæ'igno-
miniarn nnponah Veiùm quæilieadücrfiis me molitùr,
Bibhotii, yet.Patr.TuMi
facile contemho. îmmb Ôcgratiam ei ihfuper habeam, fi
propter Deum illatam mihi infàmiam, tanquahj martyrium,
accipiam« Me miniftis enim, cuiüSmodi erga tne ex-
titerit,qui,yt nihil aliüd.cettè ab illis maioribus ortufti du-
xeram« ( Ab Euryfthehe ehim, qui D'orienlès in Spattath
deduxit ad melim vfqüe patreto generis fucceffiohcs pub»
licistabulis inferiptæ funt.) isqufneaUf quidem homeh
ederepoflir,imoneqüe parentis, vtâiunr, nlfiquantum
conieôhira aflequi poteft, porro à pifeatu ad præfeélf epr-
rumfiteueélus. Qmirepudeateuto, quifplendoremilium
irrciuitate fufpiciat obfcuritâtis illius,atq;defe«âuS.E-
go verb vfque ad iàeerdotium & honore fatiacus fum, ne-
que infamiæquicquam deguftaui. Nunc aurémheq; honore
affeblus gaudeo , neque cohtemptus molefté fero.
Neutrum enim iam eorum ab eo qui ihtulei^in me com>-
rniai videtur/edvtrumq; ad Deumpertine^Idcirco homo
ifte proieélæ ad omhefacinus audaciæ, cùm neq; dicc-
do neq; faciendomecommoueret, altiùs le à nobis elfe-
rens cumipfo Deo congreditur, ac Voces flonnul las edi-
dit,coram coadis 8c circumftantibuspopulis, quâsledis
ijs liteeris audietis, quæ ad vniuerfàm orbis tertarum Èc-
clefiam funt feriptæ. Taie quiddam eft rude aedifeiplinæ
•expers ingenium , vbi poteftatem adeptum eft, coelumi-
plum.quod dicitur,capite rundere conatur. Efto,fitin po-
teftate,vtatur natura fua,tempore,oCcidat & vinciac, qué-
eunq; ciuiumlibuerit. Nobis quidem iufficitin eo ordiné
perfeuerantibusjin quo fumüs à Deo collocati,fegregari à
nefariorum hominum conlorfio.
Et vacuos aures probris feruarenefandis.
Necnonde oppreflorum patrocinio d^lperare, iuftam
ex irrito conatu apudpopulüexcufationem nados, quod
ipcredibilis cuiusdam ac conftantis animi fiiit,vel ante ex-
perimentum facere. Iam verb ex ipfis rebus fenten tiæ meæ
fuffragatores habere vos deftinabam, Reipubl. admini-
ftrandævim euro lacerdorio coniungere, périnde efle atq;
ea ncre,quæ nendo connedi nequeanr« PrilCâ rempora e-
osdemfacerdotes ac iudicestulerunt. Nani Ægyptij &
Hebræiiongotemporefaccrdotumimperio vfifunt ; deinde
poftcaquam,vt mihi videt2r,diuinum opus hümàno
more fieri coepcû eft, Deus ambo vitægenera ièparauir,v-
numq; horü làcrum, altcrum ad regimen ärqj imperium
conftitutum eft. Alios enim adinfimàrum rerum fecerà
conuercic,alios fibi fociauit : illi in negocijs,non in oratione
collocati. ab vtrisq; verb quod honeftû 8c confenraneu
eft,requirit Deus. Qijid tu igitur iterum reuocas 2 quid eâ
coniungere vis, quæ lune à Deo ièparata : qui nos non ad-
miniftrare , ledadminiftrandodeprauarepoftulas , quo
quid infeliciüseflè poteft 2 Patronoopüshâbes, Vadead
eum,qui Reipubl.legibus præeft. Deo quapiâmin re indi-
gesjvade ad vrbis Antiftitero, non qubd ifthic penitus vo*
ticompotemfierineCefèfit, fed qubd omnem ad id ope-
ram fi m adhibiturus. Sin quielcere vti polHm mihi aliquis
cônCeflèrir,forfitanali^iando iftudpoteto .* fimulenim
à rerum terrenatutn fæce auertit ur (animus ) & ad Deum
conuertitur. Con tcmplatio facerdo t i finis, fi non fâllb id
fibi nomen vfurpet. Contemplatio verb & ad io nequa-
quam in vnum conuéniunt,voluntatis enim impetus moa
tus eft in adionem t nullus autem fine aifedu aliquo ellè
poteft. At omnium expertem affeduum animàm i l ® n
ellè oportet, quæ DeireceptàCulum futura fit. Nam ei,
qui impunis fit, qüod purum eft attingere,nefas fuerit ; vacate
enim & cognolcite, quoniam ego fum Deüs« Vaca-
tione opus ei eft,qui cum philofophiæ ftudio facris opera-
tur. Nec epifeopos damno,qui negocijs diftinentur. Sed
cùmhoUerim,vixme horum alterutrurJ aflequi poflè,qui
vtrumqüepræftarepollirtteosadmirari foleo. Non eft id
tnearum virium, duobus vt dotiiinis feruiam. Sin ajiqui
reperiantUr, quibus ne mentis quidem ad inferiora de»
(cenfuS detrimentuih aflerat, merito illi poftunt facerdo-
tes-fieri, & præeflè ciuiratibus. Solaris radius quamuis
coenum con tmgat. phrus nec inquinatus manet. Ego fi i-
dem fecero, fontibuSaC mari opus habebo. Acfi Angelus
pollet fupra triginta annos cum hominibus ira conluefce-
ie,, nulla vt ex infima fece rerum contage affeûus infice-
ietur, quid neceflè eft defeendere filium Dei ? Sed eft vi-
I ä tium