R it
Iflil
306
i l
I f i l 'ï
w i l
II! iiiflH
S. Scucrii Btturicènfis i^irchiepifi.
Ambref.
in or at. di
obit* The.
Crux Domini
in-
uenra.
Fmilimu
ad Seutril
nofirum.c.
Ui Rufi.
cap.S. bift.
Ecelef.Ni.
ipho.li.t.
]esp 9
Simeeh
Metaphr.
in v u *
Helen*.
Caffiodo - j
lib.
Artianotû
harefis.
Airii 2.
Eptph.ce-
tra Arrian.
■ nodus-
Niczna,
an. J25.
D. Atha-
gillis lu-
ri icon fui-
tos'.
Synodus
Antioche-
na ann.
34f-& anno
34f •
D
Socr.lib j.
S.Htsl.
■jTrip.
Theod.lib.
1.C.30.J
hifi. Eecl.
anno 348.
Dominic^ pailionis&Refurteftiönis 8c Afcenfionis con-
fticuiti Iliad mirum,qu6d locus illein quo poftrcmii in-
fhterant diuiftayeftlgia cum in eoelü Dominus hübe fub-
tus efi,conrinuari pauimcnto eum reliqua ftratorum par-
; re nonpocuitiSiquidem qiiaicun q; app li cab an tu r, info-
len$ humanafufcipere terra relpUcret; cxCuffis in ora ap-
ponentium f^p'e ni arm b r i bus, quin eci am calcatiDeo phl-
uerisadeoperennedocumentum eftjVt velligia impreila
cernantur. Et cum quotidie confluentium fidescerjiatim
Domino calcata diripiac, damnum tarnen arena non fen-
tiat: & eadem adhuc fuifpeciem, Velut impreflis lignata
veftigijs, terra cuftodit. fiiuidem regina; heneficio crux
Domini turn reperta: qua: ncque in principio obliftenti-'
bus Iudxis potuerat confe.cran; 8c pofteadirutaeciuitatis
oppreflaru3eribus,uon nilitamfidelirerxequirentimeruit
pftcndi. Igitur Helena primum de locopaffionis cer-
tior fa&a,admota militari manu j atque omnium prouin-
cialium miiititudine in ftudiaregime certantium, effodi
terrain,& contigua quaeq; ac vaftiluma ruinarum purgari
iubet: moxprecium tidei & lab oris trespariter cruces, lie
vtolim Domino ac latronibus duobusiixa: fuerant,re-
periuntur. Hie vero maior diguolcendi patibuli, in quo
Dominus pependerat, .difiicultas omnium animos men-
tefq; turbauer^t, nc erroremortaliuln ,forlitahpro cruce
Dominijlatroms patibulum co nfecrare nt. C ap 1 u nt dein-
de confilium, vt aliquem recens mortuum crucib. admo-
uerent. NecmoraquafiDeinutufuneris excindi folen-
nibus exequijs deFerebatur, conctfrfuq; omnium feretro
corpus eripicur. Düabuspriüsfmftra cirucibus admoti's,
vbi Chriftipatibulo atcadum eft, didumirabile, trepi-
daricibus cundis , Funus excuflum , 8c inter ipedatores
Fuos aftttit: Crux reperta, dignoqiie ambitu conlecrata.
His per. Helenam geftis , principe Chfiftiano liberta-
tem atque exemplumfidei mundusaceeperat: led longe
atrocius periculura cundis Ecclefij&illa pacegeneratum,
namqae turn hanefts Arrij prorupit, totumq; orbem in-
uedo errore turbaucrat.Etenim duobus Arnjs,acerrimis
perfidiachuiusaudorilsus, Imperator eriam deprauatur:'
dumq^fibireligionis ofticium videtur implere, vim per-
lecuuonis exercuit: adiq; in exilium Epifcopi,- (ieuitum in
clericos:, animaduerfum in laicos, qm le ab Arrianotum
communione lecreuerunt. Q ^ au tem Arrianiprasdica-^
ban t,eranc huiufcera'odi: Patrem Domini inftituendi or-,
bis caufagenuiflc Filiuhueo pro poteftate lui ex nihilo,in
fubftantiam noualn atqj alteram,iadum Dominum no-
uum alterumqjic/uille autem,tempus quo filius no fijiF-
let. Igiturliuius mali caufa Synodus apud N lcaeam exto-
to orbe cohtrahitur, ccc- liquidem 8c duodeuiginEiEpi- i
fcopis congregatis, tides plena conlcnbitur: harrelis Ar- |
nana damnatur, Imperator decrei^m Epifijopale com-
pleditur. Arriani nihil contra^nam fidem rudare aufi,
le quo.que tanquam acquielcentes, nec aliud fentientes,
Eccielijs mifcucrunt; manebat tarnen in pedoribus eo-
Eumiuhcumin catholicosviros odium: &aduerFusquos
de fide difeeptare non ppterant, eos fubornatis acculato-
ribus,fidiFque crirainibusappetebant-.. Itaque primum
Athanafium Alexandrise EpUcopum,iurirconrultum,qui
apud Nicatnam lynödum Diaconusadfuerat,aggrediun-
tur,abfentcmquc ephdemnant. Etemm adcriinina qua:
falliteftescongeileranc, aggregabant, qubdMarcellUm
atque Phoeiflum, haereticos lacerdotes, Synodi .iudicio
condemnatos, prauoftudio recepifiet. Sed de Photino
dub{Um non erat, merito fuilledamnatum;in Marcello
'hifift tum damnacione dignum repertum vreiebatur- ma-
ximeq;-ci ftudium partiuminnoccntiumacceflerat,qu6d
eofdem illos iudiees.a quibus fuerat condemnatus,h*re-
cicos eile nemo dubitabat. Cagtetum Arriani non hos pe-
tius quam Athanafium,remoucre cupiebant. Itaque 1m-
peratorem vlq;, compel!unt, vt Achanaiius exulatum ad
Gallias mitteretur. Mox in /Egypto odoginta Epifcopi
congregati, Athanauum iniufte condemnatun^eile pro-
nuntianr. Resad.Gonftantinumrefertur, iubetex toto
orbe apud Sardicarn Epilcoposcongregari: atque omne
iudicium quoi^thadaiiüsdamnatusruerat,rettaclari.ln-
Conftantinolmperatore,Athanafium abroliiit: Mattel-!
lus quoque Epilcopatui redditur. Nam dfc PhotinoEpi-i5®"'1^
fcopoSmyrnenli non eftrelcilla fententiajquia ctiam n o ^ ^ J
ftrorum iudicio hxreticus probabatur. Et tarnen hoe 1-
pfumMareellum grauabac, quiaPhotimis auditor e lu s i l^ l
Fuille in adolefcemiavidebacur. Verunramc ad Athanafijl
abiblutionem etiam illud accellerat,quodVrlatius & Va-
lens,principes Arrianorum, cü poftSynodum Sardicen-; |Tm J
Tem viderentur acoinmunione lecreci,corarh pofiti, | Id^rw—^
lio Roman* vibis Epilcopoveniam po^ofeerunt, quod
innoxium condem nallènomeritoq-, eum (èntentia eócillj
Sardicenfis abfolutum profdili funt. Interie&ö deinde
tempore Athanafius, cum Mareellum parum Fante fid ei
eile penicus comperillfet, a cÖmunioneFulpendit,habuit-
queillehancyerecundiam ,ivt tanti viri iudicio notatusy
fponre concedcret. Caeteiurfl anteainnocens,poftea de-
prauatusivideri poterät iam turrrnoc^ns fuilTe,cum de eo
Fuerat iudieatum. Nadi ergo Arriani iftiufinodioccafio-
Tiem.conlpirantpènitus, Sardicenfis Synodi decretafub-
uertere. Etenirn eis color quidam Fuppeteré videbatur,
quód tam iniuftë fuillet pro Athanalio iudieatum j quam: Zpifh,i
Marcellus fuerat ablblutus,qui nuneetiam Athanalij iu- 3'"~ '
dicio htereticuselTe probatetur. Namque Marcellus Sa-
bellian«haErefisaflèrtor extiterat:Phöcinus Verónöuam
: haerelim iam antè protulerat, a SabelHoquideminvnio-
nedillcntiefls, Fcdinitium Ghrifti.ex Maria praidicabat.
Igitur Arriani aftuto confilio mifeentinnoxium crimino-
fis, damnationpraq; Photini & Marcelli & Athanalij eadem
fententia eomprehendunt: illud nimirum apud Im- 1
peratorum aiymosprteftruentes,vtnon putätentur de A- fConlH
thanafio perpera iudicaflej quide Marcello atq; Photino 1t0 —
veraFcnfilFent. Veruntamen ea tempeftate Arriani perfi-
diä luam occulta banc, non aufi palam errorislui dogmata
prtedicare;, Garholicos fe gerebanr, nihil fibi priusagól
dum rati, qua vt Athanafium Ecclefia fiibmouerent,- qui
temper eis velut murus obfticerar: quo remote, reliquos
in lib.idiné fuam celluros fperabaht.Sed pars EpiFcoppin,
qua: Arrium requebatur,damiiationem Atbanafij cupira
.aceepit.-pars to ad imetuoó fadione,in ftudia partiu con-
cellqrant:pauci?quib.fideschara,&veritaspotrorerar,in-
iuftum iudicium nPhtecepêrunt?-inrër quos Paulinos E-
pifeopus Treueroruih*obiata fibi Epiftola ita FubFcripfif
le traditUKfeïn^Photini atqj Matcelli damoariohémpta:-
bere tonlenlum, de Athanalio non probare. Tiim veto
Arriani^vbi dolopaiumprocellèrant,vi agere décerhunt-
Nam quodlibet audere atq; agere Facile ejrat, Regis; arai-
citia fubnixis, quem fibi pfauis adulariohibus deuinxe-
rantJNQuinetiaiïi ex eoolenfione multoium inêxpugna-
biles erant, nam omnes.,Ferè duärum Pannoniarum£pi-j||
feopi, mulciq; Orientaliüm,aetotaAfia in perfidia eorü m
coniurauerant. Sed Principes mali iftius babebantar,d
Singiduno Vi(ätius, V-alens a M urfia, ab Hcraclia Theo- [principö
dorus,Stephanus Antiochemis, Acatius a Gsfarea. Me- {Aniano-l
nophanes ab EpheFo , Géorgiuia Laodicea , Narciflus^ iJ“"^ I
Neapoli.Hi ica Palatium occupaueranc, vt nihil line
rum nucuageret Imperator »obnoxius quideni omnibu^, ATriper. ■
led pr^cjpué Valenti deditus. Nä co tempore quo apud «f-1»
Morfam eomraMagnenduarmis eerratum,Conftancius
defcenderein conFpedu pugna: nó aufus, in bafilica martyr
urn extra oppidum lira, .Valente tü eiusloci Epifcopo num
in Iblatium aHumptOidiuerFatus cft.Caeterü Valens callt- S 5 ]
dè perFuös diipolucrat,vc quis praelij fuilïèc euencus,pri- 353 I
mus cognoFceret.* velgratiäregisCapcans,fi’priorbonum
nuncium decu.lillet: vei vineconlulcns, antècapturus fu-
giendi ipatihm,ii quid cpntra aceidiftèt. Itaq; pauci^qui
circaregem eranc,rpptu rrepidis, Impera:tore anxip ,pn-
mus niintiar hoftes Fugere. Gum die indicem ipfum in-
troinitti polceiet? V alensvt reUerentiam fui adderct,An-
gelumiibiFuillènuntiiimrelpondit. Facilisad credendu
imperator,paläpofteadicere cltl'oIitus-,le Valentis mcri-
tis,non virtiuc excreitus viciflè.A b hóe-initib illeéli prin?.-^hna*
cipis,- cxtulpre animos Arriani,poteftate Regis vlcin, vbi
au(ftpritate fua parum-valiiiHènt.igitur cü iehtenriaeprü,
quam de Athanafio dedcrantjiióftti non reciperentyediter
hæc Conftantinus moEituriSynpdu^ cofigregaca iam èhim ab Imperatore proppnitur, vt qui in damnatippem
Athâr
S ie n h ifi. L ib. //.
IH t5ab
abl 'ia-1
nia ift\
trimt- h.
m u
ïtBahalîjhpnlubrcriberent,intxiliumpellerentur.Cçte-
mmà npftris cum apud Arelatcac Buteras pppida Gallia-
rum.Epilcpporum cÔcilia fuere. Petebatur,vt priufquarii
in Athanafium fubfcribere cpgerétur.de fide pbtiùs dilce-
ptarent; & turn demum de fc cognplcendum ,cùm deper-
Ibnaiudicium côftitillet.Sed'Valensjlbcijqveius, priùs A-
thanalij damnatipnemextprquere cupiebant, de fide cer-
tare non âu fi. Ab hoc pairtiu co nfl i du agi t ur in exiliü Pau-
linus.ïnterea Mediolanü conuenitur,vbi dum aderat 1m-
peracor,eadem ilia contencio nihil inuiee relaxabat.Tum
Eulêbius Vercellentium, 8c Lucifer à Caralis Sardinia: E-
pifcopirelegati.Getcrùm Dionyfius Mediolanenfium Sa-
cerdos, in Athanalij damnationéle conlèntire Fubferipfit,
dummodo de fide inter Epifcopos quaereretur.SedValens
8c VrlatiuSjCaeteriq;, metu plebis,;quæ Catholieam fideçn
egfcgio ftudio conlèruabat, nôaufi piacula profireri,intra
palatium congreganrur. llli'nc Epiftolam fub Imperatoris
nomine emictunc,omni prauitate refertâ:eo nirairüconfir
lioiVtfi éatequisaurib. populus recepilTet<ppuhlica auéto-
ritare cupita^ferrent;lin aliter fuilTet excepta, inüidia effet
in rege,& ipla venialis: quia etiam tum catechumenus,
Sacramentü fidei metitô videreturpotuilïb neFcire. Igicur
leètâin Ecclefia Epiftolâpopul9 auerfatur.Dionyfius quia
nô efïèt alTehFuSjVrbe pellitur: ftatimq; èius in locumEpi-
feopus fubrogatunLiberius quoq; vrbis Rqmç,&Hilarius
PiéiauorumEpilcopuSjdantur exfilio.Rhodiapum quoq;
&Dofaniim antiftitem (qui naturalenior,non tam fuis vi-
ribus,quàiii Hilarij locietate non celïèratj Arrianis eadem
conditio implicuit.-cùm tamé homines paratièlïent Atha-
hafium à comunionefulpendere, modo vt de fideinter E-
pifcôpos quæreretur. Sed Arrianis optimü vilumpræftan-
tilîîmoS'Vicbsàcertaminefubmouere; Itapulfi inexfilium
quos Fuprà memorauimus,abhinCannps quinquë 8c qua-
draginta, Arbetione 8c Lolliano, confulibus. Sed Liberius
paulo poftvrbiredditurob lèdiciones Romanas. Cæterü
exfules faris confiât tptius orbis ftudijs çelebratos pecu-
niafq; eisin fumptü aft'atim congeftas,legationibits quoq;
eos plebis CatKolicte ex oftinibus Ferèprdüincijs frfcquètl-
tatos. Interea Arriani non occulcè;vt antea ; Fed palàm ac
publicè hçrefis piacula prædicabant:quinetiam Synodu m
Nicænam pro le interprétantes , qualn vniuslitteræadie-
ètione corruperant, caligine quandam ihieceranr vericati.
Namvbi ^*«a»eratfcript|im,quQd vnius eftfùbftantiç:il-
li «^i/s-h^quod eftfimilis fubftan tiæ, feriptüelle dicebant,
concedentes fimilitudincln dum adimerent vnitaté, qùia
multüabvnitatefimilicudo diftaiéc.-vtverbi gracia,pitftu-
rahumani corporis ellèchomini iimilis, nec camen habe-
ret homihis vericâté: Fed quidamex his vitra procellèrant,
Anomoeoufiam, ideft, diffimilem fubftantiam çôfirman-
tes. Eoq; his certaminibusprocelïiimjvtiftiulmodipiacu-
lis,orbis terrarum impli caretur;nam Italiamjllyricümiat-
que OrientemValens&:Vi(atius,cæceric[j,quorumnonîi-
na edidimus jinfeceranttGallias noftras Saturninus Arela-
tenfiü Epifcdpiis,homo impocens 8c faètiofus,premebat.
Ofium quoq; abHifpanià in eândèm perfidiam conceffille
-opinio fuit : quod eo mirumatq; incredibile videtiir,quia
omniferèætatis Fuse tempore conftantifllmusnoftrarum
partium, 8c Nicæna Synodus auétore illo confeétahabe-
bâturmifi fatifeente æuq^etenim maior centenario |uit,yt
S iHilarius in epiftolis refertjdeliraueritjquibus reb us per-
turbato orbe terrarqm, 8c motbo quodâ Ecclefijslangue-
tib'uSjfegnibr quidem,lèd nqn minùsgraüis cura principe
exercebat : qùod licer Arriani,quib^sfauebat: fuperiores
viderentur,néedum tamen de fide inrer Epifcopos conue-
*vrctŸIgitur apudAriminürriiVtbcm Itali|,Synodum cpn-
gregari iubetiidq; Tauro.præfeâq impêtat,vt cplleétôs in
vnum non antèdimitteret,quâm iri vnam fidem conlcnti-
tentipromiftp eidem confulatu,firemefFe<ftui>tradidi(Ier.
Ita miffis-perlllyricum,ltaliam, Afriçam, Hilpahias,G,al-
li^fq; magiftris Officialib us, acciti àui nadti quadringenti
&aliquantoampHus-OccidentalesÈpifcopi, Àriminum
epfluenêre : quibuspmnibus annonas &:ceifariadafe im-
peracorpræceperat.SedidnoftriSjiqeftjÀquicamSjGallis,
ac ^fitaunis.indeccn5vifum:repudiacisfilcalibus,proprijs
fuinptibus yiuere maluerunt. Très tantùm ex Britànhia'/
inopia proprij,publico Vlî finit,cum oblatam à cçteris tol-
lationc refpuiUènc.-lanôtius putantès fifciim grauare;quàm
lingulos. Hoc ego Gauidium Epifcbpumïioftrum, quafi'
obtredlantemreferrefplitum audiui, fedlôngè aliterlen-
fërim ilaudiqueatcribuo EpifcPpis,fam pâuperes fuilTe,Vt
nihil propriumhaberenrineque ab alijspotiùs quàm fifeo
fumèrent, ybi neminem grauabaht , ita in vtrifquc egre-
giutr. eXemplum. De reliquis nihil memoria dignum tra-
ditur,fed redeo ad ordinem.Eofteaquaiii omneis,vc luprd
di<5tum,in ÿnum eolle£ti funt,fic partiüm fecdelîio.Eccle-
fiam noftri pbtinenc, Arriani cum Ëdentiim de induftria'
vacantem,orationisloco capiunt : fedhi non ampliùs qüa
odtoginta. Reliquinoftrarum partium erâne. Igitur fre-
quentibus concilijsnihil ädüm, noftris in fide marienti-
busyillisdeperfidia hon cedentibus: Ad poftremum pla-
cuic,decemlegatos mitti adImperatorem,vt quç eilet partium
fides 8c fententia cognofcerec, fçiretque pâcèm cum
haerecicis eile non pollc.Idem Arrianifaciunt.#nictunt«que
numero pari legatos, qüi aduerfum noftros coram Irnpe-
ratore côHigerent.-lcdex parte lioftrorumleguntur homi-.
nes adolefcentes,parum do6ti,& parum cauti:ab Arrianis
autemmifli,lènes,callidi,&ingeniovalfentesjverernoper-
fidiæimburi,quiapudR‘egèmfacilèfuperioresextiterunt.
Sed noftris mandatum, ne quotnodo cum Arrianiscom-
'munionem inirerit, omniaq; integra Synodorclèniareht.
Interim in Oriente exemplo Öccidécalium,Imperator iu-
bçt'cundos fcrè Epifcopbs apud Seleuciam Ifauriae oppidum
congregari. Quatempeftate Hilarius,quartum iam
éxilijannumin Phrygiaagens, inter reliquos Èpilcopos,
pervicarium acpræfidem dataeueôlionis eof»iaadè(le co-
p'ellitur, cùm tamen nihil de eo fpecialiter mandalïèt Imperator,
iudices tantùm generalem iullionem fecuti v qua
omhesEpifcoposàd cbncilhim cogère iubebantur » hunc
I quoq;inrer-reïiquos volences mifcere:vtego conijoio.Dci
nu tu ira geftiim, vt vir diuinarum refu inftriuftifllmus çùm
de fidc difcepcandumerat?interencr. Is vbi Seleuciam venir,
magno cumfauoreexcepcus, omnium in fe anirnoS & ' I ftüdiacfinuerterat, ae primùm qu£|fitum ab eo, quæ efïèt
Gallorum fides:quia tum Arrianispraiia dcnobis vül^an-
tibus jfulpebfci ab Oiientalibus haßebamur, Trionyinam
folitarij Dei vnionem lêciandum Sabeliium credidilïè,,fed
fexpofita fide fua,iuxtaea quæ Nicæç erant à patrib us 'con-
fcripta Occidentalibuspêrhibuit teftimbhiü. Itaabfolutis
omnium animisjintEa cohfcientiam comunionis,necnon
etiam in focietatetnreccptusjcócilioq; alcituseft. Agi deinde
coeptumirepertiqi prauæ hærèfis auótores,atq; ab Ec-
clefiæ'côrpbré auülfi.In eo numero fuere,Gregorius ab A-
lexädria,Äeac;ius,EudoxiuSjyranius, Leontius, Theodo-
fius,Éiiagcius,Th;eodölus. Sed confeófcaSynodo,decteta
adlmperatoremlegatio, quæ gefta infinuaret; damhati
quoque ad regem proFeéb^ fatisfreci locior'um viribus ; &
priricipis fociecate.Interealegatos Arimirienfis cotlcilij ex
parte noftrorum compellic Iniperatbr; vniri hærericbrüm
coinmunioniieifdemque confcriptam ab improbis fidem
tradit,verbisfàllentibus inuolutam, quæ Carhoiicam d if
ciplinam,perfidia latente,loquéretur. Namque Vfiæ Verbum;
tanquani ambiguum,&témerèàPatribus vfurpatum,
neqUe ex auèfcoritate fcriptürarum profeéfum, fub fpecie’
falfié rationis abolebat,rie vnius cum pâtre fubftantiæfili-J
us çrederetur.Eadem fides fimilem patri filiumfatebaruf.
Sed interiùsaderatfraus parata, vt effet fimilis, non eflèc
æqualis.Itadimiffislegatis, præfeâb mandatum,vt Synb-
dum non antè laxaret, quàm cbnfcriptæ fidei cönlentirei
fè omnes fublcriptionibus profitetentur. Ac fi qui pertina-,
çiùs obfifterent, dummodois mimerus;intra quindetifri
effet, iri exiliurii pellercnnir. Sed regrellîs iegatis,lièèt vim,
regiam deprecantib'us^fiegata cómunio. Enimtieró com-'
pertis quæ dccreia erali t,maibr rcrum & conlïlioriim per-
tuibacib:dein paulacirii pleriqne noftrorum partim imbe-
cillitate.ingeriij, partim tædiopercgririatibnis eriièli, dë-
dere leaduerfarijs iam poftredirumlegarorum fuperiori-
bus,&Ecclefiam(noftris indedetrufis^ obtirientibus, fa-
ètaq; femel inclihatiohe animoi um,cateiuatim in paf tem
alteram Cöriceirrimidbne<-a(d viginti vfq; nölïrorfi ntirae-
f usimminutus eft.Sed hi quato paucibresytato vaiidiores
Diuitiæ
Epifcopo-
Hifl Trip',
lib.s.c. 2à.
Synod. Se-
Jleüciâna ih
Oriente
anno codé
Is e rr li.).
l34 .T n .hi-
jflor.
An. CHri-
fti35S>-
Hilarhis
cxuK
S oer.Trip;
hifi.li. s c .
3+ \
èranr.