vnde eft illud : Ét aqu&qua fuper talosfuntlaudent nomen Do-
MJi»i.Omnisautemdilaplinanoftrx religidnis,exjllo du-
plicisfeientix fönte manäuitreuius primampr(*<iïif£B,fceü-
liam theorieën vocauèrunr, id-eft abfcualem $ P contempla-
tiuam.'Vnam,qux adtualem vitara moruraemendatione
confummer;aliâta, q.uæin concemplàtione coeleftium&
diuinàrurii feripeuraram difputfrionë verlètur. Ergo a-
ârualis ieientiain diueriaftudiadiffunditur, contempla-
ciuain dlias deriuatur partes, id eft in hiftorica’difputatio-
he,& fpiricalisintelligenrix interpretatione conftfttr, Sed
h is nunc rëmótis, formulas intelligentix fpiritalis quas
fpopondimus proponamus, currentes per linguloruno-
•minum figuras, quibus iftainillodiuinx ledtionis inferta
textu accipi fuient. Oremus itaq; Dominum, vïrëuelét
abfcondicaferipturarum fiiarum, &prbferamus quomo-
dofecrerioraintelleôtûfenriendujlifit. -
I De diuinis nominibus ,
I I DehisquæappellàrtturmémbraDotnini,velquç
*de eofigmficancur.
I I I De fuperniscreaturis |
IV Deterrenis
V De animantibus
V I De varijs nominum 6c rerum appellationibus
V I I Deinteriorihomine V
V I I I Dehisquæinvlu-atqVyimedfohabentur -
IX De varijs vèrborum vel nominum fignificationibus
X DeHierufalem,veladuerfiseius
X I Denumeris, quorum figntfieäriones in Allegoriara
tràhuntur. -
Ergo ipfas iam nunc nominum atq; Vèrborum fignifi-
cannas,fècundum quas vel maxime in allegoriam trahun-
tur,profit donum Dei fuggéflèrit,explicemus.
immutabihs-diciturjquiaanimx eius,ira, furor, pcEnfiei^
tia,obliuio. reedrdario, 5c alia hisfimilia non accidufir.
Simplex enirn naturaeft, &immutabilis &impertiubata
Neqjaliud eftiple&aliud quod habet,fedipfum eft,quod I
habet& quod eft. Immortalis quia mori nullo modopo- s
teftjApoftolo teftante acdicente: Quifolushabetimmortali-
tatem? lucent habitant inaccefttbilem, quem nutlushominum vidit,
nec videripoteft. Vbicunq; aurem facra'fcriptura Ijparfim per
diuinos fibros in Deo motus anim;,Ieu Humana membra
dcfcribit.id effc,caput,capillos,oculos,palpebras, aures,&
extera membra fiue motus animx,ideft, iram.futorc, ob-
1 i ui onem, pceniten tiam, recordationem, & alia his fi mi*
lia,.non carnaliteriuxta hiftoriama rebte intelligentibus
feienda funt, fiefit a Iudaris & plerifque haeceticis carnaliterlapientibus,
*0 CapiUi
Dan. 7.)
P I *
G A P V T I .
DE D IV I N I S NO M IN IB F S.
M n i p o t en s DeusPater & Filius&Spirirusfàti*
_ &us vnus atq; trinus. Vnus videlicet extat in natu-
rajtrinusj'nperforas. SolusinuifibüiSiimmenfusatq^in-
comprehenfibilis. Solus incircum(criptus,immutabilisï
incorporeus, & immottalis: vbiqj præfens 6c latens: vbiq>
totus & immenfus.
lnuifibiliseft, quiain^flentiafuà omnino videri non
/tf.j Apoftolô teftante, qui ait: Quem nullushominum viïob.
ut. fa jgd nec videripoteft. Erin Euangelio: Deum nemo vidit vn-
quam.
I Incorporeuseft, quianullis membrorum liniamentis
I compofuus fiue compadfcusexiftit, Sic veritas in euange-
iob.4.24. lio dicit: Spirit us eft Deus, & eos qui adorant eum in jpiritu & ve-
I ritateoportetadordre.
Irnmenfuseft , quia quantités eiusvelqualitas d nullo
Iex creaturismetiri poteft. GuiSalomoninfuisorationib.
3.R//.8.27 fUpplicans ait: Si ccelum & coeli coelorum non te capiunt, quanto
magisdontus ifta,quant adificauu
j lncircumfcriptusçft.quiacifcumfcribinonpoteft.
6 lnlocaliseft, quia de loco ad locum nequaquam tran-
II fit, fed neq-,in loco quolibetretinetur, ipfode (è per Elàia
lfiù.661.- teftimoniumperhibenteac dicentè: Ccelummmfedeseft,
Hie.2j.i f terra autentfcabellumpedummeorum. Et per Hieremiam.Now-
1 ne ccelum & terrain ego impleoi C u i us i m men liratem prop he-
| ta in Pfalmo eonficens ad ipfum domimimait, Siafcendero
PfaUsi.8. , tn (aium tu iH'i^ esji defeendero ad infer num a des. Dceiusimmé-
fitate in libro lob (criptum eft: Exeelfiàrcoelo eft& quid faciès}
profundtor abyjfo & vnde cognofcis ? longior eft terra menfuraeim,
,^/4ft0rm<m.,qfiienimcoelurn& terramimplet, procul-
dubîo nullus eft locus ab eius eflèoria ablens. Super o-
mnia qüippe eft régédo atq;tmperahdo:fübtus omnia eft
fuftinendo atq; portando, non pondéré laboris, (ed infa-
tigabili virtute:quoniam nulla creatura ab eo condita per
fe fubfiftêrevalet ,'nifi ab eofuftenteturj qui eam creauit.
Extraomnià,fed non excluius. Immutabiliseft, quiaab
ëo quod eft mutati omnino non poteft , ipfo dicenreper
Malacbiatp prophetâ5£go Dominas & non mut or. IdeoDeus
qui Deum cqrporeum acq; localem opi-
nantur, led (piritualia omnia de eo intelligenda:&confi-
cendafunc. Si quis Deo humana membra feu motus ani-
mx more h umano inefle credit, proculdubio idolafabri-
car in corde fuo. _
Igitur vt di&um eft figuraliter in Deo caput efle legimus, 9 Caput
ipfameftenriamdiuinitatiseius, quxprxccdit, &cuio-
mnia funt (ubieifta intelligere debemus.
Capillos vero capitis eiusiandtbs angelos, feu virtuo-
fos electos typice accipi oporteti de quo in facramento li-
bnDanielis feriprum ett:Aft>kiebam donee thronipofttifunt,&,
antiquus dierttmfiedit. Veftimentum eius qua ft nix candidum, &
captlli capitis eiusquafilana munda. hoc enim fignificat per ye-
ftimeta Candida Dei,quod 6c per capillos capitis eius, fan-
ctos videlicet angelos, & multitudinem lari (ft or um deal-
barorum. Vel certeideo capillilanx munda:comparan-
tur,vr per hoc antiquus dierum credacur efle.
Qculos dici tu r Deus habere, pro eo quod omnia videt,
& nihil eum later, in cuius conjpeftu, vt ait Apoftolus, nulla
creatura inuifibiliseft: omnia enim huda & aperta funt oculis eius.
AUterverprefpe&usgratix erasinrelliguntttf; vr eft illud 1
in P falmo, Oculi Dominifuper iuftos. Ice ahter,Oculi Domini:
prxeepeaeius,per qnx nobis lumen feientixfubminiftra-
^ur, accipiuntur: yt eft illud in Pfalmo, Praceptum Domini
lucidum ilhminansoculos.
Palpebrx Domini occulta & incomprehenfibilia iudi-
cia 'eius, fiuelpiricualis in diuihis libris'eius locutio innui-
cur.De quibus oculcis& incomprehen (ibilibus fa cramen-
tisatq; iudieijs in Pfalmo.l'alpebraeiusinterrogantfilioshomi-
««w,ideft,probant.
Aures habere-dicitur Deus, prop terea quod omnia aud
it,^ nihil eum in filentio later.-de quo in libroSapientix
feriptum, Auriscoeli audit omnia,&tumultus murmurattonum
non abfeondetiur.
NaresDeieftinfpiratideiusincordafidelmm: vtillud
I in libro Regura. Afcendttfumasde naribus««rfid eft, lachry-
rriofa compunflio pcenitenriuminfpiratioeius.
Facies Dei cognirio eft diuinicatis eius ad omnes:de qua
I cognitione in Pfalmislcriptumeft. Oftendenobisfacienitua,
f&faluierimits,hoc eft, dona nobis cogninonem cuam, qua
cognirionemperfiliumhominis hominibus innotuit : i-
pfo dicenre in Euangelio. Nemo notiitpatrern nififilius, &cui
volueritfiliusreuelare. Aliter verofacies Dei fignificat inui-1 -------
fibilemeflenriamdiuinitatisfihj Dei: dequaipleDomi-
nusad Mofenper angelum refpondensaic. Pofteriora mea•Ex.ss-U-
videbisfaciem autem meam viderenoripeteris,ic(i dicerec,diui-
nitacem autem meam videre non poteris. ' /• v t ‘
Os Dei filius pattis, id eft Chriftus Dominus > pro quo Jj.®
Efaiaspropheta ex perfona Iudxorumeffatus eft. Quia os ‘ " 1>‘
eius ad iracundiam prouocauimus. Alirer vero os eius fermoe-
msfiuCiuflioaccipitur: deqooferinone Domini prxdi-
6tus prophera aic. Os Domini locutum eft hoc.
Vcfbum Dei filius Dei patris, per quem omniafaifta
fun t :dc'qu6 i n P (almo, Verbo Domini callfir mat ifunt. E t alibi:
Mifitverbumfuum&fdnauiteos. Etineuangeliofecun-
dum loannem , Inprincipiocrat verbunt, &verbum eratapud
DettNi,&Dsuseratverbum.
^LinguaDei myftice fignificat fpiritumfan<ftum, per
quem Deus parer fecrerum fuum manifeftauic hominib.
vndei n P i a 1 m o Lingua^ m ea cala musfertbentts.
Labia Dei myfticcyvtriufqy ceftamenri confotiantia in-1,91 $ * I
______________ telligun- 1
PM i
13 Aares
'$ap. I. w
14- Nares
Reg 22.
i j Facies Pfal. 79.4-
H
Verbu
m i pÿ.ioô. te.
Ff.H K
A
(0ßrachia
; de quibus duobus teftamentis in Prouerbijs i
fcriptUtfi cd.Iniudicio non errautt os em. I
Brachia Dei patris filius eius & fpiritus famftus intelh-i
guntur.Sicfit eftjllud in Èfaia. Et brachia ma populosiudica-
lujf.Braehiü Deifingulariter filius accipitfir: de quo Hie- 1
remias ad ipfum ait.Efw«nc pominùs Deusqui eduxftipopulum
iuum de terra Aegjptiin mànuforti, ift brachio extento. Idcirco
autem filius Dei patris brachium dicitur * quia creatura e-
le<fta ab ipfo coritinetur.
DexteraDei patris vnigenitus filius accipitur^de quoin
pfalmo ex perfona hominisaffumpti. Dextera,inqiut,De-
tninifecitvirtutem. AliterVero Domijidexteragloriâmfi-,
gnacpattis&xterriam bèatitudinem:de quô in Pfàlmo ex
perfona patris ad filium.Sfde«* dextris wefi.Dicitur autem&
dextera Dei omnis ele<fta creacura in coelo & in terraificuc
per finiftram eius intelligitur reproba creatura, id. eft, da;-
mones Scimpij omnes,quiad lxuam pofitiæternafuppli-
ciafuftinebüfltv
Manus Dei patris filius eius accipicur, pro eo quod per
ipfum fa<fta funt omnia: ficut eft illud in Efaia. Omnia hat
manus meafecit,& facia funt omnia. Alker vcio manus Deie-
iuspofeftas intelligitur j .de qua poteftatcin Hiercmix ü-'
bro pjtopheti. Sicut lutu in manufigulific vos in manu mea do-
I muslftael• Item manus Domini flagellum accipitundecu-
efbi-t f ius pfircuffione in Sophonia propheta feriptum eft. Exten-
i dammanum meam fuper ludam& fuper habitantes iftael, &dif-
I perdamdelocohocreliquiasBaaldcc. pro qua Domini perçu f-
ib.19.2i: fione beatus lob de femetipfoait. Manus Domini tetigit
\me. . • -
L . . j DigitusDei fingulariterfpiritusfan«ftusaccipitur,dquo
> . a fpiritu fan<ftolexduabus in tabulis lapideis in monte Sinaiferipta
J narratur. Ipfe feripfit qui feribenda di(ftauit,id eft fpiritus
m.ii.zo« famftus.De quo Dominus in euangelio.Siego,inquir,i« di-
gitoDeieijciodamonia.Sicnzenim digitus cum manu vel bra-
ebioî manus vero vel brachium eum corpore vnum funt
in natura: ita pater & filius & fpiritus famftustresqujdem
perfonæ (un t, vna autem fubftantia diuinitatis.
Digiti Dei pluraliter fan<äi intelliguntur prophetx, per
quosfpiritus fandtus libros legis ac prophetarum fuain-
fpitatione deferibit: de quibfis in Pfalmo feriptum eft. Vi-
debo ctelosopera digitorum tuorum: per coelos enim libros legis
aeprophetarum, perdigitosverofandtos, vedidtumeft,
prophetas,myftice infinuari certum eft.
Imago Dei patris inuifibilisjvnigenitus filius eius eft:de
quo'Apoftolus.lMdgo Deiinuifebilis. Aliter namq; eft imago
Dei patris in filio fuo, quem nö aliunde, fed e$ femetipfb,
hoceft, exfubftantialuaperomniafibi fimilem genuit&
; æqualé. Alitervero anima hominis,quam non ex fe,id eft,
de fua fubftantia,ficut pletiq; hæretici opinari funt, ge nuit,
fed ex nihilo creauit. Sicut aliter imago efteuiushbet
régis in filio eius quem ex (emetipfo fibi fimilem genuit,id
eft,homo hominem. Alitervero in ànulo eius, heut in ce-
ra imago eius imprefla, quæ non eft quod&ipfa’.- ficutfi-
lius quod naturaliter hoceft q uod 6c pater.
Cor oei patris arcanum fapientixeiusmyfticeinnuir,
ex quo verburri,id eft,filium fuum impaftibilitergen uitfi-
neinitio. Ipfodicenteper prephetam. Eructauitcor meutn
verbum bonum.
Alas habere dicitur Deus, pro eo quod moreauis ele-
(ftosfuos tanquam pullos fubfecolligic 6Cfouet,’'& abin-
fidijs diaboli&r malorum hominum protegit. Vnde propheta
ait ,Sub vmbra alarum protege me.
Scapulashabcre dicitur Deus,quia infirma membra ecj
clefix.quafi in feapulis fuis portat.De quo in Pfalmo. Sca-
pulisfuis obumbrabittibi.
Venter fecretaorigo fubftantix eiuS àccipitur. Vnde in
Pfalmo.EAJ Vtero ante lucem genuite. Aliter. Vtcruseius incô-
ptehenfibiliaindicia eius» quxrimari nequeunt, myfticé
mfinuântur: de quo occulto iudiCio eitisin libro beati lob
feriptum eft*. De cuiils vtero egreffa ettglactes, & geht de tcdo quü
genuit*
Pofteriora filij Dei iticatnatio aCcipitui- i dequapofte-
noripartefiliüs in monte Sinai ädMofeh * per àn^elùm
loquens ait* Pofteriora mea videbis ,fuiem autèm Meant videre
non potes.
M i.
S5 Imago
Dei -
ij.
M 16.8.
I* Scapule
p- 90.4.
Pedes Dei ftäbilimentum virtbtiscius , eoqubd Vb'iqj
prxfens, 6c vn'itierfaillifuntTubS'edla: jpfo dicente pér Ê-
laiam. Ccelurit mihi jedes eft, terra autem fcabelluht pedum meorü.
Aliter pedes filij Dei iricarnaribiritèlligi tur,qu<e diuinita-
rifubiedtaefttanquämcäpiti pedes. Sicut per caput diui-
nitas ita per'pedes humanitas eiusexpriminit: de quahu-
manitate'iri Exodo feriptum èft. Videre Dom'tnum lefum. hie
eftMofes& Adroit,Nadab & Abihu, &LXX.defemoribusfiibpe- J
dibits quafilapidesfaphtri,&quaficalumcitmfereriumeft. Sicut
autem per lapidem faphirum cceleftes’creaturas, vel landlos
angelos : kaperecelum ferenum, fandtam ecclefiam
elèdtorum ex hominib. aflumptam fignaliter 'demonftra-
re voluit,fuper quäs duascreaturas homo aflumptus filius
Dei in perpetuum regnat:de quo in Pfalmo^oWim-kin quir,
fubieciftifubpedibuseorum. Aliterautem pedes Domini, id
eftjIefuChrifti fignificaiitfandkosprxdicatorcsfdc qmb.
in Deuteronpmio feriptum eft. Quidppropinqita'mpedil'we-
ius, afcipientde doftrinaeiits.
Veftimentum filij Dei äliquando cafoeius quxadini-
nitateaflumptaeft ddminislibris figuraliteraccipitur, de
quo indumento carnis Efaias vdticïnunsak. Quis eft ifte,qiti
VenitdeEdom,tinllisveftibmdeBofra? RurfuS veftimentum e-
iufdem Domini fandta accipitur ecclefiai,qux per fidem&
diledtionem ei coniuncla eft:de quo in Pfalmo feriptu eft.
Dominusregnauit,decorem induit. Etin alio Pfalmo ad ipfnm
Dominum : Confeßionem & decorem indufti, amiftuslumtrie
ficut veftimento.
Pallium Chriftiiamdidfcaecclefiaintelligitur : de quo
in libro Genefi (criptumeft. Lauit 'tn viitoftolamfua,hoceft*
in fanguine pa&onis camera fuam ,& in fangum vtiap allium
■ fitumjd eft, ecclefiam fuam.
Calciamenta Domini Iefu Chriftimyftice fignantin*
carnatiönemeius , quamex morralitäte hiAnani generis
affumeredignatuseft. Dequa incarhatione fiw ipfe per
prbphetam inPfalmo ait.fw Idumaam extendamcalceum tntti,
id eft, iriplebemgentilium manifeftabo incarnatiönem
meam.
Greftus aduentus filij Dei in mundnm,& regreffioe/us
adpatremrde quibusPfalmusait. VififuntgrejfustuiDetts, j
grejfttsDeitimregtsmet,qui eftinfancto. Deccelo venit in vte-
rumvirginis, de vtero vero nufeedo pofitus in pr&fepio. Poft-
quam omniaimplcuit, pro quibusapatre mifliis veneratj
appenfus eftin ligno crucis: de cruce autem depofirus, fe-
cundum corpflsfepultuseft, fecundum vero animam ad
infernadefeendit: tertiaautem dieper potentiam fu xd b ;
uinitatis carnem fuam de fepulchro fufeitauit, 6c poft die
refurre dhonisfux XL.die videntibus Apoftolisafcendit incoclu,
& (edet ad dexterampatris, ideft, in gloria fua : funreniihi
greflus filij Dei,ifte eftdefcen(us &afcenfus eius, qui frequenter
in'fcripturis facris legitim
A feendere dicitur Deus^ cóm filius carnem ex nobisaf-
fumpram in ccelam,veluticaptiuamduxitcaptiuiiatetn, quia;
naturam huniani generis, quxdiaboloin mundocaptiuo!
ietinebatiir,afliimensfècumin ccelüm, Vbi nunquanran-
tea fiierat, tanquam captiuam deporraiim
AbfcopdereDeusiaciemlegitm, cum quibufdam eo-
rum'exigentibus ciilpiSjCogriitionem fuam ab (condir,ficut
in populo Iiidxoium nunc-inipletu efle videiniiS,quia
hegantesfiliutn Deijfcientiam veil Deiitaperdiderunt,vt
fimilesforent gentibus, qux dominum non nouei unh
Oftendere dicitur DeusfaCiem fbarn, cum telpeclu grätix
fux,quibus vult, fciliceteleCtjsfuisfèipfumin corda
eorum occulta inTpirationeihfinUat, &ad diligehdum fe
amorem fuiim infuhdit.
Sedere dicitur non corporaliter numaho more,fed po-
tentialiterfuper omné oreaturam ratiönabiliter praelide-
re.-vt eftillüd iD P fa 1 mo.kegnauit Dominusfuper omiiesgen t cS;
DeusfedetfuperfedCiitfanftamfuam. Sedere ctiäm Deus dici-
turjw/>érri»o'«tinjquiintetpretatijtmultitudo feu plënitu=
do fcientix,per quo’dfignificahtur fanléli ahgeli fiuemen-
tes fpiricualiulii virorum.in quibus Deus iiiuifibifirei prx-
fidet& regnat.In illis enim fedet qui feientia eiiis ik dfle-
iftione pleni funt. In Prouerbijs qüippe Saloiiibnis ierk
ptum eft, Ahitnk eiüSfèdes fapicniixijapiehiia vero Öeipttiris
Chriftus eft,Qtinti anirriis fartiftoruitt dicitur Iédere;
Deftèn-
Pßtl.%.8.
PmjaLmiojM, 2’. I
33 Paliiui
Gen.+v-t
}4CaIcia-
Vfal.67.zi
Luc. 2.7. I
derc ■
Tfial.67.19
38 Often-
I Pfal79-d\
39 Sedere
\Pfa l . f 6 9..
■ s i
jPf«/.p8; §