c A P y T V*
S ed ti!ij..H ÿ b erjriE p Jt j ■ , ■ _ - :,_V:___. _ •
/ y S verecundiamveftramdico]TSÎamerubcfcercdebetiseiï
ET vosinflatifftis] Quia vana (cientia inflamini » 6c a i rain
dehis quipeiéunt non fiabetis, vtaut corrigah-
tur, aut ab ecclelia i'çparcntur.' Et non magts luxiftis] ^Quia
quod nctrro'fîr inter vos tam faplens, qui nouerit caufas
inter fratres difcërnerc. Ethocdpud infidèles] Duplex pcccaruhieft.&
quod iudiciocontenditis, fi<quiaapud infidèles
ad iurgia prouocatis. Iatii quidenrotnnino delictum efi
in wiwlldeo hoc itérât : Narnpotuit putarc.iudicium ha-
T” " ~7l i- fli»nr J PraCens bere aduerfusalterum non elle peccatum, fed tantum-
In Grateo
■ S i j
VW*
a
Ladueas
lftaeJitarum.
t Forte
traâat.
runvautoritatè, per quæ Domini quoque virtus aiïiftcre
iudicetur. Tradere huiufmodt bominemSatan*] Ideftjtorcort
• diaboliyVt tormentocamis fpiritus faliiarccur : Qpdxtc-
batenimvtperdiaboluihfanaretur , qui per diàbolum
peccauit. Non fana gloria vefira] DicendoscgO luth Pauli
ôcc. Nonbonà, dum non corrigitis adulrerium. Toram
majfam] Ecclefiæ Corrumpit] InGræco , fermentât Vêtus
fermentum] Fornicationem. Vtfitisnouaconjperfio] Vt m
I gtatia facri baptifiriatis ëonfpergami ni, ficur confpergicur
farina aqua. .<te/wi]Sincfermcnto peccati. Etenimpafeha
nofirum] Ideo debetisazymi elfe, quialudæi quando a-
gnum immolabânt.atzyma comedebant, fie & nos debe-
mus. Sedinazymisfynceritatis] SimiJitudineHebræorum:
quia ipfi poftquam immolabatur agnus, & pbft diem patch
ludices
lerum hu-
raauarû.
« azyma comedebant per feptem dies: fie nos vero a-
gno immolatb, tota vita noftca, quæ feptemdiëbns per- ^
agitur, azymis bonprum operum vefearnur. Etveritatis]
Idcft.æquitatis iudîcij > Si enim laétucaeratcumfilijs
lfrael prôFerir\pnto,ne cibuminfuffum comedçrent,pro
»celeritate ambulandi, hc æquitas iudicij 6c fy-nceritatis
cumChriftianis. Scripft vobis] Profcribo. Velideopræte-
ritutn dicte, quia cuhi legerent, témpus feribendi praste-
ritum effet. Non vtiquefornicarijshuiusmundi] Q^od luce
"clarius eft: Ab élis enim olim feparati eftis, &.idcirco no-
Üte ieerum illis commifecri. Si qUisfrater nominatur] Id eft,
folo nomine appellatur , cum fornicator detegatur, aut
fur,ab hoefeparari iubemur. Qui forts funt] Infidèles extra
ecclefiam. Qui intus funt] Hoc eft, fideles intra ecclc-
jîam. Eosautem quiforis funt Deus iudicabit] Foris ecclefiam
finit Hæretici, Iudæi,Gen«iles.
Ç A P V T y I. AVdet àliquis veftrumjegotium babens aduerfusalterum,iu-
quam vellet die iudicum fententia^amoucri, continuo
tälibus cogkjitionibus vel exCufationibusöccurrit,&ait:
Qifitrenonmaguinmiamaccepifiisi Vt impléreturillud;; si'
quis vult contendereiudtcio tecum ■>& tunicam tuam tollere,dimit- ,
t e ei & pallium: Sed tarnen tälia negötiaper.infirroos indi-
can inccclefiafecundum indulgentiam coniceflit ^ atri"
bus inter fratres iudicantibus: extra ecclefiam vetoindi-
caritèrribilitervctat. Sedvosjraudatis] Cum iliatamin-
iuriam fecundum praeceptum Euangelij, & Domini exemplum,
dicariapudiniquos] Notandum, quod aliquando A-
poftolus in media caufâ quam agit, quofdam inférât fen-
fus, & de latere t ia&at: quibus ëxplicitis rurfum rcuer-
titur. ' Audet ergoaüquis fafirum ôcc. contra fcilicet pr«çe-
ptum Domini dicentis: Si qùis vûlt tecum contendere
iudidojtunicam cuam difnittr^ei, & pallium?
An nefcitkquoniamfanfti debecmundoiudicabuntï] Sicut
•DomtnusApoftolis promifit,dicen$: Sedebitis&vosfuper
fedesduodecirti, iudtcantesduodecim tribus lfrael^ omnibus hoc j
promittens,quiApoftolosfuerint imitati. Si-ergo fàttéfci
dehocmundoiudicabunt, cürde minimisveftrisnego-
tijs non iudicant? I» véis ïudicabïtur] Id éft, per vos, Ange-
losiudicabimus]Illi àngeii iudieabuntur iniudicio,in com-
paratione fanâorum hominum ad adquirendum multos
ad vitam per coeleftem doânnam. Oui contempiibiles
funt in ecclefia]Hoc eft,qui rninimi fiurtt in ecclefia:aut cer-
te qui iniurias fuas contemnunt : ac fi dicetet, qui minores
funt in ecclefijs, Ôcnullis magnorum donorutn pollen
t,ipfi de terrenisnegotijs iudifcem, quatenus per quos
nequeuntfhaiora, minorabonafuppleantur,quos con-
temptibilesnominat, & tamenfàpientes vocat.cûm di-
cit: Sinon efi inter vos fap'ttns qüifquam] Qua ex re quid a-
| liud coliïgitur, nifi vthi caufas terrenas examinent, qui
1 éxteriorum rerUm fa'pientiam accipiunt? Qui autérh fpi-
ritualibusaddidi funt, terrenis non debent negotijs im-
plicari: Ac fiapertius diceret , qui penetfare intima fa-
pientiæ nequeunt, faltem neceflâria foris operentur. Iti,
patienter fiiftinerc dcbetctiSj vós econtrario nó
folumnpnfuffertis, fed etiam non facientibusirtogatiSi,
Er hocfratribus] Id éft, vobis , quibus ncc quidem viccm
reddere inimicis cöiiceflum eft. An nefeitss, quia iniqui re-
gnumDei nonpoßidebunfi]^cü diceret: duminiqui regnum
Dei non poflid.cbunt,nolite vós ipfi iniqui fieri fraudan-
dojöciniuriamfaciendó". Npitte err are] Hoc eft, fed uci,
exiftimantes de multis , & non etiam de vno peccato pu-
niendos. Autnoliteerrare.vofmetipfos, Scaliosiniquos
putantes regnum Dei poffidere. EthOcaliquandofuifiit]Sed
nunc non eftis. Nölite ergo timere de prstcritis,tantum
nc poft baptifmum criminofum aliquid committatis.
Molles funt, cum quibusvirile perficitur fcelus, & quo- ji
rum viriliainpuedtiacaftrabantur, vt femp,ereflént im- i
berbes,& muliebria,hoc eft,mollia corpora haberent. Hi
ergo apud gentiles in hónorem Matris deorum caftra-
bantur : vt Auguftinus in librofeptimodeCiuitateDci
oftenditdicens : Hisautem-amputaturvirilitas,vt nec
conucrtanturinfceminam,hec virirelinquantur. Et iterum
dë mollibus: EidemMatri magnae contra omnem
virorum,mnIierumquc verecundiam confecrati funt,qui
vfque iti f extremum diem madidis capillis, & facie deal-
bata, fluentibus.membris, inceflu foemineoperplateas
vicosque Carthaginis, etiam a populis: Vnde turpitCr vi-
uerent,exigebant: Nihil Varro dicere voluit, nec vfpiam
legifTe,me commemini.Defecit interpretatio,erubuit ratio,
conticuit oratio. Sedablutieftis] Scilicet per baptifmu.
Sedfanftifieatieftis] J?er fpiritumfamäumac verbum; Sed
iuftificati eftis] In bonis operibus: In nomine domini] Id eft,
in confeflibnc nominis Domini. Omniamibt licent ,fednon
omniaejipediuni] Quz defornicätione traókatjvult mate-
riam fornicationis.id eft,gulae intemperantiam oftënde-
re,fimulatque deftfuerefLicet ergonobisjnanducare &
bibere,fed li fubieceriinus noscommelfationibus,ipfum
licitüm perducctnosad iiIicitum, hoc eft, ad fornicationem
:ita& de oinnibusintëlligendumeft, quaecunque
peccata non funt, ocëafiones poflUnt tarnen däfedeli-
étorum. Sed egofub nullius redigarpoteftatem] Id eft,cibi &
rei licitaeredigar póteftate,h9ceft,nonmei dbminabitur;
- nbn enim fic Iuccumbam vt feruiam. Paulus cui eunfta
licent,fub nullius poteftatefé redigit, quia femetipfum a
licitis reftringendo,ea qu* deleftata prcmcrent,defpecta
tranfcendit. E/c^wwtri] rdeft,conuehitvclcreata eft. Sed
Domino] Hbeeft,adferuiendumDominp,velvtfittemplum
Domino. Et Dominus corpori] Quafi proprio tern-
plo. Deusautem fufeitauit Dominum lefum] Quia caput no-
ftrum fufeitauit, & nos qubquc membra eius,fi per fan-
(5kicatem fuerimus,fufcitabit.Ergo debemus membra noftra
I heftet-
fanÓlificare,vt in eo manere mereamur. Corpora veftra
membra Cbriftifunt] Quiaorpnis eeclefia corpus eTFChn-
fti,finguliautem'membra, caput autemChriftuseft. Tol-
I lens ergo membra Chrifti,faciam membra meretricisf] Abfcin-
Materia
foroicationb
efl
rein contemptibiles, qui minores funt in dotftrina, quos dens me a corpore Chrifti, faciam membra
danafpiricualia non eaotnani. ,Vcl contemptibiles , id Non dixit fornicatons, vt oftenderet eumemldem eHc
eft,-fanaia'niavpbisdefpicmnmr. ’ ' etiminis de nominis, cnins ilia eft, i apnd hominesejnm
Cor .Vnorem Collett. 4 S 3
videtur viri quàm mulieris admifTüm: Corporis v- j mcechari. Manere innuptam] Id eft.vt non nubat alij viro,
minus
nicate per i„m..mi unditiam. Erunt enim, inquit,duo id came
" '^H w e f t prima ptophetia Adam. Qgjmodo autem
mm vxote licita, be & cnitl metetrfee vna caro elitcituti
nroptfetamorem illicitum. In u rn tn t ) Propter coniu-
ealem connekionem, adtingenefandoScconctptendo
Blio. Fugite firnicatiiinemj Id eft,mente,Sdoco.vtfugit
Iofcph. O m n i p m a t u m komo] Ndne o-
(lendit quantum reaturn fbtnicitio habet, qua! illtsper
confuetudinem leuis videbatur. Qujd rihomofcipnim
occidetiti quid ft ebriofus&gulofusFucrit! nunquid
in corpus fuumnonpcccat! Fornicatioeft.forasexire i
lecitimoconiiigio.Omneautcm peccatum poteftab vno
committi.qui membrnm dici poteft, non tamen corpus
in fotnicatione autem duo pereunt, etiam totum corpus
eft: utande ergo malum eft, inquodusanimx pereunt
vei moriuntur. Vult ergo gtanate forhicationis caufatnj
dtis illis pet confuetudinem leuiflima videbatur. Autin
botpus fuilm peccat i quia hoc vitium magis voluntatem
catnis ptxftat.quam caetera vitiadege Auguftinum. Cor-
pus veto templum Deiefti Deum ergo decet habitue in
domofua,nonpeccatum,necdiabolum. Quodfiin vo-.
bis fpiritus faniftus eft,feitote quodnó ad fornicationem
fiiäafunt membra veftta, fedadlalidemDei.velad fer-
uiendqm Deb. Nen (J?«twSri]Qui non eftfnus,nondebet
fibi viuete, fed illi cuius fingninc emptuseft. Empti enim
JsJonauto,nonargento,fedfanguineChrifti. San-
euisïgtornmalijsnocet, fanguisveroChriftimundum
redemit. BlorifiateDmm] Hoc eft. agite vtglotificetur
Deus per opera veftra. Et par«»] Spiritum fcilicet fan-
önm, cuius fuperius membra veftra templum Dei effe
teftati fumus.
C A P V T V I I .
DE quibus autemfcripfiftismihi]Hac vfque gratis docuir,
__ nuilcadinterrogatarcfpondet: Niinc autem incipir
deconiugijs tra<5tare, ante enim expugnau it illicita,
quam dc licitis loqueretur: Gorinthij namqj ad Paulum
epiftolammiferant, vt illosdoceret,fi poftacceptam fi- \
dem licitum eflet vxores dimittere,aut quomodo vxores
licite haberentur. Bonum eft homini mulierem non tangere]
Bonum fueratillud quod vobis in primordio praedicaui,
hoc eft,fecundum coniugi j vfum non tangere mulierem,
fed quoniam multos continences huic doftriu* loco feri-
pfiftis refragari, concedatur remedium ne fornicando
moriancur.Ergo Apoftolihocexemploinprimis virgini-
tas & continentia prasdicanda eft. Sed obijeere amatores
luxuriae folent,vt quid ergo prima Dei benedi&io: Crefcu-
te&multiplicamini, con ce flic vt terra fcilicet repleretur?
quiaiam impleca eft,debemus ab incontinentia nos temperate.
SiM»f]Non alienam. Vxorem]Nonvxores. Similiter
autem & vxor virum, in hoc optimum legitimum-
que coniugium videtut, quando hi ambo fecundum A-
poftolum in fuä voliintate fiunt. Malier Jut corporis'potefta-
tem non Jw&^Scilicetad continentiam camis,nifiex con-
ferifu viri. Nolitefraudare] A debico coniugij; Adtempus]
Hoceftjfpecialibus alternisque diebus, aut quadragefi-
mali tempore, vel adtempus orationis, flue per dies pu-
rificatiatiis. Nenntet vosSatanas] Ne vno fe fubtrahencc
alter fornicetur, & Satanastencandi locum inueniat.
Secundum intelligentiam] Infirmis hoc indulgeo , non
perfedbis prxcipio,qui omnes homines Velim me imitan*
Sicut meipfum] Id eft, viduum, feu caftum, virginemque*
quod magis creditur. Alius quidemfic] In caftitäte. Alius veto
fic] In matrimohib. Melius eft enim nubere] Ante votum:
dicit autem melius efle nubere, in comparatione dereno-
ris ac peioris rei,nifi culpa fcilicet ad cohiugium veniant,
fi tarnen nonfium melioradeuoueriint, quam viri vel ar-
doreefFrcriataelibidinis, vel infernali ignepoft fornica-1
tioncm. His autem dico, qui matrimonio] Proprie loquitur
adconiundtos, ne dimicterent vxores, & alias ducerent,
aut pulchras,aut diuices.ficut Iud«i faciebanr.No« ego fed
PowinwqQui dixie: Qui dimiferitvxoremfinecaufa,facit earn
Bibliotb.Vet. Patr. Tow.5. _________
Aut Viro reconciliari] Quia melius eft,fi ad virum fuum re-
uercatur,quâm vt alij vire nubac. Nam cateris] Qui videlb
cet neque ambo Chtiftiâni funt, quapropccr ? fcilicet vt
dimittaturconiunxinfidelis, vtin confequenribus Apo-
ftolus dicit, quamuis melius fit bon dimittere. Attamen
non licet fecundum przeeptum Domini vt dimictatur
coniunx,nifi caufaforhicationis: Fornicacio eft etiam h-
p fa infidel iras. Dicimus autem, permifit caufa fornicatio- |quzdam
nis vxorem dimittil fed quia permifit, npn iuffit, dedir lo- Paulus,
cum Apoftolo monendi, vt qui voluerft non dimittat v- a°
xoreminfidelem, quia fic fortafle poffit fidelis fieri. Alio-
quifilq veHri immundiejfent] Ac fi dixiflet,fi permittereni virum
infidelem cum filijs fuis difeedere a muliere fideli,
filij ipfius viri immundi eifenr. Item fi ambo infidèles
eflétis,necefIàriofilijvosimitarentur, nunc aucemforfi-
tanfidelemimitabuncur. Nunc autem fantti funt] Quia fideles
perprædicationem fuorum parentum? Item, filij
veftri immundieflént,fi infidelem parencem comitaren-
cur iam non baptizati, aut fi baprizaci e fient, ex Chriftia-
nitatein paganifmum tranfirent infidelem parentem fe-
iftando. Non ergo abinuicemdifcedant. No» eft enim fer-
uituti deditus frater] Hoc eft,vt feruiat, & pereat propter al-
cerum infidelem : non enim ira ligatus eftinnuiufmodi
caufa,quafi vere illi féruire neceflé fic, & propter alcerum
interire. I» pace enim vocauit vos] Cxterum non ad difîi-
dium fumus vocati, vitro ergo aifeedere non debemus.
Ad id autem redit quod prxdixit, ne difeedendi præpare-
tur occatio. Nifivnicuitfcficut Dominas diuifit]Nill hocvnam
feis, quod vnictrique eft,ficUtDominus illi diuifit. Sicut Vocation!
vocauitDeus]Sinc cum fideli coniuge, fiue etiam cum infi- obtempe
deli,flue fine vxore, fiue ih praeputio, fiueincircumcifio- ranc^um'
ne,fiue feruus,fiue liber. Ita ambulet] Hoc eft j conuerfe-
tur. Circuncifus aliquis vocatus e(l] Infect fubitoparabolam
circumcifi, Echnici, ferui, & liberi, & fub meraphora eo-
rum de nupcis difpucac,& innuptis. Ac primum quia no-
nullos hanc intelligentiam reprehenfuros arbitror, interrogate
libet, quæ fit conféquencia, vr de maricis & vxori-
bus difputans repente tranfiret ad comparacionem Iudxi
&Ethnici,ferai 6cliberi, & rurfum hac difputatione fini-
ca.redirec ad vitgincs,dicensî Devirginibusautempraceptum
Domini non habeo]Etgo circuncifus aliquis vocatus eft,id eft,ca- lyrorem
ftus fine muliere, quoniam inftar circumcifionis eft non habere
habere vxorem,dum mulier quafi membrum corporis eft jin^ar cf?
viri,& vna funt caro. At vero vxorem habere inftar prae- PtzPutm
putij eft: quia ficut plenicudo corporis eft in præputio,ita
inconiugali confortio. Nonadducat praputium] Id eft,vxo-
rem,vt diximus. Aliter: Non putecféfuperflue cireutnci-
fum,ne de hoc pceniteat ; fuie enim neceflarium fuo tem-
pore.Siue hoc modo non adducat praeputium, vt quis fine
legis ceremonijs viuat, quia cum quibufHam Apoftoli
permictebant opera legalia cuftodiri, ne fùbico à lege re-
tra^i feandalum paterentur. Non cirçumcidatur] Hoc eft,
non dimittat vxorem. Circumcifto nihil eft] Id eft,virgini-
tas, vel caftitas,fine bonis operibus. Et praputium nihil eft]
Coniugium abfque operibus. Seruus vocatus es] Id eft,
coniugacus. De liber tate] Id eft.de continentia. Sed &fi potes
liber fieri] Hoc eft, li potes habere diffidijoccafionem,
& repellere earn abs re , magis vtere legitimo coniugio.
Seruus coniugatus, libertus eft Domini, quoniam enim
fuit ih coniugio, in paganifmo tunc feruus Fuit, quia non
legitimo vfus eft coniugio: quoniam vero adfidem Chrifti
vocatus eft, libertus Domini eft, dum legitimo coniu-
gibvtituf : Namlibertns eft, liber de feruo raâus. Si militer
& Yquilibet]Id eft,à coniugio feruus eft Chrifti, quia vir-
gines & coniugalesfèruiunt Chrifto. Nolite fieri hominum
ferui]Dum fcilicet Chrifti fanguine empti eftis. Dcvirgini-
bus autempraceptum nonhabeo] Scriptis refpondet,quia illi 1
dieebant ivbi præcepu eft virginitas ? vr fupcrfluum de- |yir . itas
monftraret,quodfub prjecepto non eft. Itavirginitatem
prætulimuSjVt tamen nuptiarum ordinem feruemus.-qnia j pr*Cepta.
fi Doininus virginitatem imperaret, coridemnarevidere- Gonia*
tur coniugium, & feminarium hominum exciderer, vnde gmm fe- I
virginitas procreata eft. Quare praceptum Domini
virginibus non habuit, quia maioris mercedis eft quod e{t
t S s z ~nott
Circumçifio
virginitaas
eft figi
H