vT4tb4i4euti^ toScia ium.ncad ulttrmmKcunt.nc f'a -
rentur, ncötamteffimoniamdicat«, vtKonorentpatrem
& matrem, Sc horumfimilia. f ottaflls Sc quod Deus
vnus creator fitomnium, fcriptam in « A f t
maeistarnen mihi videnturhrec, qu im cqide
dicantut,cuarigelicislcgibus e o n « « n r o ,v b .c u n ^ » -
turalenirc£êtuntürsquicatcm:quideminnaturahbu$fenÉbus
prorimius, quant vt qua nolunt fib .fi« hommes,
WnefaciantalijsAegiveroMoficoncordatelexnaturatefccundumfpiritummoofecundumhterampoteft.
hac
autemdexfcriptaeft,nonatramcnto-, fedfpirituBeiviui.
ItffordiW] Sciendum cftautem,rationalemanimavirtutemcoriblereuomihari.
Opuslcgiscftfides, quiaquod
mandat lex, vitro facit,vt credat in Chrlftura. Tejhmmum
bJisredAmtecinfcüntia&rum ] Qtjod adpralcntis vitac
aitationes pertinerevidetur, cüm quuiFac.endum, vel
flönfaciendumfit,diatinadeKbcrationec6gitamus,8emuicemfecogitationibusaccufiintibus,
qUtacog.ration«
noilra'crunc in die iudicij anteoculosnoftros , tanquam
quadamKiftoriacognoicend^,fisutfcriptumeft;Atguam
B 1« SC ftacuatn ilium contra faciem tuam. Sed notandum
M « * # cft quod höcin loco fchema, quod dicitur.elu-
‘- l l 1- cec,petquam fpecicm, diuerfatcmporaproalijstemporibüsnonuntur:
nam participiaprsefentistemporis,protu^
turi temporis participijs pofuit, dicens : cogitantibuqeccufantibüsautem,
8cdefendentibus,proiccufatuns,acde-
^jn^tamiuilicdbitDobimoccultaliomimmJüaxcogiti-
tioncs inhominc fe accufabStinuicem, bona & mala: Bona
accofat raalam, quiacontndixitveritati: Malaitttum
dcculatbonam, quianon fecuta eft vt fenfit: Return ujdi-
aiemdicil cium Dei qui. dubitct.vbi accufatores Sc defenfores adhr-
“ “ “ bentur.&confcientiatefiesïSedfciendum.quoduonvtique
ilbe cogitationcs, quztuncnafcentur.velaccuiatmnr
Cor pro
anftnçvir.
tute ratio-
nalifufflim
Paulo.
Cogîtà>
tiones (è
j inuieem
vitro accu
làbüt in
pTobasvtsliora, quareinutiliafedaris i Duxcæcorum,quo- E
mpdoviam non vides redam ? fi enim videres per ipfam!
vtique ambularcs. Si lumen es aliorpm, quarc non abij-!
cis opera tenebrarum î Eruditor infipientium,vt(\\xid timo- j f(i
rem Domini, qui eft initium fapientiæ, reliquifti? Magifter >
infantium, quomodo puer es fenfu i guihabesformamfcitn-
tu & veritMù in lege, quare nec ipfe fequeris,nec alios pef-
fimo exemplo périrais ? Et quipradicas non furandum] Tu
aduentum Scpraefentiam CHRiSTi,quiin vniuerfo mun-
doeffulfit, furaris. Moecbaris] Non eft autem vna moecha, M(. !
Dam totum quod debet Deö anima, fi alicui prater Deum Itut,^-
reddiderit, mcechatur. gufnegasmacbandum ] Tam gra- jhono«,
tieàHulceriumcommittis, vtadulterumfenfumliteræin- D'oddf
troducasadfvnagogam, &collocascam cumlegislitera, J J jjl
quæforis eft, cdîît feriptum deealegas : Quiaomnisglo- tuntl
ria filiæ regis intrimseus. gui aborttinaris iiola, facrilegium 1
committed Verùm Dci templum, quod eft C h r i s t ÿ s
Te s v s , viôlans: foluiftis enim templum, quod in tribus
diebus refufeitandum e.ft, his qui crcdunt. Sed & qui ex P
lege, &î>rophetisfermonem, Chriftumpronuntiantem
furatur,& occultatne popuius audiat , Sc credat, facrilegium
comrtiitrit , & verc templum Dei violât: item quoqj \
hic quidognominatut Iudæus , &,gloriaturinliteralegis
Mofi,præuaricatorlegisarguiturcumnon credit Chrifto.
Sacrilegiumcft,quodpropriè inDeum committitur,qua- c5mitj
fi facrofantfti violatio.Prseteriftos ergo taies, qui dtcuntur qui T01
ïudæi,& non funt,nomen Dei blafphematur inter gent es, l|VaiuwJ
non foh\m pro operib.eorum peftimis, fed & proptör hu-
milem & deié&am iütelligentiam , quam habentinlegei ^
& prophetis:ridiculaetiaminipfisgcntibusfiunt, çui|ïle- I
gis literam fequentes dieunt:Nc tetigeris,ne guftaueris,ne
contaminauçris. v >'
JHotnen enim peipervosblajphematur intergentes] Hocideo NoW
dixit Efaias, quia nomen Dei blafphematur inter gentes, KjM
animam' veldéfèftdenc, fedift*qu*nuncfuntinnobis: nonfolumprooperijjuseorüpeirimis.fedquandoludçç
glllIUAl'Lcl , |C/■ lUWi *w,i«rv._ ■X_ _ U .^»iMX mno’ nsI.lirin rprms.
càmëmm,fiucbona,fiuemalàcogitamus',velutincçtcns,
ita in corde noftro tam bonarum, quàm malarum cogita-
rionum,notrequædam& fiÿiarclinquênmr , qummoc-
cùftô riùïicfeftorispofita, ioiüadiereuelandicunmr.a
nullo alio.nifiab c o , qui folus poteft occulta hommufclproobnoxijsfiiistradendosnonaducrtebant
, iedidolis
Tuis dabant glorias, quafi qui i'udæotum Deum viciffent
in Iudæis : Et têmpore Apofiolorum Dei nomen blafphe-
mabatur in Chrifto,quia credemibus Gentibüs Iudçifiiadetenitcbantttr.
ChrifturanondicendumDeum, vtblalrèmuôrum
fiènorum caufas non latere Deum, etiam no- phemia Gentium abIudiisautonbus fit profciäa.
ftraconfcicntfateftabitur, quodiudiciumfecundum Eu- siaitftriftumtü] PrapOftetatoordine antepofuittelliangeliumPaulijboc
eft,quod Paulus annuntiat per Iefiim moniurn,qudm dicetet fenptum ; itaenimdicennsfetmo
c iü lb im ,6n:TitteremmnimmcmmiKti,fidi)mitimd'uiiim jdilapfiiseft,ytquodexj>roptiaintennonedicebat,eqd _
Euangeli
S; Hdeititifmilb.- VQ»u-od--- a-u--t-e--m erat Ap» qftqli Pauli Euanjge,e l.i.um,
Pauli & hoc etiatü csterorüm Apoftolorum, & oranium ndelium
Apoftolo- difpenfatorum tantilacramenti : Non omnes illi Euange-
rum. iüun conferipferunt, fedtamen omnes Euangelium pr*-
Euangdi- ^ cauerunc> Narratoresquippedi6torum,fa6torum,paffttæxqquuiiddii
„ . - ~ ■ .<•/ ^ • ' Bf
cantur.
fenlufcriptum in Propbeta reperiret.Sciendum efthstc A-
poftolum per lioniam dicere adludaios, nSque enim vert
requiefeitlnlege,& gloriatutinDeo , &probat vtiliora
hätequoeenumerat. Poflunttamenhæceadem Hsreticis
aptan,ipfienimChriftiani nommantUr, Sc opnullieomm
i a ; Jo Annu (i» pflp pi‘pnmm:& maoiftros infan-
Iudteum
cfle.
D
ifionisb refarreâdonifque C hrifti, proprièdiâi funt Euan- lege in ftru«fti,do «Stores fe elle cçcprum,& magiftrosjnfan-
eeliftæ. Si autem tu ludm ctgnominaris ] Hincconüertitur jtiumfeeffeptofitftptur, probantes vtilioraquæ latere a
'adludæos, docens opéré, non nomine tantum debereef- i Ecclefiafticisdicunt. Sed iftiquoniam früantür verba,
fc Iudæum, eumque efle verum, cüius occulta fine bona. ! intelleûum eorum peruèrfa expofinone vlurpant,adu tc-
Notandum eft,quod non dixit,fi tu Iudæus es, fed Iudæus | rum fidei fenfum,ad fponfam ecclefiam Chrifti, in regios
coanominaris,quia nonidemeftclTe Iudæum, & cogno- , thalamosinducunt. Rei5te,adeç>s dicitur , quipradïcasnon
minari Iudæum; quia verèille eft Iudæus , quiinoçculto \furandum,furarii,quidicisnon mcechandum,moecharisy&quia o
circuncifus eft,circuncifione cordis, qui fpiricu non litera minaris idola,facrilegium committis , preciofa vafa de temp o
legem cuf„t odi.i t, cui•u S la_u_s_ n__o_n_ albi _h_o_m:l„n:ii_b_u_s», fed fex lDe-o maroariras.Dei,id eft^verç delcriDtunsianctiSiuian'
fidei margaritas,de feripturis fandisfurantes.
eR Etrequiefctsinlege] Id eft, fecurus esin lege, Etgloriaris
Perquos &nomen Dei blafphematutinter gentes, dû
in Deo'] Gloriaris.te folum nofleDeum »eiufque agnofce-
cafta Sc hönefta ecclefiæ Dèi dogmata, ebrruptis ac turpi*
revoluntatem. Er probas qua vtiliora funt] Itavtnon folum bus maculant hæreticæ çtzükzàsçttonbus.Ctrcuncifio qm-
quæfintbonalcias, verumetiam quæfintmclioraj&vti- | demprodefl ,filegemcuftodias] In Genehicriptumpnmo e
hora difeemas. Copfidisteipfumeffeducemftfforaw]QUprum ! circuncifione mandatupv,cumrelponladarcturadAbra-
obfeuratum eft lumen in tenebrisignorantiæ. Infipientium {ham,hoc modo:Er dixit Dominus ad Abraham iTudutemteJta
eruditoreni] Erudientem rudes., qui fapientiam non ha- \mentummeumfauabis, &omnegentMMumpoiïteiqgenerauc^
beat. .
Magifiruminfantium] Ideft,paruulorum,ætatevelfen-
fu. Habentem formant feientu] Ad quam lemper refpiciens |
errate non poffis. guid ergo docesalium, teipfum non docesî]
Similiter Sc Gentibqs dixerat, qui enim alium iudicas teipfum
condêmnas; Qui in lege quiefeis o Iudæç ,cur tranf-
grederis legem ? Qui gloriaris inDeo, quare inhonoras
De um, dumteftimonium eius quod dédit filiofiio, noh
recipis ? Ipfe enim dixit : EUeßfilimmeusdUeäüs.Quinofki
Matth*. y0[antatem eius £ quare non obtempéras voluntati î gui
nes tuas,&bocefl tejlamentum, quod dijpofui int er me & vosyCir-
\ cuncideturomnemafculinum veftrüm>& cimncidetiscarnemprf
1 putijveftr'h&eritinfigno teftamentiinterme&vm: &puerotta-
! uodiecinuncideturinvobis : omnismafculusingi.Hratmïbusn-
firistvernaculus&pecunia empm^ab omnibusfilfmieriigenarüm,
& quinoneH ex feminetuo, circuncidetut , &eritteftamentutn
meumfupercarnemvejïram. Mafculus, quinonfuerit,circifrcifi»
incarnepraputij fuidie ottaiia , exteminabitunUe de generejuo, ^
quiateftamentum Deidifipauit.Non nos tarnen latere debet,
quod in alijs exemplaiib.hon habemus pofitu,o&aua die» l^ j
A
iitcunci-
(„oràni'e;
'us com*.
Lunis q“ ‘
felud*'*:
lerfaba“'
,t*putiu
L p u tare
Wfit.
P gene
ircunonum.
Ttein Leuitico feriptum eft: Et locutus ejt Dominus ad Mofen draginta continutsintermittcnsjncquaquam hoefruftra,
dicens’- Loquerefiliislfrael, & dices ad eos: Mulier quacunqtofu- (cd magno iriyfteriö lioC fadnm crediderim; Mofes enirh
feeper'it fernen, &pepereritmafculum,mmundaeritfeptcm(liebus, | circuncilionc pra*dicat,f?d Iofueperficit. Quiz lex per Mo-
fecundum dies purgationis eius immunda crit,&dieoctaua circum- fen data Ift,gratia autem, & veriiasperlefuin Cbnßumfaöta eft,
cideturcaropr&putijeius, &tfigintadiebus fedebit in fanguinefuo j nihilque proderitlireraiubens,nifiadfueritgratiaiuuansi
immunda. Necdubitaridc hoepoteft, quod non folum fe-* | j
men Abrah®,&vernaculus(eruusdöniigenituS,pr?cepto
eentis illius Sc pecuniaemptusabalienigcnis circumcide-
battir, fed quicunquccum ludsisiudaicepalchafecerat,
eircuncidi debebat.Hadtenus nobis de circumcifione car-
naiiprövitibüsdifftuinfit. Ageiam fecundum eam,^u«
dicit,quia lex (piritualis eft,quid etiam allegoricis legibus
de ea fentiehdum fit Vrdeamus. Circumcifio quidemprodeftfi
legeobferuesftauteprauaHcatprlegisfts,&ci]Cii cumcilio eft ex
genitali mebro,per quod fucctfllo humani generis,& car-
nalispropago miniftratur,amputarealiquam partem .-per
hoc ergo iudicati figuraliter reor, amptuandum efle ab a-
nima, B quaillicxconlortid carnis adhaeret impuritas, fi
qui cam hbidinis malefuadxfenfus obrexic. Quid aurem
eflet abfurdi, fi ad diferetionem caeterarum gentium, popuius
qui fub lege Dei inftituebarur, propripm aliquod
Omnibus itaque noftrrs gratia (alUatoris circuftcifis vitijs,
tunc in nobis complctbr, quod in IefuNaue feriptum eft;
Hodieavobis abfiuli obprobrium'A'egypti. Obprobria namque
iEgypti (ecum fert is^quiin eeddia poficus,& fub Ic(u dä-
ce miHcans,/Egyptiq^xnores, &morus animi barbaros nö
amputat. Circuncifio.quidemprodeft,filegemobferues. ] Quae
fit cirCiimcifio,quam prbdelfe dicit, vel quae lex cuftpdia>
tur.* Hsc,vt opinor.eft circüncifio,quam prodefle dicitA-
poftolus,fi l(?gem'cu(todiat,nort legem liters,cuius Sc cir-*
cutlcifioriem in carnenör-ccipit,(edlegem(pirii:us, fccuri-
dum quam circunciditut corde. Literd enim occidit, Jpiritus
autem vtuificat,c^aiz & lex Dei non refertur atramentd feri-
pra, (ed digitoDci,qui eft fpirirus eius,öc nor*in tabulis la-
pidcis,fedin tabulis cordis.Veru poteft nöbis obijei, quod
(lifta circüncifio hon alia intelligitur, quain animi purga-
tio,&abiediovitiorum, quomodO ädditadliucjica pro»
deflehuiufinodi circuncifionem, filegem cuftodiaÜjCum
h^cipfacircunci(io,nifieii: legisoblctuantia fieri no videa-
tur? Sedintueremeforiedblcmderevitia, Sc ceflaredma^
seftaret infigne. Et (Äeceftaria vifa eft partis aiicuius am-
putatio.quid tam conUeniens fuit, qua earn iriuenire, quae
videbatur Obfcoana ? Sc ilia auferre, quorum diminutio
nihil ädofficium corporis impediret ? Quod veroquidam jlis circuncifionem figrtificec: agereq; qu^(
bonafunc,&ef-
dicuhtjquiafinepeflarianonetac pats i)iamembri,fieri a fieerequaeperfe(ftamntiCuftodif)|-fitlegem: neque enim
cceatorf non debuic, fi autem neceflaria fadaeft, non de- j in eo perfe&io-eft, fi ccfleturdmalö, led in eo * fi agantür
berauierri.Inrerrogemus eos Ödnos,fi neceflariam dieunt i bonaiuxta ^(almographum, qui ait; Declinaamalo,&fdi
fiiiörümprocreationem:Nece(uriam fine dubio refpon- 1 bonunt. Verum conlidera*fi pdffit hoc in loco &illeiritel-
debunt. Erunt ergo culpabiles.qui contineuti£e,&virgini- | ledlus admitti, vt dicaruretiam poft aduentS Clirifti,car-
tatis obtentu, necefläria nuturae non miniftrant. Sc erunt J nalis circüncifio, quae ex lege obferuabatur j prodefteali-
coeendi ad nuptias,omnes qui fecundum Euangelij leges i quid cuftodiehtibus legem,(ecuridiim hoc,quod initio fi-
femetipfoscaftrauerunt,propterregnum Dei. In fumma vero di- . dei noftr^ adhuc i crederitibus obferüabatur,vt in ääibüs
cendum eft,quod ficut mUlta neceflaria erant baptifmata, j Apoftolorum docetur vel Petrus in diferetione ciborum ;
ante baptifmum Chntli: Sc mu Its purificationes.antequä : vel Paulus in (acrificijs purgationis fecifle.Sed illud atteii-
Durificatioper fpiritura fan du m fieret: öemultae hoftiae, ;dertdumeft,quodadGalatasfcribens,ait: Si circuncidami-
antequam vna hoftta,agnus immaculatus,femetipfum pa- ni.Chriftusvobis nihilproderit. Quod iraeft intelligeridum,
I E
jMofcscirctlociiio
(uc perfi-
Obprobria
AEgypti.
offerret hoftiam Chriftus:.lta etiam maids circuncitio-
nibusopusfuitjvfquequo vna in Chrifto circucifio omnibus
traderecur: Ec multoriimfanguinis eftufiopraeceflit,
vfquequo per vhlus (anguiném omnium reddttptio fieren
Quod autem odaua die circUm^fiö dabacur , illud defi-
gnàriarbitror.quod prçfentiquidem fëculo (eptimana de-
butataeft: Odau us autem dies, futuri feculi myfterium
tenet,illorum ergo eft circumcifio fpiritualis , quifuturo
féculo militant iq quo neqUe n.ubent,nequc nubentür. Sc
quoru m in terris ambulantium, in ccelis eft conuerfatio;
Sciendum À,fecundûallegoriam duogenera ciTe cireun-
cifionum : Cordis circjmcilio eft,nihillordidum,ttihil in-
dighû fentire de fide. Carriis circumcifio eft,nihilimmhnquod
nihil prodeft cireuncifio his,qui exeaputatualiquid
iuftificationisaflunUjprodeftautemhis,quipUtahtfibiad
Chriftum veniendum noh efle fi eis circuncidcre filios vl-
taretur: Erahtenimnonnulliininitijs i qui circuncifionfl
velutittfigne vernaculum gentis fa x , nimioamore (eriia-
rent,&impedirividebanturalide,fi hoc eis vitaretur,quo
carerenon ppterant: Cireuncifio quidem prodeft: poteft
dici e contra,fi prodeft,cur prztermittitur 2 fed prodeft* fi
legemcuftodias, tenendaigitur cireuncifio eft* Sc vt poffit
prodefle,(eruanda eft lex. Circuncifidnem pro genere pofuit
Abrah2,quia ex Abraham Cireuncifio: Hocenimait* j
vt doceat tundprodefle generi Abraham*fi lex (eruecar,id
eft,fi in Chrifto credatur,qui prOmiflus eft Abrahx; Si au-
InitioChri
ftiamfmi,
quzdam
legalia do-
rabant.
Galat, fi
G
fercöndfio
proVef
naculo
qaodäip
ugni qaibufdam
fuie.
dum, nihil contaminatum in opere4geftisq; dommittere, tem quis noncredit in Chriöum.trarisgreflbr eftlegis; Si
fecundum Ezechielera qui dicit; Omnisfilius alieitigena in- J auteprauaucator legjffis,Cireuncifio tuapraputiumfaäd eft.]Hoc
circumcifuscorde,& incircumcifuicafne.no tntrabitmfdnäa mea. \ eft,Gcntili fimilis fadus cs,nori credens in earn, qui (ignd
Hiereniiasait: Eccecircuncifit funtauresVeftr&i hoceft, ne re- circuncifioiiis filius promifius eftAbrahi. Illud obferuan-
cipiant obtredationem. Hoc autem modo & incircurtci- duin eft,qudd cum dixifiet.citcuricilio quidem prodeft* fi
fus labijs dicitur, qui no circunciderit blalpb emiam.fcur- i legem cuftodias,non addir: Si aurem non cuftodias, ficut
rilitacem, turpiloqiiium de ore fho, qui non pofuerit cu-1 ^ confequens videatur,(ed ait: Si autemprauaricatorfis legis. In
ftodiam ori fuo. Sc ofttum circunftantiaelabi;s/uis, qui no ! quo alihdbftehdit efl’e non cuftodire legem, aliudprsua-
ctiam a vetbo ociofo circunciderit os fuum. Incircunci(us ! ricäri legem, nam & Paulus iple non (draper legem cuftb-
prtepurio carnisfux dicitur is, qui erga naturalem cöituiii 1 die,nunquam tarnen prsuaricatoreft legis; Cuftodit ergo
immoderatius & intemperantius cffluit.Idus lilius Naue^ legem is,- quifecundüliteramcuftodir. £t is prsuaricatur
ex prscepto Domini, filios Hrael (ecdndo circuneidifle j earn,qui lpiritualemeius nÖ tenet (enlum.- Si ergo inquit,
cultuiis (axeismfraoratur, quod vtique quantum ad life- prauatiedterfis Ugis,non agendoquxboriafuntj Circuncifio
ratin fpedat, impolTibile fadu videturi.Seinelenim citcu- tua prjepiitiuin fa da eft,d u m&c hoc tibi, quodabftihere ^
cifus in carne praeputij.quid inuenire poffit fecuhdo circucifio,
quod auferret? Sedhancdifficultarem melius qui-
dafii explaftat dicens: Vemdedrcumcifione quia fermo
eft.libet lnqtlirerc quareMo(es ipfe,'quilegentcircuttcifio-
nis patribusa Deo datara, Sc (ibi toties inculcatarrt refert,
foto ducatus fui tempore neminem circuncidi voiueric,
prater vnum folunvmodo filium fuura Gerfetn,quem ma-
tef Sephoraarreptapetraacutjffima * neadomino ferire-
cuf*circuncidit 2 Si omnisquiln heremo nan(unt,a Iofue
circiincid'endos reiiqucrit,morem videlicet diuinitus imnlalo
vifus es*opcra fidei diiuftiriae non agenti,ad infideli-
tat^m feputatur. Nequeenimpoffibileeft,alicuicarnale
circuncifionem ruriusin praepuridm verti,cum vtique ab-
feifa caro praputij.vltra redire non poffit; Dignum eft ergo,&
euiden ter intelligitur,quod concinentia malioperis,
qux pet circuncifionem (ignificatur,(i opera fidei non ha-
beat, ad immunditiam reputetur.
Siigiturprapuuumiufiitiaslegiscuftodiat, nonnepraputium illius
in circuncifionem reputabitur2] Iuftitja tnoralisloco eftle-
gis. Lex enim generale vocabulum: Iuftitia vero legis pats