la l. Capi-
itol.inGal-
licno.
B
Cap. 2fr
FI. Claudius
Trebel
1. dus
▼ iramde-
icripfit.
Aureliaui'
âdigef-
lit Yopilc.
qui &
gained. *
mcminic
v t & Ea-
tro.&Aur.
c
■ ftegePol-
Cap. 24.
Taciti.
Floriani,
Probi,
Saturnini
Proculi,
Boaofi ri-
tas defcri-
pfic Vopif.
ni Imp.
Eucr.lib.9
Sex. Aur.
Ntceph li.
7. cap. 17.
nis reputatur. Igitur primus Genuus qui purpuram Impe- 1 cognomento Herculium Cæfarem fecit, mifitque m Gal.
rij fumplerat,apud Miriam occiditur. Pofthumusin Gallia
inuafittytannidem,mulco quidem reipublicae com mo
do. Nam per decern annos ing£nti virtute ac moderatio-
ne vfus 6c dominantes holies expulit, & perditas prou in-
cias in priftinam faciem reformauit,(editionc tamen mili-
tuminterfedus eft,ALmilianus apud Moguntiacum,cum
resnouasmolireturoppn&fluseft. Pott mortem Pofthu-
mi Marius ibidem inuafitimperium, fed continubintet-
fedus eft. Deinde V idorinus d Gallis vitro creatus,&poft
paululum occilus eft.' Huic fucceflitTeltricus, qui tunc A-
quitanic$ praefidatus adminiftrabat officium,multafq; lelias
qui facilè agreilium hominum imperitam 6c confu-
lam manum militari virtute compefeuit. Deinde Carau
fins quidam, genere quidem infim us, lèd confîlio & manu
promptus, cum ad oblèruanda Oceani litora, quæ tune
Franci & Saxones infeftabant poli tus, plus inpernicièm,
qudm in prouedum rcipublicæ ageret, ereptam prædoni-
busprædam nulla ex parte reftituendodominis, fedlibi
loli vindicando, accendcns lulpicionem, quaiplosquo-
que holles ad incurfandos fines artifici negligentia per-
mitreret, quamobrem à Maximiano iulïus occidi,purpuram
fumpfic, ac Britanniasoccupauit. Igitur per omnes
ditiones militum pertulit. 'AfveroinorientcpetOdenaf-: Romani imperij fines fubitarura turbationum fragorcs
turn quendam colleda agrefti manu.'vidi repulliqi Perlte, concrepderunt: Caraufio rebellante in Britannijs,Achil-
defenfaSyria,rec£ptaMefopotamiaeft,&vlque adCtefi- leoin yfigypto, cum 6c Africam Quinquegenrianiinfella-
phontem rufticani Syria cum Odenatb luo viucendo ve-j refit, Narieus etiam rex Perfarum orientem bellopremc-
nerunt,Gallientis autem cunvrempub.deferuiflet.acMe-■ ret. Hoc periculo Diocletianus permotus Maximianum
diolanililydinibus inferuiret,occilus eft. Herculium ex.Czlare fecit Augullum, Conftantiumve-
Anno ab vrbecodita millefimo vicefimbquintoXlau- ro Sc Maximianum Galerium, CzlareS legit. Conftau-
dius x x v iii. voluntatelenailisfurhpfitimperium,ftatim- tiusHerculij Maximiani priuignam Theodoram accepit
que Gochos iam per annos quindecim lllyricum Maccdo vxorem: ex qua lex filios fratres Conftanri ni fu ftulir. Ca-
niamq;vaftaritesbelloadortus, incredibiliftragedelcuit. raulius britannialibi per lepton annosfortilfimevindi-
cuiafenatuclypeusaureusih,curia,&in Capftolioftatuai cata ac retenta, tandem fraude AHedi locij fui interfcçquè
aurea décréta e ft^ d continué apud Syrnîium priuf
qua biennium iniroperio ëxplerety morbo correptus in-
terijt. Claudio mortiio, Qtiintillus £râtet"eius âb excrcitu
imperator eledus,vir quidem moderationis vnicæ, & fo-
lus fratri præfcrendus, x v i i . imperij'die intetfeduseft.
Anno ab vrbe condita milltffimo vlceumolcptimo, Aure-
lianus vic^musnohusirrtpcrium adèptus, qu i nqoe an nis
& lex menfibus'tcniiit ,vir induftria militari excellencilfi-
mus. Expeditione in Danubium fufcepta,Gothosmagnis
prælijs profligauît,ditionemq; Römanam an tiquis terminis
ftatuit. Inde iù briéhtém conuerius, Zenobiam, quæ
occifo Odenatb marito luo 'Syrian) receptam fibi Vindica-
bar, prælij magisterrore quàm prælio inpoteftatemrede-
git. Tetricùmin Gallia minime lufticientem fuftinere ie-
ditiohes militum fuprum,fcribentemq} etiam, f Eripe me
his inuide malis,ac per hocprodicorem exercitusfui, fine
labôreluperauit. Sic orientis & aquilonis receptor magna
gloria triumphauit : vrbem Romain mùrisfirmiorib9 cin-
xit. Nouiflimè cum perlècutionem aduerlus Ghrillianbs
agi,nonus à Nerone decerneret, fuimen ante eum magno
pauore circumftantiumruic, ac non multo pollinitinere
occilus eftv
Anno ab vrbe condita mülefimo tricefimolèciindo',
Tacitustricefimusadeptüsimperium, fexro menie occi-
fus in Ponto eft. Poll quem Florianus parem regnilortem
ferens,tertio demum menie apud Tarfum inrertedus eft.
Anno ab vrbe condita millefimotricefimo tertio, Probus
•icefttaus primus regniim fortitus, obtinuit annis lex 6c
m'ènïibusquâtüor.Galliasiamduduftia barbaris occupa-
tas »permulta&gràuia prælià deletis tandem hoftibus, ad
perfedum liberauit. Bella deinde ciuilia equidë plurimo
languine duo geflit: vnum in oriente^quo Saturnirtum ty-
rannide lu&nixum oppreffit 6c Cepitialiud,quoProculum
&Bonofum apud Agrippina magnis pr&lijs luperatos in-
terfecit. Iplè autem apud Syrmium in turre ferrata militari
tumultuinterfe&useil. Anno ab vrbe códita millefimo
tritefimonono, Carus Narbonenfis-, trice farms fecundus
fufeepit imperium, ac biennib ten uit : qui cùm filios fuos
Carinum &Numerianum confortes regni cffccilTet bcllo
Parthico,poftquàm duàs nobiliffimasParthoru yrbes Co-
chen & Cteiiphontem ccpit,füper T rigidem in Caftrisful-
mine idus inter i j t. N u me rian us, qui cum pâtre fuerat, re-
diens,fraude Apri foteri fuiinterfedus eft.
Anno àb vrbe Condita millefimo quadragefimo primo.
Diode tianus tricefimus tertius ab exercitu^nperator elc-
duS,annis viginti filin Srati mq; vt poteftatis copiam ha-
buit,Aprum interfedorem Numeriani manu fuainterfe-
cit. Carinum deinde, quem Carus Cælaremin Dalmatia
dus eft. Alledus poftea ereptam Caraufio infulam pet
triénniuin tenuit, quem Àfclepiodoruspræfeduspræto-
rio opprelîitjBritanniamque poll decem annos recepit.
Conftahtit^ verb Cæfar in Gallia primo prælio ab Ala-
mànnis profligato eXercitu fuovix iple furreptus eft : fe-
cundo autem lecuta eftlàtis Içcunda vidoria. Nam pau-
cis horis fexaginta millia Alamannorùm cæfa referuntur.
Àt Maximianus Auguftûs Quinquegentianos in Africa
dornuit. Porro autem Diocletianus Achilleum oblèlTum
perodo menlèsapudAlexandriamcepit&interlècit.Sed
immoderata vidoria vlùsÀleXandriam direptioni dédit,
Ægyptum totam proferiptionibus cædibulque feedauit.
Prætere.a Galerius MaXimianus, cum dùobus iam præliis
. àduerfusNarfeumconflixillet.tertiointerGallinicum &
6c Cartas congrelfiis& vidus,amilÜs copijs, adDiocle-
rianum refugit. À quo arrogantillimè eXceptus eft, ira vt
per aliquot millia palfiium purpuratus antevehiculume-
ius eucurrille referatur. Veruntamen hac concumelia
quaficote ad virtutem vfiis eft, pet quam detrica regij fallu!;
rubigine,àciem mentis expedijt. Itique mox per Illy-
ricüm & Moefiam vndique copias conttaxiT>raptimque in
hoftemtèuërlus, Narleum magnis Confilijs viribulque fu-
perauit. Extindis Perfarum copijs, ipfoq; Narfeo in fiiga
ado, cadra eius,inuafit,^vxores,forores,liberofq; cepit.im-
menlam vimgazæ Perilcædiripuit, captiuos quampluri*
mos Perfarum nobiliumabduxit. Rcuerfusin Mefopota-
miam,àDiocletiano plurimo honore lufeeptus eft.Poftea
pereofdemduccs ftrenuè aduerfus Carpos, Bafternafque jnlr j
pugnatum eft. Sarmatasdeinde vicèrunt : quorum copiofilfimam
eaptiuam multitudinem per Romanorü finium ;
dilperlere prælidiâ. Interea Diocletianus in oriente, Maximianus
Herculius in occidente vaftari ecclefias, affligi I
interficiq; Chriftiànos decimo poft Neroncm loco prçce-
perunt : quæ perlecutio Omnibus ferè ante adis diucut*
nior at que immaftior fuit. Nam per decë annos incendijs
ecclenarum,proferiptionibus innocentum,eædibus mar-
tyrum incellabiliter ada eft. Sequitur tertæ motus inSy- 1
ria,exquoapudTyrum &Sid.onempalfimlabentibuste- >
dis,muItahominu millia proftrata lunt. Secundo perfe-
cutiortis anno Diocletianus abinuitoeXegit Maximiano,
Vt fimul purpuram imperiumq; deponerenr,ac iunioribus
in repub. lubfticutis, ipfi in priuato otio confenefcerenc.
Iraque lub vnà die Diocletianus apud Nicomçdiara, Maximianus
apud Mediolanum, potellatë'imperij fimul cul-
tiuüq; pofuerunt. Galerius 6C Conftanrius Augulli primi
RomanüimperiUminduaspartesdetetminauerunt: Galerius
Maximianus lllyricum, Afiara & orientent : Con-
ftantius Italiam,Africam, Hilpaniam,& Gallias obtinuit.
reliquerar.flagitiofeyiuenrem, difficillimo bello & maxi- j Sed Cohftantius>vit tranquillilHmus, Gallia tantu Hifpa-
molabore Aperauit. Dehinc cum in Gallia Amandus& j niaquecontentus,Galerio czterispartibus colfic.Galerius
iElianus colledarufticanorum manu,quosVacuadas vo- Caelares legit,Maximum, que in oriente conftituit,&Se-
cabant,perniciofos tumultus excitauilknt,Maximianum 1 uerum, cui petmifit Italiam, ipfe in Illyrico conftitutu^
__________________ , - ________________ , • Conltan-
Bmilia
Ipa/ii
Gonftantills verb Auguftuslummæ manfuetudinis 6c ci-
uilicatisjin Britannia mortem obijt : qui Conllantinum fi-
liumex concubine Helena crcatum imperatorem Gallia-
rumreliquit, . ‘ 5
Anno ab vrbe condita millefimo lexagefimo priraq,
Conllantinus tricefimusquartus ab Augufto gubcrnacu-
laimperijà.Gonftantio patre fufeepit, <quæ vno&triginta
annis feelieilfime tenuit. Odcafritut mihi lubitb, & tripu-
dijsquibufdaminlùltatur: Eia,inquiunt,tandéinfoueas
no liras diu expedace venifti, hie re decurfurum operieba-
miir,,hie dclapfiim opprimimuS','1 hicconfufum tenemus.
Suftinuimus re hadenus artificiolc quodammodo & cal-
lidc fortuitas temporum niutationesChriftianorüvkio-
nibuscoaptantçm.Etintcrdumquidemverifimilium.fpe-
1 cie permoti, vtpocè hominesignaridiuinorum lêcrctorü,
timoré palluimûs: led nunceuacuauicMaximianusnofter
omnem fcenam fabulæ tuæ,noftræq; rcligionis antiquita-
1 tern columna inexpugnabilis fulfit. Per annos dccé éuerfç
funt ècçlcGx veftræ,vt etiam tu faterts} dilacerati cruciati-
I bus,exinaniti mortibus toto orbe Chriftiani.Tenemuse-
uidens teftimonium tuum, nullam fupërioré pcrlecùtio-
: nem adeb vel grauem veldiuturnam fuilTe. Et tamenecce
j inter tranquillilfima.temporum bona, ipforum quoque
j imperatorum,quiiftafecerunt,inufitatafcelicitas. Nulla
; do mi fames, nulla pellilentia,nullum foris beilum nifi vo-
' luntarium,quoexcrceri vires,non periclitari queant. Res
i præterea humano generi hucufq; incognita.jsnultorum fimul
regumpatiens confortium, & magna concordia, po-
! teftàfq; communis,alias nnnquam, nunc in cómune pro-
i ficiens. Deinde etiam’quod abfque vllàhadenus’morta-
i lium notitia eft , imperatores i 11 i maximi qiiippè-& perfe-
I cutores,honore depofito ôc afiumpta quiete,priuatiquod
' beatiflimum homines,& fummum bonum vitæ bonæ iu-
dicant, 6c hoc tunc velut præmij loco, audores pèrlècu-
tiomçadeptifuut, quahdbacceufaperfecutio,mediofui
tempore toto orbe læuiebat.An etîam hanc beatitudiuem'
illis téporibus poenaliter accidilfè alïèris, & nos hinc quoque
terrere moliris ; quibus humiliter relpondcrim, me
plürima cura pietatisaccindum, commonere de veris» nö
terrere de falfis. Decem perlccutionesa Nerone vlque ad
Maximianum ecelefia Chrifti palfaeft. Nouemf vtëgo di-
xi jvltioneSjVt ipfi non neganr, calami rates è veftigio eon-
fecutæ funt. Nëcin Verbo prcmor,vtrum debits vltioncs,
an fortuits permutationes fuilTe videantur, quæ tamen
meo fuoq; teftimonio cladesfuerunt. In décima hæfitatü
putant rniferi 6c caeci non vidantes tanto eamipfisfnillè
grauiorem, quanto minus intellëdaeft. Impius enim fla-
gellatur, & non lentit : quod cum expofitüm fuerit,inuiti
licet propter iplàm rerum fidem fa'tebuntut; quia ex ilia
Maximianç perlecutionis maxima punitione ilia funt vul-
nerà,quibus etiam nunc ifti dolent,&in tantum dolent,vt
etiam clament,nofqj ad reclamandum laceflanr, folicitos
fieri quâliter cortticefcant<
In primo libello expofiturn a nobis eft.PompeiumTro-
gum 6c Cqrneliurtt Taciturn commemoraflè non plenè
quidem; noftrüm VeroMoy(en,etiamipforumteftimonio
fidele’m,fideIiter,fulHcienterq} dixillè»Ægyptiôs®em
corum,cum pópulum Dei leruire internum 'Sc paratü Deo
fuoimjSediendædeuotionisinftindu,adliuumpaleafque
reuocarentjdecemaGerbilîimisplagisfuilîèvexatos. Deinde
violentià^nalorum edomiros.non Iplùttr eoegiflèfe-
poreft,confèrâ:ibi prima habuit correptio.fanguinévulgô p ?
vel manafie depuceis,velinfluminibuscucurnfle: hiepri-
mafubNcroncexegitplaga,vtvbiquemoriennülânguii Ner.
ellet, velmotbis in vrbe corruptus, vel bellis in orbe pro- !
fuliis. Ibi fcquens plagaprodidit,perftrepentëspcrfultan- j
tefqjm penecralibusranas,inediæ|)ropemodum caulàni |
habitatoribus acque-exilij fuilTe : hic fcquens fub Domi-' i.’Per/cq.
rianopoena.fimilueroftenditlacellitum militumqueeius
improbiseffrenatifij; difeurfibus cruenrilTïiniiufla princi-j
pis exeque n t i u m, ad in o piam pene omîtes ciuesRoraanos !
adados,exilloq; difperfos. Ibi tertiavexatio habuit cyni- 5. Perfcq
phes» mu feulas feilket paru i ffi mas ac fieuilïïmas, quæme-
aijslæpè æftibus perioca fqualidacoadunatim vibrandô
denlatae,&innullovolatuallabifolent,capillifq; hominu
acpecudum fetis cum.vrente morfu iticetferi : hic itidem
tertia lub Traiano plaga Iudæos excitàuit i qui cum'àntea
vbiquedifperfi,icaiam quali no elïènt,quiefcerenr,repen-
tinô omnes calore permoti, in iplbsinxeüqu«s erant, toto
orbe fieuierunt, ablquemagnis multarùm vrbium minis,;
quasçrebri terræmôtüsrjfdcm tempoi’ibasfiibruemnt>.l-
biinquàrta plagamufcæcaninæfuerunt, reuera âlumnæ 4.Per{ècf
putredinis,vermiumq;'matres: hi c i tide quarta fub Marco
Antonino plaga, luesplürimisinfufa prouincijs., Italiam
quoque cum vrbeRomavniuerlàm exercitümq; Roma-
norum per^longinquos limites ôcdiuerfa hyberna diTper-
fum in mortem dilïblutum, putredini fimul ac.yermibus
dédit. Ibi quintacorreptio pecorumac iumentorü repen-
tinointeritu expletaelb: 'hic fimiliter quinta vltio fub per-
lècutione Scueri erfeberrimis ciuilibus bcllis propria.vi-
i feera &adiumenta.reipub; hoc eft , plebes prouinciarum,
j &legiones militum comminutçlunt. Ibi lextavexatioin-
j tulit velicaselfcruefcentes, vlceraq; manantia: hic æquè
lexta punitio.quæ póft Maximini perfecu tionem fuit, qui
fpecialiterepifcopOs &clericos omilïa turba populari,hoc
eft, ecclèfiarum primatestcucidari-imperauerat, intume-
feens crebro ira arque inuidia,nô per vulgi cædem, Ted per
vulnera mortefq; principum ac potentium ¥exaltataeft.
Ibi feptima plaga numeratur coad^aeregrândo profufa,
quæ hominibus iumentifq; làtis exitio fuit: hic fimiliter
feptima Tùb Gallp & Volufiano, qui perlecutori Decio
moxinterfedolucceftèrant, plaga extitir, cormptoaere
peftisvinfula: quæ per- omnia Romani regni ab oriente in
occideritem lpacia,cum o mne propemodum genus hpmi
num 6C pecudnm neci dédit,turn etiam cörripuitlacusjin-
feck pabula tabo^lbi odauamÆgypti contririonem fece- 8. Pcrfcq.
jre excitatæ vndique lecuftæ,tenentes,teréntes, tegen tefq;
omnia: nie odauam æquè in fubuerfionemRomanioibis 1
excitatæ vndique intuletégentes, quæ cædibusatquein-
eendijscündasprouinciasdeleuerunt. Ibinonaturbatio pctfcq.
diu t u r nas,craflàs ac penè tradabiles tenebras habuit, plus :
omnino periculi comminata quàm fecit : hic itidem nona
correpciofuitj ciinr Aureliano perfeeutipnem decernenti,
diris turbi nibus terri b ile ac trille fulmeri fiib ipfius pedib9
cuit, oftendens quid,cum vltio talis exigeret.rantus poftèc
vlc'0r,nifi5c clehiens elTet & patiens : quahquam intrafex
ab h i n c m éù lès lu ccidui très im p era tor es» hoc eft/ A urelia-
nus,Tacitus & FloriânuSjdiuerfis caufis interfedi funt. I- I0kper^a.
bi poftre'mb décima plaga, quæ &nouiffima omnium fuit pi
interfediodiliomm, quos primosquiquegenuerant : (hic j
nihilomiuusdécima, id eft, nouiflima poena eft omnium
idolocu m perdicibÿqùæ primitns & da in primis amaban r. j
Ibi rexpotentiam Der lènfir^)robauit,&timuit,ac per hoc |
populum Dèiliberuinabire permifit: hic rex potenriam
Dei lènfir.probauit&credidit.acper hoc populum Deili- 0
berum efle permifit. Ibi nunquam populus Dei poftea a d ,
feruitutem rerradusthic nunquam populus Dei adidolo- \
làtriam coàduseft. Ibi Ægyptiorû vala pretiofa Hebræis
tradita fuik : hic in ecclefias Chriftianoru præcipua paga- r
norütemplàcelTèrunt. SanèilludjVtdixi, deriuncianduni
puto, quia ficut Ægypcijip.oft has decem plagasdimillos
Hebræosperlèqui molientibuSjirruit per iùperdudûma-
reæternaperditio: it a&nos libéré quidem peregrinantes,-
fuperuentura quaiïdoque pëflecurio gentilium mallet,
dônec mare rubrum, hocëft, ignem iudicij» ipfoDomi- ^
no noftro Iefu Chrillo duce & iudice , cranfeamus. Hi
ftinantem, fed etiam proprijs fuis argenteis&aureisvalîs
accutïiulauiflè î pbft oblitos plâgæ fuæ, & cupidosprædæ
indebitçdnuidosetiam-rëligionis aliens,dura innocentes
auide petlequuntur, mari rubto vltimè receptôs onines
runditus interijfie.-Quod ego nune'referoàcrenûncio,et-
u rotte fide non âcceptatum, exitu tamen probandu, quia
hæc in figurânoftrifada lunt.A^ cerque populusvnius Dei
eftjvna.populi vtriufq; catilà.-Subdita fuit Ifraelttarum lÿ-
nagoga Ægyptijs^ fubdita eft Ghriftianorum ecclëfia Ro-
rnanis. Perlècuti funrÆgyptij, perlêduti funt & Romani.
Dèccm ibi contradidiones aditerfüs M'oyfen vhîcdecem
edida aduerfus Chriftu m. Diuçrlæ ibi plagæÆgyptiorâ,
diùérfæhîc calamitates Roman orum. Nam vtCrian* ipfas j
c'rcffe ‘gP 1 agas ,in q ù a ntti rri rain e nfi ou ra formçcomparari
verb
!$. Perftq.
. Pcrfcq.
Vcxbalata'.
7’ Pcrlèq.
G