B
• De puteis.
* f ib JRom.
10.
quxq-, Apoftolis,Burbis.au fèmtommunia plane loqueba*
tur.Vis dure videre^quia etiaro ijjle ordei cibos incipienti-
bas exhibet?Scriptft eft incuangeli js, quia fecudo pauerit
turbas,fed illas q u as p rim u m pafci t : poftea vérocum iam
•profecifipntin verbo-&do<ftrina, triticeoseisexhibe.t pa-
ties.Sed pod hoc-Dcuwiii«*, inquit, benedixitlfMC&magntfi-
catus eftvalde. -Paruus cratlfaac inlege,fed proceflu féporis
:fit magnusin prophetis.nam cu in fola iegeeft,nondu ma?
gnus eft,quippe qux Sc velamine tè&aeft. Grefcit ergo in
prophetis.-iam eftperuenerit vfq; adhoe,vt velamenabii-
ciatliterx, tunc eritmagnus valdc, cö ceepericlitera.legis
veiut palea ordeieius fecei ni,& apparoerit quod fpiritalis
eftlex:tunc magnificabitutlidac.de fiét magnus valde. vide
enitnquia& Dominus in euangelijs paucos panes frä-
git, 8c quot millia refecit populorft, & quanti cophinj re-
liquiarufuperfunt.Donecrntegrifuntpanesyn'emb fatura-
t ur,nem o reficiturinecipfi panes vidlturaugen.Cbfidera
ergo nftc, quomodo paucos panes frangimqs in fcripturis
diuinis. Paiicos fermones affumimus, & quot millia hot
minft f aturan cur? Sequitur, Habuit quoq3pojfcfitonem ouiunt&
armentoni &familia plurtmum,& capitfoder e puteos, quos föderal
pueri patris eins Ahr aba,fed inuidenteseis Phtliftiimobftruxerut
cos Quis eft jftelfaac,nifi S aluator n öfter? Quis
eft i fte, q ui eft delcendiiTet in iftuin torrentem Gerara, primp
omnium illos puteos foderc vul t,quos foderant pueri
partis e'ius:id cft,Moy fes puteft legis foderatiDauid, Salomon,
be prophets,qui libros fcripferftt veteris teftamenti:
quos tarnen terrena Scfordida repleucrat intelligent Iu-
axprö. Hós cum veiler purgare ifaac,id eft, Dominus no-
fter,& Saluator, cuius i.lle lfaac figuiageffitzvtoftcnderet.
quia quxcunq' ;prophetx dixerftt, de fe dixerut: rixati funt
cueo Philiftijm.ideft Iudt^i,areguo Deialienidèd difeedit
ab eis; nó enim eile poteft eft his, qui in puteis aquam habere
noluerunt, fed tcrra:&dicit ei s,Eccerelinquetur yobisdomus
veftra defer tu.Vo dit ergolfaac notium p«rr«.]lm o pueri Haac
quam in vno.qui eftChriftus. Teftet ergo lfaac& populi I
figuram & Chrifti. Cbrifttun aut'e tanquai« Verbum pci
nonfolu in Euangeljjs loqui, fed,& ialegc certft eft, & ju j
prophetis. Verft m lege incipretes, in Euangelijs perfeöos 1
apcen-lf^acergo nunc verbiforma, quod m lege vcl pro- j
pbetis eft,^tenet. Afcenditigttur lfaac ad puteum iuraqieti,<& ap- \
pariUtilltDominos. Afcenfio^nllegisdicimusbrnarfteflerl- j
plij&eorftquaeibidiuinagerebanturobfequia. Poteft &
augmeutft prophetatu,legis,afccfio nominari-: He propcer-
ea Forte ad piueft iuramltfdicitur, 5ribi apparuifleei-Do-1
miriftzperprophetas.n.i«r4«irDomnM,&nopmitebit,<\xio& L_
ipfefitfacerdesinaternu fecundum ordtnemMeldnfedecb,Ad pu- p^ 10
reft ergo iurameti vifuseitei Deus,futurain eumpromifla: ■
confirmans. Et adificauit ibi altare Domino, &inuocato nominel
Domini extedjtibi tabernaculu,prsicepitq3feruisfuis vtfoderentpu-
teumf] Acdificat quid! lfaac altare etiam in lege,& figit ta-
bernaculft fuum:in Euangelijs aute non ftgit tabernaculu, I
fed domum aedi ficat,&fundamcn t u collocat.audi.n.fapi-
entiadicentem de ecclefia, Sapietia,inqait,adificauitftbido- i J
mu, &fuppofuit columnasfepte. Audi de-hoc It ik Paulam di-
centé, Fundamentuenim aliud nemo potejlponere,prater id quod
pofitit eft,quod eft Chriftut leftis. V bi ergo tabernaculu eft.etiafi
figatur fine dubiO refoluendum eft: vbiverofuhdamenta
funt, & fupra pctrS ^dificarur domus, nunquam refoluitue
domus ilia,fundata eft.n.fuper petra.Fbdit tamcn&ibil-
faac puteft, nee vnquam ceflat puteos fodien d o, donee o-
riarur fonsaqux viux.&fluminis impetus lxtificetciuita-
t l Dei.Sequitur, Sed & Abimelecb ille,quidudii honoraftem A-
braham, venitnunccu amicisfuis de Geraris ad lfaac. Et dicit illis I-
faac,Qtadveniftisad meiVos.n.odiftisme^&eieciftismeavobis. At
Hit reJpoderunt,dicentes,jfidentes,inquiut,vidimus, quia eft Domi-
nus tecu:&diximus,Fiat coiuratio inter nos& tef&toftituamus te-
cumpaUu,nefaciasnobümalu.^KteAbimelech nó fèmper pace
m eft Ifaachabet, fêdaliqüado diflldet?aliquandopace
requirit.lfte Abimelech perfona tenet ftudiofOfft & fapie-
ciumfteculi, qui per eruditionc philofopliia? multaetiacx
veritatë cóprchendcrunt.Intelligereponumiisquomodo
hie eft lfaac,qui verbi Dei,quod in lege eft,tenet figuram»
neqjin difsefione fèmper pót,eflèi.neq}fèmpcr inpace.phi-
lofophia.n.mftdi,neq; in omnib.legi Dei cótrariaeft,neq}
in omnib.cpnfona.multi enim philo.fpphor.um vnum efle
DeG,quicüótacreauent,fcripferunt.In hoccófentiuntle--
gi.Der. Aliquanti It hoc addideiftt,qupd Deus cun&a per
Verbü fiiü& fecerit &régar, & verbum Dei fit, quo cüóta
modererur. In hocnó folu legi,fed & Euangelijs cohfona
fcribftt. Moralis veto &phyficaqua: diciturphjlófophia,
pene omnia, qux noftra funt,feotic. Diffidet vero dnobis,
cu Deo dicit materia coxternam: diffidlt, cu negat Deum
curare mortalia* fedprouidentia eius fuper lunarisglobi
i fpatia cohiberi. Diflideta:nübis,cfi vitam nafeentift ftel la-
rum curfib.pendut: diffident, cu perpetuum dicunthunc
mundft, & nullo fine'claudendu. fed & aliaplurima funt,
in quib.nobifcuvel diffident, veLèócordanc. Et id^Q'.Abi^
meiecKfècundühancfigura,aliquarulodi(iidcredefcEibi-
tur.Sed& hoc nöplito quodotiofc fpiritui fandto, qui h<jc
fcripfitjcursfuerit coprchldeje, quod duo alij eu Abimelech
fodi un t.Pueri funt Ifaac,Matthxus, Marcus,Lucas,loan-
ne«.Pueri eiusfuot,Petrus, IacobuSjludas: puer.ei.us, Apó-
ftoliis Paulus.-qu i omnes noui teftamenti puteos. fodiunc.
Sed & pro his altercantur illi,qui terrena fapiut, nee noua
Cpndi patiutur,nec vetera purgant, Euagelicis puteis con-
cradicun.c,& Apoftolicisaduerfantur;& quonia in omnib.
Contradicunt,in omnib,litigant, dicitur ad eos, Ouoniam
indtgnos vosfectftü gratia Dei,ex boeit ad gëtestbinm. Pofibacfo-
dit terttuputeum lfaac, & appellants nomeloci Him, Latitudo, di
unsJUuncdiUtauit nos Dom'nm,&fecit crefcere faper terra.] Ve-
re enim nuncdilatatüs eft Ifaac,&.au&u eft nomc cius (u-
per vniucrfam terrain, cu adimpleuit in nobis fcientia.tri-
ni tatis.tunc enim tantft in ludaa notus erat,&tn ifraelnomen
eins nominabaturmuncauié insane terrain exiitforms mum,
& in.fineswbis terra verba eoru. exefites enim pueri lfaac,hoc
eft,Apoftoli Domini Saluatoris,pèrvniuerfum orbé terr^
foderunt puteos.&aquam y-iuam omnib.oftenderun t,ba-
ptizantes Omnes genres in nomine patris& filij & fpiritus
f'an&i. Sed quid eftj quod puteos quos Abrahaaperuir, I-
faacIre vocauic eos,ficut&patereius?noenim immutauit
vocabula puteoru. Eteft mirum,-<modMoyfes,,apud nos
It Moyfes appellatur:& propheta vnufquifq} fuonomine
appellatur; no enim Chriftusin eisnomina, fed intelligic-
tiamcomutauit.Hxc myfti.ee. Moraliteraute, lfaac apud
alienigenam gent! puteos fodiflè deferibitur: quovideli-
cetexIplodifcimuSjVtinhacperegtinationistecftnapofiti,
cogitationft nofti arum profunda penetremus: & quo-
ufqjnobisyer^intelligctixaquarcfpondcat.nequaquam
nollradnquifitionismanusad exhaurieda cordis interna
torpefeat.Quos tame puteos aUophylf,id cftjimmftdi fpi-
ritus infidiaces replcnr, quianimiru immundi fpiritus,cu
^nosltudioftusfodere cólpiciunt,moleftas nobis.tentatio-
nfi cogitationes immergunt.Sequitur, Afcenditautem ab Ulo
loco in Berfabee yVbiapparutteiDominusin ip fa noäe, dicens, Ego
fumDeus Abrabapatrisf#i. Vfqj adidquöddicit,Surgetesma-
neiurdueruntfibi mutuo^dimtfit^eos pacifiee.f Huiuslfaac duas
nobis figuras expofu i t Apoftolus Paulus: vnam qua dixit:
quod Ilmahel quidlfilius.Agar, populi fecund ft carnem:
lfaac vero,populi qui ex fide eft forma teneret. Aliam qua
ait, Nó dixit,Et feminib.quafi in muleis;fed,/rw<«irHO,taiv
venerunt,id eft, Ochozat amicus eius, & Phicol dux
excrcitus eius.Intcrpretatur aftt Ochozat T enens, &c Phi-
CotOs Omnifiiipfe aftt Abimelech,Pater mens rex. Hi tres
iroaginem tötius philofophis tenet, qux apud eos in tres
partes diuiditur, logica, phy(icaip,& ethicam,id eft, rationale,
naturalcm,& morale. Rationalis eft ilia, quae Deum
patre otnnift cófi tetur,id eft, Abimelech.Naturalis ilia eft,
quae fixa <eft&tcnct omnia,veiut nature ipfius virib.nitcs,
qua profitetur Qchozar, qui dicitur Tenens. Moralis eft,
qux in oree.ftomnift, dead pmnes pertiner, Ötpercómu-
nemfimilitndinlptxcepcorftinomniftore verfatu'r^qua
defignatiftePhipol, qui Osomniuinferpretarur. Elieigp
omnes qiüin huiufmodi cruditionib, funt inftitüti,yeni-
jmt ad lege Dei,öc dkfc^Videntes vidmitfs,quia eftDoMinus te-1
cii'.&diximüsySit iuramentuinter nos,& ineamusfcedUs.vtftofa-1
etas nobis quidquam malificu t& nos nihil turn attigmus: nec ft-
cimus quod te laderet,fed ciipdce dimiftmusxauilu benediUtone Do-
«M/w.PofTunt quid! hi ties, qui pace requirftt a verbo Dei.
StprauenirecupiGtpa^o.focieratem eius. figuram teiiere
^agoruft,quiexorit:rttis partib.vcniftnt, eruditi patertlis
ibrisic itiftitutibne iftiiorum, & dicunt, quia videntes vidimus
natum re|em»& vidimus,quia Deus eft cuni ipfo,ér
seniumadorareeiim. Sed&fi quisille eft huiufeemodie-
l uditionibusinftitutus , videns quia Deus erat tn Ghrifto
inuudum reconeilians fibi, &: attonitus operum eiusma-
onicudine dicat, Viderttes vidimus, quiaeft Domintis tecum,&di-
ximus, Sit iur ament tin ter nos. accederis enim ad legem Dei,
rieceflatio dicit, luraui, &ftatuicuftodiremandata tud. Sed
quid petüntipie facïósnobis quidqua mdliftcut & nos nihil tUo-
rum dttigimus-.necfccimus quód te lader et, fed cum pace dimiftmtu,
auftumbenediftione Domini. RemilfioneiiVpeccatorum per
hoc depofeere videntur, tie relipian't mala, bénediótione
poftulant,non refributionem; Deniq; vide'quid fequitur,
gtfait tllisconuiuium magnum lfaac, & manducduerunt & bibe-
runt,&poftlibu&potum fuYgentes iurauerittfib) mutiio,dimifitqj
eos ]faacpacif.ee inlocumfüum.’] Jpeftfi eft enim quia qui mf-
niftrat verbum, fapientibus & infipientibus debitor eft.
Q^aergo hie conuiuium fapiendb.exhibet, iccircodici-
tur,quia non paruumifed magnum tonuiuift'fecit. Sequitur,
Ecceautemveneruntinipfo die ferutlfade, annunciantesei de
puteoquefodcrant^atifcdicentes.lrtuemmus aquam.Vnde appellauit
euAbundantiami&nonienimpofttueft vrbi,Berfabee.~\Hpc figni-
ficat quod iriuenerint aquam,& pfoprerea appellants fit,
Puteus faturitatis; & vocacaciuitaSj Berfabee, hoc eft, pu-
teus faturitatis. licet enim fupra ex vetboiuramjéci, fiuéex
fèptenario ouiüm numero, quod Sabee dicitutj afleuere-
mus Berfabee appellatam;tamen nuc ex eo quod aqua in-
uenta eft, lfaac ad nomeh ciuitatis, qftx ita vocabatur, allude
ns, declinauit paululumlitcram, &pro ftriduloHe-
btioruro Sin,a quoSabeeincipirur.Gr^cum figma,id eft,
Hebrxum famech,pofuit--Alioquin &iuxta allegorixle-
gem, poft tantos puteos in fine virtutuni ncquaquamco-
gcuitjVt lfaac aquam minirnereperiret. Scqpitur,
SE N VITautem lfaac,& caligaueruntaiuli eius,&videre non
Quia waior feruiet minori: magis autem forma fpiiiruslana;
quçfuturanouerat inChtiftOjinlacobante meditabatur
Accipe mthiduos hoedos, inquit: prxfigurans carncft fil ua ton's
aduentftjin quo êos vcl maxime liberaret, qui peccatis fê-
nebahtur obnoxij. liquide in omnib. fcripturis, hxdj pro
peccarorib.accipiuniur. Quod aute dubs iubetur aifterre,
duorft populorum fignificatur affuniptiozq.uod renerosA:
bonos,dociles&: innocences animo.Siue aliter carnes hxr
dorft,ex quib. lfaac prxparatus eft cibus,pe'ccantift intelli-
genda eft couerfib, ex duob.populis venientiu, ludaeis vi-
dclicetSc natibnibzynitierfis. Panes aftt, Apoftolomm ac-
cipiedaeft fides,& illorft qui in petecofte,adueniéte fpiii-,
tu famSto.crediderftcdeludaicopooulo.In vino aftt intel-
•ligedus.eft màrtyrû cruor; Tali quippe cibo ac jporti dele-
ctari intelligitur Deus.Sequitur, Et yeftibus Efau valde bonis-,
quas apudfehabebat demi, induit erf,pellicula*^ hadorit ctrcudedti
mamb.&colli nudaprotexit.~]In hoc loco traduntHebrçi pti-
mogeiiftos funétos officio facerdptft, & habuiffe veftiml-
tum lacerdotale.qfto induti Deo viéfimas offerebariahte-
quâAaron jn facer4otiûeligeretur.Veftimehtum Efàu,fi-
deSjÔefciipturæfunt Hebræorû, quib. gentilium indutus
eft populus:fiue fidcsintelligcndacft patriarchaiü. Pelles
hædorû,quib.manus Iacob opettæ fu n t,collüq; con ceâ u
eftjpeccatafunt vtriufq; plebis, quæ Chriftusinexréfione
mantiftcrueifècûaffixic. Quod’exeifdcpellibuscolli nuda
pro texi tjfigni ficat quia quoru fufeepit perfo na, éorft &
propria voce deplprauit infirmirates, & fieu ir pecca ta.Se-
quitur. Ouomodo,inquit,tacitoinuenirepotuiftiftli milQui refpo-
dit,VolutasDeifuii,vtcito mihi occurreretquod Volebt^] Quod LA
faac quxrit ab Iacob, çur tâcito venetic,admiratur velocé
credentiû fidem. Quod cibi deleâabiles onerfttur,hoftia
placés Deo,& faluseft peccàto^**- S.e<\\xiuu,Dixitifàac, Accede
bue vt tanga teftli mi,& probe vtrum tufts film meus Efau,an
nu. Acte f it illead paire,& palpato eo dixit lfaac, Vox quide,vox iacob
eft-.manus aut, manusfunt Efau. Et no cognouiteum, quia pilofa
poterat.VocauitqjEfau ftliu fuum maiorem,& dixit ei,Vih mi. Qui i manusfimilitudinëmaioris exprejferant.]Hoc in loco lfaac,Ift-
rcjpffdit;Ajfum.Guipdter,Vides,inquit,quodfenuerim,&ignorem , daicftpopulftptxfiguraui,c:Iacob filiuseiiis.DominunvIe-
diemortismed. Sumearma tua,pharetram&Artu, & egrederefo- fumChriftu:qui& caligas oculis,& prophetas, in pi xfenti
ras.Cu^vénatuàltquidcoprehenderis,facmthiindepulmëtum,ftc-\ü\iûnÔvidit,c[in^mmukzinpo&ern^rz\iidiv.qma.nimiutvellemertoftt,&
affer,vtcàmedami,&benedicattibianimamea,\xn Iudaicus populus prophetiæ fpirituplehus&cxcus.éuj
i ....-Ci----- “I n i_________ i r.______. . . I.'« J n . A m m m it, ii I r o i n fiiMirn nropniviV nf4>antequam moriar.~\ Plurâ funt qua vc exêplis debcatnus do- lphri nnlïrii n on acerc,
fînétos viros 8c Deo charos.ea tantummodo feiffè,
quæ eis à Domino reuelata funt.- ignorafïè vero qux reue-
lata«iis tiô fuerùnr;fiéut &îfàac vir iuftus & Deo carus,nô
illicui voluic, fedeuinoluie deceptus erroré benedixit.
V nde non miru eft, 8c Ifaac in fua maxime vtilitate nefeif-
fe quid faceret:cum magiseo tlpore erraret, quo filiü fan-
güinarium&dedicum vbluptati& eü qui pôftea vçllet tra-
tremoccidere, prxtermiffoillo quännocencerhabitabat
domijvellet efferre, 8c fuam magis quam Déi façére volü-
tatCm.Vnde difpéfàtionis diuiniiudicij fitjVtOeulis cxca-
rerur:& cü ipfe diceretjFoXjVox Iacob ejbmanus autem, manus
funt Efau: tarnen intelligeret minoté efle filiutn, qui bene-
didtionë fratris prxrepta rcftiterac. Vhdeinrfclligendftin
hoc fâdla elle fpiritaiemadmonitioftcm,vtcôfirmaret be-
nediétioné fuam irffilio minore,cui potiüs irafcendft fuit,
quod fefelleric pâtre Ifaac portât imaginé Déi patris, Re-
beccafpiritus fânéti,Efàu populi prioris 8c diaboli, Iacob
ecclefix fiue Chrifti.Senedus Ifaac confummationé orbis
oftendit:bcüli illius quicaligauerunt.fid'é defeciffe Sc per-
ijflèdé mundb, & religionis lumen antiquü negledkû efle
fignificant. Quod filius maior vocaiur, acceptio legis eft
ludx6mtri:quod efcäseiüsatq;capturam diligit pater,hommes
funt-faluatiaberrbre , quosper doétrinam iuftus
qtiifqi venatnr.Sermo Dei,benediétionis eft reptomiffio,
&fpes rëgni futuri,tn quo eu Chrifto fan bti regnacuri funr,
8c verum fabbatficëlcbtacuri. Sequitur, Quodcütn audiffet
.Rebecca,&ille abijjfet-in agro vtitiftioriempatfis impleret,dixitfilto
fwiacob,Audiui pâtre tuum loqùentem CumEfaufrdtretuo, &dicenteei,
Affer mihidevenationetua,&fac cibos,vtcomedam,&benedicam
tibi coram Domino antequam moriar. THücergofilt mi ac-
quïefce conlilijs meis, & per gens ad grege affermifu duos hadösopti-
mos,vtfacia ex eis efeaspatrt tùo,qutb.hbènter Vefcitur. quaicu in-
tuleris& comederit,benedicat tibi antequam motiatur. j Rebecca,
plenafpiritufah&Q,8c fçiésquidaudiftetantequapareret, |
Biblioth.fet. Patr. Totn.j i
de quo multainfuturoprxdiiir, in prxfèfiti pofitü non a-
gnonit.S^<\mt\Xï,Stat'm^vtfenfitveftimentorÜtmfragrantïd,
ïenedicëseÜ ait,Ecce odorfilij mei,fuut odor agri pleni,cuïbenedixït
Deus.Det tibi Deus derorecali,& depinguedine terra àbttndanttam
frumëti,vini,&olei:& feruiat tibipopuli,&adortnt tetrib.Eftodp-
piinusfratru tuoru,&incuruentur ante te filij matris tua. Qui ma
ledixerit tibi,fit illewalcdi ftus:& quibenedixerittibi,benediftiofti-
bus repleaturf\Bencd i ófcio Iacob, prxdicario Chrifti eit in o-
mnib.gentib.Hoc fit,& agitur.-hoc lex ,& prophecia eft. I-
faac plebcIudxorû,àquaChriftusbcnedicirur,veIutâne-
fciéte,quia ab ipfànefcitunodore nominis Chrifti,ficut a-
ger mundusimpletunvel certeodqr agri pleni bonot û o-
perü accipiëda funt gefta. Eius eft benediâio de rore cxliJ
hoccft, deverborüpluuiadiuinorü: & de vbertare terrx,
hoc eft,de cógtegatione populorü vel Apoftolojû doâri-
na.Eius eft multiuido frumenti & vin iJhoceft>mulctciidô
qux colligit frümcntu& vinü in fâcramento eoi poris^ius
8C fahg.ùinis;P o téft 8c pcrabundancidfruméci & vini,fân-
étoift Martyrum ac Virginüintelligi mulcirudo.Ei fètüiût
gcteSjipfum adorât princip.es.Ipfe eftddmifiusfratrû fuo-
ru,quia populus eius dbminatur Iudxis.Ipfum adorât filij
patris eius, i. filij Àbrahx fècundftfidé,quia& ipfè £|ius eft
Abrahx fècundüm carné.Ipfum quitflaledixeritymaledi-
âus erit,& qui beriedixerit, benedidtiis^eft. Chriftui, in-
qua,nofter ex oreludxoi û, quâuiserrantift,fed tamélëgé
prophe tafq-, canentiü,benedicitur,id eft,veracirer dicituri
8c alius benediçi.puratur, qui ab été erran tib. expeôhuur.
Sequitur,Kix ifade fermone tmpleuerat, & egrtjfo Iacob foras ve-
nit EfaUyCottoffe de venattone cibosintulitpatri, dteens, Surgepater
mi, & comede de vindtiortefilij tui, vtbenedicatmibi anima tua.]
In nrçfiguratione quippe horum fratrû côgrue valde illiid
aptabitur,q>Euangelicàindicat lc<ftio,in quadicirur, Vemt
quida princepsfynagoga d i le fum,& ait Üli,Eilia ma modo defutt-
ttaeft:fedveni,imporiemaniïtuatiifuperiUatri,&viuet■ Ad quam
rèfuieitandam eu pergeret Dominus^r^ait, ntulierquaflu-
% z z j xumftn