Deo meo
Deus A-
braham.
A Deo pâtre noftro] Deum patrem noltrunxdidr, proptér
originem noftram, qui ab ipfö creaci fumus, & cuius nos
filii fumus adoptione. Et Domino ltfu Chrifto] Chri (him autem
Dominum , quia eius fanguine redempti fumusfilij
D e i : Gratia di&aeft ab ethymologia,grarim emm interpre
taturplenitudo,quodifïgnificat Charitatem, quia pleni-
tudo legis charitas cft. Primum quifiem gr alias ago Deo meo]
Finita prxfatione ante omnia gaudiiim fuumteftatur, yt-
pote gentium Apoftolus, quódcüm Romani regnenein
mundo, fubieeerunt fe fidei Chriftianac: nam fama fidei xl-,
lorum profe&us erat mulcorum , qui videbant principes
fuos fados efle Chriftianos : Gratias ergo fe dicit Deo fuö
agere duntaxat, quia adbuc illorum non erat plene. Deo
Natura Deus ommumeft.merito 8c voluntate pau-
cörum,vteftDeus Abraham,fecüdum quod hic fuum no-
mifiatDcUm'. iPrima voxincipit agratiarum a«äione,agit
äutemDeo gratias per Chriftum.velutPontificem magnü:
Opörtet epimfcireeum, quivplt offerre facrificium Deo,
quod per manus pontificis debet offerre. Sed & hoc quod
dixit,Deo meo,non eftotiofe accipiendum.non enim vox
iftapoteftefre,nififan(äorum:quQrum Deusdicitur: Sicut
Deus Abraham,vel Ifaac, vel Iacob: nö enim potéftf)eum
fuum dicere is, cui venter Deus eft, aut cui gloria fcculi &
pompa mundana,aut pötentiarerum caducarum neus eft.
Qmcquid vnufquifq, fupra.cxtera cölit, hocilli Deus eft.
Sedyideamus qUidem pro quo Apoftol. gratias agat Deo
fuo. Ouoniam, inqui t fides Veßra annuntiatur invniuerfo mun-
pcnfiusco^ Süuupliciter accipiamus, hoc videtur defignare,quod
atUr* multis lpGis mundi,hoceft, terrae, eoruna qui Ramxfiint,
fides & religio prxdicetur.Sivero in hoçloco mundns de-
fignatur,qin ex coelo confiât & tetra, omnibufque quæ in
eis funt,poteft etianrîlludintelligi, quod V irtutes,de qui-
busdicitut : c^xizgaudiumbabeantfupervnopeccatorepoeniten-
tiam 4ge»fe,multomagis de conuerfationc, & fide quöque
Deus eft
cuique
quod
exiuit Apöftolotütp Chrifti ptfjdicatio.Pöteft tarnen & ita
intelligi,quod fides ifta,quamRomanihabcc,ipfa eadem-
que fic,& ffoh aliaiqux in vniuerfo mundoadnuntiatur &
creditur,qux hon föltf m in terris: fed"& in ccelrs prxdica-
Deoineo.tur.Dro weo]Blahdietis affeötus eft, quod communem Dominum
omnium, gtatiae maghitudine fuum, & quafi proprium
fenferit Deum. Öbferuandum fäne eft,quia ad hoCj
timerc.-ficutenim teflificatuscsin Hiero&lymisde me,ita £
8c Romx.Videamus autem quod dicit: cuiferuip in fpiri-
tuffleo. Seruire in fpiritu, fimile mihi videtur efle, imo & S{ .
ampliusaliquod, quam adorare in fpiritu Nqmadorare fp,^c
quis ppteft fine affedu,deferuire vero eius eft,que eoftrin- ius^ J
gitdffedus. Dcferuitergo Apoftol. Deo non corpore, nec
anima.fed meliore fui parte,id eft, fpiritu : Haec enim tria j|
efle in hominedefigriatadTheffaipnitenfesfcribens,cuin - n^jU
dicit: Vt integrum corpus noftrum, Sc anima, & fpiritus,
in die Domininoftri Iefu Chrifti feruetur. Et Daniel dicit:
Laudatefpiritus, &ar\imaeiuftorum Dominum. Profie-
rumiter babeam in voluntate Dei veniendiad vos] Puco quod
etiam hoc vult iutelligi,quia non femper itineris profperi-
tas Dei voluntate perficituf. Denique & Balaam iter.ha- nu
buitprofperum.eundiad Balae, vtmalediccret populum cxDciSJ |
Ifrael.fednon fuitillaex volutate Deiprofperitas, Scmul-jlduicci
ti in rebus feculi,ptofperis vtuntur fucceffibus,& exultant
inprofperitatibus fuis, fednon eft talisprofperitas ex voluntate
Dei. ,
Defiderotnim viderevos ] Quid eft, quod cum fcriptis il-
loscortigat,&acarnalilenfuabftrahat, prxfentiamfuam
neceflariam dicit?Nifi aliter didaadaliud folentrapi,fic-
ut.ab haireticis fit,ideo defiderat videreeos,vt pr^fens do-|
drinam Euangelicam, fehfii quo fcribat tradat, vt magis
illis proficiat,additis fignisyirtutum, quae magis autorita-j
temdantfigniis.Cum autem dicit: Vtgrattamvobifjpmtua-
lemmidiftrem'] Carnalemillosfenfum aflecutos fighificatl
Quiafub npmine Chrifti non ilia qua: Chri ftus docuerat^J
fiierant^eufijfedea'qtijefuerantludaeistradita.-ildro»-'confirm
firmandosvqs] Hscconnrmatio tres perfonasrequint. Ad- realqaeJ
iuuantisDei, miniftrantis Apbiloli, accrpientispopuli.^™
Confolariautem fe dicit cum ulis , fi apprehcndant ipiri-
tualia.
Per earn qua inuicem efifidem ] Hoceft,vt per communem
Romanorum ltetantur.nuntiantib. fibi angelis, qui afcen- fidem inuicem confolemur.Quod autem dicit; vt ajiquoa
dunt & defcendunt ad filium hominis,& ipfi eninl miran- tradam vobis donum fpititualé,videtur indicare, xfflb ali-
turde conuerfatione gentium, & quodin omnem terram quid quod donum quidem fit,non tame fpiritualc, vt nuïine
intcr-
m i i l i o D e
mm
ptiaé,diukiae,&fortitudo corporis,& forma:’decor,tegnul
que terreftre; A Deo ejnim etiam haec donantur.Beati funt
ergo illi, quibusfpiritualem gratiam tradere vult A'pqfto1
lus,ad confirmationemfideijVt yltra paruuli non fint % nel
quecircunferantur Pmnivento dodrinae: .QuodCum fitl
dPaulo &ipfèconfolatipnem capit,opus fuum'firmum &
ftabile vidéns,& illi confolantur, qüia Apoftolic*grati;
quod dixit,ptimum quidem gratias ago, corifequenserat funt participes. Noloautemvosignorarefratres, quiafepepro I
diceret fecundol Sed prædiximus de locutionibus mi- Ipofui venire ad vos,&prohibïtus fumvfifoadhuc,vt aliquem fruttum
is fihitis,nifi forte videatür in eo reddi, cum dicit ; nolo babeam in vobis,ficttt & in caterisgentibiu,'Gratisac Earbaris, fd-
àùtèm ignbrare vósfratres. ■ / ' \pientibus ac infipientibtudebitorfum.Itaquequodinmevrvmptuni
jeftis enim mibieH Deus cui feruio ] In fpiritü meo inqüit, \ vobis qui Romaeftis eüangelizàre. J Eft quidem hyperba-i
non in circumcifionemanufada •, neqüe in nfeomehijs & ton in hoe loco, eft & loçutiohis defédio;Si hyperbaton J
fabbató', &difcrétione efca^jum, fedin fpiritu meo> id eft, hoc modo reddere poflumus : Nblo autem ignorare vos
ih mènte;^üiaenim Deus fpiritus eft,fpïritüVelattimade- frétres , quia faepepropofui venire ad v*os,vtaliqüem ftu-
betilli feriii'ri. InEuangeliofiltjeius] Hoe eft; nöhin co quod ! dum ha^eàm in vobis;ficiit&in cieteris gentibus »Grids
Mofésfemùs tradidit, fed in eo, quod dilediffimus filius | & Barbaris,fapientibus & infipicntibus,& prohibitus fum
docuic. ivfqheadhuc. DefedioveroelocutionishoeiftpdöadimjQuod
fine intermifitonemeniionèm vefiri faciam in omnibus o- I plebitur,in eo vbidick:& in cateris gentibus,Gratis acBarbaris,
ratibnibus meis~\ Dicit Apoftolus:Semper gaùdete, finéin- Ifapientibus& infipietibus, videtur deefïè;quibusdebitor fuml
termiffione orâte. Quis aiitem poteft ita fêmpcrorare, & vtfit talis t confuetudo : Sicutfrudum habeö & in caete-
finedefeduvelintermifïioneptecibusinfiftere,vtnecali- ris,Græcis& Barbaris,fapientibus& infipientibus,quibus
mentk fumendis,aut dormiendi tempus habeat?Autergo debitor fijm: ita quod in me eftyromptusfum etiam vobis,qui Ro-
diceridum éft,eumfemper orate & non deficere > qui ca- ma eftis,euangelizare,^ & prohibitus fum. Siquidem i Deo pu-
honicis orationibus quotidieiuxtaritumecclefiaftiCçtra- teturprohibitus, oftenditurper hóe , idetiath curaDeo
ditionis, pfdmodijs, precibufq) confuetis Dominum lau- fuiflè, quo vnufquifq} Appftolorum vel debeatire, vel no
dare &rogare non deuftit. Ethoc eft quod Pfalmifta dice- I debèat.'Cur auté prohibitus eftîldeo, quia Dominusfcie-
bat: Benedica/ü Dominum in omnitentpore, fmperlauseiusin ore i bat iihiperitos adhuc Romanos, & mittebat Paulum ad a
meo. Autcertèomniaqu^iuftusfecundumPeumgerit & lios,vtinterimparatiores. Vtdliqüemjruttumhqpeam invó-
dicit,adoratiónemefïereputanda:quienimiuftüs eft, fine fórJ'Vhde velut multarum diuitiarum cupiaus Pkhkis,
intermiffiohë qd» iufta fuhtagït, per hoc fine intermiflio- [ Öpngregat frudixs ex G r id s , congregat ex Barbaris, <Kc.
•fcompofi
ne iuftusorabitj'nec vnquamab oratione ceflabit, fiue iu-
flus efîe defiflét.'
Obfecransfi quomodofid eft,aliqüa caufa,vel qualibet oc-
cafione vel ratione. Itaque voliintatiêius ficutoccafio data
eft,vt coadus appellaret Cçfarem,fic dirigetur ex aliqua
caufa, Deö voie te, vt implerecprópofitiim voluntatis fuse.
Denique in naufragio poficö aftitit Dominus,diccns:Noli
Verum hos omnes frudusaffert Paulus,qui tanquam palmes
hortus permanet in vite vera, quieft Chriftus, quem
frequentius paterpurgat agricola , 8C ideo fruduih plu-
rimum affert, purgat eum in laboribus, in tribulatiohibus,
in perfecutionibus:Sunt enim alijpalmites,qui in vite
quidem permanent,frudum vero non fertinr, fedfuntari-
di,qui dicütur à patrein ignem mitti: Frudum dicit,mim-
“ : : ! ’ . ' ' . .. .. - ! fterij
t
ft^jnüütcleflemmércedem .Sicut&in cater is gentibus] Ex-
, -mpjo carterarum gentium : promptior enim fitquisad
- 'rem fibi traditam,fi illi multos videat aflemire. De Iudaeis
izoib \ ^utem taCuit,quia m agiftcr gentium erat, ficufÖc in cæte-
K . rjs «enribus fubaudirur ab eo. Sapientes aucem illos dicit,
Ï “0 qufmundanis rationibuseruditi,fapientesVocantur in fe-
Uoe- i gulo • dum auf fyderum fpeculatoresfupt, aut menfuriy,
1 jtnumeris , aut artigrämmatieseftudent, aut rhetoricae,
lili quç-
BdDci
Bpcidi-
KncêH
i tmuficas. Requirendum eft, quomodo Apoftolus Græ-
„ s 8c Barbaris, fapientibus & in%iénfibus debitor eft:
Quid enim ab ipfis accef»erat,vnde eis debitor fieret ? Ar-
bitror-diuerfisqüidem gentibus inde effedumeffe debi-
törem , quia omnium gentium Unguis eioqui accepitgra-
tiam fpiritus fandu Ergo debitor omnibus illis efticitur,
quorum caufa âccepità Deb linguæ notitiaui.Sapientibus
autem efficitur debitor, per hoc quod accepit fapienriam
in myfterioabfconditam , quam perfedis & fapiencibus
loqùereturîquomodoautemôéinfipientibûs ? inquopa-
tientiægrâtiam.&longanimitatisaccepitjfummaeetenim
patienti* ferre infipientium motus.
bis certamcn eft,in cceleftibus efle dicuntur,confequcnter
in eos,qui ab his feparanrur,ira Dei de ccelo dicitur iacula- j
ri.I» omnem impietatefld efl,Iuda:orumGentium:Impie- impietas.
tas,in Deumpeccare eft:Iniquitas,in homilies; In Dcu er- Iniquitas*
go & in.homines peccant Qui veritatem in iniquitate detinet'] I
Non djxitiquod non haBent veritate.fed veritatem quam I
fciunt,»n iniquitate detinent, nam veritatein nominis Dei
ininiuftitiaindignx materifedetinentidolorum.^WM^Mod
notumefiDei 3 Notitia Dei manifefta eft cx fabriCa mundi,
vtenimDeus,quinaturainuifibiliseft,ppflit feiri, opusfa-
dum ab eo eft , quod opificem vifibilitate fua mamfefta-
tetjVt pet certum incertum poffet Ccki. Quia quod notum eft
, D«JIdeft,quod cognofci de Deo poteft,pqr conieduram
| creaturae,veibigratia,quodfit^& quod iuftus fit,&omni-
jporensiQ{lendenseflealiquiax>eiquodnotumfir,&ali-
quid eius quod ignotum fit. IgrtotumhocDeiintelligcn-
dumeftucum ratio fubftantix eius velnaturx, cuius qu^fit
! .propUPts.puto quod non folum nos homing,fed & o m-
nem late at creaturam. Deusenm illis manifefiauit^ Id ell,ma-
nifeilauit fe,dum opus fecit-per quodipollit agnofci.Intti/i-
bilia enim ipfius, a cr cat lira mundi, per ea qua fact a funt.intellecta
perjpiciuntur^ Hoccft,myfteriaobfcuiafux virtutis.Scienautem
tfon enim erubefco fuper Euqngelium^ Hoceft,ficut quidam
dodoresèrubefccbant, quidodtinamcoeleftem,adHin- , ^ ^
dis miracjjlis corroborate nequibanc. Virtue enim Dei efï dumeft.quodhicinuifibiliaquçnominatde creaturis,fpi-
frt 1 Nulla nïaior virtus cft,quàm quæ déuida morte, ho- rituàlia alibi dicit; Ideoque addidit : Sempiterna quoque vir
miniperditam reddiditvitam , quamuisincredulisinfir-j tus eius ac diuinitdsJi Yirtuseft, quainftituitquænon erant,
mitas videbatundefiniens ergo quid fit Euangelium, pro-1 quaque omniaregit;diuinitas eftiquareplet-vniuerfa. No»
nuntiat. Virtusenim,inquit,mfalutemomnicredenti"] Quod ■ ............n
dixit,quod virtus Dei eft in falutem, videtur often>
dere,quod fit aliqua virtus Dei,qu? non fit ad falutem,fed
ad perditionem .* Sicut in Pfalmis legicur: In virtutetuadi-
jperde illos: virtuseiiim in dextera eft quafaluamur; vt virtus
in qua difperdit , finiftra dicatur. Iufiitia enim Dei reue-
latur in eo,ex fiat in fidemJ Iufiitia Dei eft, quia quod pro mi-
fit,dedit.
lM^o]Credentijquod ei promifit Öeus prophetas luos:
luftum Dominus probat. Ex fide] Dei promittentis. lnfi-
dem] Hominis credentis. luftitiaDeireuelatur] Qui credit,
veracem Deum dedifie quod promifit:Hoc contlalud^os
loquitur , qui negantefle Ghriflum quem promifit. Sicut
feriptum eft] In Abacuc videlicet. lufiiis ex fide J Id eft, non
ex operibuslegis, tfiuit] Hocefl,prxfentemvitamducic,
vel vitarhxternamadquirit: aliteriecundumPil. f lufti-
tiaDei eft] Quod iuflum fuerat, vt quo modo Abiaham
credens ex gentibus, per folam fidem iuflificatus.eft, ita
exteri fidem ciuiiifticäntes^faluarentur. Ex fide] Abraham.
tnfidem] Hominis credenps,fiue ex fide Iud'xi, lnficle gen-
tilisddeo autem ex, 8c in pofuit, vt tautologix vitium de-
clinaret: luftitiaDei in Euängelfo reuelatur, per id quod
ad falutem nullus excipitur venire,fiue ludxus, fiue Grx-
cus,fiue Barbarus: Nam omnibus dicit faluator t Venue ad
me omnes quilaboratis, & ego refictamvos : Reuelatur iufiitia
magntficauerunt ] Quia needignum honorem Deodede-
txxtit.Autgrattasegerunt]Vto eo quod tales fadi funt,vt Deü
pofiêntagnofcere,fi vellent. Sedeuanueruntincogitationibus
fuis] Per cogitationumduarum vanitatem, dwn formas &
imagines corporeas requitunr in Deo, in femetipfis Dei i-
maginem perdiderunt ; quos Anthropomorphitaseccle-i Anthropo
fialtici viri folencnotnin&tc.Obceecatumeftinfipienscoreorum]' morphitç.
Recedentcs alumine veritatis fapientes,quafi qui inuenif-1
fent, quomodoinuifibilis Deusper fimulachrum vifibile
colctcmt.Stultifacltfunt] No intelligetesinulla fimilicudi-
né habçre morfuûimmortàlis, & corruptibile fempirerni
conditorisiQuamuis ad orane« homines, quibusineft na*
turalis ratio, maxime tamen hxc fpedlan t ad fkpientes bu*
ius mundi,&eos qui Philofophi nominantur,quibus prç-
cipue creaturas mundi , & omnia qux in eo fadla funt, dip
cuteredifciplinaeft, & perhxcquxvidentur,eaquxnon
videnturrationem colligete. Etmutaueruntglortamimmor*
trf/M D«]'Hoc eft,nomen & honotenvDeiidolisdedcaint;
Aviuo enim Deo recedentes,mortuis fauenr. Primi enim
Babylonij,DeumvoeauçruntfigmentumBelisjhominis Babyloi
morcui,qui principatum dieitiu in eis egifre.Coluerunt & pr,m.'
ferpetem,draconem,quem occidit Daniel,homo Dei.cu-
ius fîmilitudinemhabent.-Ægyptij colebant quadrupède, I a pis Ae-
quem dicebaht Apim,infimilicudinem vaccæ,quod malü gyptiorû.
___ ________ ____________________ imitatuseflIeroboam;&vojji,cres, quia crônica facraJia-.
Dei, quxobteifta prius velabatur in lege, reuelatdrcnim J bçbantpagani,id cft,vc aquilalouis.graculus 8c cornix diin
his,qui ex fide veteris teflamenci, adfidem noui Euan- ceretur, Sed breuiter, & omni in vnum colletfta definirio-
gelij veniunt:& eum in Euangelium veniunr,ex fide legist ne dicamus: Adorare alium Deum prxter patrem j & filiû,
in fidem Chrifti diiiguntur. Iuftus autem meusexfîde vi- '&fjpiritumfanâ:um,impictatiscrimencfl.Proprtr^«o<frr4-
uit,id eft,veteris & nouiteflamentimamalterum finealte-j didit.illos Deus indefideriacordi^eorum] ,Utioixtcm vertentesfe
rointegritatem vita!non habet. Aliter, ex fideprxdican* 1 Deo,traditifuntHiiabolo.Tradere hoccftpermicterejno' n’radete.
tium.in fidem creden tiuml Siuc vç Auguftinqs exponir,ex I incitarejaut immittere, vt ea.qux in defiderijs concipetet,
fide yerborum, quibus nunccredjmusquôd nondum vi-j explerentin opere. Per hoc quod deferunt, traduntur in
demuSjin fidem rerum, qua in xtcfnum quod nunc crcdfrj defideria cordis flii. QÿaliiudicioergadiuinitâtiSvfifunt
musjobtinebimus : quare non homo vcl vir ex fide viucre ! venerationem,dum iJci incorruptibiiis gloriam,ad fesdas
dixit,ideô nc reprobaret opera,dum hue vfq; fidem & gra-1 & indignas deduettnt hominû 8c aninialiûiformas * tali et-
tiàm com mend au it, hic verooptispûcditur,dicens:luûus iam erga femetipfps vtaptur vice, vtrationabiles homines
eft fide viuer,quia iuflum indicat,bona opera habentem. j viqant mpre.irratipnabilium belluaruin.Item Auguftinus
Reuelatur enim kd Dei de coelo] Sicut in illo qui credit, iufiitia ; in iibro de gratia Dei,& libero arbittio. Propttrea tradidit il-
Dei lCUclatur ,v t fupra memorauit, ita Ôein e q , quinqn tos-Demin defideria cordis forum.] ScriptumellinProuccbijs
Credit,ita Dei reuelatur de cçlo.Aticoritas celfitudinis hoc Salopxonis : sicut impetus aqua,fee cor régis in manu Dei,quocun-
loco oflenditur,fic eft illud: Pater tio(ler, qui es in ceelis. SicO- que voluerit,inclinabtt illud. Erin epiftola Pauli ad Romanos:
mne datum optimum,& omne donu perfettum defur fum eft ,defcen- Prçpterta tradtditillqs Deus tn defideria,8cc. His& talibus tcfli*
dent apatreluminumi Ira & iufta vindufta, quæ ip Dei appel- monij$,diuinoruqi eloquioi um,(atis, quantum exiflimo,
latur,non nifide fiiperni iudicis tluouo defeendit. Ira Dei manifeftatur,opetatiDeum in cordibushominum, ad in'*
videtuffnterduin virtps ipfâ,quç præcftpçeuarü miniftris, clinandaseorumyoluntatesquoeûq; volucnt,fiueadbq-
& quæ fuppliciainfertpcccatoiibuS,diculiuerdum tenta- na pro fua i m men fa mifericor d ia, fiue ad mala pro mentis
tibnis afîlidtïo ira Dei horninatiir,ficuc lob dicit .' Ira Dei id corum : iudicio autem fuo aliquando aperro, aliquaudo
totpore Weo.Et quia fpiritualia nequirix, aduei fum qux no- occultp, femper autem iqflo. Ac,per4\oc,quando lcgttis in