Aiijiegem&C]„.
1 ptuaficßnsoquintoantionàtiiiitatis Abraham^uo terràm <jm»PiW httaram,qu*oefluafiquo^i»alph?bttoerii.
reptoffliffionisîntrauit, compilant fequcncesedidonem
■_ ' - . —-,dlC] t t/l
É o (K .^ ia o o b lr ^ ^ « f i 6 l « r & t o n r ^
ptoj&inte
Juam nec<
dl C*, Hl*». V” — j i,.I r -*-1 j . ,
Mtrumm*nmCCCCÏXX?Q.uam necdTaBofçtjüejidani Nosennii beneficio &: dignatlo^nuftnçaHilæ n u iD a ™
&iufaHcbraicavcricasoftendir, qusnarrifCaatiifilHim fumushlij. -Rtti/J^rem^NonaccipianiusJcdrccipiamm,^^
_ • S lif f iM vr ficmifiraret & hoc nos arnUlflem Adam S CXtJUo «tinrn.
f e j f QaèmnatameircttfnftiitinftKaGhanaàD.TOjflilïtfignfficarct&hocnosamiBfleinAto.ex^UQmotta.
’ c X X X l i l . & filiüm Amrampatrem Mofi annos,lesfutnas. ClatnantemjNosclarnareiiilcitantem. Abbapai
GXXXVlI.SdpfumMöfenlJÜCX. fuilTe annorom
pore ërgeflioais deÆgÿpto , quiatrimirum horum facn-
mamannoruracoriftat C G C C. & X X X . implercnon
pofte: Ahnùit autem horutn tras!ationi& Apoftolus,cum
ait: Ahrahadtäafuntpromißiones &c, Abrahxamemperre-
pröjpiffi‘onem,idcft,non perlegem,quç nondum erat,led
per reprbmiftionem: vtilnfeminetuobenediunturomnester-
B
Lex ad
«jüidfit
pofita.
ttr] ConfuecuHo feripturx eft, vtHebrxum verbumcum
interpretationeponat,vtiri Genefieft, mefech,vernacu-
ius. imocognititfiisa Dw] Quia non ilium vosquxfiftjsj
lea illeyos perditosrequifiuic: non quod tUjpcpognouift
fet illos Deus, prxcognitos videlicet ante con ftktitionem
mundi,fed quiatuncipfieumilliusmunere, nonfuo tne-
rifo,Vel facultatecognouerant.Maluit .Apoftolus tropke
loqui,vt tuncab illo cognitosdiorret,cum eis cogn o fcen-I
Quid igitur lex} propter tranfgreftorimpofitaett] A latere dura fe præfticit5&tnaluicveiburefuum-corrigere quodk
veô^cem^uæftionemfibiipieproponic,quateèrgQdatàyxiÉ:N«»JC4<ttàM^»ôj<«wt«D«/w5qTOlLh^miMsre<^èdieftlex^
dum non ilia promiffioeft, nec impfet promiflio-
jtiemùque peream ialuatur?ad quodiefpondet: Lex
txdagog’
propt’erüaüfgreßi&iempofitit eft, & mortis pignus fuit, donee j
veriiret fernen. Hic aùcem hyperbatoneft, ex omniparre
confufum,efteUimhrc'ordo : LexppftÄ-in manuinedia-
tonçpVopter tran%reiftöhemdil^fita|>er angelos. D^öfitaperangelos]
Quia per angelos lexminiftrabatur.I» mam
mediâtorii] Siu^MqU, vt quidam pütant. Nam&Mofes,«
aiuhtjihter Deum &populummediushiit : SiueChrifti.
Deusautem]lÀefi,Chriftùs. F»«i«fI]Ideohocaddidit,ne
quispuwrctChriftum ab vnitatediuinx naturædiuifum,
quia méditons fufcepiffet officium. Lexergoaduerfuspro-
wi^eiîîÂ^Qffianeclexprohibuit.vcpromiftaquaEprç-
■di &a lünt pofteaëompléreùtùr.
Sedconclüfit] ïd e ft, deprehendiL Gftendit àrgùendo
peccata,qüia Vetuslexpéftem'nôn detulerat, fedoftendit
qmnia Tub peccato,dicendo: Noneßquifaciatbonum, non eïl
vfquead vnum, id eft, veteris teftamenti. Vt,repremißio ] ld
éft,in fexnine tuo benedicenturomnes Gentes. Ex fide] ld
e ft , vt folafide faluarentur credentes. Sub lege euftodteba-
mur ] Hoceft, feruabamur à lege huic fidei.quaeerat fuo
tempore reuelanda. Conclufi] IdeffivniusDei. Itaquelex
'ptdagpgus] Ad difciplmamnos àrâius retentans perfedam
do«ftrinam,&tnagiftrd referqabat. No»fubptedagogofymus]
NafnpérFeQ:* ætâtis difdpUli non indigent pædagôgo.
Qmnésenmfiltj Deießis] Adhoçyalet, neGentesdefedefperarent,
quianoncuftédièbanturfubpæd^ogo , &id-.
xörit, quod proprie dixetat, & di cere imocogniti eftis ab
eóvquamfine reupeatione fibi arrogate f fe potuilfequod
eis porte Üle donauerat. Adinfirma&egenadementa] Quæ
nuncinfinna&egenàdicit, fupëriusraundielementapo-
fiiit. Infirma autem dicuntur, quia nihii pofiunt bis qui
leadorant.Egenavero,quoddrainagubernatidneègeam.|
Dies ohferuatis]S unt quædam quçiéufffima putarentur,nilî
in feripturis demonftrarentur opinione grattiora : quis
æftiraaret enira ijüod magnum peccatum fi r,dies ob(êrua-|
üe & men fcs,Sc.anno$ & tempora,ficutoblêruant,qui cerl
[as diebuSjfiue m enfibus, fiue annis y olunr velnolunt ali-1
quid inchoare,eo quod fecund u m do ârinas van as botni-1
num ïaufta vel infaufta exiftimentur tempora,, nifi rnali
huiusmagnitudinemex timoré Apoftolipenïâremusï qui!
talibuS ait: Timeo vosriefortefine caufa labor auerim i»vol>»]Ni-
hilenimprofecivos faciendo Chriftianos , fiiûairetuml
oblèruetis. , V
co fe filiosbobputófent, fed perfidem induendo Chri-,
ftumornnés fiunc filij y non natura, vtvnicusquietiam :
lâpientiaDeieft,prçftante tnediatoris fide,quam fideigra-1
tiam ndneindumentum yocat,vc Cbrifto induti fint, qui
in Cbriftum crediderunt, &ideo Dei filij,fratrefque me-
diatoriseffeäi, in qua ftdeuon eft diftantia ludaei neque
Graeci.
Non eft ludaus nequeGracus] Anteenim non folum inter
Ênangdiu i udæum&Graecum,fedetiamintestribum & tribum erat
aqüatom J ; uerßtas masna. Sed notandum, quodin hoe tres diffenjum
ai* !I -r. entiasgener°is , v-idt ie-li cetcond»itionislexuspolru i• t. O. mnes
I trim vos r««w]Etfi omnes vnum corpus Chriftieftefti eftis.
Abrabdfemeneßis ] Vt tres hæredes non ex carnali femine,
led ex diùina prqnuffiönegeaerati.. - -
G a i> Ÿ T iV.
Died autem quamdiuparuulus eïï] Paruulus filius vel p o-
pulus , propter vnam fidem ad vnum fernen Abra-
baepertinens , léd partim fub pzdagogo fuitexparte lu-
d&orum,partira {ubelementishuiusmundi, quibustan-
quatnprocuratoribus feruiebantex parteGentium. Nihil
yiJèrtàfarûo]Qwa filius lub corre£fciônedildplinç,eft quo
raodqfetuus. Sedfubcuratonbus] Qui hæreditatetn puero
euftodiunt.
Etaâonbus] Qui feutn àd bonos tnoreScogunt.Item,fub
tutoribus,vcl Àngelis, vel Prophetis , quotum verbis in
aduentum Saluatoris quotidieerudiebantur.
Sub ‘dementis buïus mundt | Quibus quafi dijs vfque.ad.
Infirma?.
lemciaa,,
Diesob.
fanait.
Eftoteficut &ego] Velyeteres erroresrelinquire,ficutSel
ego reliquiîvêl momnibus imitatores mei eftote.jQ«o»MWi
&tgoficut&vos]ld eft,errans fuialiquandp,velhomofum|
.ficut&yos. Nibilmeisfifiis] ldeft,vtmeritoptjtaretisme|
iöimidtiarum’, &'non laiutisveftr« caulàmoueri. Lædic
difcipuluS magiftrum x fipernegligentiam fuam praecepta
eiUSjlaboreinqidiiperdat. Scitisquiaperinfirmitatem carnis]
Velpaffionibus,vel dolore corporis,ac û dicéret, ideo di-
.cdquodhon melæfiftis, quia quomödo vobisprædicauil
irifirmus fui,& tarnen nec me tune laeiiftis, neqj fpteuiftisJ
fed mihi compafli eftis.
Ettentationemveßram] Tentati funt enïm cumperfecu-l
tionempateretur Apoftôlus , vtrum defçrerentcum, an I
charitateampleâ:erentur,&: didt.-neque fpreuiftis, vtnon
fufciperetis communionempericuii mei. grandisitaque U
tentatio difdptdieft,fi virlàniSlusaurinfirmctur ,aUtim-1
puneâatdatut.
QUtergoeftbeatitudo rr/ÎMîQVdillaquamin vobisînini-
tijsiaudabam,nunc nuila eft. Quotiiamfifieri pojfetoculose-1
ruijfetis] Hocbyperbolice pro maxima diledlionediâum
eft. Verumpradicansvul»»] Not? quicquid verum,fedvtoon V
dreunddantpr. AemuUntur yor]Id eft.iriuident vqbis,qai |
carnales vosde fpiritualibus face re conantur. Nonbene]li
eft,dumkducerevosVolunr. Vt illos amulemini~\ Ideft,vt
fuWtigolegis teneamfni. Charifmataßdc(l,dona.AetnuU-
minQld eft.ledamini. Tiltoli mesquositerumparturio ] ideft,
perhançEpifto.lam, quia priùs parturiui vosper Euange-
litim genitos in lucem veritatis , fed eun do i n veterem legem,
vanalque hominumdodtrinas, nouam vitam, Chri-
ftiqueformam perdidiftis : fed nunc vos iteru m parturro,
vtperpoenitentiamrenafeamioi. Etmutarevocem] Ideft,
quiamagis viua,quam morrua prodeft.
Quoniam confunder in yobis ] Confunditur.quiafilijenH-----
(fti terui elîè coeperum, Quoniam Abraham duos filiosbabuii] ^ ^ 1»
Dedit autem regulam ex hoc loco Apoftolus, intelligendi jnteilf
allcgoricas,rationes,fcilic.vt manente hiftoriæ veritate,fi' da'“®*
gurasteftamentiVeterisexppnamus: namcumdixiflèt A- H°
braham duas vXPres veriflime habere , poitea qrâe prxfi' I
eurauetintdémohftrauit. ,
ï~^ynû,m ] Ifmacl. pednciUà] Id eft, de Agar Ægypria. Et NeqUe proeputïum] id eft, ne aliquis præputium tantum
y»«,» 1 llaac. De libera ] Ideft, Sara. Secundum carnem] Id . fufficëre pu tarée circnmcifione euacuatâ. Cunebatis ] id
;ft, fecundu mvfum carnalem Ifmel natus eft, quia Abra- !
ham carnalem caneùpifçèntiam iniuuenrute habens ,de '
tauidiiiimex fenili'præfteriliq; matrei aliud ex aliofignieftjfid'ei.
paffibùs. Perfuafioveftra non exeo eß,qui vosyocauit]
Perfuafio hæc,quam nunc iêquimini,non eft ex eo qui in
principio vosvocaiift, fed eXhisqui poftea vos cçhturba-
runt : Non vc male in Latinis cpdicibus legitur , perfiiàfio
o tefta
fncuta.
ticantia,quia qui!iterain fequuur,filiuseft Agar:qui yerô j . veftra ex Deoëft. Modicum fermentum totanfmajfam fermen -
incel 1 i genc.iam fpiritualem,filius iibcræ. Nam bac funt duo ^ Mf.]] Ne quis chcerer,curomnescorripis,cumnon omnes
teßamenta] Per ancillam vecuskx dcfignacur : per libe-! errauerum ? Oftendic quod modicum erroris ^ermetum,
ram.uouaiex.-fiiij aurem Agarifilij v.eterislegis(unc,iri fer-1 totam pofiîcecçlefiæ raaflam corrumpere : Parua fcintilla
iiicutèm gencrantis. Filij âucemliberie,filijnouireftamé- j mdenia yrois,lati(îirrios falcus, rëgiones conlumic : Vnius
ti intelliguntur. Ipferuitiitemgenerans]. ludæi metuètiamj
ltadoôlrinaper-
in-,præfenti cogëbantur vt/erui,nos vpro præmijs inuita-
Uerfeabvn’pëgredièns, multos inuadit, aurores. Eeïmen-
mut yt liberi. Sina enïm nionseftïn Arabia] Hoc dicit, quia
, t4tQNon vtmafeiriLatinis codieibus,corrumpit.E^o con-
ficut confiais eftSinà & Hierülalem : Terminiis enim tri-<
fidodevobis itiDomirto] Non përcônredturarti, fed Ipiritu
bus luda pertingitSinâ montera, qui eft in extremp Ara-
Propheriepprônü q tk f, Galacâsad veritacisyiam rëtfërf
bi*, ira y traqueconueniphtin figuram Agar,id eft,yeter
furos. NibUaliudfapto)idcA,nifi quod doceo per Epiftô-
ris teftainenti, Sina videlicet in quo lex data eft, & Hteru-
lam. Si circumcifionempradtçb)f-;Hoc idëo diCir, quia quidam
falemjn aualexcuftodita&impietaeft. ' Seruiehs]Tei're-
exipfis dicebant, quod Paulus obferûaret circumci-
ftris Hierufalem. G«m^/ÿîj«k2>d éftjludæis;ltem fëcun-
fipriëm,.dum çircümcidit Tinvotheum. '*Ergo euacuatum
dum Ambrofium aptaeft fiinilitudo Àgar ad vécus tefta-
ejlfcanddlum frttcbjrVerfcandalumqubdpatiorprppcer
menturo.eo quod in illo fie data locô , qui locus ad Gentc;
prædicaciônèm crucis euacuatum eft, lî'nônicruceiti præ-
perci ne t illaiii , v ri de erac & Agar ; Agarenim Ægyptiàe-
dico, fed circumcifionem. Vtinamabfcïndàntur ),i^'oc eft,
rat, & tamën exArabiàfuerat,quoniàmnoriinodica pars
vtinam àmaloitibonum conuertanturivël vtinam totis
Ægypriin Arabia concludebatur. Nàm quoddicic i Affipecudisfeabiestûtummaculatgrëget'n.
potius virili.busfuis cifi;rentur, quimQdicam corporis fui
jnira Icgi-
Ituti.GrænjffliïM,,
quinuhceft<Htetufalem, de Agar dicitur, quoniam partemcircumcidi prasdicant. Alicer, ytinamaliqua vin-
illa qu® apu4 pb>eft Hier ufalem, hoe eft , qusé infecuto j diüta talesa vobis penitus feparëntur,ne Vos yltra contur-
KbcëfiëyideturjsequamVitcutëmhabét ad Agar. Saraau-j bent. , "
.tem Hierufalem cceleftem fignificat. Quod autem dicit: , Vosen'm in libertatem vöcati efiii) Potèft lócus iftë fic
Et [eruit cumfilijs fuis] Non de Agar dicit, fed ad tefta- meliusëxplariari,quafi vnum corpus fe iriüiCem cömple-
mentumquoddacuni eftinSinareidigitillud.qüjeautem iftens&nondifcrepans. Tratresydefetuttatelegüvocatieftis]
iurfum eftHierufalem, id eft,quam prsfigurauitSaracum j In libertatem Euangelij. Vruim obfëcro’ Vos, he libertate
filio, vel feirittialis ecciefia,quac mater eft, tam Gentilium; pro licentiaabutainnli,,dërifqj.óccafionem catni & luxu-
ccedeiuium, quametiamIudkorum,confimiles filij ferui ria^quinpotmsdifGite,qutialibertasb^cmaio|:fitferUitus,,
eilc non pollunt :bene autemadditfürfum, quia Ghrifti- anlëxab inuitis extorquebat obfequium hoe ?
anaccclefiafpeöc conuerfationeccelc-ili defiderio fuble- Verchariiatem vobis femuitis ïnuicem) Vos autem fiatres
uabarur, \tnoflra conuerfatio incaliseft.. . Quatuorfigura, propcereaiecundum legem fpuicualem debetis viuere ,.vt
|vrHiftpiia,Aliegpria,Tropologia,Anagogc,hoe folo no- defideriacarnis neperficiatis. Caroenimfrigus timet,fa-
niiné quódèft Hierufalem figniheantur: nam- fecuridum meattenuatur & vigilijs, &c. Ecöntra ïpiricus quae caiini
Hiftofiam cïuiraseftIud;eorum : feciindum Allëgpriam conctaria-funtexperit. Irafit,vtnoiïideo qüiafub ferui-
èccldiaChcifti :ftcundum Anagogen ciuitas Deiillacce- tutelegisefle ,ceflaftis,puteris vosefl^eliberos.quianö fta-
lcftis,quxeft macer omnium noftrum: fecuudum tropo- tim etfi lcx nonimpërat natiira cefiauit‘, non énimica dë
ipgiani anima homitus » qux frequenter hocnomineaut feruitute in libertatem vöcatifumus,vt carhf ferUiamuS.
increpatur,ainlaudaciu a Domino. Hocin Sedfir duritatem jpirïtus) id eft, riotl fuperbiaminfinUO
Efaiafciiptum eft: hoe autem vel ecclefixex Gencibus,vel ■ fub fpecielibertaris,(ed fpontaneum yolo efte feruicium;
Hierufalem ccëlefti cpngtuenceraptatur: vtraq; enim fte-1 Qnodfimorfletis f id e f i,óc,ulüm redden^es-pró odulö i v^il
rilis etat,ecclefiaqüidem Gehtium , quod nec fpitituales bialpheihiiun. Vteab infiicemconfummdmm Jid e ft, ne ali-t
per bapcifinum filios Deppeperit, nec non coeleftis Hie- quis alicüicaufa mortis exiftat. Spiritu ambulate) ideft,
rujaiem appftaticis angelis dereliifta, hpminibulq; vacua fpiricualibus^defiderij.S:& operibui. Carq coniupifcitaduet-
vfqviead aduenrum faluarorisfterilis permanebat. , J j'w^irit«ffi) Nonquod carofine anima concupifCat , fed
Qua non paris]:Pxo*oh paviebas.Eww/»«]Ingaudium. ipla,anima,quoniam carnaliacogicat, caro dicitilr: quo-
ÏÏ^Uma i ld eft, in tuba dodlrinx, vel iubilo Ixtitis exul- riiam veró fpiritualia, vnus ciin Deo fit fptritui Item wro
ta. Deferta]id eft,eccléfix. | Quam ri«]ideft, Synagogx, | cmtipifcitaduèrfitsjpiritum, hoceft, fcripturx Carneus intel-
vel terreftris Hierufalem. Q^ubetvirum] id eft? fermo-1 ijjtus aduerfusallegoriam fpiritualem. In hoe loco car-
nera legis Perjèquebatureum]iiic(bdfazc: In Gënëfi^tii- | iWinnon hominem,vclnon hominisfubftantiam,fed vo-
dem hoe feciptum eft: Quia Luferit cura Ifaac Ifmael.Sed Iunratemcarnis & defideria pefiima debemus aedperei
Apoftolus pftendir, non limpliceip liifiimfuitfc, qué per- I ficut fpiritum non aliquam fubftanciam,fed anima: defi-
fecutionemappellat: vnumintelligitur , quia fcu.rrilciri j deriaböna,&fpiritualiadefignare,quèiriidem Apoftolu^.
cum & léuem,ücutipfe ëtat, facere cuplebat, ne | dico ll0C’JPirttti
fet in hsieditate prxrerri, ideo Abraham de eijciendo eo, I I ÉÉ...........HÉ|M|Mi|ÉÉMÉB
vocem Sarx iubecutaudire. , ^
Secundum jbintum ] id eft, fecundum proni i ffipiicm &
virtiftemfpirjtüs. lt a n u n c ] Hoceft,ica &iftiferups ïï-
bi fiftillesvos facere nituntur. No» enim hmserit] Sicfilijï
circumcifipnisiincreduliatquehkrëticijCiiimfilij^ gratix
noui teftamenti hxredes npn erunt. .
jLibèttacS
lin effrençr.
Iicemiam
verterc.
lia cogi -
tani. y
.. .. G A P 'V T V.
« id eft, in fide Euangelij.; chriftus vobis nihitprode-
Si folum ilium Tàd 'fajutem veftram fufficere non,
puteisi Quoniam debitor eil vniiierfx legis]. Qui caput pperü
^gis, vel circumcifionem ffifeipit ■ >,. necefte eft vt.cxtera
Quodjijpirttu ducîmini,non efiis fub /egë)Spirituali,ÿël fpi-
ritU’fànCto. Manifeftd aufeirtfuntopera carnis ) His tantum
mamfeftffufit; qui rn Chrifto credunt. Plurimi quippe
igëhriliftm in'fuisignprniriiisgloriantut. Hip operaparhis'
magis videnturmihiàdfinlplicem cârrtem,&: fpiritus ïni
telligëntiam, quam adcaj:nemiègis,3c partiulós in-Chria
ftorefërri. Àdùlterium) Superflue in Latinis ëodicibus lë*
gituri adulterium.
s [,Eornicatïo [ A iegi t i mo cp ft i ugio dèclitiatio. ïmmundi-
) Vtniâfculi in mafciilostuupitudinem opérantes^.
Luduria) Quxin duas fpccies,mgulam & fornicaïio-
nem diuiditur. ira) Inter iracundiam &iram hoc inteC-
ëftj quodiracundus fempër,iratus protempprecôncica-
Wcrobra faftineat.nc màlediaionifubiàceat. îtosimm in
f l 1 Vsl foiritualiVraria & conaeifationc. hettjitera. .W ta e x h is ;ét animæ fint opcra.ficutiira.&cïïefaiimilia.
| g | '—■ -— .. ÿs p|S Si -