Comment Ar ij in Libras Return,
1^7* - I l É Ê S i | jfl ...... ____ _______ | ..................................... ■ ■ _____________ ■
C p \ 7 TT r n T T T p \ \ 7 . . | iudicio Salomonis, vbiprimiim habuiflciudicium inTet |
Dcfucccf-
fioncSalo-
monis. I.
* Vj I I V J ! / V duastfluliéresdefcribitur depiétatecertantes, quarumin
NENSIS* E P ISC O P I , C OM M E N T AR IO - j vnadiledioardebat,inalterafimq[atiofubripiebat,Chi:i-
ruminlibros Regum,qd Verannium 8c Salonium -ftj figura fiiit : vbiimprobaplebs,fcilicet fynagogx,vel hç.
fra très, Epifcopos, | reticorum,verx matris, hoceft Ecclefix filium appetebat :
L IB ER T E R T I V S . i quemnôvtrefèruarèr,fedreueravtinterimeréc,cupiebat.
v i t Dauid,vngiturqj Salomon in regem SedficutgladioSalomonisdirimente ,propr x matris ge*
es /ÆÏJî -éë-v fijper Ifrael in Gion, vtimpleretur in illo ilia 1 mitu ifte verus repertus eft partus : ita & fpiritu Iefu Ghri-
ptomifîio,qux fada eft ad Dauid : No« tu Adi- fti docente, plerumque hi qui à matre fedudiSc capti Hint
ficabis mibi domum, fed film tuusquiegredieturde errorchxreticorü,nonnunquammerenturpro(cmetip(îs
vtero tuo. In quo quidem future rei imago fa- gemcnrérecognofcereEcclefiam matyem.Vnde fatis con-
«ftaeft,in eo quod templumçdificauit,8cpa<îemhabuit fe- , uenienter apparet,hanc mulierem hxreticorumvèl fyna-
cundumnomcnfuum.SaldraonquippeinrerpretaturPa- ! gogxfigurafie impietatem: qui&fuosnequiternutiendo
cificus,ac per hocillud vocabulum illi veriffimecongruit, I interimunr,& alienos quoufq; perdant illiciendo perfua-
per quem mediatoré ex inimicis, accepta remiffione-pec- dent. Moralirer vero in hac (ërentia quid aliud per mattes
catorum,reconciliamurDeo. Etenimcüinimicieflemus, ladentium,nifidodorumordo? quid vero per earüfiliosj
réconciliât! fumus Deo per mortem fifij eius. Idemipfceft ! nifidifcipulorumperfonafignatur? nam magiftti nimirû
paci ficus, illequi fecit vtraque vnum, 8c medium parietc ; vigilantes quidem fcientia, fed vita dormientes, auditores
foluens inimicitias in carne fuajegémq; mandarotum de- j fiios quos per vigilias prxdicationis nutriunt, dum quod
cretis euacuans, vt duos conderet in fe vnüra noufi homi- 1 dicunt facere negligunt,per foranii torporis occidunt : 6c
nem,faciens pacem his qui longe, & pacem his qui prope. 1 negligendo opprimant,quos alere verborû lade videbatriple
in Euangelio dicit : Pacem meam do vobis, pacem re- tur. Vndcplerumq;duipfireprehenfibiliterviuunt,8cha--
De fnpicn
tiacollata
Salon oni
S: iudicio
eius. I I .
linquo vobis. His & alijs multis tèftimonijs Dominus Chri-
ftus pacificus efle monftratur. Nam id quod ædificauit tc-
plum excellentiffimum Domino,ôcïbi Chriftü fignificar,
qui ædificauit domüm Deo in cæleftibus, non de lignis Sc
lapidibus,fed de omnibus fendis,hoc eft fidclibus,quibus
dicit Apoftolus: Templum Deifanftttefirftiodeftis Vos. Tribus
nominibus vocatum fut fie Salomon e m fcripturæ manife-
ftifitme docent : Pacifica m,id eft,Salomonem: ÔC Ididam,
id eft, Diledum Domini: &Coeleth,ideft,Ecclefiaften.
EcclefiaftesautcmGrçco(ermoneappellatur,qui ccetum,
id,eft Ecclefiam congregat, que nos ^nuncupate poftumus
Concionatorem, qui loquitur ad populum, & fermo eius
non (pecialiter ad vnum, led ad vniuerfos generaliter diri-
gitur. Porro pacificus 8cdiledusDomini,ab Co quod in regno
eius pax fuerir, 6c eum dominus dilexerit, appellatus
eft. Nam 8c Pfalmus XLIV.Ôc LXXL Diledi & Pacifici ti-
tulo prçno tant ur, qui tamerfi ad prophetiamChrifti 8cEc-
clefix pertinentes, felicitate 8c vires Salomonis excédant,
tqtnen fecunfiü hiftoriam/uperSalomoné confcripti funt.
Abijtitaque Salomon in Gabaott, & immolauit ibi holocauftum
Domino yvbi apparuitei Dominus per noâem, & exaudiuit depreca-
tionem quant pofiulauit,deditq3 et fapientiam & fcientiam,in tantü
vtnullusante fmilisillifuerit, neepoftiliumfurrefturusfit. ] Poft
acceptam autem diuinitus fapientiam, mox turpium mu-
lierum de caufia iudicio tentatur.Vbi notanduquod poft*
quam Dominus erroris noftri tenebras lucis lux cognitio-
ne illuftrat,mox tentationis aculeo vifitando probat: quia
& accedendo corda noftra ad virtutesprouehit,8c recedc-
doconcuti tentationepermittit. fi enim poft virtutfi mu
nera nulla tentatione côncuteretur,hoc iam fe habere animus
ex fe ipfo gloriaretür. Vr ergo ea infirmitatis dona ha-
bear, &infirmitatem fuam humilitcr agnofcat,pec accefiû
gratis adalta fuftollitur, Sc per recefliito quid ex fe ipfo fit
probatur. q> bene nobis ex hiftoria facre huins ledionis
innuitur,quia Salomon & diuinitus accepifiè fapientiam,
&tamen poft acceptam eandem fapientiam, meretricum
ftatimpulfatusquxftionememoracur. mox enimvt gta.
tiam tantxreuelationis accepit,certamen turpium mulie-
rum pertulit : quia nimiru cum fxpe mentem noftrâ con-
ceffis virtutibusrefpedus intimæ claritatis illuminât, hanc
protinus lubricx cogitationesturbant : vt qux fubleuata
immenfo munere exultât, etiam rétatione pul fata quid fit
inueniat. Sic Helias Sc vifitatus defuper fermone cxlos abére
difcipulos vitx laudabilis nequeunt, alienos fibi attra
here conantur: quatenusdum bonos fe habere fequaccs
oftendunt, apud indicia hominum excufènt malaquæa-
gunt, Sc quafi fubditorum vitam mortiferanegligentia te-
gant.vnde & illicmulier qux filium eXtinxit propriü.qiiç-
fiuit alienü: fed tamenverâmatre Salomon inuenit, quia
videlicet cuius frudus viuat,vel cuius intereat,in extremo
examine iradiftridiiudieisdemonftrat.Vbi&illud folérter
eft inruendum, quodviuens films prius diuidi prxeipi-
tur,vt foli poftmodû matri reddatur : q[uia in hac vita quafi
partiri concediturvita difeipuli,dum ex illanonnunquâ
alter apud Deum meritum, alter apud homines laud é habere
pêrmittitur, Sedfalfamater eum quem nongenuir,
occidi non metuit: quia arrogantes magiftri &cavitatisi-
gnari, fi pleniflimû nomen laudis ex alienis difeipulis con •
fequi nequeunt, eorum vitam crudcliterinfcquuntur. in-
uidix enim Face fuccenfi, nolunt alijs viuere, quos fe con-
fpiciunt non pofle poffidere.- vnde & illic peruerfa mulier
clamar.’Nec meus Jit,treciftius. vtenim diximus,quos fibiob-
(êquinon vident, ad gloriamtemporalero, eosahjsinûi-
dent viuere per veritatem. Veraautë mater fatagit, vt eius
filius faite apud extraneam fit & viuat,quia concedunt ve-
races magiftri difcipulos, vt ex corum difeipulis alij quidê
magifterij laudem habeant,fi tamen integntatem vitx ijdc
difeipuli non amittant. per qux pietatis yifeera yera mater
agnofeitur; quiagmnemagifterium in examine caritatis
approbatur. Sc fola tantum rçcipere meruit, qux quafi to-
tum con ce flit: quia fid el es prxpofiti pro co quod ex bonis
difeipulis fuis j non folum alijs laudem non inuident, fed
vrilitatem eis etiam proueâius exorant, ipfi Sc integros &
viuérèsfiliosrccipiunt,quandoinfuperno examine ex coJ
rum vitâ perfeéfcxretributionis gaudia cpnfequuntur.
Locumj^efi Salomon tria miüiaparabolas, &fuerunt carmin A
eius quinquemilitai] Qiiid enim per tria millia parabolas,nifi
plenitudo fidei in lege Sc cuangelijs à Chtifto traditadefi-*
ghatur ? Quç dum totamultiplititer petallegorix fenfum
fu^ myfterioTrinitatis difieritur,quafi tria millia parabolç
nuncupantur. Carminaeius quinque millia,pro quinque
fienfibus corporis intelliguntur, quos qui ill diuerfis virtu-
tibus bene egerit beams eft, &pereosquafiquinq; millia
carmina Domino canit. Diffiutauit autem Salomon a cedrovftfa
adbyjfopu.]Cedti nomine,cclfitudo gratiçin eleëbisaccipi-
tur,ficut Sc propbeta teftatur,dicens: luftusvtpalma florebit,
A./?,,.. ..J ... . ./I !.. T ! _ U.. u.. UirnUmi#peruit, & tame probatus fhbiro in firm9 per defèrtafbgtensv &ficut cedrus qua eft in Libano monte. Hyflbpus Aa(ultt*aé, khperrlb,4aeft
nimium mulierem expauit. fiePaulus adrertium cxlfidu- humilis faxo hçrens,quafignatur humilitasChrifti.Redé-
citur,paradifi penetrans fècrera confiderat : & tame ad fe- ptor quippe nofterd cedro yfq} ad hyffbpö difpurauir.quia
metipfum redienscótracaröisbellutn laborac,legcaliam abexccllentiaglorix cx livfq; adcamisnümilitaté defeen
in membris fuftiner,cuius rei bollo fatigari fpirirus lege dó dendó pcruenic. liquidé & cedri nomine prauofû fùperba
1er. Ecpoftdationeergomunens iccirco Deus hominem [elaciodefigtiatur4 ficu t per Dauid dicitür: Vóx Domini con-
probar,quia Sc collato munere fubleuat, Sc abftraéfco pau- fringentis cedros. A cedro itaque Chriftus Vfque ad hyflopu
lulum,ipfum fibi hominé monftrar. Quod eoufq; procul- - difpurac, quia ipfe prauorum corda & humiliumiudicat.
dubio parimur, donee de terra funditus & labe peccati ad f Super ligna autem difputaiiir,dum in cruce pependit,tunc
promiflxincorruptionisfubftantiamreformemur. Inifto lenim in cedco(xculiarrogantiaminclitftuic,'quametiam
. . . ' adhyfibpi
Dip»“-
boli<>
mioiN
fcdifptf,
tiobiM
Salomo- in;
H
Wifi
S. Èucherio LttgâunenfiÈpifiôpofaljô a je r s p t s Lib. S73
■ JhÿfTopi hcimiii.tatem,id eft,vfque ad çruçis ftulticiam ac
oontemptibjlem fidem 4eduxir. Sequitur dehinc hiftoria
q u a n d o Sàlomon çdificaturhs domumDohiino quxfierit
aiixilium ab Hiram rege.Tyri,quierac amicus Dauid om-
ni tempore, 8c cum ipfoSalomone,poftquam regno poti-
ruseft, pacemhabeceiSm coeperatjpromptumq*, mox ad
adiuuandum fc omnibus èius inuenerit animum,ira vt artifices
ilh ligna & au ru m, proue opush abebat, dederit,
iuro, quam ipfi ad fidem cômierfi gentiles, ôc ex gemibus
fadi Cfiriftiani. Sidónij; namque & Tyrij, quia gentilium
fuerunt populi , merito in figura gentium accipiuntur.
Quod autem féru os fuos Salomon nofter in hoc opus mi-
ferit, in fequentibusmyftico fermone defignatur, cum dicitur:
Elegtttfa Salomon operariosdeomnilfrael, & erat indtüto
XXX. milliavirorum,mittebatj3eosinLibanum X. milliaper menfesfingulosvicifiim,
itavtduobus menfihus effent in domibusfuis.]
Vbi primo notandum quod nô fruftraSalomon operaiios
deomniIfrael elegit,neque erat vllaportio populi,de qua
non digni tanto opéré viri aflumerentur: quianimirum
1 nonnuncdevnaftirpe Aaton facerdotes eligendi, fed de
omnifunt ecclefiaquxrendi, qui xdificare domum Domini
cuius beneficij gratia Salpmon ei.perannosfingulos pluri-
mos tritici & hordei coros, in cibum domuieius dabat.
Mulli autem dubium quod Salomon qui interpretatur
Pacificus, 8c ipfo nomine & fereqiffimo regni fui ftatu, ilia
fignijficet, de quo Ifàias dixit : Multiphcabitur eius imperium,
frpacis non erttfitiis.. Hiram vero qui Latine dicitur Viuens
, vel exemple fuo vel dido-fufficiant, & y bicumque
excellé-, credènrcsexgentibus Sç vita fipiulcum fide glo-
inuentifuerint mox in officium dodo.rum abfq; vlla per-
ofosfiguralitcrexpriinit, Nequealiquid prohiber, quin
fonarum acceptione promo.uendi : talcfq; eu ad erudien-r
Hirara,quia rexerat regaliq^ potentia^Salomonem in xd f j dos infidèles atque in collegium Ecclefix vqcandos ordi-
ficio domus Domini iuuabat,,conuerfos.ad fidem ipfos re-. J nantur, quafi ad.cxdendas in Libano materiaj templi viri
um dominos typice denuncie.t, quorum ope confiât Ec- j ftrenui atque cletfti mittuntur. Eqqidem numerus,XXX.
Jefiam fxpiusadiutam ac nobiliteraugmentaram, & eiüs. millia,quoijdem ligniexfores cenfêbantur.pOteftàdeoru.
hæreticos, fchifmaricos&paganos, principalibusercâoS | figuram apte referri, qui in fide fan&æTrinitatis funt per-
ellè decretis. Petit ergo Salomon in opéré templi auxiliü j fcdi,quod doiftoribus maxime congruit. Verü quia XXX.
ab Hiram, quia cifm veniens incarne Dominus dlledam (icaerant ordinata, y t dena millia per menfes fingulosope-
lîbidomum,videlicetEcclefiam çdiScare difponeret,non j ri fuo inftarenc, magis denarij numeri lacramentum perde
Iudxis tantum modo,verum etiam degentibus adiuto- j pendere debemus. Dena namque millia vicorum de Ifiaej
resoperisclegit.nam de vtroque populo miniftros ferme- ad coedenda ligna in opusdomus Domini mittuntur: quia
nisahumpfit. Mifit Hiram Salomoni prxcifa de Libano i quicunquedoéloresatqueinfipiçntiueruditores funtbr-
lignacedrina& abiegna.quxin domum Domini poneren j dinandi, decem prxceptalegis, & ipfi per omnia obfcrua-
tur: quia conuerfâgèntilitas mifit ad Dominû viros quon- l ré,& auditoribus fuis debent obfèruando mqnftrare, fed
dam ad feculum claros/ed feciiri Dominicx iucrepationis 8c prxmia in cxlis futura qux denario folen t figurari j & i-
de monte fuæ fuperbix iam deiedos & humiliatos, qui ad pfi fperare, & auditoribus fuis fperanda Temper intimare/
normam Euangelicx veritatisinftituti.in xdificio Ecelefi? i
pro luo quique roerito Sc tempore collocarentur. Mifit
etiam artifices , quia conuerfos ad veram fapientiam phi-
lofophos, q-ui gratia eruditionis populis quoque regendis
jure prxponerentur, Domino gentilitas obtulit; qualis i-
>fis Apoftolorum temporibus Dionyfius Areopagita.qua-
isdeincepsdodor fuauiffimus & fottiffimus martyr Gy*
prianus,alijq; quampluri mi. Mifit Sc aurum, quod in ea-
dem lignihcatione accipicur, quianimirum viros fapien-.
tia Sc ingeuio prxclaros oftendit : pro qUibus oblationf*
bus cunda gentilitas a Domino dona expedat gratis cx-
leftiSj triticum videlicet verbi Dei,Sc oleum caritatis Sc vn
clionis, atque illuminationisjpiritusfandi. .Conucnita-
pte rebus Ecclefix, quod auxilium operis fandi fiagitans,
ait ad Hiram Salomon :
Pracipeigiturvt pracidantmibi cedros de Libanot&ferui meifiiit
cuferuistuis.] Serui quippe Hitam qui prxcidebant cedros
Salomoni,de Liband, dodores funt eledi degentibus,
quorum officij eft, eos qui in hoc mundo rebus & gloria
Terni autem menfes,quorum diftantia finguiis erat ligno-
rumexforibusimpofita, perfedionem trium virtutü eu-
angelicarum typice denuntiant, eleemofynx videlicet, o-
rationis,6ciciunij. cumenim dixifletDpmihusin Euangelio:
Attendee ne iuftitiam veftramfaciatis coram bominibus, vt
videamini ab eis: in profecutione eiufde fententix no aliud
quam eleemofynai orationis, Sc ieiunij,fecit mentionem,
qux non ad hominum oftentationem, fed ad folaro inter-
ni infpedoris eflent gloriam facienda,alioquinafrudu $-
ternitatis vacua manerent, Quibus verbis aperte docuit,
oftincsvirtutum frudus histribus quafi ramis de Vna ca-
ritatis radice prodeuntibus infinuari. Per eleemofynam
namque comprehehduntut omnia qux ad diledionem
proximi explemus.beneuole in fratres operantes,per ora-
tionem omnia quibus per internam compundionem np-
ftroconditpticoniungimur, per iciunium omnia quibus
nos a contagione vitioru&illecebris feculiobferuamus,
vt libera mente 6ccorpore cafto diledioni valeamus in-
hxrere,& noftri conditoris Sc proximi.Et ifti funt tres mclætabantur,
àmpcrbia:faftucotrigendofternere, atque ad j fes pperariorum templi. nam quia menfis plenitudinc die-'
^ • * • • ' d " :a ' mmlunaris circuliperficitur, per ilium plenitudo virtutis
cuiufque fpiritahs oftenditur, in qua mens fidelium à Domino
quotidiana illuftratione quafi Luna àSolercfpici-
tur. V-nus vero menfis,quo ligna ad opus templi cçdcban-
cur,eleemofyna eft,id eft, opera mifericordix,qnx erga fa-
lutem proximi Ôcin vnirâtemfàndx Ecclefix bene profi-
ciendo proueniant, docendo, caftigando,temporalia bo-
naimpendendo,vitxexempla mPttftrando. JDuo tamen
reliqui menfes,quib’ in domibus fuis manere, ac fuis funt
neceffitatibus vacare petmifli,oratio eft Sc iciunium, qui-
buslpræterca qux erga necèffitatem fratrum foris opera-
mur, noftrx falutis proprix cura intus conuerfa ad Dominum
meme gerimus. Sc quoniam illi folum perfede vel
fux,velfraternç falutis cur am geritnt.qui fè in tuitione di-
uinx gratix humilitcr fubdunt, redefeqpitur,
Et Adorn am eratfuper buiufnodi indiäione.] Adoniram.qui
Latine diçirnr Dominus meus excelfus, que melius quam
ipfiim nomine infinuat Dominum Saluatorem ? Et tunc
Adoniram operarijs templi prxponitur, vt fua prouifionc
.rite' ordinetur,quibus menfibus finguli ad operandum ex
cant, quibus denuo ad curandam domttm fuam redeant,
cum Dominus Sc Saluator nofter mentes fandorum prx-
dicacorum fuafamiliariusilluftrationeinformat addifeer
nendum, quando oporteac xdificandi ecclefiam opus ini-
re prxdiliQcfecundum
fuiredemproris corum vota transferre, cü
quibus videlicet ferais eranc 8cferui Salomonis, aepari-
tcr memorato inftabant o f eri: quiaprimidodoreséxgé-
tibus neceflèhabebanripfbruin Apoftolonjm, qui à Domino
didicerunt,erudirione in verbo fideiinftitui, nefi
abfque magiftris docere irtcipcrenc, magiftri exifterent erroris.;
iccirco erenim Salomon feruos Hiram cxderefibi
.voluit ligna de Libano,quia dodioreserant ferais fuisad
cxdendum : fed iccirco etiam féruos fuos fimul adefle voluit
, vt oftenderent cxdcntibus cuius menfurx ligna fieri
deberent. Cuius rei figura in promptu eft, quia nirairum
Apoftolf certius verbum eüangelij, qui a Dominp audire
nbuerunt,fcd gentiles ab errorc conuerfi,atque ad verita-
tem Euangelij cransformati,melius ipfos gentium errores
nouexanu 8c tjuoccrcius nouer un t, eo ardficiofius hos
expugtiare atque euacuare didiceru n r. Paulus quidem fa7
erkmentum euangelij, quod per reuelationem didicerat,
melius nouit,fed Dionyfius melius reuincere poterat falfa
ethnicocumdogmata,quorum cum erroribusfyllogifmos
à puero ôc argumenta cun d a noiierqc. Cui fen lui coriuc-
nicapte quod fèquitur; Sets enim quod non eftinpopulo meovir,
qui nouent lignacadere fiçut Sidonij ] îjJon enim erat in populo
ludxoranijvbiDominus corporalircr prxfens docebat,
vllus virorum qui tam dode noflet réfcllcte errores gently