A
*Arrian,<
U<i.Vauf.
in Boeoti-
cis.
•oenunie
to copiarû
Alex, au-
chores no
cóueniuc.
Plur. I
■ f Peditum
XX.M.
equ.2Öoö.
Pluc.
B
•fDe Gor-
dio rincu-
lo. Plut, in
Alex. Ar-
rum.lib.x.
Curt.].
lufi.it. &
Chil.
*«•
j tnt ftv&iu-
ftSVi iltuf-
Autan. :
*fTotidé
équités ex
fos ai une
- Cur.Iufti
c
&Diodor.
at peditü
▼nom &
LX-millia
Iuft.C.M.
Cuit-Dio-!
dor. am-
: 'plias cxxJ
/M Plu.
Vsn «Ang-
ftvgsüus.}
Curt. li. 4.1.
Arrian. j
Tyrusop-
pugnatur
. Olymp. j
112.Dia.17.
*C.P«tçJ
lio&L.Pa
pirioCôSI
! ann y. 2c -
jCaffiod.
. 'C.6»7.
Liu.1.8.
Soltn.D
Cap.17.
Patins A-
jïex.occur-j
rerit quan
cocu exetj
- ci tu variât
Iuft. Plut.
Curt.&
D iodor.I
•Sol us lu-!
ftinus que
auchorem
fequitur g
Orofius,
'j dixitpU-
gnacum a-
pudTbar-
Ûm.Nam
vin&urtvcompedibus aurcis teneri comperilîct, përlequij ^ f
ftacuit Jraque iulïo vt lùblèquefecur exercitu,ipfe cahi fex |?'0dm]
millibusequitum profebtus inuenit in itinerè folumreli.
étum, makis confoflumvulneribus , & extrema vitæ per
vulnera efflantera . Hune mortuum inani milèricordia
refèrri-infepulchra maiorum,fèpelirique præcepit : H f e ü l
nondicam mariem velvxorem , fed etiam paruulas filiûs-y
crüdéli captiuitate retinebat. In tanta malorum rnulti-
tudine,d ifÜcilliraa dibtis fides , tribus prælijs tbtidcràqüe
arinisquinquies deçiéscentena M. peaitumequituipqiie
conlumpta fuot:& hase quidem ex eo regno illilquepopu-l
Iis, vnde iarn ante annos non multbplates decies nbuie,s
centena millia profligatareferuntur: quanquam extra has
cladespèreofdemtresannps&Afiæciuitatesplurirnç.op-l
prcflæ lint, & Syria totavaftata, Tynjs excilà, Cilicia
exinanità, Cappadocia faba<fta,Ægypius addicta fit:Rhor
dusquoqUe infula vitro ad fetaitutem tremefablà luccef
fèrit, plurimæque lîlbie&xTauroprouinciæ , atqueipfe
monsTaurus, diudetredatumiugumdomitus&c vi&us
acceperit..
bus rejmilit,q.uos infupereriam multo metu foluic;fThe-
banos cü dituta ciuitate deleuit, reliquos fitb corona veri-
didit.-cæteras veto vrbes Achaiç & TKeflàliç vedigales fe-
cit.Illyrios quoq; & Thracas,translaro mbx abhinc bello:
do mui t .1 nde profeóhi rus adP erficu m bellum, omnes co-
gnatos ac proximos fuos interfçcit.^In exercitu eius fuere
peditum XXXII.millia,equitüIV.M. D.naues GLXXX.
nac tarn parua manu vniuerfumterrarum orbem , vtrum
admirabilius fit quod vicerit, an quod aggtedi aufus fue-'
rit incertum eft. Primo eius cum Dario rege congrèfîu,
DC.M. Perfarum in acie fuere , quænon minus arte Alt-»
xandri fuperata,quàm virtute Macedonum , terga verte-
runt. f Magna igiturcædes Perlarum fuir. In exercitu au-
tem Alexandri, C X X . équités,&riouem tantum pedites
defuere. Deinde t Gordien Phrygiae ciuitatem,quæ nunc
Sardis vocifatur , oblèflamexpugnatamqùe cepic, ae di-
reptionidèdit. Inde nunciató fibi Darij cum magnis.co-
pijs aduentu , timens anguftias quibus inérat locorum,
Taurum montem miràceleritate tranfeèndit,& D.ftadijs
fub vna die curfu tranfmiflis, Thatfujnvenit: ibique cum
fudansin Cydnum præfrigidum amnem delcendillct,ob-
riguit, contraduque ncruorum proximus mortifuit. In-
terea Darius j\cum C G C .M . peditum & C. M.equitum
in aciem pro cedit. Mouebat hæç multitudo hoftiumet^
iam Alexandcu m maxime refpedu paucitatis fuæ, quam-
uisiampridemDC.M. hoftiumeadcpaucitatefuperatis,
non folum non timere pugnamjlèd etiam vidoriam fupe-
rare didiciftèt. Itaq; cum intraiadum teli vterq; conftitif-
fét exercitu^, & i n ten tos ad lignum belli populos difcurré-
tes principes varijsincicamentis acuerent,ingentib.,vtrin-
que animis pugna comthittitüt.In qua ambo reges & Alexander
& Darius vulnerantur:ac tam diu certamenanceps
fiiit,quoadufqj f ugeret Darius. Exindè cçdes Perlàrum fe-
cutaeft. t Ibitunçpeditum odoginta millia,equitum decern
milliacæfà,captaautem quadraginta millia fuere. Ex
Macfedönibus verb cecidere pçdites centum triginta, er
quites CL. In caftrisPerlàrum, multum auri cæterarumq;
opumrepertumeft. lifter captiuos caftrorü, mater &vxor
cademque foror & filiie duæ Darij fuere. Quarumredem-
ptionem Darius cum etiam oblata regnidimidiaparcenó
impetrauiftèt, tertio cundis Perlàrum viribus fociorum-
que auxilijs contradis , bellum inftaurat. Sed dum hæc
Darius agit, Alexander Parraèniohem ad inuadendam
Perficam elaftemeum copijs mittit, iplè in Syriatn pfoH-
eifeitur. ibiexmultis libiregibuscùm infulis vitro occur-
re ntibus, alios allegit, alios mutauit j alios perdidit. Ty-
rum vrbem antiquifliraam& florentiflîmam,fiducia Car-
thaginenlium cognatorum fibi obliftencem , opprèlfit&
cepit. Exin Ciliciam.-Rhodum atque Ægyptum'pcrtinà-
ci furore peruadit. Inde âd teqgpl u®i louis A m monis per-
git, vt mendacio ad tempus compolito , ignominiam fibi
partis incerti 8c infàmiam adultéra: matris aboleret. Nam
accerfitumad fe fani ipfius antiftitem ex occulto monuit
quid fibi tanquam confulenti relponderi velit, fieu t hifto-
ricieorumdicunt. Ita certus Alexander fuit, nobifq> pro-,
diditjdijsipfis mutis&furdis, velin poteftate eflèantifti-
tis quid velit fingere .* vel involuntatcconfulentis , quid
malit audire.Reuertens ab Ammoneàdtertjum Perficum
bellu m,T Alexandriam in Ægypto con dicht. -
DARtvs verôlpepacisamilîàjCGCÇlV. millia peditum,&
C .M. equitum Alexftndro ab Ægypto reuertenti,
fapud Tarfum bello opponit. Necpugnae mora^omnes
cæca rabie in ferrum ruunt.Macedones totis à là vicStis ho-
ftibus,ammofi:Perfie,nifivincànt;'moripræoptantes. Ra-
ro in vllo prælio tantum fanguinis fufum eft... Sed Darius
Gap.u,
Bella Grç.
cocu Ctrl
E t; ne forte nurtc quifqnam opinetut vel orientem fo-
lum' Alexandri viribu? fubadtum, vel.Italiam tantumyno*
do Romana |nqtfiej:udine fatigâtam, tunçetiam bellum
Agidis,Spartanoïum regisin Græcià, Alexandri regis Epi-
fi in Lucahià, Zopyrionispraefeâi in Scythia gerebàtur:
quorum A|isLace^aernbnius , excitata & rebéllante lè-
cum vniüerlà Græcia , cùm Antipatri fortiffimis copijs
congrelïus inter magnas vtroruroque ftrages &iplè pro-
eubuit.Âlexander autem-in Italia affeeftans occidentis imperium,
æmulans Aléxaridrum Magnum, poft,numerolà
&grauia bclla ibidem géfta , à Bruttijs Lucanifqüe füpe- j
ratüs eft,côrpufque eius ad lèpulturam venditum. Zopy- HH
rium vero præfeâus Pôri adunato XXX.M.exercitu,S cy-
this belluminferre aufus eft ' & vfqueadinteineciqndm fctibmt ;
cæfus,funditüs cum omnibus copijs fuis abrafîis eft.Igitür 8 ^
Alexander Magnuspoft Darij mortemj-Hyrcanos&Mar- r
dos fubegit:vbi etiam ilium adhuC bellointentum j-Tha-1n< .
lettris fiue Minbthæa regina, excita lufeipiendæàb eofo-mfM
bolis gràtia /cum trecentis mtilieribusprocax AmazcSnip- \curt.6. j
Uenit. Pofthæc Parthorurrî pugnam aggrellus : quos diu tI^ urfj
obnfientes, deleuitpropemodum antequam vicit. ïnâe 9U^.CÎ;
Drangas, Euergetas ,J?afimas, Parapamenôs, Adalpi|s j
cæterofqj populos qui inradicc CaucafîjnoraBantuf.fuB- br/ÀM |
egit ,. vrbeibi Alexan'bna'iûpef amnem Tanaim cdnftitu- vtCiytua
ra.Sed nec minor eius in fuos crudelitas, quam in hoftem |0CC;,,IC i
rabies fuit.Docent hbcA myntas conlbbrinus occifus,n|-
uerca fratrefq-, eius hecati,Pàrmenio & Philotascrucidati, Lg;rriq J
Attalus,EutylochuSjPaufanias,multiq; Mgcedoniæprih- \Tuf.Jr-
cipes extinâi:Clytus quoque âhnisgfauis,amicitia vêtus, ww.4*
nefariè interfebtus. Qÿi cum in conuiuio fiduciaamicitiç cm,t' I
regiæ aduerfus tegem,l’ua operapàtri Philippq præponen-
tem,memoriam patris tueretur, ab offenfo huftràrege ve-
nabulo trahsfoirus,communeconuiuium moriens cruen- CalK-
tàuit.Sed Alexanderhumani fanguinis iriexlàturabilis, fi- ifthe.
uehôftidm fîùe etiam fociorum, recentem tamen femper
fitiebat cruorem.Itaqüèpertinaciimpetuin bellaprocur- jjfjffijjÈ
renSjChorafmos & Dabas indomitàm gentemin deditio- Il
nemaècépk:Càllilthenemphilofbphùm,fibrqueapudA- h
riftotelem condifcipulum, cum plurimis alijs principibus cap.ij-1
quod eumdepofito falùtandi more, vt De,um nonadora- Aleian™
retoccidit.
t.Curt■ i
»Saxuffl
P ost hæclndiam petit, vtoceatio vltimoqueoriente
finiret imperium. Nylfam vrbem adijt.“Dædalos montes,
regnaquefCleophidis reginæexpugnauitsquæ cum le déçu
vinei fuos videret,mon in bello pàratus, perfuafirfuo- ! didilTet,coticubiru regnum redemit. Peragrataperdbmi- L, JH
rum fugere cpmpulfus elt. Hoc prælio Afiæ vires &c régna! taque Alexander India , f cum ad faxum miræafperitatis CÇÿl
ceciderunCirotufq;oriensinpoteftatemMacedoniciçef-[ôcaltitudinis,inquodmufii populi confugçrât, peruenif- r É A
fit imperij : atque itaactritaeft in hoc bello Perfarum om- fet, cogdofcit Hercule ab expugnatione eiufilem fàxi ternis
fiducia,vt poft hocnullus rebellareaufus fit,patienter- raçmotu prohibitum:æmulatipne permotus, yt Herculis
Diod-&i
ËUttJ?
riDis/f*,
que Perl* poft imperium tôt annorum iugum feruitutis adafuperaret , cum fummo laboreacpericiilofaxopoti- ...
acceperint. Alexander triginta quatuor continuisdiebus tus, omnes loci eius genres in dedieionem accepit ; cum
caftrorum prædampercenluit : PerfepolimcaputPerfici Porofortiffimolndorumrçgecruentiflimumbellûgelfitî P l0llM
regni, vrbem famoiiilîmàmconfeiciffimamqucopibus incjuo AlexanderCum ipfo Porofmgulariter congreffus,
tonusorbis,inuafit. Darium verocumif àpro^>inquisfuis occiloque deieôhisequo concurfu fatellitum prælentiam
jexander
le x a n d t .
Uerâtur
môrtïs’eùafit/ Porus multisvnlneribns confoilus ca- |
ptuseftiquo bb teftimonfùm virtutis in regnu m teftituto,
duàsîbicôdidit-ciufiates,Nicæam ôc Buc.cphalam,quam I
de nomine eqûi fui ira vocaii præcepir. Inde Adrèftas,
Càth*os,Prælidas,&cGantlaiitlas.cæfis eonim exeroitib.
Maeedones expugnauerè.CumqueadÇhbfidesventum
effet, ibi contra c e. miliia equicum hoftium pugnamCo-
feruerunt. Et cum iatti ætàte detriti, animo *g ri, viribus. !
lafli difficilè vicilî^nt.caftta<)b memoria plus folito ma-
gnificacondiderunt.Exin Alexander adamnem Acefiné
pergit. Perhûftcinoceanum deuehitiir. ibi GéflonasSi-,
bu(que,qu ôs Hercules co n d i di t. opprelfit. Hin c ad Mafios
&: Oxydcacas nauigat: qu* genteseumarmatiso<fto-
ginta millibùs peditum,& fexaginta rnillibus equitü ,excipûint.
Comifloquepr*liq,d!uanccpsÔiGi:uentapugnà,
tandem triftem penè omné vitftoriam Macèdonibiis de-
dit.Nain fiills hoftium copijs , Alexander exerçitum a.d
vrbemduxit.Etcum murum alcédilfet primus, vacuatn
auitarem ratus,folus introifum défilait, quèm cum vn-
diqueinfèfti holies circundedifTentdncredibile di&ueft,
vifeum non mülritudo hoftium,non vis magna telorum,
non tantuslacelfentium clamorterruerit,folus tôt millia
cçeiderit àc fugafit. At vbi fe qbruià circufufa multitadi^
tie perfetilit, mûri obicepofteriora tutatus cobtrarios faci-
lius eo vfque fuftinuif,donee ad periculum eius clamoré-
' que libftiû/petfraàis mûris excrcitus qmnis inumperet.
Inèoprælio làgitta lub mamma traie<ftus,fixo genu eace-
nus pugnauit, donee eum à quo vulnetatus elle t occidc-
ret.' Inde confccnûs nauibus cum oceani Uttôrà péragra-
ret:, àd vrbeni quàndamicui Ambyra rex præcrat, perue-
nit. Sed in expugnatione ciuitatis niagnam partem exer-
citüs,fagittishoftium- yerierib illitis,amifit^acpbft herba
per fbmhium fibi pftenla&inpotumfocijs data,cum reliquis
fnbueniretur, vrbem expugnauit & cepit.
Poftquafi circumaéta meta,de oceanolndüflumenin-
grëlfus Babyïonacelêciter redijt:vbi eü exterritarü totiiis
uj prbis prouinciaritmlegatiopperiebacur,h.e. Carthaginis!'
\enfiiim totiufq-, Afcicæ ciuitatum: fed &Hifpanoru, Gal-
lotumjSiciliæ.Sardiniæc]; piuiimæ præceieâ partis Italiæ.
T ahçus timor in fummo orieritecpnftitùtiducis populos
vlnmibccidentis rnualerat, vt inde peregrinavn cotomü-
dp cernerezl'ègatiphem, quo vix crëdbres peruenilfe ru-
morem. Alexander verb apud Babyloniam,cum adhuc
fanguinem fitiens, màlè caftigatä auiditate, miniftri infi-
dijs venënum potafletjihteriit.p dura mens hominum,&
cor femper inhumanutii 1 Ego iplè qui hæc pro aflèrendà
omnium temporum ■ f alternata caîamitate percenleo, in
rélatu tanti mali,quo vel ip'là morte velformidine rhortis
acceptatotus mundûsintremuit,num quid illachrymaui
oculis ? num quid cord.e condolui î num quid reuoluens
h*c_propter coin mu nem viüendi ftatum, maiorum milè-
tias me as fed? cum tarnen fi quando de meiplbrefero ,vt
ignotpsprimum barbarosviderim,vtinfeftps dcclinauc-
rim.vt dominatibus eblanditusfim,vt infidèles præcaue-
rim,vdnfidiantes,fubterfugerira,poftremovt perlèquentesin
matiac làxjs.lpiculifq-, appecentes, manibus etiam
penèiam apprehendentcs,repentina nebula circumfufus
eualèrim, cün,â:os audientes me in lachrymas cômouerfj
velim, &tacitus dé noii dolentibus.doleam,fepùtans du-
fiticmeorum,qui,quod nanfuftinuêre,nônçredunt.Hi-
fpanus •}• Maurinns ad fupplicandum Alexandro Babyloniam
ädiitjCruentumq; vitro dothinum ne hoftem exci-
^eputcpt. Sed dicàt quifpîam : Ifti hoftes Romanis liint»
Relpondebitur : Hoc tube toto orient! de Alexandro
videbatur:talelque&Romani aliis Vifi funt, dnm belliïs
quietosignotöfqueperiuerdnt. Sed illi acquircre régna *
iftieüçrtere ftildent. Separata funt hoftisexcidia, & iudi-
ciavi<ftoris:fibuidë&ilftprius eos bellis afïlixerunt,quos
poftea fuis legibus otdinarunt; & hi nunchoftilifer turbat
régna ,quæ 't" quod non përmilèric Deus j fi édbmitapb-..
tirierent,ritü fuo componere molirenfur, dicendi pollens
pctet,per AHyriamlndiamq-, qCiaîlinit.-tetrarum metaslu-
ftrans,&vtrique infoeliciter notus oceano,Sc tarnen tam
violent* necèfiicatis memoria,vei obliuione defepit, vel
vfiuit vetuftate. Et nos peFpetu* recordâfioni hælurum
putàmus, quod plurimâ orbis partefccura, vnum ahgulü
fugaS latro violauit: qüafi véro Gothoriim & Sueuorum
pacem, vt non-dicam verlà vice Indus vel Allyrius,fed e-
tiâm vel iplè, qui hoftem paritur, Hifpaniis orauerit. At
verèi fi ilia Alexandri tempora laudanda potius propter
vittutem, qua rotus orbis obtentus elt, quam. deteftanoa
pf opter ruin a in, qua totus-orbis enèrfuseft, iudïcaht,ur;|
iauenientur &modbphu'imi,qui hæc laudanda cenleant, ^
ftuod multa vicerunt,& miferias alibrum felicitatefuam
inagni reges, qui nûc nobis fæuiffimi hoftes adiüdican-
tur. Quolibet autem gefta. talia nomine tenlèahtur ,hoc !
eft, fiue dicantur miferi*, fîué virtutes, vtraqüe prioribus
Icómparata in hoc têitipore minora funt:atque îta vtraque
pro nobis faciuntin cornparationc Alexandri atque Peir-
farum :fi virtusnucvocanda eftj minor eft hoftiumjfi mi-
lèria, minbr eft Roman drum.
Anno ab vrbeconditaf ccccL.Fabio Majtimó V.De-
cip Mute i v. éohfulibus,quatü6rfortilfimi florétillîmiq;
Itali* populiinvnuraagtnenftèdulq[; cbierunt. Namq;
Etrufci,Vmbri,Samnicés SC GàiiijVnoaginme conlpiran-
tes,Romanos delerç cbnati lunt. Tremefadti hoc bello.
Romanorum ammi,&labcfa£tatafiducia'eft:necaufi Ipe-
rare totum 'dé viribus,dolo diuifere hoftes,tu tiusrati plu-
t ibus fe bellis implicate quam graüibus. Itaque cum qui-
bufdam fûis adpopulandos holtilesagtos, in Vmbriam
Etrurramq; præmilîis Vmbrorum Etrufcorum^ exercipfi
redire ad tuitionem fuoriim coegilïèht, cum Saninitibus’
& Gallis bellum inireproperàrût. In quo bello cum Gal-
lorumimpetu Romani premerentür,Dcciùsconfül ócci-
fiis eft.Fabius tamen poft roagnam Deeiânç partis ftragem
tandem vicit. Ebptæhox l. milliaSamrtitum fiiie Gallo-
rum cîëlà,Romanorum verólèptemmillia,ëxDecijtan-
mmmod<ïparte,quib’ccifuscft,extinótarefefuntur.FuilIè
autem abïque Etrufeis 8c Vmbris,quos aftu Romani bel-
loauocauerunt, Gallórum&Samnitumpeditum c x l ^
millia cccxxx.eqüitum verbxlvi.millia,Liuius reïèrt :
&carpentaciós mille iri armis cótra aciem ftetiflè Róma-
'nam. Sedytfæpèdidiumeft,fupetRomanorum auc dö-
mefticain quietem extra néis’ bellis interpellataiti, aut ex-
ternósp.rouéntus morbis interioribus aggrauatos, tantü,
'vt omnimodisingentes animi vndecunqv premerentur.
Hahcçruentamtriftemque vióloriam pëftilentia cïuitatis
onëfauit,&triumplialespompasóbui*mortubtumexe-
qui* polluerunt.Nec erat cui de triumphogaudiu fuade-
retur. cum rota ciuitas àut *gris fulpiraret,autnïörtuis.
Sequiturannus qub Romani,inftaurato a Samnitinus
bello,vidifunt,dtque in cadrafugerunt. Poftea verb Sa-
mnitës nóuum habitum,animumq; fumentesih: e. dear-'
gëfatis arniis ac vëftibus,pafatoq; animo,hi vincant,mori
béllo felè offerunt. Acfuerfjm quos Papyrius cbnful cum
, exetcitu mi (Tus cö à pupillarijs auguribus väna conieólan-
tibuscongrediprohiberetur , irridenseostam foelicicer
cófecit bellum,quam cóftahterarripuit.Nam in hoe pr*-
lioduodecim millia höiiilim cefa,tria millia captareferü-
fur.Sed-hancquoq; iftius verè laudanda viâforiam, quam
vani àulpicesimpedirë non potuerunt, oborti fubitocor-
mperembrbi. Nam tanta actam Intolerabilis peftileritia
tune cor ripuit ciuitate'm;, vt prop ter ea m quacutiq-, rätio-
ne jfedan daiti, li bros S ibyl linos cöfulèndos putarint, hor-
rehdmhqHllum Epidäurmm cölubi û,cum ipfôÆfculapij'
lapide aduexerint.-quali verb peftilétia àutaiitè lèdatanp
lit,aut pbft ortanon fuerit. Prærereà alrero abfiinc ahtlö
Fabius Giïrgës cohfnl màlè aduerfus Samnites pugnauit.
Namqueamillbexercitu,vittnsin vrbem réfugie. Itaque
eufii fehatusde (ufimonédo eo deliberaret,pater eius Fabius
Maximbs Ighbminiâ filijdeprecatus,legatarîi iè filio
iturumvltrÔobtulih,fiillidepelléd<eignomini*)&gerendi
iterum belli facultas darecur. Qua impetfata,pr*lib<|;
conlèrto cum fubitbpygnantem filiümcôlulem,infiften-
tePontibSamnitum duce,& infeftis hoftium telis côclu-
fum videret,in medium feagmèn pius lènexequo veâus
ingëlîit.Quo faÊto pbrmotiRomani,rota ibi inçùbuere a-*
cie ddnëc ipfiim ducem Pontiü deleto hoftili exercitu vi- '
bppçeflumq; ceperu nr.Cælà fimt in eo prxlio Samni-
Tumvigihti millia , Çapta' autem quatuofmilliacurrt-re-'
G K . -I 7 7 ..........8c ,u» s ..
f ift quo
P P
■ lie annus
ftia.fift.
F
Capitol,
otvii.
Liuio ccc
ü i9-
Bellu hoc
JÇ.fllI fuit
u agio
Sencinaici
Polyb.l.1
Cap. 22.
Samnites
vicount. I
Lht.Ub.io.
Vkl.Ub. 7.
Epidauri -
Patif. lib.z
Metn/n.