de Deuteronomio videtur afl'uruptum,vbi hoc modo fcri- j los ciusprsdicantes deed, audirc ndluerunt, Poteft auptum
eft: Mandatum hoc quod ego mando tibi bodie,non eftfupi
exaltation a te,nec longe a te: noneftinccelo,vt dicas : quis-afcendet
a nobis in codum,ér acCiptet illud nobis,vt audientesfaciamus illud ?
neque trans mare,vt die# :quis tranfibit nobis mare, & accipietil-
lud,vt audientesfaciamus illud ? verum iuxta valdein oretuo,&in
manibus tuis, vt facias illud. lufticiam hancdicireffe fidei, fi
non dubitet de fpe Dei quae jnChrifto eft,quia ideo paflus
eft,vc expoliatis inferis, vittutc patris deuida iridree refur-
gehs tum’animabus ereptis in ccelum afeenderet. Sed
quod dicitfcripturaffHoc eft,vcafcendamus deducereChti-
ftutn, confitendoeumnottroore, quod eft quafi ccelum
noftrü,8c intremusin abyflum noftri cordis,dje quo opor-
tecnoVreuocarc Chriftum, vc quod corde credimus ,©re
confiteamur. Hoc feriptumeft in Deuterohomio, quia non mittantur,nullo autem prsdicantenon audianf,non I
non eftlonge ab animonoftro vel ore, quod nobis dicitur j credentes enim non inuocabunt, non inuocantes non fal-
vtcredajnus: quamuis enim oculis non videaturjdnatu- uabuntur, colligiturexhis, vtcaufa qua non funt faluati,
ra tamen apimorum,8c loquendi ratione non diTcprdatl ad vitiuraredeat autoris , qui non miferit prsdicames.
quodcredirfius. Inipfaenim naturainfertafunt veluc fe-| Sed magis ad ilium nos, qui redior eft,in intelligemix
Regula fidei.
Chriftus
icfurgit in
nobis.
I Zf*‘ 4S'
Deus dices
inuo-
eantibus.
Diuitiç d<
Inuoca-
tioms ao
tem 8c hoc mtelligi.quiaeriamnuric Chriftus fempertan-l
quam verbum 8c ratio vnicuique loquitur in corde, &de
pietate docet, de iuftitia ,de caftitate, depüdicitia, 8c de
omnibus fimiilvirtucibus proteftatur, ficutôc ipfe dicit;
Ouesmea vocemmeamaudiunt. Sic denique in corde Pauli
loquebatur,ita vtillediceret : Anexperimentumeiusqueritis
quiloquitur in me Chriftus ? Sequitur: Quomodoautemaudient
fine predicants l j In hocmagis prsdicantium fermo-
në Chriftum oTtendit audiri, in quibus fecundum ea
qusfupradiximus, Chriftusloqui& docere monftratur,
Quomodo autem pfedicabunt nifi mittantur ? } Difficultas
mihi qusdam in hoefermone videtur exurgere. Si enim
ita intelligamus, quod proptçrea non praedicent -, quia
mina,quâeaùditu6cvolüntate ex cultura frudificant tefti
mohiUm creatoris,hoceft,verbum fidei.Nullum opusdi-l
cit, fed folam fide dandam in caufamChrifti. Quiaficon-
fitearis in oretuo Dominum Iefum] Qusfuperius locutus eft,
hie ilia maniféftauit : hanceffe regulamfidëi .credere dominum
effe Iefum, 8c non erubefeere, quia Deus ilium ex
inormisdeduxit in coeiu ra, tonfiteri.
’Quo'àDeus iUumJufcitauitamortuii]ÇeTtum eft quia fufei-
tauiteum, ad iuftificàtionem fui credit : alioqui quid pro-
deritYcire me, & credere, quod Iefum Deus fefcitauit à
mortuis, fi hi meipfo eum non habeam fufeitatum ? Ego fi
in nouitate vitae non ambulo, 6c vetuftate peccaftdicon-
fiietudinem non fugio, nondum mihi Chriftusrefùrrexit
I mortuis. Ad hünc autem fenfum ea conueniunr qüç fe-
quuntur. Dicit eniniferiptura ] In Efaia: Quia omnis qui
creditineumnonerubefcit] Erubefcit autem omnis qui pec-
cat,ficUt 6c Ada peccauit, 8c erubuit,6c abfeonditfe. Qui
ad huncruborem peccâtiiUèùrric, credere 'non Videtur.
Corde enim creditur adiuftitiamf Ergo fi fides fufficit ad
iûftitiâm^ôC confeflio ad falutcm, inter ludæum 6c Genti'
le tfa (Yëâeritéshùlla difcretio eft. Omnis qui credit non con-
fundetur] Cum examen ccepeftit fieri omnium rerum in
die iudieij, 6c omnia falla commenta,vel dogmata in con-
fufionemdeduci,tuncïnChriftum credentes gaudebunn
videntes omnibus manifeftari.quia quod credidemnt verum
eft: alpicient enim inter cæterosiègloriofqs, 6c pru-,
dentes, qui æftimati fuerant contemtibiles 6c ftulti. Illic
enim eft veraprobàtio. vbiôc reftiuneracio 6c condemna-
tiö. tioneft enimdißinäio ludai&Graci] Generaliter autem
confundi propter diftidentiam dicit, aut fublimari
caufa credulitatis -, quia fine Chriftoapud Deum nulla (a-
lusjimè pténaeft. Diuesinoninesquïinuocanteüm ] Vnus
Dominus omnium, 6c abundantiam mifericordiaé, ôe fa-
lutern habet vnde largiaturî non dixit , Dominum diui-
tem credentibus, fed inuocantibus ilium : creden tibus e-
nim foladaturremïflîo peccatorum. Sequitur autem, vt
■ pré'cibùsdedit'uslibereturàrhalojôcpoffitconfequi quod
promifit Deus toto cordevigilantibus. Hæ funt diuitix
Domini,fi iuftitia nobis,6c veritas, §C fapientia, ôc fandli fi-
catio,quod totum eft Chriftus Dominus, dominetur. Hç
ënim ïunt eiüs diui tiæ, Vtpote in quo funt omnes thefauri
fapientiæ & feientiae abfconditi. Vjdetur mihi grande a-
iiquodin feripturis diuinis fub inuocationis nomine defi-
gflari : non ehim de qualibufeunque viris, (ed ingentibus
6c præcipuis feribitur, quia Enos primus ccepit inuocare no-
men Domini.
■ Omnis enim quicunque tnuocaueritnomenDominifaluuserit']
Apud Ioelem Prophetam hoc feriptum eft : Quomodo ergo
inuocabunt eum, in quem non crediderunti Chriftum enimlu-
dæinoncrediderunt, ÔCideonecinuocant eum in quem
noncrediderunt. In hoc autem ardtiftima eos conclufio-
neconftringit; Salus, inquit, noneftnifiinuocanci: nctramitemdefledamus,
6c qiiod dixit: Quomodo autem pra-
dicabunt nifi mittantur i licaccipiamus, quafi dicat Apofto-
lus: Nos praecones 6c praedicatores Chrifti non poflumus
predicate, necannuntiandinobisvirtusvllafiibfifteret,
nifi adefiet nobis ipfe qui mifit. Quod fi pnedicantibus
audire non vulris , veftra iam culpa eft, 8c fi^udientes
non creditis, 6c non credentes non inuocatis, faluiefle
nequitis./ Quia ergo miffi fii'nt ad praedicationem, idcirco
de his qui ab ipfo yiifti funt feriptum eft : Quam jjbeciofi
funt pedes Enangelv$antium pacem, EuangelUantium bona]
Hoc Propheta dicit Naum. Pedes dicendo , aduentumj1’6^
fignificat Apoftolorumcircumientium mundum, 6c re-lilj||l
gnum Dei praedicantium: Aduentusenimipforumillu-
minauit homines, viam oftendens, qua itur inpace ad
Deum: Aut certe pedes in hoc loco pro fenfibus pofuit:
De his pedibus 6c in Euangelio Saluator a i t : Stent ego
Dominus, & Magtßer laut pedes vefiros, & inuicem lauatepedes]
alterutrum : exemplum enim dedi vobis. Videamus quod fit
iftud exemplum, quo magiftri difeipulorum lauare de-
beant pedes . aut de qua aqua lauare. Si quis inueniat
aquam viuam, 6c fi quis accipiat de baptifmo , 8c aqfia
ilia fiat in eo fons aqux falientis in vitam jeternam : ifte
dehac aqua dodbrina: fpiritualis poteft lauare pedes di-
feipulorum, 8c omnes ex'animo ipforum immunditiasljua"®■
fordesque diluere. Et hoc faciens , datum a jnag>ftr°
impleuit exemplum. -Quaeaütem bona fint quieeuari-
gelizant: quamuis hoc ipfum quod dicit euangelizare,
interpretarur,bona annun tiare: qux fint tamen bona qua:
bonis addidit, requiramus. Vnum 8c verum bonum eft
Deus, cuius imago bonitatiseftfilius, 6c fpirituseiusqui
dicitur bonus : illud ergo vhum, quia in Deo patre,&
filio, 6c fpititu fanftoeft,bonanominauit: hoceftenim
quod atlnuntiant Euangeliftae fecundum prasceptumDei
6c Saluatoris noftri, dicentis': De, dsceteomnesgentes,ba- Msui*
ptizantes eos in nomine patris, &filtj,&Jpiritusfattäi. Excm-| |
plum Vero hoc de Efaia videtur affumptum, fed ibi Pro-
phetaad ipfum Dominum euangelizändi officiumretu-
lit. Ita enim a it: quia ego ipfe qui loquebar ecce ajfum, quam
pulchri in montibus vt pedes cuangelizantis auditum
fiacis, vt euangelizantisbona. Verum mihi videtur Pau-i
usi quia Propheta dixerat,vtpedes cuangelizantis bo-
ria ,': 6c hoc quafi cx alterius comparatione commemo-
rafte, velut fi diceret, ita adero, vt homo qui cuangeli-
zat pacem, 6ceuangelizat bona.
Sed non omnes obeduint Euangelio ] Ergo fi hec illiomncs
obedierunt, ad quosifti miffi funt, quanto minus ifti ad
quos nemo eftdeftinatusl
Quis credidit auditui noßro ? ] Firmauit exemplo Pro-
phetico , Iudxos efle con trad i&ores Euangelicte veri-
ratis : hunc autem numerum tangit, qui fidem non re-
cipit, quod ponit Apoftolus , quia Efaias djxerit: Do-
mine quis credidit auditui noßro ? Quis proraro didtum eftmo
vero inuocat'qqi non credit; Ergo quia non creditis,! E t obferuare debemus , quod fermo hie feripturis in*
non inuocatis, 8c quia non inuocaris, non faluamini. | terdum pro raro , interdum pro nullo omnino poni-
Sed quomodo, inquit, credentei, quern non audierunti 1 P o f-1 tur. Verbi gratia : Vt cum dicitus : quis fapiens, dc
'fuihusficintclligere,ipfumincarne pofitum, vel Apofto-1 intelligit htec ? Vbi vero dicitur : Quis, afeendit in
Rotr/Anos Collett.
— ~r- a Chriftum deductre:belqùisdefeendit inAbjffum, hoc panium j quod eïemplo fui non efTe repulfam plebeni
ett^* aal l mortuis reducere. Hie quis nullus intelligitur: ; Dei docebat Apoftolus, validiorarequiritexempla , di-
e^,C\[s enim eft qui afeendit in ccelum Chriftum indede- cit :annefcitis,&cc. In quibus docet, quod Propheta ali-
^ Nunc ergo domine quis credidit auditui noftrp? i quando Deo repletus, cum apud Deum querelam popu-
^UC!fdfeitEfaias,rarumquemquefignificat. Videturta- lipræuaricatorisexponeret,quinonfolumprophetasoc-
ftu0 c{aiashteccx perfot^ Apoftolorum prophetare,qui- j cidiftet,6caltariafubuertiftet,verum ôç Heliam, qui vide-
mCn ditiimfueratprxdicationisofficium ; Nam6c ipfi j baturfolusfuperefleexProphetisDomini,conareturex-
^ l^ r ita tem credentiumde populo Ifrael videicnt,di- ; tinguere: * Et ego reliäusfum folus, & quarunt arimamme-
c u m r a ^ ^ _ ^ ^ Domine quis credidit auditui noilro? j am J Apertafunthæc. Oftendit enim non folilm Heliam
Cantfides ex auditu eßjuäittis autem per verbum Dei] Qyja nifi ; remànfiffe , qui deuotus Deo non adoraueritidojaj fed
S ! r !, r aliouid, nee audiri poteft, nec Jicatur aliquid, nec audiri poteft, credi. I» omnem ter.-
Zmexiuitfonusemrn] HocdcPfalmoi8. aflutmtur, vbi
. N0B fallt loqùeU, nequefermones. In quo pro hnguarum,
&ferniorium varietate Gentes fine dubiO intelliguntur,
& dicitur, quia Apoftolorum Chrifti in omnemquidtm
terrâm fonus exierit,in fines vero örbis terra: i non fbnus;
fed verba peruenerint: quöd ita intelligi poteft, quiatet-
ram imperitos quoYqüfeôc indodbileS omhes d icat, ad
os non verba, ifi quibus ratio fideifcoihmonetür jôc ex- ’
olanatio fapîentiæ,fed fön us fidei *, combu fti 8c hmplici
otxdicatidne p'éruenerit.Finein vetö orbis terne-, étuditô-
res quofqué appëllauerit. Finis enim perfcdioileimndi-
tatrerum: Ad hos ërgo taies non fonum vocis, ïedverba
Sc ratidnem perüehifïe prohurttiat : quod vtique audieti-
tes fermonem fidei etiamperfetutari pbflunt. Seddnoinun-
àuidlfràelnon cogüouih] GenteS feilicet efle vocatas ad fadem.
Videtur ea qux fitjJerius dikit de Gentibüsprolocu-
ms1 faune verb,vtfibi moris eft ; etiani de lfratl fubiuhgit;
& vult quod inexeufabiiis fit Ifrael, teftibus iddheis com-
probare.'ip/ê, inquit,ÜoJès dïcit] ExperfonaDei : Ego ad a-
inulationem vos'adducamin nongenièm,dé Chriftianis lrnedii-
biodicensj quià Deo ad xmuladonem prions popufam-
credùli feoncfepti ôc afTum^ti fünri Ad -mutâttönern vosad-
dùcdm] Quia per fe ludæi m ira miffi eicruciantur; qüan-
doaudiùht prdphetas i 6c legem adnos pertinere , qüi
ChriftünicredimuS. Ingéntemmfipientem] Hoc e ft; fane
lege; ôc non adorantem Deum verum. Eßias autem Audit
& elicit] Dicit Apofloliis de Efaià quia audet ôc dicit i hdc
indicat, qüia morteM cdntemnëfas i 6c pèrfecutiones qu^
iiifetebantur ; qüàmuis feirefc fibi irriminëré bericUlum;
audet tamen ÔC prédicat verbuiti Dei.Et e i perfonâ Chri-
fti dicit i Hiç Ifraëlcdrrialis eft,hbC eft, Abrahæ nlius, fed
non febuhdUm fidem \ Nam Ifrâfel Verus 6c fpitituahseft;
quicrcdendÖvidetDeüm. Inuentùs fùM Ab hisi qui me noti
mterrbgabâhf] Quia faon Dcuni fed dæmohiâ interrogäbant,
per augures 6c aftrolögosjatqueärulpicts idoldrum;
Ad Ifrael aittem quid dicit Superior* quidem ^ad Gen‘
tes, feqücntiâ vero èxponit ad Iftael elle rercrehdai Tota
dieexpandi minus meàsj Hoc eft ; toto tempore mirabilia
vel plagaséittendi: necfic etediderufit. Certu fcftaütfem,
qubd gentes erant, qua: Chriftum nec quærert nouëraht;
hec de ed interrogate didicerant : inuenerunt tameti
qüem faon qùæfiuerufat, qüiâ ipfe cos quæfiüit prior, Pà-
ftor fcnim Bonus8c duèm qusè pêrierat requifîuit, ôc fapi-
pientia fcft q u i dragmam perditâm qusrens inuenit.Iu-
dæi autem intfcrrbgant feriptutas de ep ; ôc iliuéfaiüfat quià
Crux eius Iudæis eft fedhdalümi Ideo dicit âd èos : Tota die
txpAnAintÀnûsniéAi,b:ticeft,ti\m pendèretincrtice j iljinoq
folum inuenërunteüm;fed irifupfcr dixetufatei îiSifitiusDei
esdefeende nttncdecrucè,&credithùs. In exemplatibus autem
Hebræorum no habet contradicentem; Apoftolusauterft
fecutus Lxx.interprctrfui Vtcitätettt infuisfctiptùrisi ficut
illi interpretati funt,ponit:
C a p v t XI.
Dieb igttur : Nuiiquid repulit Deus hereditament fuam ? j
Quia fatis illos humiliauerat;modo quafi bonus doctor
cönfolatur cos ; ne illos» nimiulfa cxacCrbarè videre-
tur.non omhés ; ait ; repulit^ faifi illos qui nofacrcdide-
funt. Nam & ego tfratliiÀfum~\ Qüia non ideireb expülfi
font,quod genuS funt Ifrael» Non ergo tepulft Défis plc-
betfi fuarii,quàm præfciüit efle crCdituram. Et vt hoc pro-
hatét cxemplo ; fubiungit ; dicens:Nam Ôcegdlftaclita
multos, qui in fide Dei permahferunt. Huïcrei 6c hifto-
riæ congruit,quod multi perfpeluncas bccultati fint, prb1
peer Achab regem Sainariæ, 6c Iezabel vxoremeius, qui
per pfeüddprophetâs ctedentes Dei pr'ophetas perfeque-
bantur, 6c populum ad idololatnam cogebant. Sed quid
dkit illi diuinum rejponftim î Reliqui mihifeptem milia virorum,
qui nolicuruàuerunt \enuA Ante Baàt] Qüid autem 6c ipfe
numërusfeptem milia virorum indicët,videamus. Septe-
narius numerus ad requiem pertinëc i iîi feptima bnim re-
quieuicDcus: Audi ergo , quomodo ChriftuS Credentes
fibi inuitât àd requiem, Ôc dicit : Venitead me omnes qui
laborAtis,& ego reficiam vos. Ad iftum ergo feptenariuM nu-
meriim pertinet omnis ; quiveniensad Chriftufai depo-
fuitônerapeccâti , 6c requiem falucis inuenic. Sic igttur
xir hot tempore reliquià fecundum ïlettiônemgratia Dei faluafa-
ü&fuhf] Reliquias dicens eos j qui ex circilmcifione cre-
diderünt ; tam Apoftolorum quibus fe quoqlieanhuftie-
ratj 'quàm 6c cæteros ; qui cum ipfis fequiiti funt fidem
Chtifti;. Qüôd dicit fecundufti fcleiSfciônefti gratis Dei
Faâras efle teliquias ; honmihi videtiir eue fuperHuæ le-
«ftionisadieciio î potuit eriim Üicere , reliquiæ per gra
ftiam,6cfitie eleétionè ; 6c cum éleiftiohe; Nam omnes
quideniquiperfidenifiilUaiicur ; per gràtiàm fi ne dubio
faluàn'cur i qui autem per ele&ioném gratis faliiantur,
perfcôlidrc^ ànimæ mihi videntiir oftëndi. . SiautemgrA-
tiÀ,nohexoperibùs] Sciendumeft,opelàquæPaulüsrépudiât
; Ôc frequenter viciipcrâr ; non efte opéra iuftitis qurè
mafadantUriillegè; fedeà quibus hi, qui fecundum car-
hemlegeni Cüftodiuhtgloiianrur î ideft, vel circumdfib-
facm,velritusfacrificioium,velobleruationem làbbato-
ium; 6c hebmetiiarum: Hæc 6c eiufmodiergb furieoj5e-
r a ; eXqüibu§ÜiCitriettiinempotùiffefaluari, ôedequibus
in præfenti ldco dicit i t quia non ex operibus ; &c.
Alioqui gratia non efl gratia] Hoc eft ; fi e i bperibus faluæ
fadtæfunt , faon erit gracia ; fed mer ces operis î quia à
gratuirdmurteregratia appéllaturf Quid enim ? quoique-
rebat ifrael ; hoc non eft àonfécuïùt^ In his Apoftolüs Ifrael in
duas diuifit partes : quarum vfiam eleCtionem vocat,
qüs confecuta fit qiiod qilsfebat : Àliâm cæteros appel-
lac ; qui ndri folum confecuti non fiint qiiod qusrebahr;
fed excscati funt fpiticu cdiribuniftidnis. ideo autem to-
tdsIfràèlridneftConfèCiitüsiuftitiàni l quia illam non
Cx fide (Jiistcbant; fed ex folis operibus legis fe iuftificari
putâbant; cum maxima legis mandatâcohtentriereht,vri-
dë àSdlüatore àrguun^ur.1 Culicem hnqueiites, cafrielum àu-
lemglutïchlei. Dédit illisJpiritum compuhttiohü] Hdceft,fpi-
titüm ërfdris vel infidelitatis,feil inuidiæ. Ocitlos vt hon vi-
deànfji QÜæftio noBisj quomodo de Boiio digne diâüm
videactir, quod ipfedederit oculos refiduo Ifrael; qüibus
nonvidcat, ôc dures qdibus non audiat : 8c vide ne Forte
h ic magisrettiBütio fif, 6c mercesincredtilièatis; fe-
Cùndiim caquæ in fiiperidrîbus expofuimus,vbi quia non
Jjrobaucrunt Deum hâBëte iri riotitia , tradiiit iüos
Deus ih repfobumfenfum : hinc ëtefaim ocülüs 8c auriscordis,
non corporis dicitiir;qùibus ëXcécâti fiint, 6c non au-
diiinc ; hi vtiqiie CHriftutn videhtesiti côrpore,8c audien-
tC5 dtidtlinam eifts ; faëccredere bperibuSqusvidebant;
nec Verbd quod âüdierant obedire voluerunr: Vfqûein
hodiernum dienQ Hofc èftj Vfq,ue comiercantur, ficut de ve-
lamine cordis ad Coririthios dicitur: Vel : Vfqueinho'die'r-
itUmdkm, hoccft, vfqueadconfumhratidncmfeculi. Ft-
àtmenfaeorum coram ipfis in laqüeum] Quia in paffione
Chnitilætàti furie pàfcha comiiiedentes i hoc enim de
illis prophecatüt; iqiii SaluacorCm aceto6ctelle porabant.
Scptcna-
rius nume
rus rcquici
Rciiquiar
fecundum
dcdtionc.
Optra quç
Paulus
damnet.
Gràtia dicta
quod
gratuita fi
ÛAttb z j
H
Spiritus
compun-
Ctionis.
vawuiuiu , luumiiiiii , uivciw.*1- 1*1 — o b'- - i j . . , . i
fami ÀnneÇtttitm tieluuM iitii (irtpiur*i] .Ne videratut „ Quoddjcit jfidtirienfyeorum mUgueiM& captimm, non
. ________ ._________ JO ____________________________