'Prologes.
i
' • -
Libri argu
in eo com. c
B.Martini
jinilitia.
contigïJ]em:& f i quid e x his fiudijs olim fortajfelibafi
femjotum td dejitetudine tanti temporis Perdtdifftm.
Sed tarnen ne nos mane at tam molefia defenfiofitppref-
fo fitib i videtur,nomine,libellus edatur.JPuod v tfie r i
vale at ,titulufrontis trade,vt muta f i t p a g i n a quod
fi*fficit,loquàtur materiam,non loquatur auftorem.
S V L P I C I I S E V E R I, Ö Ë B. M A R T
IN I V I T À i L ife E R.
Lertqve htoridieSfiudio gloriafacularis indniter
Y&l dediti, exitideperenriem (vtputabdnt) memoriario-
minis Cut quxfiueruntfi vitas clarorum virorutn.fi/lo
illufiraffeni. Quarts vtique noperennem qui Aon,fed
d. aliquant ilium tanien concept afieifrllttumàfferebat:
quia & ftiimemorlam,licet ihcajfumpropagabdnU&pfopofitis bia-
gnorum virofum exemplis,noHparudamuldtiolegentibusexcitdba-
,tur. fed tamen nihil adbeatam illam aternamq3 vitam baceorum
curapertinuit. Quid enim ant ipfis otedfura cumfaculoferiptorum
fuorum gloria profuitiauiquid pofieriias ebiolumehti tulit, legindo
II eel or em pugnantem,dui Socratem Philofopbantem ? ckin eos non
folum imitarifiuttitiafit,fed non acerrimè eitarn impugndrejeme-
tia tquippe qui bumana vitdmprafentibus tantum aclibits ifiiman-
tes,jpesfuiufabulû,animasfuas fepulcbris dederint. Siquidemadfo-
lam bominum memoriamfeperpetudndoscrediderurtt'.tum bominit
officiumfit perennem potiiis vitdni, qudtii perënem niéinoriam qua-
rere,non fcribendo,aut pughando,velpbilofopbando,fedpiè,fanftc,
religiofeq3viuendo. Qui quidem error hum abus, litter is trdditus,in
tan tit valuit,vt multos platiè amnios vel inànùpbilofopbia,vïlftul-
taiüius virtutis inuenent.Vhdefailliras mihi operaprettum videor,
fi vitamfanftifiimi viri,exémplo alijs moxfitturam,perfcripfereiquo
Vtique ad veram fapientiam, & caleftem miliiiam, diuinamj, vir-
tutem legentes incitabuntur.in quo ita nofiri quoque rationem corn-
modi ducimUs, Vt noinanem ab hominibus metnbriam,fei aternum
d Deopramitirti expettemtisiijuia etfiipfi non ita vlxtmus,vt alijs ex -
emplo ejfe pofiimtisidédïnm tameoperam,ne is Idttret, qui effet mm
taudits. Igitur S. Martin/, vitam feribere exofdtar,vt qua vel ante
Epifcopatum,vel in Epifcopatugejferit,qudmuis nequaqudtn ad bm-
nia illius potuerim peruenire: adeo ea, in quibus ipfe taniiimfibi con-
ftius fuit,nefeiutur-.quiaIdiidemab hominibusnonrequinns, quantum
inipfiofuit,omnesvirtutesfudslaterévoiuiJfet. Quatiquam et-
iam ex bis qua comperta nobis étant, plura omifimus : quia fufficere
credidimus,fi taniiim excellenttoramtarëtur. Simul &legentibus
confiulendumfuit,ne quod bis parer et copia congefiafaftidium.Öbfé-
cro autem eos qui leciurifunt,vtfidem dictis adhibeant : neque mé
quidquamntficompertum&probatum fcripfifie,arbitrent ut : alto*
quin tacere,qüàmfdlfa dicer c nialuijfem.
Exordium vita S. Martini à S. Settero conCcripta,effi in annorum nu -
merit deprauatum, non culpa aufterinfcd librariorUm, multis argumen-
tisojltnditurtnnotis adRoma.martyrologium u.Nouemb.& tom.3.annal.
Ecclef.anno Chrifti }$i.cap.i7.&(eqq-quo leftortm amandamut.
IG itvr MarcinusSabariaePannoniarum ôriundusfuit,
fedintra Italiam Ticinialtüseft, parentibus fecundum
fieculi dignitatem noninfifnis 4 Génnlibustamen. Pütèr
eius miles primàftl,p6ft fribunlismilitùm fuit. Ipfe arfiià-
tam mititiam in adolefcentiafecütiis { inter fcholares àlas
fubtege Conftantio,deinde füb luiia.no Cæ/àrc militaüit:
nontamen(ponte:qûiaà primisferè annis diuina potiùs
feruitute, fàcra illuftrispueriipirauitinfantia; Nam cùm
eflèt annorum deccm,inuitis parentibus ad Écclefiam cô£
fngit,(eque Cateehumenum fieri poilulauit» M oi mirum
in modum totus in Dei opère «onuerfils, cùm éflèt anno-
rum duodecim,cremum concupiuit.-'fèciflètque votis iâ-
tïs-jfi artatisinfirmitas non öbftitillèt. animus tamé àut circa
Monafteria,aut circa Ecclefiam ièmper intéôtus,medi-
tabaturadhucinætatepuerili, qaod pofteadeuorus im-
pleuit.-fed cùm ediôfcum eflèt à regibus,vt veteranorum fl-
lijad militiam feriberentur, prodente Pâtre,qui felicibus
eius aâibus inuidebat^ùm eflèt annorum quindecim,ra-
ptus 8c catenâtiisjfacramentismilitanbusiraplicatuseft,..
vnotantum ièruo comité contentus : cui tamen verià vice
dominüs fèrûiçbàt',âdeô vtplerumqueei& calceamerita
den-aherer,&ipfe detergeréftjcibum Vnà caperent,hiç tà-
C ap.i
menfiepiùsminiftraret. Tricnniumfetè ante baptifînain
arm is fuit, integer tarnen ab ijs vitTjs, quibus illud hominu
genus implicari folet. Multa illi circa commilitöheS beni-
gnitas,mira chàritas : patientia Vero arque hu militas vitra
humanum modum. Nam frugâlitarcm in eo làudare non
èft neteflè,quanta vfus eft, vt iam illo temporënon miles,
; ièd Monachus putaretur.QuibuS rebus' ita fibi omnes cô-
militones fiibi deuinierat,vt eiim imiro affeétu veneraren-
tur.Necdüm tamen regeneratusin Chrifto, agébat quen-
dam bonis operibus baptifmatis candidacum: afliftere ici-
licetlaborantiBüi,opem Ferre miferis,alère egenteSjVeftire
nudôs,nihil fibi ex milifiæftipendijs^iræter^uotidianû
vidtutn ireferuàns: iam turn Eüangelij non furdûs auditor,
decrafiinotioncogitabat. ,
Qüodam itaq; tempore, cùm iam nihil præterârmà&
finiplicem militiaeveftem haberëé,mediahîemeiquæfoli|
to alperior inliorrueratï adeè Vt plerofq; vis algoris èxtin-
guétet, obuium habet in porra Ambranenfium ciuitatis
pàdperem nudum: qui cùm prætereuntes,vt fuimilèt'eren-
tnr,orarer,omnefqi miferum præterircr.-intellexitVirDeo
plenus,fibi ilium,alijs mifericordiam non prçftantibüsite-
îèruari.Qÿjd tamenlagerehnihilpræcer chlamydem, qua
indùtus erdtjhabebac : ianl enim reliqua jri opùsfimilecô-
fumpfèrat,arrepco itaq;ftrro,quo accimäus eraCjmediam
diuidir,parcemq; eius paiiperi tribuit, rcli^ua rurfus indui-
tur.Intere|de circunftandbtis ridere norihulli,quia defor-
mis eflèt,& tru ncatus habit u videretur : ifiultitamen,qui
bus erat mens fanior, altiùs gemere, quôd nihilfimile fe-
ciflctitïcùm vtique plus hab5tes,veftirepaùperem fine fiia
nudicate potuiflent. Noâe igiturinlècuta, cùmlèibpori
dediflètjvidit Chriftum èhlamydis fine, qua pàuperèm te-
xerat,-parte Veftitum.Intüeri diligenti(ïîmèDôminùtti,ve-
ftcmqi quam dederat,iubeturagnolcere.mokadAngelo-
rum circumftâtium rnultitudinem, audit Iefum clara voce
dicentem : MartinasadhiicCatechumenus,hac.me vefle
contexit.Verè memor Dominus diâtitu fuorum^qui anté
prædixerat:Quamdiu feciftis hçcvni ex minimis iflis^miHi
redftis) fe in paiipereprofeflus eft fuiflè veftitum:& ad cô-
firmandu tambonioperisteftimonium,ineodemle habi-
tu que pauper acceperatièft dignatus oftendere.Quo yilo,
vir bèatusoon ingloriam eftelatus humariâm,fed bonita-
tem Dei in fuö opéré côgnofcêrts foùm eflet annorüduo-
deuiginti,ad baptilMum tfdtitlôlâuit.Nec tameftatim mi-
liciæ renuntiauic, tribÜni fui precibus eui £tus,cui côtuber*
nium familiare præftabat. etenim tranfado tribunatus fui
temporë,renûtiaturum fè fæculo pollicebatur. QuaMar-
tinus ekpeéiatione fufpenfus, per biennium ferè, pöftea-
quàméftbaptifma côfecutus,lolo licet nomine, militaüit.1
Iritereairruentibus intra Gallias Barbaris,IüliâfuisC£É-
far,coa£to in vnum exercitu apud Vangio'num ciiiitatem,
donatiuum ccepit erogaremilitibus: veefteonfuetudinis,
.fingulicitabantur,d:onëcadMartinûventumefl:.Tum verb
lorebapd
zatu.sd
Cap.î.
opportunum tempus exiftimans,quo peteret fiîiflîofié;
f neqj enim intégra fibi fore erpitrabattir, fi donatiuû non
milicaturus acciperët:) Hadtenus,inquic àd Cæfarem,mi-
litàuitibî-paterevtnuncmlliteniDeo: donatiuum fuuify |An.CW
militaturus âccipiat : Chrifti ego miles film, pügnatë mihi
non hcët.TUni verb aduerfus hanc vodeifi tyrâfinüs infre-
nuiit:dicens,eiim metü pugn^ quç poftera die état futura, !ferjtTt
nonreligionisg'ratia,detre6tare militiam. At Martiiiusin- Ctiriftu®
trepid Us,imnid illato fibiterrorc c6flahtior:Si hoc,in qui t, lcqoatar-1
igôaui£éafcribitur,nonfidei,cra(iina die ante aciêinermis i
àdftabô:& in nomine Domini Iefu,figriÖcrucis,no clypeo 1
pt,dté«9:usJautgalea, höftium cufieospenetraboièeurus. i
Recrudi ergdin cuftödiäm iübetur, fadurus fidem di&is,
vtiriermiis üafbarisObijcèÉètur. Portera die hofles legates
de pace mifetunt, füa omnia feleq-, dedentes. Vude quis
dubitet,hand verè beàti viri fuiflè viótoriam.cui prçfticuni
fit,heinermisad praelium mitteretur.Etquamuis piusDo-
minus féru are militem fuum, licet inter hoftium gladids#
tclâ potuifletrtamen ne vel aliorum morte fàndti vioiaren*
tufobrutusjexemitpugna» rieceflîtatem.Neq} enfin aliani
.promilitcflio Chriftusdebuit prærtai;e vidoÉÎam, quàiii
vtfliba€tisfine,fanguinehoftibus,neniomoreretur. j
Exinde relidta militia, fanótum HilariumPi6tauiaeEpi~. Cap-4- I
feopum _^ I
W l
latitp lc‘
I {timt If
Caionem
'conuctcic
AiSmis
remens
jVirfis cx-
dicnr.
■ Me-
Km fia'
J D
! Rapid bus
?.l»llcbo,'
■ fcicur
%*-
feopum ciuitatis,Cuius tunc in Dei rebus Ipebtata Sccogni-
ia fides habebatur,expetiuit:& aliquamdiu apud eum cô-
moratuseftiTenrauit autem idem Hilarius,impofito Dia-
coni offieid, fibi èum arétiusimplicare, & mihirterio vin-
cire diuino, fed cùm fiepiflimè reftitiflèt, indignum fe eflè
vociferans.-intellexit vir altioris ingenij, hoc eum modo
poflè côftringijfi id ei officij imponeret,in quoquidâlocus
iniuriae videretur.Itaq; exorciftam eu eflè præcepit.Quam
illé ordinationem, né defpexiflè tanquam humiliorcm vi-.
deretur,nô repudiauit. Nec muitb pbftadmonitusper fq-
porcm, vt patriam parentefque, quos adhucgentilirasde-
tinebat,religiolà folicitudine vifitarer, cxy oluntate fmdti
Hilarij proredtuseft, multifque ab eo adftri&us precibus
^clachrymiisvtrediret,moeftus (vtferunt) peregrinationé
illamaggrefl’us eft, coteftatus fratres, multa feaduerfapaf-
furlim. Quod poftea probauit euentus. Ac primùm inter
Alpes deuia fècutus,incidit in latrones.Cumqj vnus fecu-
rim eleuatam in caput eius libraflèt,iâum feriéntis dexte-
ra fiiftinuit alter : vinótis tamen poft tergum manibus, vni
feruandus & Ipoliandus traditur. Qui eûm eum ad remo-
tioraduxiflèt,percontariabeo ccepit quifnam eflèt ? Re-
{pqndit,Chriftianumfè eflè. Quærebatetiam ab eo,an ci-
meret. Tutti verbconftantiflimèprofitétur, nunquam fe
fuiflè tam (ècurum,quia feiret mifericordiam Domini maxime
in tentationibus affuturam: fe magisilli condolere.
defunéliftatrismembraprofternitur: &cùm aliquandiu<
orationiincubuiflèt/enfiflètq;perSpimü Domini adeflè
virtutem, ereäus paùlulu, & in defunâi ora defixus, ora-
tionis fax ac milèricordiæ Domini intrepidus expeâabat
eüefitum: vixqi duarum ferè horarum fpatium interceflè-
ratjCÙm vidic defumäum paulatim membrisomnibuscó-
moueri, &laxatisin vfum videndi palpicare luminibus.
Tum vero magna ad Dominum voce conuerfus gracias a-
gens,cellulam clamore compleueratrquo. audico, qui pro
foribus aftiterant.ftatim irruunt.Mirum fpeâaculu,qubd
videbant viuere,quem mortuum reliquiflènt.Ita redditus
vitæ,ftatim baptifitia colècutus,pluies poftea vixicannos :
primufque apud nos Martini-virtutum velmateria,vel te-
ftimonium fuit.Idem tamen referre erat folitus, fe corpore
exutum ad tribunal ludicis du dtu m, députa tu mque ob-
fcurislocis & vulgaribus turbis trifte m excepiflè fenten«,
ciam.'tum per duos Angelos iudici fuiflè lùggeftum, hune
eflèpro qùo Martinusoraret : itapereofdem.*angelosfe
iuflum reduci, & Martinoredditum ,vitæque priftinæ re-
ftirutum. Ab hoeprimo tempore beati viri nomen emtuit,
vt qui (anâüsiam ab omnibus habebatut, potens etiam
& verè Apoftolicus haberetur.
Necmulto poft, dum ägrum Lupicini cuiufHam hono-
rati fecüdum fzculum viri,pr^ceriret:clamore & luèlu tur-
bajplangentisexcipirar.ad'quamfblieitus cum aftitiflètj
qui Ghrifti mifericordia,vtpote latrocinia exerccns, eflèt & quis eflèt hic fletus,inquireret:indicatur vnum è familia
iridignus. Ingreflufq; Euangelicam difputatioriem, verbü lèruulam laquep fibi vitam excorfiflè: quo cognito^ccllu-
Dei latroni prxdicabat. Quid longiüs morer?Latro credi- lam,in qua corpus iaeebat,ingreditur: exclufifque omni-
ditjprofecutufque Martinum vi* reddidit,ofans vc profe I bus turbis,fuperftratus corpori,aliquantilper orauit: mox
Dominum precaretur. idemque poftea religiolam agens viuifeénte vultu,marcefcentibfis oculis in honïilladefun-
vitam vifus eft,vt h*c quaz fupra retulimus, ab ipfo audita dtus erigitur: lentoque conamineenilus aflurgere, appre-
dicantur.Igitur Martinus indé progrefliis, cum Mediola- henfa beati viri dexcera,in pedes conftitit: atq; ita cum eq
num praeteriflèt,diabolusinitinere,humana fpecieafliim- j vfqVad veftibulü domus turbaomniinfpedäte, proceflitl
ptafe ei öbuium tulit,Qjiq tend,eret,quaerens4Gumq;idi f Sub idem ferè tempus ad Epifcopatum Turonic*Ec-
Marcino fefponfi accepifler, fe qubDominus vocaret, in* clefispetebatur: fed cum erui a Monafterio fup facile non
tendere:aitadeum,Qupcunqueieris,-velqu*cumqi ten- poflèt,Ruricius quidam, Vnusèciuibus, vxoris langpore
taueris,diabolus tibi adueriabitunTuncei prophetica vo- fimulato,ad genuaillitis prouolucus, vtegrederecur obti-
eerefpoftdit: Dominus mihiadiutor eft»non timebo quid nuit.ltadilpofitisiam in itinefeciuiivp turbis,fedquadam,
faciat mihi homo. Sacimq; è confpê&ueius inimieüs eua- euftodia ad ciuitatem vfque deducitur,mirum in modum
nuit.Itaque vt animo ac mente concéperat, matrem Gen* fncredibilis mulcitüdo nó folum ex illo oppido, fed eriatn
tilitatis abfoluiterrore,patrein malisperfèuerantesplures exvicinisvrbibusadfiiffragiaferendaconuenerat.Vnao-
tamen fuo faluauit exemplo.Deinde cum hsrefis Arriana mnium Voluntas, eadem vota,eademque fententia Mar-
pertotumorbem & maximèincra Illyricum pullulaflèt, tinum Epifcppatuefledigniffimum, fcelicemforetali Ec-
cumaduerfus perfidiamSaeerdóttftnfoluspenèacerrimè elefiam Saeefdote.pauci tarnen & nonnulli exEpifeopis,
pugnaretjmültifquefupplicijs eflèt affedus(nam &publi- j qui ad conftituendum Antiftirem fuerant euocati, impiè
cè virgis e*fus èft, & adextremum de^iuitateexire co mr tepugnabant dicentes.-Spilicet cóntemptrbilem eflè perfo*
pulfusJltaliam repetens.cüm intra Gallias quoqUé difcei* nam,indignum eflè Epücopatu, hominem vultu defpica-
füfan&i Hilarij,quemadexilium hsretieorum vis coëge- bilem.vefte fordidum, crine deformem. Itaapopulo ièn-
rat,turbatam Ecclefiam comperiflet, MediolanifibiMo- tenti*faniorish*cillorumirrifademétiaeft,quiilIuftreni
nafterium ftatuit. ibi quoque cum Auxentius, auètor & < virum dum vituperare ciipiunt,pr*dicaban t. Nècveröa-
Princeps Arrianorum,graui(ïimè infeètatus eft: mulcifque liud hisfacere lieuitiquam qnod populus,Domino volen-
affetSfuin iniurijs,de ciuitate exturbauit. Gedendumita- rprfiffpKai- inrirFnirmniwrim-n
queteraporiarbitratus, adinfulam Gallinariam notnine
feceflit: comité quodam Presbycerojmaguarum^irtutum
viro.Hicaliquandiuradicibus vi-xic herbarum : quo tem-
pöre helleborum,vencnatumjVcferuntigramen,in cibum
fumpfit. Sedcùm vim veiieni infe. graflantis vicina iam
morté fenfiflet,imminenspëriculum orationerepulit,ftate
cogebatjintèr Epifcopos tâmen qui affuerant, præcipuè
Defenforquidam nomine, dicitur réftitiflcsvnde animad-
uerfum eft,grauitet illura.le«3:ione prophetica tunc nota*
tum.Nam cùm fortuitó iédtor,cui legendi eo die officium
erat,interclufus è populo defiiiflèc,turbatis miniftris,dùm
expeèfatur quinon aderat, vnusè circumftantibus fum-
pto pfalteriojqueni pfimumverfum inuenit,arripuit,Pfaltimqueomnisdolèrfugatüs
eft. Nec mulcp poft cùm S. I mus autem hieerac : Exoreitifantium & laâemittmperfeajh
Hilario comperiflèt Regis poeoitentia poteftatemindul- laudepropter inimicos tttos, vtdtftruasinimicu & defenforem. quo
tam fuiflè redeundi, Rom* ci tentauic occurrere, profe- le&o elamor populi tolliturjpars diuerià confundittir. Atftufque
ad vrbem cft<
GumiamHilatiusprateriflet j itaefirtt eft veftigijspro-
feeutus^cumqi ab.eo gratiflime fuiflet lufeeptus haud loq-
gefibiab oppido Monafterium collocauir. quo tempore
ieeiquidamcatechumcnus iunxit,cupiens fandiflimi viri
inftitai difeiplinis: pauciique in terpofitis dicbuslanguore;
concptusjvi febriu laborabat, ac turn Mattinus fortedif-
eeffirat:6c cum per triduum defuiflec,cegrefliw Corpus ex-
anitne inuentR'ita fubita mors fuerac jVt abfque baptifma-r
tehumanisrebusexcederet.corpusin mediopofitumcri-
rti mosientium fratru m frequencabacurofflcio,cum Mar-
tmus flens Sc eiuIansaccurrit.turn verb fandum Spiritual;
iota mente c6cipiens,egredi ceUulam^in qua corpus iace-
at, cateros iuDet,acforibus-ob(eraris, fuper exanimata
queicahabicumeft: j diuinonutuPiàlmum huncledum
fuiflè,vttëftimonium operis fuis Defenfor audiret,quia ex
qrëinfantium atquekâentiumin Martino Dominilau-
deperfeèta, & oftenfù^pariter Ôc deftruâtus cftinimicus;
Iam vero fumpto EpifcopatU -, qualem fe , quantumqué
præftiterit, notiëft noftræfacultatiseuolùerei Idem enim
eonftatuiffimè perfeuerabat, qui prjùs fuerat. Eademin
corde eiushumilitas,eademin vefticu eius vilitaserat ! at-
que ita plenusaudoritatis & gracia,iraplebat Epifcopi di-
gqâatem, vç non tamen propoficum monachi, vircutém-
quWefereret; Aliquandiuergo adh*rentead Ecclefiam
cellula vfus eft : deinde cùm inquietudincm frequentan^
ti'um ferre nô poffet,duobusferèextra ciuitatem millibus
Monafteriu fibi ftatuit.Qgi locus tam fècretus & remotus
E
Catechu- I
in'cnum fi»
bi'Ibciudi:
in vitara j
reuocat.
1,1
Cap.Si
Suffbca*
tus à mori
{cuis fia ici*
tacur.
Cap. 7.
G
DMlrt'-
nustraû*
ad Tu tonen
Epi-
feopatum;
M
Pfai. tts. 3.
Épiitdpus
Turoncn.
quiStnodo
vixetic.
erat,