t i j r
f AS. ij.
Comment ar ij ir\ Libras Regum.
quia eaderriqus nunc prsdicatur ecclcfis fides, & an te
incarnationis dominies tempus ftorebâtin his qui patriarcharnm
prophëcarumq>funtdeuotionem fecüti. Am-
minadab enim, qui interprèratur Pater meus fponraneus,
vél Abraham patrcm fidei,velMôyfen legislâtorém figni-
fîcâr, qui vtèrque in Gabaacuftodit arCam ,quiafublimi
virturis exemplô credentium peftorà munit. V nde & Ga-
baà Collisinterpretatùr,qui eft locus in citiirate Carirhia-
rim. Allata ergo foris area, ludebat Dauid & omnitifratlcount
Domino diuerfis muficommgeneribus : quia mox in-
choante nous gratis prsçonid , dominusad exhibendas
Deo parti laudes humilitatis omnesinuitat d»cês,jQ«iawifoi
miniftrat,mefequatur:alij dandoperßriritum fermonemfcientU.a-
Iq genera linguarum,alijgr attain curattonum,8c cetera. Sed his
atque huiufmodi fcharifmatum generibus progrediente
area,id cft,crefccnteecclefia primitiua, veritum c&adarea
N«or,ideft, aream præparatam.gentiumvidelice'tqjpclcfia
fidei veritate confecrandam: de qualoannesait, Etpermu-
dabit aream fuam. ïbi faceidos qui aream i ncaütiiis, quafi
corrigendo tetigit, mox à Domino percufluS, Öcctfbuitï
ngrcditur,&poniturin medio tabernaculi , quodreten
deratei Dauid,id eft,fides ecclefiç prsdicatur,proficit,hy.
feriftfr cordibus omnium, quos Dominusad Vitam pra».
l odinaucrat aeternam. Offert Dauid holocaufta &pac'tfica co-
ram Domino, fidem deuotionemque ecclefis cômmendat
patriChriftus, quieftaddcxteramDei,quietiaminterpellât
pronobis, qui inexemplum Dauid fideles humi-
lefq; bcnedicens.falubris my fterij pafeit ali memisipartitur
finguliscoüyridampànüvnam, illius vfiq; qui de eælo defeen-
dit,& datvitam mundo. Et affaturum bubula carnis vnam, illius
fcrlicct vituli faginacî.qui pro reùertente ad patrem fi-
Iio iuniore ma£batus, & igné paflîonis aflàtus eft dicens, ^
Exaruitvelutteftavirtusmea.Etftmilamfrixamoleo,c&tncmvi-
delicet à peccaci labe mundilfimarri, fed ob hum ans falu- i '
tisvbèrriraamdileftionem, crucisfartaginetortam. Et
merito vria panis collyridaj, & vna carnis aflàtura datüt,
quia vhus dominus jvnafidés,vnum baptifma,vnus Deus
ôcpater omnium. Aliter haec munera fideles accipiunt,
quando vnus panis,& vnum corpus multi fumus in Ghri-
fto.ficfus carnis finguli lafciuiam caftigantes, ac feruituti
quialudæotutnpôpulusdumgemibusiniud’î t , falutisfe ßbijcientes,fpmtasfanaiignedec0qmm[,ncCnon&fta-
munere * priuat.dumqj , * 1 legetn . . vülteuangelio , I. _ _ _ _ _ _ _ i : __ mifcere,A . » « ‘M vtri-a m m K n n operum n r i i m h U bonorum a m i l e r i r n oleo r d i f l p mifericotdis m n a n i f t i m n c
pinguiflimos
ufquefibi gratiam tollit. Et ternit, inquit, eamquoniam calftus
cômpaflione proximi fernere faciunt. At contra filiaSaul UWU SUU ig iau o iu kw « “ - ..... .......... - - I ■ , , 1 . . • • >, . f . .
litrtbm bouts: Bouesquippecalciirare eft, prædiraiores ftnftracubiculum régis ingrefla, nutlus concept! Ceminis
.....t . . ! * ! . . _____j c t r f M n n : c— nnîo /minorKiim DpiüiirftrrniKnprrtninnr.
tfiL iJ .
euangelij liberius circa fidem aèere, neque fecundum côfuctudinem
legis ingredi,fed fit)bata,neqmenias,circum-!
foetus datur, quia qui verbum Deiaure tenus percipiunt,
abfqüè boni opefis prole dicm perpetus moiftis expe&ât.
In hacbiftoriaoeati regis & prophets Dauid, qua arcam
Dei adduxifle narratur, moraliteE; humilitas approbata,
fuperl?ia damftâta, fie temeritas vindicata môftratur: quia
8c ipfe Dauid coram area domini humiliter fàlràndo non
erubùit,mox promiflionem filij Dei ex fua ftirpe nalcituri
fufciperc promeruit:ôcconiunx,quseandém illius humi-
litatemdefpexit, eiusfeminefoecundarinon mérita, per-
petüsfterilitatispoenamluit. iutueri enim libet, quanta
virtutum munera Dauid perceperat. atquéin his omnib.^B
quâm forti fe humilitate leruabat. quem enim non extol- ExGkj
leret oraleonum frangere,vrforum brachia oiflîpare,de-
fpetftisprioribus fratribuseligi, reprobato rege ad regni
gubernacula vngi, timendum cunâis vno lapide Goliam
exftcrnére,à regepropofitaextinâis allophyiisnumerofa |
prsputia réportare »promiflum tandem regnum percipe-
rc, cunâumque Ifraeliticum populum fine Vila contradi-
éHonepoflîdere ? Ettamencum aicam Dei Hicrulalem
reuocat,.quafi ôblitusprslatum le hominibus.admixtus
populis ante arcam fitltat:&quia commerça faltare,vt cre-
ditur,vulgi mos fueràtitcx fe in diuino obfequio per falta-
tum rotar. Ecce quem dominus cunâis fiugulariterprs-
tulit,fic fe lubdomino!& exsquando minimis,& abie6U
exhibendo contemnit: non poceftas regni ad memoriam
ducitur,non fubicélorum oculis l^ltando vilefeere meruit,
nô fe honore prslatum ceteris ante eius arcam, qui ho-
norem dederat ,>recognofcit: coramDeOegitdebilia vel
extrema, vt ilia ex humilitate folidatet,qus coram homi-
nibus geflerac fortia. Quid de eius fadiis ab alijs fentiatur
ignoro, ego Dauid plus faltantem ftupco, quaftt pognan-
tem.pugnando quippe hoftcmfiibdidit, laltando autem
coram domino femetipfum vicie. Quem Michol Saul n-
lia adhucex tumore régi) generis infana,cum humiliatum
defpiceret^dicens,Quant gloriofus fuit hodieresilfrael, difeoope-
riens feante ancillasferuorumfuorum, & nudatus eft, quaji nudeturvMudefcurris:
cifionem,viftimalq; Ipimalircrinterprérari. Qups velut
errantes corrigere tentabant, qui defeendentes dé Iudsa
docebantfrarres , quia nifi circümcidaminifecundum morem
Moyfi,nonpoteftis failli fierï.lk de quibus lacobus ad Pauium,
Vides, inquit.^fr at er,quot milita [um in lûdais, qtii crediderünt, &
omncsamulatoresfunt legist Ob eau flam igitur facerdotisoc-
Cifi, noluit Dauid ad le diuertere arcam Domini in ciuita-
tem Dauid,fed diuertit eam'indomôObetèdomGethæi,
quiarefpuentibusverbumlud£eis,ne amplius audita & no
fiifcepta prsdicatio noceret, apoftoliab eisablati, &ad
gentesimbuendasmiflrfunt. Vndc 8c locus areæNaor,
qu* gentium fidem domini gratis prseparatam jdemon-
(trat, percuflio Oza nuncuparur, videlicet qùiafllôrüde-
liûo laiusgentibus aduenin Obetedom namque inter-
pretatur Sèruiens homo, ille eft vtiq;, de quo dominusad
patrem, Conßitues, inquit, mein caput gentium, populus quem no \
cognouiferuiuit mihi. Vbi 8c Iudseorum abieàionem, quafi ’
Ozae mortem prsmittens, ahiEripiesmedecontradiftionibus
populi. Nomen quoq-, vrbis congruit.hreceniminterpre-
catur Torcular.fignificans crucero, in qua vitis vera cal cari
8c exprimi digoata eft, d qua cundtus gentiumpopulus
merito Gethàeusappellaripoteft,cum dicitur; Mihiautem
abfitgloriari,nifiin cruceDomininoftri lefu Chrijli. Tres autem
inenles,quibus ibidem arcademoratur:fides,(pes>& cari
tas eft.ficut enim diebusadimpletur roefis, ita unguis vir-
tutes fuis qusq>paflibus ad perfeäionem veniiint.Hi mc-
fes quoufqvplenitudo gentium intret,currere non ccflant.
Tandem tediens Dauid, arcam in ciuitatèm Dauid induce!,
quia dominus Enoch 8c Helia prsdicantibus.conuer-
tet corda patrumin$lios. Boues & aiieces immolans,
hoc eft,eos qui aream domini triturant, 8c ouiüm eius du-
catum ge runt, mar tyrij (anguine coronans,& ipfc quoquè
fus incarnationis & paflionis exemplum eaten us ludsis
non creditu palam manifeftans.hoc enim fignificat, quod
8c ipfe Dauidaccinfttu eratepbotlinco,quod de terra procrea-
protinusz\idi\iitiArttêdominumquielegitine
tum multiplie! labore ad candorem veftis peruenit, veri-
potins quart! patrem tuum: ac paulo poft aidi Et Ittdam & viliot
tatem humans carnis inter flagella triumphantis oftédir.
fiant, plus quamfatim fum ,■ erotfa bumilittn oculis mets. Ac fi a-
Verum cunâis exultantibus,& ad arcs cæleftis introitum
perte dicarrEt vilefeere coram hominibus appeto.quia me
hymnos refonantibus; fola Michol filia Saul arcam duce-
coram Deo ingenuum perhumiliratemqusro'.Sunt vero
tibusabeft, quin etiam peripeculum Dauid humiliatum
nonnulli qui de femetipfis humilia fentiunt fi quia in ho-
defpicit.-quia credentibus in mundi fine ludsis, erunt nô-
noribus pofici,nihil Ce eflè nifi puluerém fauillamquc per-
nulli qui Ghriftum profeflione, fed opéré fequantur anti-
pendunt : lcd tamen coram hominibus viles apparere re-
chriftum : quibus merito côngruit, quod eadem Michol,
rugiunc, fie contra hooquod de le inrerius cogitant, quah
qusobfigurandaminftabilitatbm carnaliû, Aqua omnis
rigida exterius venuftate palliantur. Ec funt nonnulli qui
in terpretatur,nô vxor Dauid,Cedfilia Saul appcllatur.'quia
viles yideri ab hpminibus appetunc , acqueomne quod
qui fide tenus Chrifto feruiunr,non illius regno coronân-
funt,deie&os fe exhibendo contemnuncfed tamen apud
di, (èd periècutorum eius, quos imitatifunt, anathemate
(einrrorfùs quafi ex ipfo merito oftenfe vilitatisintnme-
fuilt damnandi. Verumfidefpiciant HumilitateVn eccle*- Icunc,____, .......... fie ranto , tnagis in cordeclaci ____
lunt, quanto amplius
fis, condemnantur: nihilominus arcadomini fuum locü I in Ipectcelationêtn premunt: qus vtraq; elationis beflaj
~~ î ' : 7 : ^ magna
Dauid çircumlpedlio,ne deprçhciidit, mita virtute
fttpcrauic. quia epim de femétipfo intus humilia fentiens,
honoteih extettus pon qu£èrh»,mflnuat diccnsi tudam&
viliorfiam- Et qui^per hoc |uod vilem fe exterius præbuir,
nequaquamiorériusintuhielcit>adiungit: Érofohuntilisin
oculistneiso Acfidicat: Q^alem m'eéxmriùsdetpiçiensex-
hibefb» talem meint.étiusattendo, ,Qüidergoadunfunt
auös da&rito*eleuat, fi Dauid c5c. cârtte fuàventuruïn re*
jemptorem npuerat, eiüsque gaudia propherando num
ciabat, fie camen in (emctiplb ceruicem cordis valida dif-
cictionis calçe deprimebât, diçensi E rofa humilis in oculis
meist Sacerdos quoque, qüi arcam jnconlidcrata temetitatetcngit,
aufiis fui réâmmitôthatüramorte purgauit,minores
dcterioresqidemonftratjqui inrelligere non valent,
& defpiçiunc ye^fa^a,vel di&ameliorttm .* led eo ab eis
non temere reprehendenda furtt,quo apprehendi nequaquam
veraciterpoflunc.Sspe aliquidàmâioribüs dilpen-
queadeo filium, quem I q c o iftoregiDauid promiflumlef
gun t, dicuntnonfuiltè Salomohcm, vt eo, qui prolnifluS
eft, tanta iam manifeftatione declarato, adnuc mirabili
cæcitace alium fe fperârc dicaht. Faftaeft quidem non-
nulla imago tel futurs fetiam in Salortjone, in eo quod te-
plura sdificauit, & paceril nabpit fecundum npmen fuum:
fatoric âgitur, quod à miilorihus errorputatur: fa?pc mul-
taàfortibusdicuntur,qusicciicoinfirmi dijudicant,quia
Ignorant, quod bene bobus calcicrantibus inclinata illa
teftamenti area fignauit, quam Leuites, qui cafufain
denserigere yoluiç, mox fententiam morris excepit. Quid
eft namquç .meps iufti, nifi area teftamenti ? Qus geftata
bobus caicitrantibusinçlinatur,quianonnuhquam etiam
qui beneprsell:, dum lubieiftorüm populorum confefllo-
nç cpncutitur,acl difpçnfatiohis corrdefécnfibhem eX lola
dileÂione permoueturv Sedin’hoc, quod difpenfatOEie a-
gitur, inclinatio ipfafortitudinis, cafus putaturimpeiitis.
vnde de nonmjlli iubditi contra hanç manum reprehen-
fionis mittunt: fed ad vitia ipla fua temeritate deficiunt.
Leuites ergo quafi manum adiuuans tetendit,fed delin-
qucos vitam perdidic : quia dum infirmî qüique fortium
faift^cprripiunt, ipfi i yiuentium forteteprobaocun Ali>*
1quando etiam fanbtiviriqusdâm minirajscondefcenden
Itesdicunt, qusdâvero fumma contemplantes proferunt,
dumque y^m Vel condelcenfionis vel al ti tu dinis nefeiu nt,
auda&cr hçcftultireprehendunnEcquldeftiuftuinde fua
condefcenlione velle corrigere, nifi inclinatam arcam fu-
perbareprehenfionis roânu rèleuare i Quid eft iuftum de
incondita locutione reprcheüdcre» nifi mötlim èiusforti-
tudmis lapfum putare i Sed perdit Vitàttî, qui arcam Dei
tunude fubleuat, quia nequaqitam fatldotum reft a corrige
rc prsfumerer, nifi de fe prius mchotâ fenûflct. vndé 8c
Leuic.es ifdemrefte Ozadicicur,quod videlicet Robuftus
domini interpreracur, quiaprsfumptPres quique tlifi aii-
daci mente rofemftosfe in domino crederent, nequaquam
Salomon quippe Pacifiais latine: & in exordio regni
lui mirabilicer laildabilis fuit i fed eadem fua pcrlona
perytftbram futur! prsnunciabat etiam ipfiim Ghriftum
DOminum, honeXhibebati Vride qusdam fle illo ira feri-
pta fiinc,quafi de ipfo iftaprSdiftafipt, dum feriptùra fan-
fta etiam rebus géftisprophctiflà,quodam modo in eo fi-
guram.deiineatfuturoruro. namprster libros di.uinS hi^
ftoriSjVbiregnafle narratur,pfelmusetialii LXXI. titulo
nominis çius inferiptuseft: in quo tam milita cüciintüri
qus omnino ei conuienire non poflunt., Domino autem
Chriftp âptiflîmaper.lpicuitateconueniunt, vt euidenter,
appareàc, quod inülp figura qualifcunque adumbrata fir,
iniftoveritas præfeutacamotuhi eftenim qui&us terminis
regnum concl'ufum fuerarSalompnis,fic tamen in eo pfal-
niolegitur, vcaliataceami Dominabitut à mari vfqueàdmâ- Pfil. VtJ
re,&afttmine vfque ad terminas orbisterra, quod in Chrifto
yidemus implçri. Afluminçquippe dôminândi fumpfit
exordium,. vbi baptizatus a loanne, codera monuraïue
coepic agnofei adifcipplis, qui çum iioq fol u m magiltrunn
verumeriamDominum appcllauerunr^ Nec bb aliud vi^
uente adhuc patte fuo baüid regnâre Salomon crépir-i
quod nulli regura illorum contigiti nifi yt hincquoquè
fatiseluceatjnonelïeipfum quemprpphetia prsfignat, i*
ftaqusad patrem ejusloquicur dicetis:.Èt eritcumcompleti
fuerintdiestui, dormieris cum pàtnbus tuù. fufcitabo femen tu-
umpoftte,quiexietde ventre tuo.&praparabo regnum illius. Quo
modo ergo propter id quod fequitur : Hic adificàbit mihi do-
wawjjifteSalomon putabirurprophetatus: ÖC npn potiuSi
propter id quod prscédir: Cum complett fuerint dies tui, &
dormies cum patribus tifis,fufcitabo femen mm poft te, alius pacifiais
inteÙigiçur eflè promiflùs, qui non ante ficut ille 4
fed poft motrèm Dauid prçnunciat.useft fulCicaiidus* cum
ehim longo interpofîto(teroi»ore tcfusChiiftns venirécy
proculdubio poft mortem régis Dauid, cui fie eft ptomif-V
fils, eunivenire opörtebaCjqui sdificàrét domumDeo»
non de lignis fidapidibus ,,fed de hominibus, qualcm il-
lümadificaregâüdemüs. huieçnim domuidicit ApoftO-
lus, hoceft,fidelibus Ghrifti : femplumjenim Deifanftutyefts i- Côr.y.
quod eftis vos. Propter quod in plajipo LXXXV III. cams
ritulus eft: Iriiellcctus ipfi Ethan ifraeliti, commemorantut
i l l ’
mejiorum fafta , vel difta velut infirma iudicarènt. Poft! promilfldnes Dei fafts régi Dauid, ficur fie in hoc Regiim
hæç* cùm tCgi Dauid mulca profpera ptoueâiltcnt,qogita- librô pofits furie, ita & ibi qusdam fimilia dicuntur ; iicut
uitfacere Deo doraum, rémplum fciliCecillud excellent eftillud: luràuïDâUid feruo meo vfquexdmrnum, prapdrabà
tilftmum diffamatum» qpod à,rege Salomone .filio--eijis1 f&iniuum,8c cetera.- Illud vero quoddiciçj Stqtiidinique
pollçafabricatumcft. Hoceocoguance,faftumeft verbu . aliquid gefferit, àrguam tum in virga virorum , ér in plagis filtO-
Dominiad Nathan prophetam,quod perferretad regem, rumhoniïnuni,mifericordiàmautemmeàmnonàùferam abeo,ji-
Vbicum dixiflèc Dominus, quod non abipfo Dauid fib.i' tilt abftulià Saul i quemamoui dfacie mea -, non dixic Ab eis,
edifiéarecur domus,neque per tantum tempus femandafij led dixit ^!)«o.non enim Chrifti ipfius, qüi eft caput Ee-
fecuiquam in,populo fuo, vt fibi fieret dpmus cedrina. Ët, clefîae, poflunt inueniri vlla peccara, qos opus eilet hu-
nunc,inquit,hacdmfcruomeo Dauid. Hoc dicit Dominus : Ctim ! manaeörreptione feruatà mifericor^ad.uin.tus.cocreç.
completifuerint diestut, & dormieris cum patribus tuisfufutabo fe - , ri, fed in eius corpore ac mcmbris quod pdpulyis eius dt.
men tuum poft te, quod egredietur de vtero tuo,&firmaboregriUm Illud vero quod iocutus «ft De iis pet Nathan ad Dauid,
eius: ipfeadtßcabitdomumnominimeo, &ftaHUm thtommre- nüllomodo prstcrmurcndumeft,vbiair: Etponam-locuni
tnieiusvfifue tn fempternum : emerotlltin patrem, &,ipfe erit mi- populo meo lfrael,&plqntàboiüum, & mhabttabit Çmfini,& non
h nn Cil, uni Hancfamgrandem prom.lïionem qui putat in foil,cit usent vitra, & non apponet film imqu,nuis Inrm,hare eum
Si\ocuonecomt>\et&m,mu[mmcnat.dittenducni\liqnod fictif abinïtlo,adiebusqUibttsio»ftituiiudtcesfuperpopulum meqnt
d lit um eft : üicsultficauitmthidomuirt, quoniam Salomon, ifrael. Hocrammagn.um bonum qmiqu.s ni hoc fscuLoy
tcmplum illud nobile ftruxit: & non attendit, fideliserit\ ficinhacterra fperac, ml,pienter beu. An qu.lp.am Putadomus
eins, & regnum eius vfque in mr nm cotam me. Arceridat
ergo i öc alpiciac Salomonis domain plenam mulieribus
ali|nigenis, colentibus Deos falfos,,&'ipfiimab eisregem
aliquando lapiemeirisiri eandem idololatr-iam feftuftum
atque deiectum: non audeacexlllimare Deum.vel hoc
ptomilhle mendacicer, vel calemSalomonem domumqj
ciusfüturam rion poeuifle prsicire. Non hinc aucem dc-
beremiis ambjgere, nec, fi nön in Gh?«ft°lefuDomjno
nodroyquifaäuseft eXfenüne Dauidfecündum carnem, iam vi-
deremus iltacompleri.ne vane atque inaniter hie .ilium a-
liquera reqdicamus, licuc carnales Iudsi..narn 8c iplt yf-'
~Biblto~tb7vet. Pqtr. Tom.f ----- g g
bit in pace regis Salomonis i.d eflè completum i Pdcem
quippe iUam.lcriptura in ymbra futuriexceljenti prsdica-
tioné commendar. Sed huicfufpidoni vigilanter occur-
fumeftycum poftea quam diftum eft: Et non apponetfilms'
iniquitaüshumiliareeum,continut) lubiunótum t il, ficut ab
itiiuoddiebus , quibuscönftitui iudicesfuperpopulunt meumlftacl.
, ludices namqüe priulquatp reges ïbi elfe ccbpilfent, luper
mopuhwti illum ruerant'Coriftitüti, ex quo cetram promif
‘Uonis accepic: fie vrique huAiiliabac eiitn filius iniquita^
tis, id eft, hofti^a'h^.bigena perinterudlla tempor» mvqïïi--
bus leg» ntur paccni aleer uaflècum bellis, fig.inueniLntuc
" ' '__ D d d d illicpacis