! 7ïo Commentary in Geneßm,
Pfal.102.
Pfil. H 6.
nontemporaliterpretpriensfonus, fed foladióiioeftra-
tionis. Dixit Deus, fiat lux. Inhaclucehiftoriaiiterrecapi-
tulatür créatio angelorum, qui pro participatione sterna:
lucis,luxSc dies nuncupati funt. quorum vniras vt often-
dererur.non eft di&um.dies primus: fed, dies wiw.Exbritur
autcm quxftio de angelis, quo modo in cieatione fcx die-
rum praetermittantur, tamquatp non fint in operibus Dei?
I Opus autem Deiefle angelos , hymnustrium pucroruin
Iteftatur. ham cum predi&um eflet, Benedictie omnia opera
! Domini Domino: in executione eorundem operum, ctiam
i angelos nominauit.Etin p(almis,cum diccret inteoc^tera,
taudateDominum mnesangelieius:(iibiecit,Quonta'tpfedtxit o
fattafunt. His crgoexemplis,a Deoangeli f'adi demoftran-
I curiled quo die ereati fint.nufquam infert.Sed quia in fcri-
I ptura fanófcalegitur dixifle Dtü,Quando faftafuntfiderajau-
dauerut meomnesaugelimei:iavn erat angeli quarto die,quan-
i do fideracóditasüt.Ergo necdie tertiafaöisüt.ln próptu
; eft enim, q>*lie ilia terra ab aquis difcerpta,pabulihcrbam
I produxit.Ergo nee fecundo die faóti funt. tunc cnim fadto
I hrmamento, diuiiiofilic fiiperiorumatqueinferioruma-
! quarum. nil mirumenim fiin operibus fexdicrum ange-
!li lucis fignificationecreatiintelliguntur: antp omnem e-
; ni m creaturam fa&i funt, quia prior orhnium creata eft fa-
pientia: qui proptereadicuntuiiapientia,inhatrendo fcili-
cecjetern* (apienti&.Verumtamennumquid 8c ante tempora
£a£ki funt,quia prior omnium faótaeft fapietia, prior
fcilicet omnium, etiam 8c tempore ? Oportebat enim vt
I creaturainconcufleadlrerens, etfi non fiio creatoriatqua-
lis.omni faltem cteatura prior eflet & ’melior: qui quidem
I dumfintmutabilesnatura , facittarnen eosimmutabiles
J atq; incorruptosgratia fcmpiterna. nam fi naturaincqmmutabileseflent,
diabolus non vtique cecidiflet. coinmutabilitarinamqtie
nature in eis fiiffragatur conteiriplatio
creatoris. Inde priuatuseft apoftata angelus, dumforritu-
I dinem fuam noha Deo,fed a fè voluit conftare. Tanree-
nim gratia: funt angeli, vt necipforum acceffio deceflioue
ae terminus; mane, initium condendae creaturealcëfius.
Quçrunt aliquijCUm primiim yefperum,poftea niane/aj-
ptura cbmmemorauerit: ne forte noâem prius, qua dicin
iignificare.videatur. necaduertuntprimum,quodpiæmi-
ferit diem,dicendo,EfvoM«jr Dens diem,lucem: & tenebras,no-
ftem. Inde eft quod vefpcra finis diei fit, Sc maneiinis no-
âis.llrgo vtbeneficium ante oblatum prerogatiire, & pri-
matùshatiuitatis dieidaret, prius finem diei fignificauit,
poft quern fccuturanox cflèt. Deinde poftea finem no<ft|s
adiunxit, dicendo, Eaftumqueeftvejpere, & manediesvnus.'j
Dies iftevnus prior faâus , propter concordiaro reliduo^
rum angelorum ficappellatus eft, quorum propter virita-
tem infinuandam nô dies primus, fed dies didhis eft vnus,
8c idcirco ipfe repetitur lêmper in execution?’ creatura-
l urn : quia ipfe dies, hoc eft, natura angelorum, quando
creaturam ipfam, quamDeusfaciebat, contemplabatur,|
quodam modo vefperafcebat. yerum tamen , quia non i
permanebatineiuscreaturæintùitu > fedlaudemeiusad '
Deum referens, ipfàm melius in diuinaratione confpicie-1
bat,tunc con tinuo quafi mane fieb'at. nam fi permaneret |
negleâo creatore in afpeâu creature j , iam non vefpera, !
fed nox vtique fieret.Sequitur,Dixit qtioque Deus, Viatfirma-
mentum.} Eitmamenti nomine,cadum fignificauit: pro eo
quod former, 8c firm* compofitum eft. maximequepro-
pterea vocatura eft firmamentum, propter firmitatem, fi-
ue fuftentationem, & intranfgreffibilem terminum fupe-
riorum aquarum. Etfecit Deus firm amentum,diuifit^ aquas ah
aquis,quaerantfubfirmamento.'] Iam quia addidit, Et diuifit
aquas abaquis: qirerendumeft, vtrnmhuncaetemnebulo-j
fum nominet firmamentum, qui diuidit aquas fuperiores
nubiumabinferioribus , quae in terris fluunr. nam 8c ipfe
acr cælum vocatur,ficutlegimus, Volucrescali:dum non de
ill© fuperiore dicatur,fed de iftoin quo aués volitanr. Vn-
deqqaeri poteft, quo modo elementum aquæpoffit efl^s
fupracælos. aquaenimeedit terre, & aerccditaquæ, 8t
ignis ceditaeri. vndeimpoffibile videtur, vtlccundum e-
' 1 __«Annu a (it (linro n iiortum. niutfl f-(T iphi.1?*
De firma
fnemo.lt
TfiU.
filerit temporum, 'buas enim efle res in creaturis confiât, j lemétum,quod eft aqua,fit fupra quartum, quod eft ignis*
I quarum viciflitudo temporum comprehcndi non valet: Quo modo, & quales fintaquæillæ, quas feriptura dicit
primura enim angeli,propter quod incommutabiliterin- fupra coelos,efle eas ibidem minime dubitamus, quae non
hærent.cceatori.-fecundum materia ilia informis, quia nec locorum fcdibus,feddignitate naturevvidentUt fu pra cce-
eiuscomprehenditurtempus,priusquamexeaomniaifta los.ficutenimnubesiftae,quae vbiquefunt,^feruntur{uper
Ephtf. f.
formarentur,qire temporalitervoluuntur. Dixit quoque
Deus,F/4f/«x.Id eft,illuminarro credulitatisappareat.Prima
enim die lucemfideidedit,quia prima eft in conuerfio-
ne fides. Vnde & iftud pfiroum in Dei preceptis mandatum
eft, Dominas Deus tuus, Deusvnus eft. Propter quam fi-
dem, ipfeDominus etiam vifibiliter in mundo apparere
voluit.
Ëf vidit Deus lucem,quia bona eft.3 Non quod fubifo vide-
rit Deuslucem,quod eflet b ona, & vifio ei contulerit feic-
dam,cum in nobis omneopus-præcedaè voluntas noftra,
dum cogitamus, quid operari deb'eamus. non enim igno-
ransaliquisfacit aîiquid, dum cogitât qualiter fiant, quae
fàciendacpgitando difpofuit: & cum hoc in hominem ca-
derenonpoflit, vtaliquid ignorans faciat, quanto magis
in Deum,qui omnia aeterno & ftabili confilio fuo facitîEr-
go necdifcit,fed docet fadfcum in arte faciendum:& nee a-
liter fadla, nec aliter-facienda vidit. Eo itaque modo vidit
faifta,quovideratfacienda.Indeeftquod dicit, Vidit Deus
quodejfetbonumiiàeàiineubonitatephcuit, vtmaneret.*
in qua placuit,vt fieret,quod fcdi.Etdiuifit lucem a tenebri$.~\
Diuifio lucis à tenebris , boni angeli feparati à malis. Et
quia ex his quofdam prefeiebat per fuperbiàm cafuros,
per incommutabilitateffl prefeientre Cnx diuifit inter bonos
Sc malos. Malos igitur appellans tenebras,bonos appelons
lucem,in hisdicens, ViditDeUs,quiabontfunt. inillis
nulhtenusdicens, ficutin omnibus operibus Dei* Vidit
Deus , quia bonum eft : ne malum preharicatorum videretur
approbareangelorum. Et diuifit lucem à tenebris. tunc iam
Deus iuxta præfcientiæ fire gratiara diuifitinter lucem ÖC
tenebras,id eft,filios Dei Sc lucesd peccatoribus, tamqua
à tenebris,Iuftos Vocansdiem,8cilIos noâem. nam quia
in eedefialucis nomineiuftiappellcrur.audi Apoftolum,
Euifiisjn quit, aliquandotenebra^nunc autem lux in Domino. Sequitur,
Factum ell vejpere&mane^]Vc{peix, con dire crèatuaerem
, quod eft tertium elementum i ita fieri pofie aibitror,
vtaqire tenues atquefubtilesferanturfilpercælum.
nam ex hoc pondère elemétorum, multi philofophorum
refurredioriem carnisilludentes , non poflè fieri inquiüt,
vt homo,qui vtique ex terra faâus eft, fit in ccelo. Scd hos
veritas conuincit,qui facit multaanimaliaterrena volitare
inaere,Sc aquam efle fupra aerem, 8c ignem, quod eft v tique
quartum elementum, efle in terra. Ergo Dei potentia
qujehaec facere approbatur, facit vt 8c home, Sc aqua fit
fupra caelum. Aquas veroiftasvifibilesquidamimpicne-
gantfaâas eflèa Deo:pro eo quod in Genefi non comme-
morantur vbifintfaâæ : pro eo quod feriptum non eft,
Dixit Deus fiant aquae.Quibusita refpondedum eft: Quia
dum di£tamell,InprincipiofecitDeuscalism&terram: illicSc
aquae intelligendae funt. vno enim nornine vtrumq-,com-
prehenfum eft,tropo metonymico: quafiperea, qua: continent,
id,quod continetur .nam ipfius eft mare, & ipfe fecit il^
lùd.Sec[mt\it,Vocauitq3Deusfirmamentum,calum,'] Quid eft
quod caelum faâum dicit; Sc hoc, firmamentum poftmo-
dum vocatur? riifi quia natura angelica, quae prius mirabi-
litereftcondita,necaderevnquam poffit, poftmodum eft
mirabiliusconfinhara. Firmamentum, id eft.folidamen-
tum fanâarüm feripturarum. Firmamentum,in Eedefia
feripture diuina; mtelliguntur ; fi cut icriprum eft, Calum
plicabiturfmthber. Difcreuitq; fupdr hoc firmamentum a-
quaSjid eft,c«leftespopulos angelorum, qui non opus ha-
bent hoc fufcipere hrmamentum, vt legentes audiant ver-
bum Deiividentenim eum femper, 8c diligunt. Sed fuper-
pofuitipfum firmamentum legis fire fuperinfirmitatem
inferibrum populoruiTi | vt ibifufpicientes, cognofeanc
qualiter difeernant inter carnalia 8c fpiritalia, qpafi fupel'
aqqas fuperiores, Sc inferiores. Sequ i tur, Dixit quoque Dew,
Congregenturaqua,quafubcalofunt,inlocum vnum. | 'Si cotum
aquisplenum erat, quomodo potcrant aquaecongregaii
in vnum?
Def°n i
eregati0'|
oe °<jur '
3*. EittbeYio EHiduneüßEpißopofa ifo aftrip tij 7* i
n vnum^cd iam fiiperiusdidum eft,quod fuper aquam
ferebatur fpirkus Dei,vnde erat Deus omnia formaturus.
nune verb cum dicitur, Gongregentur in locum vnttrh: hoc
dicituf, vt ilia raateriainedrporalisformaretur in eafpe-
cie, quam habentiftaeaqire vifibiles. ipfa: enim congrega-
in vnum, ipfa eft aqUarum formatio harum, quas vide-
mus, 8c rangimus. Appareat krida. ] Quid hie aliud in-
teliigeudum eft , nifi vt ilia materia accipiat vifibilem for-
mam quam nunc terrain iftam Videmus habere ? Superius
cilim quando cognominabatur terra, Inanis Sc vacua,ipfa
rerum materianoraina:batui:,nondumgeneribus erfeatu-
rarum completa corporaliumi Sc quodmominabatur a-
qua, fupra quam ferebatur fpiritus Dei, eadem rurfus ma-
tcria no thin abatur. nunc vero aquaifta, 8c terra farma-
tur ex ilia materia, quasipfis nominibus appellabatur, an-
cequamformamaqu*iftae, quas nunc videmus, accipe-
rent.; Etvocatiitmdam,‘terrain^ Ycrraidepvocaturari-
da,quiaficutignisealorem, Scaquahumorem: ita terra
naturalise habet ficcitatem. Gongregationes quoque aqua-
rumappellauit maria. Kotandum quod omms aquarum
congregation in Hebrealocutione , w^wnuncupentur.
Et v>dit Deus quia bonu efi. ] Docet bonum efle quod fe-
cit, nondifcic. Gertmnetterraherbamvirentein,&facientem
feinen, &lignumpomiferumfaciensfruäum. ] Bene dixir, her-
Sc lignumpomiterum. Terraarida8cfruprimere
hominum,Scqualitates. Etaddidit: Vtfintinji-
gna& tempora, fcilicet vt tempora diftinguantur in vrcibuS
mutationum, hyemis, verni, aeftatis, autumhi. in iftis igi-
tur temporibûs aut velocior eft tranfitus Solis,aut tatdior,
aucæqualis. alia enim preftringit radijs fuis, alia inflam-
mat caloribus, alia temperiéFouet. in figH'a, & in dies. V t
Sol in eohabeat diei principatum. In ahnos. Quia Lunà
pertricenosdicsduodeciescurrens.annum conficit. Sol
autem eXpleto per omnia fignàcircaitu , ad idem princi-^
pium eurfus fui recürrit. Signa autem & tempora, perti-
nentad omniafidera'. Dies vero , adSolem tantummo-
do. Annus autem, adcurfiimSolis8c Lunæ. Lumtnare
maius, vtpraejfet diet. 3 Vtique,quia per diem Sol pribcipa-
tum tenet. I uminareminus, vtpraejfetnocli &fiellis.~\ Quia
Luna pernoâem principatum tenet, quamuiscetera fi-:
dera cum ea pariter fulgeant. Quarto die cmicuerunt lu-
minaria, firmamehto legis infixa: id eft, Euangeliftæ,Do-
âoreslcripturæfanâæcohærentes difputando, Sc omnibus
inferioribuslumenkpien'tiæ demonftrantes. Protu-
lit etiam fimul6cceteram micantium fiderum turbam ; id
eftjdiuerfarum virtutum inEcclefiahümcrofitatem,'quie
in huiusvitæobfcuritate, tan'quaminnoâercfulgiéntes;
diuidantin hoc firmamehto feripture, fenfibilià, Scintel-
ligibilia : quàfi inter lucem perfeâôfuhi, 8c tenebras pra*
uorum. Et fUnt in fignis, virtutum Sc miraculorum : quia
predicatores proprijs temporibûs viüunt : Verbum autem
Domini manet in aternum. Qüare autem primo terra g'érmibanivirèncerri,
0 -
âuofa,per peceatùm hominis m alediâa, produxittribu-
los 8c fpittas. Vnde quâeitio nafeitur: Cum Deus fèptima
dierequieueritabomni opéré fuo, quo modo hæc poft-j nauit.demde fa â a lunt luminaria? mfi quiàphft opéra
modiiiTi.Sb H S condiditnouai v.,i . quamais j ehim propter peccatül l k bonavenitilluminatiolucisàdcohtfe.f in n v p n ir ilI ilm in a ri’o liiric c n n mmpnila.nn d/ laimm f(pnea ic-iiesnnli
hominis hæceoiiditadtcantar, nihil tamen poftmodum fupernæ virtutis.' Sequitur: Dixit itumDm: Vroittatnt,
cteatüm eft Douum: quia non poil peccatutn hominis,] aquxrtftilt tnimxvmmit, & rtUtilc fuper n n m . J M J g l
quafi ad poenam eins creamrniitaliquodMunmsmaxi- volaullaabaquisptoduaa lcribnntur, âët, in quô ânes |fï6doeaàï
inédum in eundera locum non dicaturs Spins & M vbhtanr.âfapientibnscnmaquis deputatut.-ptoeoquod aijuaie-
»«•Mtrtt«: fed1, Pxnettibiterra: quafidicetet: lncipiet ti- aquaram humida’exfqlufione pingnefeit, vt volatus a-
ptile ani-
bi nafciad labotisexitium, qnodobmcreatum eft, adpa- uiumfuftinetepoiEt. Obhôcnoninmietitopifces,&vo-
mç viucR-
bulum iumentorum. Hcrbæautemveneno&.quanquâ] lucres de aqnis nata efle cotnmemotàntur: quia v'na eft
' Vï. I
ad poenam, vd exitium mortalium fint creatie, habenttamen
ipfæquædam remedia fàlubritatum: Sc quænopre-
ftantefcam,medicinamtoiniftran.t: ôcquæ noxià funt v-
libus hominum, innoxium pfaebent feris, ôc auibus pabuaeris
aquarumve natura. Sed quidquid aqùàrüm yndo-
fum 8c fluidum eft , reptilibus depuracum eft: quidquid
vero vaporaliter fuipenfumeft, àuibus diftributnm eft.
Injpeciesfuas,fecundum genusfuum.'j Qma ita creata funt,
icllarmü.
lü iuxta gemisiaum.] Vt efct nafcentibus fingulis virtus j vt ex eis aba genctcmür, quie Sc fqrmam fetnatent p o ^
i f f ' i w F fecunduLn genus eotuni firoilianafoetentnr, i titatis, & Ipeeiedlftmgnetenturiceteris. Inrét b ic die
diftitnftafimibtniiné.ficutorigine. Poft base, die tertio quinta, &Oa funt in aquis teptilia animarum vinatuin:
cbUegttin vnumaqnasinfctioFcs falfas: hoceft,homines | homines fcUicet tenouati m vitatn per Bapcifini Sacra-
infideles,quicupiditatuintémpeftaté,&tentationumGat mentutn. Faiftafiint&volabiia'.ideft, famftianimaiad
nabümfitidl,busquatiunmt,&in ie ipfis, quafi atnaritu-j fuperna volantes. Sequitur, Dtxit quoque Dm: Pred««t'Mdcpiifc
dó inebtauntut. Segicgaiutqueabeisatidam.Papulnra j terraanmamviiummingtmrefuo, iumnta, & nptilia,&be-'iaaiom l
fdlicctfontemfideifitientem, Fixiiqucdehinc fuperbo- .ftiasttrr*.] Hictriageneralitctdiftinguir. IniumentiS e-
tam iimires, Sc eoereniteos: ne tutbulentis iniquifitum j nim, antmaba qme in vfus hominüm funt. H H S I
fuatum flodfcibus, atidam, id eft, animam fitientem Deum ferpentes. In beftijs, leones ,patdos, tygndes, vel quldi ^ J
cónturbent : bceatq, ei germinate bonotnm opefum fm- j quid Ore Sc vnguibus famit. Cnm omnia legantnr bona
ftus fecundumgenus fuum. Dihgensproximum.infub- aDeo creata,quarequidamnoxiainueniuntur j Anfot-
fidijSneceffitatum catnabutn,habcnsïfi fefemen, fecun-: teinprimoidióinnocua fiftafunt, &poftpeccatum nb-
durnfimibtudinem, vtex fua infirmitate cómpatiatut, ad eet? cttperunt ï bona enim condita hint,fed male agentt-
fubneniendum indigentibus, Ptodncens, & lignum for- busdata funt in flagellum.'Hine pet Prbpheram diqitut i
teroböre,Scfrudliferum;.id eft,beneficium, adetipiendu l p Öominusfatitnspacm, & mammalum. Create feDoc
eum qui iniuriam patitur, de niann potentis, &pneben- minus malainfinuat.dumbbnacondita, peccatoribus in
do ptotetftionisfpeciem vmbtaculo valido, roboteiufti flagellumfotmat; vteaipfa&perdolorem.quoferibnti
iudicij. Sequitur, Dixit attteln Deus: Fiat lulhmaria in fir- delinquennbus mak fint: &pernatUtam .quaeilftmit;
wwLralI]Siquartodiefelfta:runrluminaria,qiiomo-:bóna. Qmetitut adhuc, Sc finobisptopeccatonocenti
do ties dies iam ante fueruntt Nifi vtintelbganius iti ipjalqnatefibiiniiicemnoccnti niliquiaalise in cibum funta-
horatemporis,ipfasopcrum diftinöioncsitaappellatas: liatumdane. Omnia in fuo generepdlchrafunt, qnami
vefpetum ptoptet tranfadioneffl confummati operis: j uis nobis p.ro peccanS videantur aduetfa. De minutifli-
manemtopterinchoationém futnti diei: in fimilitddinem mis animalibus credendum eft, qnïcunque ex aquis vel
.h uvnaIn orur m ope, rum,quödpleri.•q uem... an__c;i_n_c»ipr niuen mt, m8co h d lru n rn r in rir iirn r<?nim rh h n ir in n p ni
in vefpfcrum defituint. Etdiuidantdiem acnoftem. J Qua-
fidiccrct ? Sic diuidaht inter diem Sc hoStcm, Vt Soli dies
decur.'nox veroLun* Sc aetberibus ceteris, Etfiitinfigna &
tempora, in dtes&annos. ] In figna fcilicet quemadmodum
cxSoleóc Luna, aliqua figna colliguntur: iuxcaquod Sc
Dominus ait: Eruiitfigna in Sole, efr Luna, & injküis. per
quod fignificaretuc tempus future conlummatitinis. Signa,
pro eo quodaliquid fignificaht futurütn: vél quod
articuli temporum pet fiderum curfusnótancur; hon autem
ea figna, quibiiS nonnulli tentäheninc natiiiitätescx-
BtMtotßiVet. Patr.tijh.y.
terris nunc nafcuntur, in prima rerum conditiunc fuifle
creata. cetera Vero, qu* de vitijs corporum ligno-
rum vel cadauetüm nafcuntur putredine, n o n f lk creata
Funtin fpecic, fbdineratin e.orum corporibus prefens fe-
minis origo, vt confequenter deeorum corruptionibus
pro fuö quoque genere fcxörirentur; Poft hscfextadie;
producit terra aniinatti Viuam, quando caro nofttaabftinetis
ab bpetibustndrtuiS,viuavirtutum germinàpartu
ritj fecuridum gehüs fcilicet fuhtn j id eft Vicam imitando
fah â o r um , fic'ut A poftblus ait : Imitator es mei efioti. Se-
cundum hoftrtim qüippe genus viuimus, quandbinope-
" ' - ■ ' | g! V ü I ' re pbnb