Cap. i l .
Dc Conftantini
.
Mazentiji
Licinii &
Maximia-
ni Impe-
8
Ttrtul ad
S cap.
Nictph. li.
7. cap. ».
& 2i.lih.
). cap. ip.
Maximian
impictatis
pccnas iuil
Eufeb. &
Nictph. li.
, 7. cap. z i,
Arias hai-
rcticatur,
le quo ceveroin
quosAigyptiorum formatransfunditur, permifla i tiabile plurimis dogma conftituir. Qlii fimul vt primüm
ad tempus poteftate fcruientcs.grauiflimis quidé permiflu l Alexandrix vel npcus vel notatus in ter confulos vulgo fe-
Déi Chriftianos cruciatibüs perfcquentur. Veruncamen | datbres inièdatorelque fadus eft.ab Alexandro eiufdem
ijdem otnnesinimici Chrifti cum rege fuo Ancichriftoae- tune vrbis epifcopo pulfuseedefiaeft.Cumque homines,
'ceptiftagnoignisaeterni, quodmagna impedienrecaligi-
ne,dum nó videtur,ifttratur,perpetuam perditionem im-
mortalibus arluri ïuppiicijs (breien tur.
; Igiturmortifo,vrdixi,ConftantioinBritannijs,Con-
ftantinus imperatof eft creatus, primus imperatorüChriftianus,
exceptoPhilippo,quiCluiftianusannisadmodü
pauciflimis ad hoe tantum conftitutus fuiflè mihi vifus
eft,Vtmillefi«MsRomaeslnrius'Chriftopotius,qujlrnido'-
lis drearetur. A Cohftatmn'o autém temper om nes Chri-
ftiani imperatoren vfqüe ih hodièrnum diem creati funt,.
excepto Iuliaho, quemimpiaCvtaiuht) machinanré, exi-
tiabilisvitadeferuit. Haec'eftlentjiillaPaganorumposna,
led ccrta. Hinclaniinlaniunt, hinenon vulneratiëópun-
guntur, hitre ridentes gemunt, hinc viuentes defidunr,
nine lècreto excruciantut, quosnemo per(èquitur,liincia
paucilïïmi remanferunt, quinunqua aliquoperlèquente
■ punitifunt.Veruntamen qualis tune pcrfecucores illos,de
quorum impunitate non folum gloriari.fed etiam inful tare
conantur,6nis manfit, expediattv. ConftancinoinGillijs
ftrenuilfime rempub.procürantc, prietoriani milites
Romx Maxcntium filium Herculij, qui priuatus in Lm*
cania morabatur, Auguftünuncupauerunt. Maximianus
Herculiusiam ex Augufto priuatus» & adhucpublic9 per-
feéutör.occafione filij folicitatus.qui imperium abieccrat,
arripuit tyrannidem.Galerius AugüftusScucrum Cariarë
aduerfus M5ix<*tuiumRomam cüexercirumilit. Seuërus
cum vrbcm obfideret,militum luorum fcelere delèrtus &
proditus,. atque ex eo fugiens»Rauennas inrerfedus eft.
Herculius Maximianus perlècutór,& ex Augufto tyrann9,
confirmatum iam in imperió filium vefte ac poteftate regia
fpoliare conatus.conui ci js au tem ac tumultibus militu
palam cönterritus»in Galliam profedus eft» vt Cönftanti-
no gertc'ro xque dolis iundus au ferret imperium: fed per
filiam deprehenfus proditus,deinde in fugam verfiis,
Maffiliae oppreflus,& inrerfedus eft. Porrb Galerius occi-
fo Seuero Licinium imperatorem creauit. Cumq; periècu
tionem a Diocletian o Sc Maximiano mifiam ipfc atrocio-
ribusedidisaccumulauilTet,acpoftquam pcranhosdecé
omni genere hominü exhaufit prouincias.putrefado in-
trorfiim pedorc, & vitalibus dillblutis, cum vit ra horrorc
humanq miferi£ etiam vermes erüdarq|,nequc medici vl-
tralam fcetorera ferentes, crebro iulïu eius occi deren tur,
aquódam medico conftantiam exdefperatione fiimente
increpitus iram Dei eftè poenarri fuam, atque ideo amedi-
cis nó pofte curari,edi<ftis late millis,Chriftianos de exiliis
reuocauir. Ipfe autem.crüciatüs non fuftinens, vim vita:
fuaeattulit. Ita nunc Refp. fifbnouisquatporpriheipibus
fuit, Conftantino & Maxenrio filijs Auguftorum Licinio
autem & Maximiano hominibus nouis. Conftan tinus pa-
cemeccleiijs poft decem annos,quam apedccutoribus vè
ConlÜ
ciniTiJ
tcs&iJ
«puit.
ly
£ # y
quos. in errorem (eduxerat, etiam in (èditionem excitaret,
apud Nicçam vrbcm Bithyniæ conuentus c c c x vm . epi-
fçoporum faiftus eft,per quos Arrianum dogmaexitiabi-
le&mi(erumeuidentiftïmedeprehenfum,palam proditü
ac reprobarum eft. Sed inter hæclatent caufæ,cur vindicé
gladitim 6c deftinataminimpios punitiónemConftanti-
nus imperator etiam ih proprios egit afteftus. Nam Cri-
ftrnra filium fuum & Licinium fiiium, fororis filium inter-
fecit. Præterea multasgentes diuerfispnelijsfubegit. Vr-
bem nomine fuoRomanorum regum vel primus vel folus
inftituit: quae (olaexpers idolorü,ad hoe breuiftimo tempore
condita à Chriftianoimperarore proue£baeft,vtfola
Romte, tot (æculismiièrijfq; prouedæ, forma Sc potentia
meritb poflet xquari. Tum deinde primus Conftantinus
iufto ordine & pio vieem verrit edi£to,ftquidé ftatuit citra
vllam hominum cædem paganorum temptaclaudi. Möx
Gothorum forti (firn as Sc copioliftimas gentes in ipfo bar-,
baricifolifinu,hoceft,inSan<natarüregionedeleuit. Ca- 7'
locerum quendam in Cypro afpiranrem nouis rebus op-
prefiit. Tricenulibusfuis Dalmatium Ca:farem legit. Clique
bellumin Perlasmolirétur, vt in villa publica iuxta
Nicomediam, difpolitâ bencrcmpub. filijs tradens>diem
obijt. \
Anno abvrbe condita millefimo nonagefimo (ècuti- jcap.$
d o , ConftantinusuieefimusquintuscumConftantio& ConHa
Confiante fratribus fuis adept? imperium,vigintiquatuor
annis tenuit. Fuit inter fuccèflorcs Conftantini ôeDalma
Imper.
dus Caefar fratris filius, fed continuo militari faâionede-
cerptus eft. Interea maligna (emper aduerfus Deum verü
diaboliinfedatio, quæabinitiomundi vfqueadnunc, à
(yncero fidei religionifq; tramite.offufis errorum nebulis,
lubrica hominum corda perturbât, poftquam Chrimanis
imperatoribus fummâ regiæ poteftatis iameliora verten-
tibus ecclefiam Chrifti zeib idololat riæ, perfequi dcftitit:
aliud machinamentum,quopereoldéChriftianosimpe-
ratores Chrifti ecclefiam vexare.t,inuenit. Fitigitur Arrio
noui erroris audori, cæterifq; difeipulis ipfius ad familia-
ritatem Conftantij imperatons promptusaditus & fàcilis
via. SuadeturConftantio v t,qu ofdamin Deo gradus cre-
dat:&quiperianuam ab errore idololattiæfuerategref-
fus,reuer(us in finum eiufilem,in Deo deos quærit, & tan-
quam per pfeudothyrum indu ci tur. Peruerfo igitur zelo |
poteftas armatur illu(a,5w fub nomine pietatis vis peciècu-
tionis agitatur. De noua nominis eledione contenditur,
vt Arrianquim potius ecclefix quam catholicorum fint.
Sequitur terramotus horribilis, qui plurimas orientis vr-
besfoloftrauit. Conftantiusdum Conftantemfiatré bel-
lo in feda t ur, incauta petulan ti a periculis fe Ce ofteren s , à
ducibus eius occifus eft. Conftans aduerfus Perlas Sc Safilionim
porcm.qui Mefopotamiam valtaueran t,nou5 praelijs paru
xabantur,indulfit. Deinde interConftantinum &Maxcn- , profpere decettauit. Seditione nouilfime atque intempe-_
tium bcllum ciuile exortu eft. Maxentiusfarpe multis pr^- rantia militumnodeidoriripugnam coadus, patrata pe-
lijs fatigatus,vltimo ad pontemMuluium vidus &interfe- ne vidori&m infuper vidus ami(it. Poll cum le intoleran-
dus eft. Maximianusperfecutioiiis Chi iftianoruincentor dis vitijs dediftet, ac pcenaprouincialium fauorem milieu
executorq; infeftillimusapudTarftum,dum ciuile bellum compararet, Magnentij dolis in oppido cui Helena no-1
COntraLicinium difponir,interijt.Liciniusrepentinarabie I men eft,ih proximo HilpanixinterfeduS.eft.Magnefttius
fulcitatus, omnes Chriftianos epalatio fuo iuflit expelli. lenim apud Auguftodunum arripuit imperium,quod conijtii.
dötóf'jl
Mox bellum irtterLicinium ipfum ócConftantinum effet-
buit. Sed Conftantinus Licinium lororisfusvirûin Pan-
nonia primum vit^t, deinde apud Cihalas opprélfit. Vni-
uerfa Græcia pötitus, Licinium crebris bellis terra mariq^
a (lurgen tem & repreffiim, tandem ad deditiohem cóegit :
led Herculij Maximiani foceri lui mötus eXem pl o -, ne ite-
rum depofitam puvpuram in perhiciem remub. (umeret,
priüâtütù iuflicoccidi.'qüamuis omnibus ianlmihiftrisne-
fariæ perfecutionis extindis, harte quoque in quantum
*éxercere potuit perfecutionem, digna punitio flagitaret;
Conftantini fili),Crilpus &CohftantinuSj& Licinius ado-
lefcensjLicinij Augufti filius,Conftantiniautem eX Idrore
nepos,Cælàres funt creati. His diebus Arrius Alexaiidrin
* vrbis presbyter à veritate fidei catholicæ deuiarts, exi- I oppftflus eft« Sequitur bellum illud horribile inter
tinuo per Galliam, Africam,Italiamq‘, porrexi t. In Illyrico
autem Vetratiionem state grandxuum « imperatorem fi-
bi milites creauerunr,virum natura fimplicem,cundifque
iucundum, led qui rie prima quidem vriquam litcrarum
elementa didiciflet. Iraque cum primas literas literàrüm-
que fyllabas imperator feUe^jintcrdum inuitus meditare-
tur, à Conftantio j qui turicin Magncn tium, vltionc fia-
tris accerilus, bellum patabat, deponere iuffus imperium,
abijciens cumliteris purpuras, corirentufque priuatis fc-
rijs,palatium (imulfcholamquedimifit. Nepotianusde-
indc Roms Conftantini fororisfilius,gladiatorum manu
fretus i inuaiir imperium, qui deinde cutn improbus ac
per hoc inuifus cundis elfc-t, à Magneritianis ducibus
itUm.hu
mmh.ioi,
Cónftajtitium Magnentiumque apud Murlam vrbem ge-
ftum,ifi quo multaRomariarum virium pronigatio etiam
iripofterum nocuit. Magnentius tarnen vidus aufugit, ac
hon naultó póft apud Lugdunum propria fe manu interfc-
cit. Decentius quoq; frater eiufdé, quem Cxfarem Gallis
ibra:fccerati,apüd Senonas laqueo vita firiiuit'.Conftantius
continuo Gallumpatrui filium, Cxfarëmlegit,quem rur-
lus crudelitër ac tyranicè agenterii, pauló poftqüa creaue-
rat,occidit.Syluanum quöqj perGalliasrebus nouis inhi-,
antem,maturè dreun ueniendum opprimédumq; curauit.
Igitur Syluano intërfedÖ,Iulianum patruelem luum,Gal-
li fratrem C^larëm creatum mifit ad Gallias. Itaque Iulia-
nus Cxfar euerfas oppre(Ta(q; ab hoftibus Gallias ftrenuif-
fimè ih iritegrüm reftituit. Alamanorum paruis copijs ma-
griammultitudinemfudit.RhenoGermanosreuinxit.His
elatiis fuccelfibus.faftigium vfurpauit Augufti:& mox Ita-
liarn Illyricumq; perua.dens, Cóftan tium Parthicis prxlijs
occupatum,regni parte priuauit. Conftantiusluliani fcelere
comperto, dimiflaeXpeditioneParthoruni, dumad
ciuile bellum reuertitur,iq itinere inter Ciliciam Cappa-
dociamq; defundus eft. Ita ille qui difcifta pace öc v nitatc
fidei Catholic^,Chriftianos aduerfusChriftianos armans,
ciuili (vt ita dicam) bello ecclefiaé membra dilaceraueratj
todUminquietum tempusimperij fui i moleftilfimumque
fpatium yitae fux,bellis ciuilibus etiam per propinquos &
confai)guincosexcitatis,exercuit,exegit,cxpendit;
A n n o ab vrbe condita millefimo centefinrA) dccimofe-
xtOjIulianus düdum Cxfar, poft autc tricefimus feXtusab
Auguftö règrio po titus, anno vno 8c mefibus od o imperij
fummam folus obtinuit,Chriftiariam religioném arte po-
tittS quam poteftate inlèdatUs j vt nègaretur fides Chrifti,
Qc idolorü cultus fufciperetur,horiörib; magis prouocarc,
quam tormentis cogere ftuduit. Aperto tarnen prxcepit e-
dido,nc quis Chriftianus docendofum liberalium ftudi-
orum profellbr eftet; Sed taméri ficuta maioribus hoftris
compcrtumhabemus,Ömncs vbiqj própehiodüm praécë-
pti condi tiones amplexati, officium qudm fidem dcfèrere
maluetunt.Iulianus autem bellu aduetfus Par t hós parans
cum Romanas vires contradas vndique ad deftinatam fe-
cum traheret perdi tionem, Chriftianorum fanguinem dijs
fuis vouit,palam periècu turus eccleii as, li vidoriampotü-
iflètadipifci.Nam & Amphithcatrü Hierofolymis extrui
iuflit,in qiiöf eüerfus a Parthisiepi(cópos,monachós jomfto,
in locum perlècutoris fui accepit imperium.qui poftea
fratrem fuum Valctem participcm fecit imperij,& Proco-
piu m tyrannum plurelq; poftea Iktellites eius occidi t. Ter-
ræmotus per rocum orbem fadus,ita turbatum quoq; pe-
lagusexcuflit, vt pervicinas terrarumcampeftrium partes
refulo mari, plurimxinfiilarum vrbes cócuflx & fiibrutx,
perijflè referantur. ValensabEudoxio epifcopo Arriani
dogmatis aflèrtore & baptizatus & perfuafus,in fieuifli ma
hçrefim declinauic.-lcd malignam inlèdationem diatexit,
nee völuntati poteftacem admifcuit, quoad viuentis fratris
audoritateeomprefluseft. Coritcmplabatur enim.deeo
quatam vim in vlcilcenda fide imperator poflèc exerccrc,
qui tantam conftantiam proretinenda quódam miles ha-
buiflet. Hotuanrio imperij tertio Gratianus Valentiniani
filius imperator eft fadus, Eodem anno apud Atrebacas
:ver^ ^ana de nubib, pluuix mixta defluxit.Prxterca Atha-
naricus rex Gothorum Chriftianos in gerifc fua crudeliiïi-
meperlècutus,plurimosbarlsaroru ob fidem^ritetfedos,
ad coroham martyrij fublimaüit j quorum tairiéri plurimi
in Romanum folum non rrepidi velutàd holles,(cd cèrti,
quodadfratrespro Chrifti confèfliorie fugerunt. Valenti-
niâhüs Saxones, gentem in oceàni littoribus & paludibus
imiijs fitani, virtute atqi agilitare tetribilem, periculofàm
Romanis firiibus, eruptionem magna mole meditantem,
inipfis Fracórum finibris6pprelfit»Biirgundionum quoq;
nquqrum hoftium riouum nomen,qui plrifqua odoginta
millia ( vt feruritjàrmatotüm^ripæ Rheni flumi nis inlide-
runt.Hos quódam fubada intëriore Gefmaniaà Drufo Sc
Tiberio adopri'uis filijs Cælàris,per càftra difppfitos,aiunt
in magnam coaluifle gentcm:atq; ita etiâ nomen ex opere
præfumpfilïè,quiacrebra per limite habitaculaconftituta.
Burgos vulgó vocant : corumqi ëflè prxualidam Sc perrii-
ciofam manum,GallisBhddiéq; teftes (urit; iri quibus prx-
fiumptapoflèlfionecorififturit : qudmuisprouldentia Dei
omnes Chriftiani modo fadi càtholica fide, rioftrifq; cle-
ricis qriibus obedirent receptis, blaridè; manfuetè, inno-
centerqiië viuant,non quau cum fubiedis Gallis,fed verè
cum fratribus Ghriftianis.Aririo'aiitèrri vndecimö imperij
fui, Valeritiniànus,cum Sarmat« feféper Parinotiias diffu-
diflèntjëafq; vaftarent,belliim in eos parans ; apud Brigi-
tionem oppidum fubita èfFufionc latigriinis, quod Grxcè
vocatur/uffocatus & mórtüus eft; Poft que Gra-
, . - . ■ . * - - tianusfiliuseirisöccidenrisimperium tenuit, Valentepanelq;
eius löci fahdös j bellijs etiam arte fièuiöribus obij- truo in örientispartiBus conftitutó,Valeritiniahum etiâm
ceret,fpedaretq; làniàndos. Iraq; poftquàmà Ctcfiphonn fratrem fiium paruum adfnoduni, focitim creauicimpërij.
te cadra mouit, dolocuiufiiam transfugæindefertaper-
dudus,cum vi fîtis 8c ardore folis j atque iriluperlabote a-
renarum confedus periret exeicitus, impérator tafitô rc-
rum periculo anxius, dum per vafta delèrti incautius eua-
gatur,ab obuio quodam hoftium equfte con to idus in te-
rijt.ficmifericorsDeus impiaconfilia morte diflbluit.
Anno ab vrbe côdita millefimo centéfimo decimofë-
ptimo, Iouinianus tricefimus (eptimus impérator in fum-
md reriim difetitriine ab exërcitu creacus,cum Sc locorum
iniquitate captus & hoftibus circüfeptUs;nullàm eiiaden-
difacultâfem naricifcêrètur,fedus ciifh Sapote Perlàium
rege,etfi parum putant dignum, lads tamen neceilàriü pe-
pigit : quippè vc tuturn Sc incôlufriefn Romanum exeircicû
non folum ab incurfu hoftium, vertimetiatn à locorû pe-
riculo liberaret. Nilîbih oppidum Sc parte fuperioris Me-
fopotàniiæ,Pcrfis côccffit.lnde durii ad IllÿricümreHiehs,'
per Galatiamiter agit, tutri in cubicüluiri quod dam riouû
lelc cupitum recepiflètjcaloré prunarum Sc nidore parie-
fuuiHupétcalCe illitQrum jaggraüatus & fuffocatus^oda-
uo demurri menfe quàm imperare coepêrat, viEamfiriiüit.
An N 6 abvrbe condita millefimo' ceritefimo deCimo p-
clàriOiValentiniarius tricéfimùfôdauus apud Nicçam cô-
lenfu miljtum irriperatorclëatusëft i riianfitq; ineo ànniS
vndecirri : qui ëüm Chiiftiàhui integrafidé (acram'èntum
lf * • !r §5rere^> ^ îuliario Augufto triburiüs feutario-
1Ujj .U; us ihiperatore fadrilego aut irrimolate id6‘lis,aut
militiacxcedere,fidèlitér feieris &gràuioràDei eflè iudicià
«ïeliora promiiTàlponte difeelfit. Ita parus iritëticda
m luliano interredojàc müx Ioüiniano morcuo, qui
pro Chrifti nriminc am iferat tri h n rianiy trrri kn^n m <~! h ri- "
Ùibliùtkiÿet.Patr. Tow.5.
A nno abvrbe condita millefimo ceritèfimdvicefimo
odauo, Val enstricelî mu s noniis imperium quatuor annis
V aleriti iiian 6 rhortuo ten bit, cùi foli cum impie agerct,&
potuiiîèt erubefeerei illicà velut effrenatà libertatis aùda-
cialegèm dédit vt mohachi.^aoceft; Chrilliariiqiil àd vnü
fidei opüsdimilïà(eciilariü rërürii mùltimodâadione j Ce
rëdigùnt,àd militiâm cogërentur.Vaftas illàs tune Ægypti
folitudineS,arenafqi diffufas i quàs proptërfitim ac fterili-
tàtc peticulofilfimamq; lèrpentüm abundàntiarii co'nüer-
l'atio humana non noiïer^magnàhabitantium moriachoru
multitudo compleuëràr. Hue trii>uiii& milites miflï, qui
iandosât verbs milirës Dei alio'nomine përfecutidriis ab-
ftraherent;interfeceruncib.i agmina mùltalàndorü. Qux
àut per diuerfas vbiqj plouiriciàsiqüç his firiiilibuftj; iuflit
aduerfus Ecëlèfiàs CathoIicas,& redç fidei populos gefta
fiîît fatii figriificâtuni ipfa rèticeridi eledione fufficiàt. ïn-
tereà ih Africæpartibus Firmùs fefe,- éxcitatis MaürOrùm
gëhtibiis,regeinconftituéns,AfricamMâuritaniamq;vaftauit;
Cxfatearii vtbem riobililfimâ Mauritanie dolo captain,
deindè cêdibiis inçendijfq; complètam, barbaris in
predam dédit. Igitur coriiés Thebdbfius, Theodofi j qui
poll impend pratfuit,pâtér,à Valcritiniano mifl'us, èfrufas
MàufoÉÉim gentes multis prælijs fregit, ipfum Firmum af-
fliduincx oppreflum coêgitad mbrtein. Pôft cum experi-
cnrilfiniaprbuidentiatotam cüMaurïcahia.Africam me-
liorem priftinislegibusreddidilïet, inHimplance &obre-
perirc inuidia iufius intërfici,apud Carchaginem baptizari
iriremilfionefn peccatorü prxoptauit .-acpoftquam fàcra-
mentum Chtiftiiquod quefieratallécùtus eft,poll gloriô-
fatn fieculi vitâ,etiam de yitç gternitate fècurus, pcrcijiTori
(lis intin*-
<£li fucrac,
reftidit.'
E fttr .6
Nictph. li.
cap. i.
iugulum
Cap.31.
Valé> me
nachos ad
militiâm
cogic. Ni-
cepho.ii.il.
Firmes
graûacur.