A
!. PATA- ƒ.
fi
c
Detabulis
apideis
jrcafin«
c'afîs.
X X I X .
H tir . g .
D
Stoa. 17.
Extd.i6-
CtUjf.Z.
S p é _ _ _ ___________________________ _____
apparerentfy fummtates eorum forts fantiuanum ante oraculum,
non appdrebantvltra extrinfecus. Qui &,fuerunttbi vfjfm prafentem
dtem. 3 HocmanifcftiusihParalipomenonvoliimine
fcribîtur.FflSi«, inquit, quibusportabant arcain, quia pautulum
longions étant, capitaparebant ante oraculum ifiveroquispaulu-
lumfuijfetforis, eosviderenonpoterat. Vbinotandum quiactfi
capita vcdiuro antcccdënribus potius ac diligentiüs in-
cuencibus parebant ante oraculum, non tarnen fieri pote-
rat.vt ipfa eorum capita ante oraculum emineréntiqu.ia ni-
mirum necefïèerat.vtclaufo oraculo8cappenfoante oftia j
vélo, ipfiquoquevede$toticumarca&Cheiubinabde- ;
rentur inreriusrquod fieri non poterar, li prominentes vl- j
tenus ved e s, producendis ad claudendum oftijslocum j
non darentjquoruna pofitionem vediunvfcripturanon fi- .
necaufià, fed magniintuitu lacramenti tam diligenter ex- ;
pedire curauit. confiât enim quia do mus templiexrcrioj *j
peregrinantem in terris ecclefiam, fanda autem landorü
internam fupernæpatriæ felicitatem defignant.Item illata
in fànda fandorum area , aflumptam Chrifti huraanita-
tem, & intra velum regiæcæleftis indu «fia: vedes vèro qui-
buseadem area portabatur, prædicatores vefbiper quos 1
ipfe mundo innotuit.typicedenunciant.apparebât enim
fiimmitates vedium foris ante oraculum,non Temper, fed j
cum ofiiaeiufdem oraculiaperiti contingeret; nequehapc j
omnibus,led eis fblummodo ,qvfi propius accédentcs,at- j
tenriusea, quæ intus erant.fàtagebantincueri. Ipfa autem
area qualis 8c quo modo efïètpofita, fobs eis qui oraculü
intraffenc, viderelicebac: quia nullus fandorum itihaevi-
ta politus.tametfi multum Te in altitudine mentis attollés, 1
fèd foli illius parriæ ciucs gloriam inibi fui redemptôris j
plane contuentur. Sunt&vedes cum area inoraeulore-
condici, quia abfcondiri funt etiàmnuncperfediquique !
c led i, qui nosprscefierunt de mundo, in abdito vultus j
Deiiçonturbationehominum. Quorum tarnen fummi- j
tares vedium nonnunquam aperto oraculo his qui ap- (
propianr vifuntur, cumperfedoribus quibüfque, atque j
oculum.fui cordis tota intentione purificantibus, diuina
gratia aliquid extremum de fupernorum cinium gaudio j
contemplandumdonaucrit : quæ niroirum contemplatio j
his,qui paulo longius receflèrint,minime conceditur.-quia
quanto exterius mente vagaremanent , tanto minus quæ
fint interna gaudia vident. Dcinde fèquitur, In area autem
non eil aliud nifi du a tabula lapidea, quaspofuerat in.ea May fis in 1
Oreb,quando ptpigitfiedusDominus cumfiliis ifrael,cum tgrederen- j
turde terra Aegypti. 3 Quaeri poteft quo modo dtcar hic, !
quodinarca noli effet aîiud nifi du* tabul* teftimdnij,
cum Apoftolus Paulus, magifter gentium in fide 8c verira- |
te,Hebr*is,id efi,filijs Ifrael fcribat'.dicens: Tabtrnaculum
enimfaâum ettprimumjn quo erat vrna aurea habeas manna y &
virga Aaron quafronduerat,ér'iabulateftamenti. EgceteftcA- j
poftolo didicimus,quod 8c iftaibidem fuerint : Non enim
aufus eft aliud eis feribere, niû-quod certumtenebantiUi,
omnia h*c iff ipfa area fuiflè t fèd non plcnius apparet,
quandointromifïaibidem fint,excepto quodinlibtO;Nu- j
meriferipturned, ProtulitMoyfesomnesvtrgasdtconJpeäuDo- ;
mini adcunftosfilios ifrael,vtderuntcf, &receperuntfinguli virgas
fuas.Dixit que Dominus ad Moyfen,Refer virgam Aaron in taherna- ,
culum tefiimonijyVtferuetur ibi infignum rebellium filiorum ifrael, j
&quiefcant querelaeorum a me,ne moftantur. Denique 8c de j
manna in Exbdo ita fcriptüm e ft , Dixitquetdoyfesad Aaren,
Sume vas vnum,& mitte ibi man, quantumpoteïlcaperegomor, & j
repone coram Domino, ad feruandum ingenerattones veftras, ficut [
pracepit Dominus Moyß. Pofuit fallud Aaron in tabernaculoadre-
feruandum. Erat autem in area vrna aurea, habens manna;
quia in homine Chrifio habitat omnis plenitudo dtuinitatis
c orpor aliter. Erat virga Aaron,quæ excita denuo floruerat;
quia potèftas omnis iudicandi penes cum e ft, cuiusiudi-
cium in humilitate paffionis videbatureffe fublatum. E- !
rant & tabul* tettamenti, quia in illo funt omnes theftu-
ri Tapientiæ abfeonditi. Adhsrcbant eiyetfies quibus por-
tabatur,quiadotfioresqui quondam laborabantinverbo
Chrifti.nunc præfenti vifionegaixdét glgri* Chrifti. quod
enim vnuseorundemdixit, Cupiodiffolut& ejfe cumChrifio’.
de omnibus vtique fui operis confortibusinteliigendum .
reliquit. '___________________ ’ ________
fattum eft autem cum extffent facerdotes de (anctuario, nebula
impleuit domum Donnni>& nonpoteratfacer dotes ftarepropter nt
bulam. Impleueiat enim gloria Domini domum Domini.f Gloria
Dominijntelligitur Chriftuf, cuius fide imjîletuscft vni-
uerfus mûdus, de qua gloria ciim pro adpraro vitulo Do-
minum precaretur Moyles, vt partejec populo peccatQii,
refpondit Dominos,Propitiuseroiliis,wrim tamenviuoego &
viuitnomenmeum,quiaimplebtturgloriamcabmnisterra. Etfe-
pruagefimus primus pfalmuscanic, Implebitur gloria eiiuo-
mnisterra. Vnde&angeli clamabanrpaltoubus, Gloria in I
excelfis Deo,&in terrapaxhominib.bona voluntatis. Quod ante
nebula impleuit domum Dei, & non poterant iacerdotes
miniftrarc propter nebulam ; hjecfententiafuperboslu-
dæorumpontificesacdoâoresinfinuat ,quidumnatiui-
tatis Chrifti facramentainueftigare defpiciunt, debitü fi.
deifuæminifteriunïpererroris nebulam perdiderunt.ita
enim eorum mences infidelitatis caligo repleuit, vt exigc<|
tibus proprijs mentis,non agnofeant cultum credulitatis]
Poft perfedum omne opus Domini, & longam orationc,
Salomoni ôcdiuinaadeum oracula tada, inter ceterate- :Pcdj
fert fcriptura,quod clajfem nauiumfeceritrex Salomon in Afton
Gaber. ] Afion Gaber port us eft matisrubri, 8c fuit tricçfi-
maprima manfio filiorum Ifiael ,quando profedi funt de
AegyptOjipfo ét poftloco claffis Iofàphat, vt leriptura te-
ftatur,vi tempeftatis attrita eft.Claflès funtnauigia maris,
claffis etiam aida nauium multitudo. Poft h*citerum re-
fert f crip t u ta,quod venerint ferui Hiram cum feruis Salomonis in
eijdtrn nambus in Ophirfumptunifyindeaurum quadringentorum
vigtntitalentorum, detuleruntad regem Salomonem in Hierufale.
Ophir vnde,ficut iam diximus, aiuü etierebatur Saloino-
ni,fuit vn us de pofterisHeber homine Ophinex cuius ftit-
pe venientes à fluuio Cophene vfque ad regionem Indiæ,
quæ voCaturHieria,eos habitafiè refert Iolephus.à quo &
régio ipfa cale vocabulum eft confècuta. Vnde ôc Septuaginta
interpreterderiuatoyocabulo,non Ophir, fed O-
phiram tranftulecunr.
Sed & regina Saba audita fama Salomonis, in nomine Domini
venittentareeum inanigmatibus. Sicut enim hæcregina venit Detd
d finibusrerræ, id eft, India, vc quidam dicür,audirefapic-
tiam Salomonis.i’ra venit ecclelia poft multa fæcula ad re-, _\
.demptorem&eruditorèmfuum,vtpoft ftultitiamerroris,
dodrinam pcrciperet vericatis. Hæceitiila regma de qua
adDominumdicitur, Aftititregtna à dex tris tuis in veftitu de- fjgl
aurato circundata varietat# id eft,diuerlàrum circundata pre-
tiolodécoréVirtutum. hæcenimomniurp credennûmater
e (t, quæ natos ad mortem régénérât ad fàluté, per quâ
Chjtiltus plus reftituit in gratia, quamperijt in natura, &
de Àdæ tranfgrcfToris,geoerc prolem in adoptionçm diui-
næ pater ni tatis aflump ii t,Sc de paradifo exheredatos cçlo -
reddidit ciues. Hæc poftfÿnagog^n quidem vocata,fed
ante fynagbgam promiflaj, hæc enim ïamin primo homine
præfigut ata eft. nam ficuc ex Adæ latere fabffcata eft E-
ua, itacxÇhrifticotpore&vulnercredemptacreuitec-
cleiia. 1 ngrejfa regina Saba Hierufalem, tum multo comitatu &
diuitijs.aiw camehs portant thus aromata,&aurutn infinitü nains,
& gemmas pretiofas, venit ad Salomonem, &locutaeftei vniuerfa
quahabebat in cordejuo.']Ergo in figurareginæ hums ecdeiia
venit exgentibus d finibus terræ, imponens finem cupidi-
tatibus vitijfqjterrenis, audiielapientiamSalomonis, id
eft,viri pacifici Domini noftti Ielu Chrifti, qui fècit vtraqj
vnûjfoluens inimicitias inter Deum 8c hominem in carne
fua: venit poft veteres ôc profanas fuperftitioncsaudire&
difeere de fideiilluminatione,&iudicio futuro.de animx
immort alirate,de fpc refurredio nis&gloria. Vcnit ergo in
Hierufalem cum multo comitatu,id eft,non iam cuuvvna
tantügentcludæorum, ficut piius iynagogafoloshabuit
H*bræos, fèdtotius mundigencibusdiuetiiTq; nationib.
Vcnitergoexhibensmuneradigna Chrifto, auium Sc
geirfmaspretiofàs; ôchoccamelisportanpbus aromac*1 »
ideft,exgentilipopulo yenientibus, qui prius fuerant Vr
tiorum foeditate diftorti, 8c malorum onerc curui, *c
' peccatorum prauitate déformes : cum his tan qua mm u-
j nwibus regina hæc ihgredituradpacificumregem Chri-
l ftum, exhibet fecum fidei aurum , puritatis in Icnfu,
prctiofas fplendorisgemmas , morum videlicet infigma
^azmèoiAyittavlm.Etlocutqefteijuahabebaiin cordifuo, id
eft,aperuit ei cor Tu uni, mnniteftauic eiocculcam epnfçié-
;i lTO iu cop/effiohe & pænitudine præcedentium delido- i
lum» Vi.deamusqùid agac hæcregina. Videns autem regina J
Saba on:tientfapientutm Salomonis., domum quamadifteauït,
&ubosmen(kem,&bolocatffta quaoffefebatin dmo Domini,non
babebàt.vitra ff ïÿtum.} Quid erat ratioliis vtpræpotens re-
gina,domum,e,xpenlas, & ciboS regios tantoperc mirare-
tur. Ergo hoc locp.aliquà inaiora.nos oportet inquirere.
Vidir ergo gcçlefia ex gentibus congregàta fapieh^iâGhri-.
ftijidieft, poftcarnaliainftitutâgentilium, pofthumanam
8canimalem dodrinam philofophorum^açcepic irirelle-
durnfàlutis 8c vitæ, infpe^ic fpiritalium mirabiliabonorum,
agnouit virum fabricatqremcæli& terræ, ac poten-
tiflimum humani generis coriditorem. De cuius fapientia
diçicur , Omnia in menfura& numéro & pondéré cohftttuifti.~\
Vidic ôcdomum quain ædihcauerat,id eft.ihearnationem
hominis , in quo habitat omnis plenitudo diuinitatis corpora-
liter i. ■ Y;idit Ôc^cibos Saloriipnis', videlicet illps de
quilxusjdicvbat, Meus cïbus eft, ytfaciam voluntatem patris mei.
Ciblas Chrifti eft laïus noftia, lehucurcæleftibus epulis
pçofc.dibus uoftiis. Cibuseius Turnus, dumacquUÏtiab
j ecelefia in membra eius corpuTquerranfimus:vel cibuse-
iusaltaris (àçramehra çæleftia de.ïjuibus dieitur,P<*»mc<e-
li dédit eis, panem angclorum manducabit homo. Viditôc holo-
cauftaeius ,orationem fine dubio fiipplicationum myftc-
ria, 8c obftupuit;ibi vidit inæftimabiîes'diuitiasDomini
fui. Dixitque ad regem. Verus eft ferma queiïi audiui in terra mea
fuperfermonibustuis, érfuper fapientia tua,&non credebam narr
rantibus mihi, donee ipfa Veniens vidi oculisweis, &probaui quoi
media pars nûnciata nub'i no a fußet. M.itor eft fapientia tua & 0-
pera,quamrumor quèmaudtut.'] Cum ergo hæcûuc eèclefia.
fiue quæquè anima,fanda , a im -pemenerit in æternam
Hierufalem, id eft, Vifionem pads, 8c ingreffa fuerit bea-
tam requiem&glpriam.cæleftium proipiflorum , multo
metas tempprum voluitur, infua extremitate à Domi h- I ^
fitiu,djcâduà.At verpXIideuncuii per.Vi. gra^lus bini fia- •
tes,fandorum apoftolorum lineabant poreftatem,quibus I
.didum eftâ Domino;Sedebitisfuper duodeiim ihronostudican- i uu 22i
tes duodeciih tribus ifrael.Vod aliquäca iterum refert Ter ip tu- j
ta, quod/e«rSalomoh]i quodtantaeftetabundantiaargentiin J
Hierufale,quantal,tpidum^]H$c\ocuuo tropica non propria '
eft. Tale eft hoc quale in Genefi legimus ^ vbi dixit Dcüs
ad Abraham,FacidJwjêwJe» tuum quafi puluerem terra,quod ca Gtn t.
locutionedidumefhquam Græcivocanthyperbole,quæ ,
vtiq; tropica non propria eft, quo tarnen modo vc ceteris I
tropis vtifolere feripturam, nullus qui earn didicitambi-l
git.Ifte autem tropus.ideft, moduslocutiohisfir.quando I
id,quoddicitur , longe eft minus.quam quod eo dido fi-
gnificatur; quisenim nonyideat quamerat incomparabi-
litcr ampliorlapidum numerus quam argent! pondus in '
ciuitate Hierufalem. Rexautem Salomonamatiitmulieresalier Dc «là
nigenasmultos,filiaquoij3pbarao/iis& Moabitidas, & Ammoniti- Saiom°-
das,Idum<tas,&Sidonias, ér Cttluas degentibus,fuper quibus dixit x x X1V;
DominUsfilijs ifrael, Non ingrediamini ad eas, necfade ill is ingredie- p
tur ad vos. certiftimé enim autrtent corda veftta , vtfequamini | *
Deos ear um. hü itaife copulatus eft Salomon ardentiftimo amorefu-
erunttfc eivxores quafi regimejeptwgent£& concubin«. CCC.&a-
uertef'unt mulieres cor eins.] Admonendi lunt quibus hoc læ-
culum prpfperacur ,qui nullisaduerfitatibus huiusmun-
di feriun tur,quod Salomon poftacceptam fapienriam vf^
queadidololatriacecidiftèdefcribitur, quia nihil in hoc
mundo, priufquam caderet,aduerfitatis habuiflè memo-
ratunféd conccfTafàpienriaeü fundicus deferuit.eo quod
eùm nulla faltem minima tribulationis difeiplina cufto-
diuir, nifi poftquam Deum deferuit, & fe à Deo defertum
eftè cognouic. Iam vero de ceteris operibus eius quæ dicit,
eum vehementer arguit leriptura fanda atqj condemnar,
& nihil de pænitentia eius vel in cum ind.uigéntià Defo-
mnino commémorât, nèçptorfus occurrit quid pofterioplura
8c magnificentiora perfpicict, quam eifunt in hac j ra eius male gefta, quid faltem in ^llegoria boni aliquidjî-
vitaper facraeloquia.perprophetasatque apoftolosnun-1 gnificet hæcflédaêius Tufimérfio, nifi forte quisdicatmu-
ciàra:nuncenimranquamiQlpeculo,écin*nigmate,tunc : licresalienigenas,quarum amoredeceptus eft.fignificalle
autem oculis videbit, id eft, fade äd facicm: cum in quam cledas ecclcfias de gentibus. poflèt enimfórcaflè hoc non
vnaquæque anima fidelis, & fanda in 1II0 læculo plena : abfurde intelligi , fiillæ propter Salomonem defererenc
bonorum operum frudibus, diyinis fuerit præfèntacacô-
fpedibus, exhibens in fe, immo fe ipfam xeniam Deo fuo
proferens, digna cælo 8c valirura cælum multipliciamu-
ner,a, gemmas mifericordiæ,^uftitiæ margaritas, diuerfo-
ru m ornamenta meritorum, ideft, acomata compundio-
nis,& fuaue olentis balfama caftitaris, præferens, ficut di-
xi, aurum infinitum nimis, ideft, integrum in fe recopfi-
gnanspioinæftimabilepretiumredemptori, fpintalibus
cqrdis.&corppriispblationibuSplacicura, vtpolfic cæle-
ftium mirabilibus infèrta, vocem propheticæ exuhacionis
affumere, Introibo in domum tuam cum holocauftis: rune beara
8c illuftris anima inter ftupendas remuneratoris fui con-
(tituca diuitias , incftabilibus reginæ huiusverbis vriad
Deum pocerir,dicens: Virus eftfetmo,quernaudiuiinterramea
fuperfermonibus tuis-juniora funt opera tua quam rumor quern audiui.
Hoçeftdieere. ODominede tribulationibus mcis
magna quidem fperare præfumpli, fed maiorem percepi
veniam manifeftam quam cerno, dulcedinijS roagnitudine.
cogitàtiopfs meæ fenfum exuperat remuneratiopis
præmiurh. Etreueraidquodparat Dçusdiligentibusfe,
ndenopcontprehenditur,fpe npnattingitur,caiitarenon
capitur, defideria & vota tranfgreditur, acquiri poteft, æ-
ftimarinonpoteft^ Vjdebit. homo mérita fua infuipica-
! bili re tnbutionu m largi rate fuccrefcere.habcbit dc perce-
ptione frudum, non habebitde(ptieiatefaftidium, fecit
et'tam rex,Salomon thronum de eboregrandem,&veftiuit eum auto,
fuluo nimis,qui habebat Vl.gradus, & fummitasthronirotunda
or at in parte pofteriori. ] Thronus eburneus æterni iudicij
poteftatem , auro diuinitatisfulgenrem, qua Dominicus
horaoapatrc acccpit, figuramgeftaflenohdubiu eft. Sex
gtfdus huius tbroni omnem creaturam vifibilem Scinui-
hbilepi^quæ fex diebus-fada eft,& Chrifto Domino,à pgr
tre fubieida,typice demonfttabanc. Quod autem ipfe tro-
nusin poftcriorie fui parte rotundus ejl*dsfcribicur, hoc
prpculdubio daturintciligi,quia prælehs mundürs qui per
Deosfuos, 8c colerenc Deum eius. cum vero ipfe propter
illasoffcnditDèumfuiÉh, 8c coluit Deos earnm, non eft
quid inde boni conijci polfir, nec tarnen nihil arbirrandü
eft boni aliquid fignificare potuifIè,fèd malum, apparet e-
nim in perlona huius Salomonis miraéxcellentia, & fub-
uetfioterribilis. Quodigiturin illodiuerfistemporibus
extitit prius bonuni^ pofterius malum, hocin ecclefia in
iftoadhu(^fæculofimul 8c vno tempore oftenditur. nam
bono illius bonos ectlefiæ,malo autem illius malos eccle-1
fiæ fignificatos puto, tam qua in vnicare areæ , lie in illo v-
no homine, bonosingranis, malos in paleis': autcertein
vnitate vnius fegetis, bonos in tritico , malos in zizania.
faftum eftigiturin tempore illo tvtleroboam egredentur Hierufalem,
& inuenireteum Ahias Selonitespropheta in via, opertuspallio
nouo. Erantaiitcm duo tantum in agio. Apprehendenfa Ahias pallium
fuufn nouum,quo opertus erat,feidit in Xll.partes,& aitadle-
roboam. Tolle tibi X.fctffurdSïhac enim dicit Dominus Deus ifrael.
Ecce ego feindam regnum de manu Salomonis,& dabo tibi X. tribus :
porto vnatribusremanebit cipropter feruummeum Dauid,&alia
tribus propter Hierufalem quamelegi ex omnibus tribubus ifrael. j
Iliad ver-oquod poft mortem Salomonis X. tribus à téplo
fçparatæfunt, 8c duæ relidæ, fäcisindicat, quod de tota i-
p (à gen re apoitolus ait : R eliqutapereleäionem fahu faß a funt.
Quod vèro vnitaspallij prophecæin XII. partes (cillaeft,
cx quib. feiffuris Ieroboam X.accepic, hoc figuraffe vi.de-
tur,quod côcordiaécclefiæàbhærecicis confciffa.ipfi ma-
giftri erroris, à quibus vnitas diuifa eft, plebëm decepram
quam fuo errbre à catholicis diuidunc, tyran nice fibi fûb-
dicäm detincnt. Poft multa alia refert leriptura, &.dicit.
Reliqua autem verborum Salomonis,& omnia qua fecit,& fapientia
eius,ecce vniuerfa feripta funt in libro verboru Salomonis. In Ii- >
.bro vero Paralipomenon,qué græco vocabulo talicer nff
cupamus, qué nos latine Præteritorüpoflumusdicere, ita
deSalomone feriptû eli.Reliqttavero operuniSalomonisprimo- \-
ru& nouißimoruferipta funt in verbis Natha'propbeta,&in libris \
Achia