B
C
Rom.il.
D
CAP VT
XXVIU.
I Commentary in Genejim,
xumfanguinispatiebatur. 8c typü geftabarecclefia:.-acceßit re- accipereconiugemdegenereChanaan-.fedvade,&proficiftere
r«,quafiign orate Domino,dr tetigit fimbria veftimetieitisi,&\fop'otamiam Syria, addomtmBat bnd pair ismatris tua, & acctpe,
ftatimfandu eft.Cut ait DominusiVadejiliainpacefideséuatefal- tibi inde vxortm defiliabus Laban auunculi tui. Détts au tem omni-
u am fecit.S equitur, Dixitfy ills 1[aac,Qüveuim es tu igireftodit, potent benedicat tibi & crefcere te faciat atquemultiplicet ,vtfisin
Egofwifilius tutu prïmogenttus Efau. Expauitlfaacftuporevehe- turbospopulorumi&det tibi benediétiones Abraham ó-femhutuo
mentï,&vitra qua credipoteftadmiransait, Quit igïturtlleefi, qui poftte-.vtpoßtdtas terramperegrinatjonis tua, quampqllicitusefla-
âudü captain venaiionem attulit mihi, órcomediex omnibus prtut «orwo.lHinciam mcelligimus fçgregatum lemen lacobab
quam tu venim)Benedixitq}ei,& erit benediüus.~\ Ecce benedi- alio frmine lfaac,quod raótum eft per Efaii. quando enim
tffcioncpromiflam.petenterhaioreexpauefcuIl'aac,& aliü diéhimëft,inlfaacvocabiturtibifeinen, pertinentsvlVad ei-
pro alio febenetîixiflècognolëcS miratur,8c quifnSillefit j uitatem Dei,ïeparatumeftindealiudiémen,quod cratin
percunékatunnec tamenfe deceptu cficconqueritur,imo ancHlæfilio,& quodfururüeratin filijs Cethuræ. Sed ad-
confeftimreuelato fibiintusin corde magno fàcrâmento hire erarambiguum de düob.geminis filijs Ifàac, anadve
deuitàcindignationem,confirmaitbenedi6k(oné,non|na- trumq;,an advnumeorum illabenediélio pferrineret:8di
lediélionc.Potius miraiecür iratus,fi hæc non fuperna in- ad v'numeorum,quifnàm effet illofum, quod nuncdecla-
fpiratione,fèdterrenomorègerercntur; O resgeftas, frei [ ratum eft, cumprophcticea pâtre benedicitur Iacob, &
prophetice:geftasin terra,fed cælirus.-per homines, fed di- I dicitnx ei,Sisinturbas populorum,&boßidetisbenediäiones Abra-
uinicus.Si excutiätur fingula tantis faeefida my fterijs, mul- j haaui tut. Quornodp ita\j Iacob ha-tris dolosf uglens Meta
fu-nrimpljdavolumina. Sedhuicoperi modus mode- fopotamiam tendit:ita&Chriftus,Indæorumincredùli-
rateimponedus,nosinaliafeftinarècompellit. Sequitur, j täte compulfus.proficifcirur’in Galil*am,indc fibiexgc-
Auditis Efaufcrmonib.patrisirrtigijt clamoremagno,&coßernatus J tibus fponfam (umprnrus ecclefiam. ôcficut Iacob dolos
ait, Benedic eru mi hi pater. Out ait, Venit germantes tunsfrau Aide- j fugiens fratris,relidadonVo,patrih,vel parencibus,abijr in
ter,&accepitbenediQionetuam.Attilefubiunxit,Iuftevocatumefi regionein longinquam, vt acciperet fibi vxor!:ita8c Ghri-
nomeh eius Jacob,fupplantauitenim mein altera vice. Vrimogenita i ftusrelinqucnsparentesfecundücarnem,ideft,populum
meaantetùht,&nutfecundofubrtputtbenediïlionemeam.'}Hcce I Ifrael,8cpatriam,ideft, Hierofolymâ,8Comnes-regiones
fecundo IacobSupplantatorinterpretatur; Abeoigicur j Iudææ,abijc in genres, accipics iibi ecclefiam, vt implere- I
quod fratré arte deceperït,adlufit ad nomen. Qui ideo la- j rur,quoddi<5him eft per prophétam-,Pà/»«/«i, quenon tognp- pfd M
cob antevocatus eft;eo quodinorrupUnrafrarrisappre- tlifirumtmthi,obdudituauriso’ baudiiïtfmibi,Nosmxemdiçi-\mmm
hendat.Sequitur, Rurfumçfe ait adpatrem ,Nunquid non refer*
I ua(h,ait.&mihi benediütont'. Rejponhtlfaac, Dominum tuum ilium
cdftttui,&omnesfratres eiusjtruituti illtus fubtugaiti.Frumeto
&'vinoftabiliui eu:(y tibi pojlhdc.fili mi,vitra quidfatiami CuiE-
fiu:Numvnam,inquit,tantu benedictionehabes,pater? Mihi quo-
que,obfecro,vt benedteas. Cum^eiulatumagnofleret, motus ifaac
dixit ad eim,lnpinguedinc terra,& in rore tali dcfuper,eritbenedi-
ilio tua. Viuesgladio,&fratri tuo feruier. tempufcuvenietcuexcu-
Jias&foluasiugumeiusdeceruicib.tuis.il Signifacatquod Idu-
mæi feruiruri client Iudæis: & tempus elle venturü, quando
de collo fuo iugürn leruitucis abijccrent, eorûqj itnpe-
rio cont rad iceren t.neq; ènim maioré'filitim penitus vide-
mus fuiffedeipedlûjlèd ficutait Apoftolus, Cumintrauerit
plénitudegentiu,tuncomrtis ifraelfaluuserit.Cuius tarnen lècü-
dæbenediôlionisprophetatio hæc eft. Inpinguedine terra,&
in rore (ali dejuper,erit benediüio tua. id eft,in foe'cunditare re£
rum,& potentia regni.quæ in illo populo fuit.vel certe, in
pinguedine terra,é^ore calidefuper-.hoc eft, in^ôfeffione Do-
minicæincarnationis, & fidedeitarisilUu$, erit Ifia'el be-
nedicédus:fiue etiâ, in rore cali &tt benedi ftio eius, id eft, in c-
loqujjsDei. ipïis enim primS crédita funt eloquia Dci, &
legisteftamëta.F/««^/<idio:ideft,quia fanguinidedituS po-
pulus ille necem in Chïifto vel prophetis exercuit>Etfratri
tuo feruies: fcilicerpopulo^^Ghriftia n&.Tepuffcveniettfuado ex-
cutias& foluas iugu de ceruicib. rnûidumper cognitionéfidei,
ad gratiâ Chrifti cônuerfus,depofueris onus legis:quando.
iânon (èrutis populi minoris,Iedq>érfidc frater vocaberis:
Sequitur, OderdtautfemperEfau Jacob,pro benediftionequa bene-
dixiteipater.dixttjjncordefuô,Vemet‘diesluôtùspatrismei,vtoc- i
cida Iacobfratrem »««.JQuiaigitur ini quirasinimica eft iu-
fti tiæ, E (a ui nd i feord i â concitatur,&necé fraitdiilétu'S cx-
cogh3itjdic6risincoràc(uo,Appropinquabuntditslùctuspatris
met,vtoccida latobfratrem meu.lta.6c diabolus frâtricidas Iu-
dæosinCâinante præmeditSs, in Èfaumanifeftiflimecô-
fiteturrtepus quoqvinrerreâioniSoftendens, rrtahtisequâ
Iudælcxercuerüt in Chrifto.Sequitur, Quomittens & votas
Iacobfilium JiiÜJixitad eu,Ecce Éfau frater tuus minât ur,vtoccimus
non venifte Dominum, niffad oues perditasdonius
Ifrael,nec voluifte pine accipere filiorum,&dare canib.8c
benedi&ionem primam Iud^drum populo dctulifle,qui-
ib'us credita funt eloquia Dei,& repromiflioy&legis datio,
6c confedkio reftaraenti. verum quia illi credere noluerur,
ad Iacob, id eft, minorem populum, bencdi&ionem cer-
.nimus efle translaram: neq. tamen matorem filium penitus
videmtis efle defpe&urh: quia cum fubihtrauerit plenitudo
gentium,tuncomnislfraelfaluuserit. M
S. E V C H E R I I ,
LVGDVNENS IS
EPISCOPI, C O M M E »
T A R IO R V M I N G EN E S IM A D VE-
rannium êc Salonium fratresepi-
a . feopos,
L I B E R T E R T I V S.
K .E v sfiimmrebonitatis, & quo eft datumoptimit j4
& omnedonumperfeclu, defurfumdefeendensa pa- h |
trelumimm, *. quo & perquembona vpluras
mhomine piaeparatur, qni huiusoperis mi-1
hidedicmicrum^ipietribuat6c benefonantc J
fermonem miniftrare.dicamq;Dominomeo,quod&ian-'
6kus Iacob patriatcha dixit, Si DominusDeusmeusfuerit « j
mecu in opus quod nuc arripui,8c cuftodierit mej erit mi- H
hi in Defii&haec fandka feriptura, quam in manib. habeo,
in emolumentfi:decimas8choftiis8cprimitiasofferam ei:
ideft,8cinitiumbonsvoluntatis,8cpetfei^;ionembonio-
perisjilliusfandto nomini confecrabo.
Igituregrejfuslacob'deBerfabee,pergebat Aaran.cunify venijfet De Co- \
adquendam loeum,&velletineo requiefeerepoftfolisoccubitu,tultt
delapidibusqttiibiiacebant,& fupponeuscapiti fiodonmuitineo- c0 '
dot« .] Quomodo annüciata lune vecba£fan Rebeccæ, cp demloco-.vidit^infomnïs fcalamftante fupèrterrarii, &cacutnetl- j
comminacuscitocciderefratrem fuû.-cum fcripturadicar, ■ lîUstangenscalism,angelosquo^D'etafcendentes&defct:»deiiiesper i
hoceûinfaacogitâtionedixiflè:-mifiquiàhinc daturno- edm,&Dominiïinnixiiiiffcdla,&dtcentefnfibifEgoftiMDm A-
bisinrelligere, quod diuinitus ei reuelàbâtur omniàî vn- | brdham&Deuslfaacpatriituuter,ram,in qua:dormis, ïtbïddbù m |
deÔcad magnümyfteriumpertinet,quod filium fuum mi- ! feminttuo,eritqjementuutnquaftpuluisterra^ilatabmsadorien-- u
iiorem pro-maiore voluitbenedici.Séquieur,Ntt»cergô<*#- J tem& occidentem;feptentnonem&:mmdiem^& benedicenturin te I
difilimi vocem meant,& cofurgensfugeadLabanfratrem meum in \. &feminetuo çunctatrïbus terra:&ero.euftostuus^uocüm^perre-
! Aranjiabitabisfecum eo diespaucos,doneequiefcàtfurorfratristui, xeris, érreducatn tein terramhanc,necditnittam, nificompkuero
&ceffet mdtgnatioeips,obliuÿcatur%eorumquafectftitneum,& pmuerfa,quadixh]Sônusiftelaeobsmers fiue paffioQhrifti
pofteamittam& adducamteindehuc. - .-f / ■■ rèftX-apiiad^apnteius-,q.uinotbiu^tfrn^qiiod'am'mQdodi-
VOCAVlTQftfaac Jacob, & benedtxitpracepit^ei,âiens,miï 'JEbas eftetiam vndfis, Ghriftumfignificat. caput eniija viri
,. , -,. , . Chiiftus
Eue her io LtigàunenfiËpijcop'ofalfo afirïpti, Liber 111.
jlacob
' tonm
8 23
InreUigitur.mqUpdillijCùm qùib.prius l’oqucbakurt;>t<‘b,
iriterr(ogati,qHaî eflct,quàe veniebat cü ouib. jpfi dfXciinr,
fîhaëffe Labart.quâm vriq; n’ô npuerat Ia'cbbffedilliüs ifi-
terrbgtiti.onCîillorumqi'relponfion'é Icriptura praemitrens
intelligivolurr.Quod feriptu ck,0fculatus eft UcobRachel:&
exclamasvocefuafkuit,&indïcauitei, quodfr at er effet patris eius
&filiusRebecc<KCon(utzad\nisc\uidé fuit irt ilia (îm^licitate
antiquôtü,vtpropinquipropinquasfiiasofcularenttir, 6c I
hochodiefitinmultiislöcis;fedqiiairip5t, qoomôdoab
incognito ilia ofrulum acceperit-.fi poftea:Iacob ihdicauit
propinquitaré fua.Ergôintelligendücft.autillû.qiii j| au-
dierat,cjuç illaeffet,fidcrer in eiusofçiïlû ijl uillc.-.nir port-1
ea icriptura narraflè pCrrccapirulariônc, cpprimo fadffe-l
rat,i.vt indicarer quis eflèt.Seqmtur,Àtfditisaut Ldban eau-'
fisitineris; rejpbdit lacôb, Osmeaes.&caro mtâ. Etpoftquaèxpleti
funt diefmêfisvnius,dixitii, tltihi quiafrater méüs es,gratisferuies
mihi?Die quîdmercedisaccïpies.Habibàt veto duosfilial,nômeind-
iqris, Lia:mtnor autappellabaturRachel. Sid Lia, Iwpts erdt oculist'
Rachel.decorafaCie,&venufto afteétu.Qua dilïgeslatob,aït,Scruta,
f ibiproRacbelfitia tua minore,fep teannis.ReJpoditLdba, Melius eft
vt tibi ea dent,qua vire dlteri. Seruiuït igitur Iacob pro Rachel fépte
annis,&vtdebitur tili pauci dies pro amoris magnitüdine. | Quae-'
rendu eft quomodö di&u fit, Videbantur in ’o&Tpe&u eius
velut pauci dies.-cü magis ét Breué rertipus longü ioiear ef-
ie aman tib'. Diäu eft ergo propter labor! feriuru tis,quem
faeiléAcleuéamorfàciebar.D/xir^(idI<il>2î Da mihivxorem
mea tfuia tarn tepus expletu eß,vt ingredtarad eü.Quivocatis mul-
tisamicorü turbis ad conuiuiu fecit nuptjds, & vefpireßliamfuant
Liaintroduxit ad eu,dans anctllafilunonmeZelpha. adquamcu
exmoreldcobfutffet ingrejfusfafto manevidit Lia. & dixitjtdfoce-
ru,Quideftquodfacerevoluiftii Nonepro RachelferüiuttibihRiJpd-
dit Laban, No eft moris in loco noftfo, vt minores athe tradamüsad
CÏÏrifttis cft. quis enim nefeiät Chriftum ab vndtionc ap-
pellari? Domus autem Dci, qfiiaibi nàtuseft Ghriftus, in
Ucthlchem. Porta vero cæli, quiàibi ihterrain defcendit,
inde'herum ad cilum aicendit.Érèftip autenï lapidis, tc-
furredtio Chrjfti eft.Pörro feala,Ghriftus cft> qui dixit, Ego
fmn rM.Pcrham5afcendunt&delcchdüt angel i.inqüib.Ii-
gnificati firnt-Euangeliftæ prædicatores Ghr ifti.Póflunt8c
pér (cala duoaccipi;tcft:améra,*ut cérte fides 8c opera',per
quægentes heredes effedtæ funtregni cacleftis. p'er haece-
nimafçenfusadDcucft,8cdefc!fusDei adfiomines. An-
geliàütjideft, nuncij ecclffidéiuntàccipiendi doâores, a#
icèndentes vtiqj cumàdintelligendSciusfupéremihctifli-
lnamdiuinit^tem.eXcedunrvnnierfamcreaturamrvteum
i nuenian t in principio verbumTieufn âpud Deum, per qitentfaHa
funt omnia: defce.n dentes au te m, v t eu inuenia n r faftum ex
muliere,faftit fublege,vteos,qui füb legeeYàiitjedmeretIn ilia, n,
fcàlaà tetra vfqVincaElü,à carne vfq; adipiritum,-carnales
proficiendpjyèlutafcendendo;fpiritalésfiunt»dquoslâ-
éte nmtiendôs.ét ipfi'^piritàlesdefcendât qüodamniodo:
cum eis riôh poflùnt lôcfui quafi i'piritàlib.iêd quafi càtna-
libusi'Ipièeft furfumtn capite fuo-.ipfe deotfum in corpore
fuo,quod eft ëcclefia. Ipfum ergo miff intelligimpsj quia
jpfe dixii,l<Iemo'poteft Venireadpatre,nifiper me. Ad ipfum ergo
'Gen. 29.
De fèruitute
afccditur,vtirreicelfisintelligàtüi :8c ad ipfum dèfceti-
ditür,vt in mébcîs fuis paruulus nütriatur:8c.per ilÜÜeeri-
gimt,vt fublimiterexpedtertfiperipfutnef lèfrurilibanti vt
eûfivbltmitcrâbtemperantérannünêiènt.SéqUitur,^«rg«
ergo maneiuhtlapidequemfuppofueratcapitifuo, &erexitin titu-
lumfundensoleudefuper : appellauttj3 nometivrbis illius Bethel, qua
pnuiLu<,avocabatiir.~\ Et vocauit nomen lociillius Bethel,
cuius prius Luza,vpcabulum.erat ciuitatis antique, quod
nihiraliud fignincat,nifi ante,aut prius,velveitibuhi,flue ____
luperlHninare,vel poftes. Quod verb ait, Dominus eft in loco Ij nuptias.Impie hebdomada diem copula huius,&hac quocLdabo tibi
tfhï&ègo. nefefeba; & dixit,quam terribïlis eft locus hie, no eft hie a- pro opere quoferuiturus es mihifepteamis alijs. Acquteuit placito : & \
hud,mfidomus Deii&portacaliftsxc verba adprophetiä perti- \ hebdomadairafatta, Rachel duxtt vxorexuipaterferua Baladede-
nefifi quia jbj fttüfü erat tabcrnaculum, quod conftituit 1 rat. tandëçfepotituseptatis nuptÿs, amorcfequentisprioripratulit.~\,
Deusinhominib.inprimopopulofuo. Portâautcm cæli Si paruadüertaturreihuiüsnarratio, putabitur^ poftea-
ficintelligeredebémusïtanquafnindefiataditus credeïi- qua Lia Iacob duxitvxorê, deinde ferùiuit alios lépt! an-
tib'.ad capeflendum regnü caslorö.' Quodftatuit Iacob la- ! nos pro Rachel,8c tueeaduxit.verum aut! non itaeft, led
idê, quem fibi ad caput pöfuèrat , 8c conftituit eum titu- ] Labâei dMc^Imple hebdomada dierücopula hUius,&hacdabo tilö,
8c perfidie ilTum oleo, hp aliquid idololatriæfimile feP
bipro opere,quoferuituruses mibifeptem annis alijs.H oc ieaq; air,
citïnpn.n. vel tune vel ppftea frequentauit lapidem, ado-
Impledicsnuptiarü fep té, pertinentes ad ifta, qua duxifti,;
ra'ndojVelïicrificandoeii ftd fignüfuit próphetiie cuide j
8cdabo tibi8c häcpro èp quod óperaberisapud me adhuc i
tiflime conftïriit'ö.qü* pertinêt ad vnâ:i onem, vndëGhrr-
frpté annos alios.Deinde Ctquitm,Fecit autelacobßc,&im-
fti nbmé achrifmatc eft. Quod au té vouit voïö, fi ptolpe-
pleuit hebdomada, & Rachel duxit vxore.DèÜitautem Laba Rachel;
raretufëtindo&redcudof&r'decimas ^romifitdomuiDeil
filia fua Bala dncillam fuam,& intrauitad Rachel.Dïlexit aüt Rachel
futuraein loco illoiprophctia eft domus Dei: vbi Sèipferc-
magis quim Lid,&fetuiuitiüe fepte annos aliosJfV riq;appa-
diés Deólacf ificauit,n6 illûlapide Dëö appellansffèd dö-
rét,quia poftea quam duxirRachel;,tuc leruiuit pro eafrp-
Déiii.quia in eö loco ftitura erat domusDei.Sequitur, |
tem annos alios/ nimisenitn du ru 8c valde in iquü fuir, v t,
PRÖVECrVSQfindeIacobvenitadcerraorientale,&viditpu-
dcceptusadhucdifferretaliösfrptcannos, 8c tunceä tra-
teu in agro,treffegregespuïiïaccubantesiuxta eu. na ex illo adaqua-
deret quaptimo debuir.Septem-autdiebps (oleré naptias
bantur pecora, & os eius-grandi lapide claudebatur.moris q^erat, vt
cclebrari, ér über ludicfi oftëndit in Samlbn quando feciti
emftisottibus congrégdtis deuoluerent lapide, & refeftisgregib.rur-
votum frpcem dieb;us:& addidit.fcriptüraj'quod iicfole-
fum fuper os putei pi>»frèW.]Terra‘orién'tàIis,âd qüamDömi-
rent facere iuuenesiSe^iunir,-
nus nofter profeétus eft,illps fignificat,quivitipru m rene^
Vidensautcm Dohtinus.quod.deftïceret Li am, aperuit vultiam
bras relinquentes,o'peralucis quaerebant. Apudltidatam
enim tantumodo cognitus erat Deus'; Puteusautem , qué
illicreperit,Mofaicaultëlligendaeftlex,iuxta que m tres
gtegesaccubaflè fcribitur,ïcribasvideHcet, pharifieos, 8c
Saddtfcaeosjquós' Dominuslegitur arguiflè.Oues quoque
LabanVquas ablato lapide grandi quo os putei claudeba*
tur, Dominus adaquauic, tune videlicet quando feorfiinV
difcïpulisSc lèorfixm turbis ioquèbatur.Tunciriiöüit vtö^
btasöcirnagines.quib. legisoperiebaturhiftoria, quando
vniuerla, qux de Icfuerant fcripta,- iri.fr expléri perrnifit,
vel expiera eflè oftëndit. A paflione.n.Domini, cun£tis fi-
dëlibuslex fpiritah' injelligentia pâtét; Nam antealicet in
frenopègiafólennitatëconcurrèntib.vndiq;populi^hbet
Deüttronómijiiacerdotibusteceiïfèretur;camenturfum'
claudebatur.’quia fte-cdü aduenerac, inqüo in veritatc ex-
pletï funt om n ia.S é quituiyErcc ie Rachel veniebat aan ouibus
P'itnsfuï.ihïgregem tpfi pafcebat.qtia cnvid'JJ'ec l,icob,&fcint con-
fobritia funm effé&uestfeiaban,auunculi fui,amouit lapide, quopfr
tem claudebatur,&adaquato grege ofcülatus efitaünteleuataefc vote
fleuit:& indieaUiiei,iiuodfrater effet patris eins» &fiHu?Rebecea$[ ]
eius,ßrörefierilip&mdnehïe quacbncepiumgcnuitfilium.vocauit- •
que nomen eius Ruben,diccns, ViditDeus humtiiiatem m earn, mini
amabif mévirmetis, fj Ruben inrerpre'tatur vifiohis'filius.
Rutfum/fe concepii,&peperitfilium, & ait,Ouonia audiuit meDo- \
minus, eoqüododïo mehabéretmrmeus,cdeditmihiet hutic. EtVo-
caiittnomen eiusSiméon.J Ab ep quod eft exipdira, Simeon ,
nomen filjöitnpofuit. Simeon quippeinterpreratur audi-
tiö.Conéepittertio, &genuitfiliuïn,dixïtqr Ntim quoquetopuld-
bitut mihiYtr meus, eo qtiodpepereriin ei tresßtosi&iccirco appél-
lauit nomen eiUsLeui.yLcüi^imerprëtarurafluinprib#^^fr
concepit,’&pepfntfilium,&dit,Modo cotifitehor Domino:& ob hoc .
vocauiteumludam.f Iudas épftn cohfeflio rntetpretaifur.
A confrflioöe itaque» coftfeflbris nomen eius diiftum eft.
veruntamenhicconftffioprograriarümaéHonejautpro
lauidëaccipicurs vtfreqüëmer inplälmiseft:&ih euänge-
li 'ojConfitehor tibïDominepatér edit & terra, id eft, gratias ägb j
tibr,fiuegloiificote.Sèquitur.
• CERNElsISdutêkachet quod ihfacuda ejfeijnuiditfbrorï fud,et
nit man to fuo: Dd mihi liberos,alièquin mor tor. Cüs ïratusrejpödit
Jacob, N«pro Deo ego fum, quiprittauit tefruäu vëtris tin? At /Ha,
Jacob
m.
F
Dé nar! ui-j
rare filioiöj
iacob. lY:. i
H
’ Mattb. n.
CAP VT
Ixxx.