Vault &rojßi
Cap.în .
Babylon
coüdit
Semiï.
B
pnèdixeritn^feminacaeft. Babylon noui (limé,«or empöre
■a Cyro rcgefubuerfa,quo primOmRoma à Tarqaimorum
regara dot'ninacio'ne'HberÂa eft.Siquidem fubvnaeadcm-
que conuenientfetemporam il'k cecidit, iftafurrexit : ma
tune primum alfenigenarum pefpeflà dommatum,h*ctuc
primum etiamfuorùto aipeïnata feftidium: ilia tune quah
raoriens,dirai lit h*redica«m:h*c verè pu befeens ».tune le
agnouichxrcdcm : ranCoricntisoccidicimperitim,& or-
tum eft occidentis. Et ne diutius vetbis raorer, committo
rnedentibusinfanientium, lcd veritatis prælidrolibetan-
<iURegnauit Ninusannis LILcui fuccelfit (vt dixi)vxor (ùa
Semiramis: quzcùm & ipfa quadraginra & düobusannis
regnauerit,medioimperijfui tempore Babyloniam caput
tegni condidit.Ita Babylon poftannos M.CLX. &prope-
raodum quatuor,quàra condita erat à Médis,& Arbatote-
aecorumraræicdo autera fuo,fpoliata opibu* & regno,arque
Honorij
fcilictc
de quo
Babylo-
niciregûi
J & Ronià-
! c i collatio
ipfo rege priuataeftùpfa tarnen poftea aliquandiu ma-
fitincolurois. Similiter &Roma poft annos tondem, hoc
eft,M.CLX.& fer è quatuor, à Gothis & Alarico regeeoru,
comireautemiuo, irrupta& opibusfpoliata, nonregno,
manct adhuc,& régnât incolumis : quamüis in tantum ar-
canisftatutisinter vtramq; vrbem conuenienua totius or-
do feruatus fit, vt Sc ibi præfe&us eius Arbatus regnum m-
uaferit, & hic huius przfc&us Attalus regnare tentauerit :
tametfi apud hanc folam merito t Ghriftiani Imperatons
attentatio profana vacuata finltaque h*c ob hoc præcipue
commemoranda credidi, vt tanto arcano incffabilium m-
diciorum Dei ex parte patefedo intelligant hi,qui miipicn-,
tervtiquedfctemporibus Chriftianis murmurant, vnum
Deum difoofuiflè tempora,&in principio Babylonijs,& m
fine Romanis;iliius clemcti*efle,quèd viuimus:quôd autem
milcrè viuimus, intern perantix noftr*. Ecce fimilis Ba-
que obfeena femes domi timeretur,fi vnquâm paci acquie- j ^
ui'Âènt.fiimhincinceftàbiliacertamina, & iuxta quantita- j
terti viriû (èmper grauia,quàm breuiflimè ftrinxcrim. T ulv ; L ' 1- !
lum Hofttliummilitarisreiinfticutórem,fiduciabeneexer- ’
citatiuuentutis Albahisintuliflèbellum : & diu altrinfecüs l’lin.inil!
(pe incerta,certaclade,tandem peflimosexitus & dubios .iuft.Ho.
uen rus compendiofeTergeminorum congre ffionefinifie.
Rurfuspace dirupta f , Metrum Fufetium Fidcnate bello, j
me d I ta ta eriam prodi tione fu (pedum, curribusindiuerfe cetiamé
raptanrib us,dnplicis animi noxam poena diuifi egrporis ex- Plut.in
pendille. Latinos Anco Marcio duce fiepècongreflos , ali-
quando (ùpcracos. Tarquinium Ptifcum omnes finitimos
& potentes tunc XII. t Tufci* populos innumeris côcjdif-
fe confli&ibus. Veientes Ser.T ullio infiftentc,viâ:os fuiflè,
necdomitos.Tarquinij Superbi regnum,occifi foccrilcele-
rc afiùmptum,habita in ciuescrudclitatedetétum, Hagitio
adultérât* Lucretiç ami(Tumi& * intus domeftica vitia,vir- (WjUfÊ
tutefqueforinfccusemicantes, id eft,oppida valida in La- Jd» ^
tio per eum capta,Ardeam »öcricolum t>Sucflàm,Pome-
tiam,& quicquid in Gabios vel fraude propria,Vcl poena fi-
lij,vel Romanis viribus perpetrauit. Scd Romani quanta j Fp
malaperf CCXL.&III.annos continua ilia regum dorai- |s ^
natione pertulerint,non folum vnius regis cxpulfio, rerum +
eriam eiuratio regij nominis & poteftatis oftendit. Nam fi a «ni«
vnius tantum (upetbiafuifiet in culpa, ipfum folum opor- I.W'M
tuiflèt expelli, feruata regia dignitate melioribus. Igi" ’JiicrusS
tur regibuvvrbc propulfis , Romani confijlcndum fibi | gg.
quam cuiquam fuxlibertati dominandum rati, confules 'crop.Mcf.
creauetunt,quibus veluti adulia reipublic* crefccntis *tas,1 filum k
robuftioribusaufisexercebatur. ' ‘ liiTïf
byloniæortus 8c Rom*,fimilis potenria, fimilis magnitu*
dojfimilia tempora,fimilia bona,fimilia mala,Ÿ tametfi no
fimilisexitusjfimilifvedefe&us. lllaenim regnum amifit,
hæcretinet : illainterfedioneregis orbata.hæcincolumi
Imperatore fecura eft£c hoc quare ,? Quoniam ibi in rege
libidinum turpitudopunita, nicChriftian*religioniscon-
tinentiifimazquitas in rege feruataeftiibi abfque religionis
reuerentia,auiditatem voluptatis licentia furorisimpkuit:
hic & Ghriftiani fuêrç qui parcerent, 8c Chriftiani quibus
parcerent,&Chriftiani propter quorum memoriam, & in
quorum memotia parceretur. Quapropter définanc rcli-
gioncm lacerare,& laceflère patientiam Dei:propter quam
habent vti,& hoc quoque impunitum habeant, fi aliquan-
do defiftant.Recolant fané roccum maiorum fuorum rem-
pora bellis inquietiffima,fccleribus execrabilia,difIènfioni-
bus fceda,miferi)s continuât! iîîma, qu x& mérité poflbnt
horrere,quia fuere, & neceflàrio decent rogare ne fint:cum
fané rogare folum Deum, qu*& tüc occulta iuftitia permi-
fitvt fièrent,& mine aperta mifericordia pr*ftat,vtnonfint
quç modoàmeplenius,ab ipfo vrbis exordio reuolutisper
orâinemhiftofrijsjproferentur. _
Anno poft euerfioncm Troiæ CCCCXIV. Olympiade
autera VI. qux V demum anno,quatuor in medio exple-
tis,apud Elidem Gr*ci* duitatem, agone Sdudis exerceri
folet, vtbs Romain Italia à Romulo & Remo geminisau-
doribus codita eft.Cuius regnum continuo Romulus par-
ricidio imbuit,pariq; facceflu crudelitatis fine more raptas
Sabinas improbis nuptijs confoederatas, maritorum 8c pa-
rentum ctuore ditâuit.Itaquc Romulus interfedo primum
auo Numitore,dehinc Remo ffatre,arripuit imperium,vr-
bemque conftituitiregnum aui,murosfratris, templumfo-
ceri (anguine dedicauit.lceleratorum manum promifià iro-
qoleapHd' punitate collegit. Primus illi campus ad bellum,forum vr-
Halicarti. bis fuit.mixta fimul extema ciuiliaque béllanunquamde-.
& Soliu» futura fignificans.Sabinorum,quos feedere ludifq; pellexc-
cap.z. rat,foeminas tam inhoneftè præfumpfit » quam nefarie de»
/ fendit.Ducem eorum Titum Tatium fenem, honeftis pie-
tatis caufis infiftentem, diu armis propulfatum, mox Vt in
focietatem regni aflumpfitjoccidit. Cum Veientibus pne-
lium adhuc paruo nomine màgnis viribus agitatum eft.Cç-
ninenfium captumaedirutum oppidum. Aflumptis fetnel
armis,nunquam quies fuir.quippc quibus egeftas turpis at-
H j,
$Æntii
à’Sijoni
Ætitii
'iuiiufr
Anno poft vrbem conditam CGLXIV. Brutus primus f
apud Romanos con fill,prinrarii conditorem regernq; Ro- Roimm
njac non folum exsquareparricidio,fed & vincereftuduit : ccunn.
quippcduosfiliosfuosadolefcentes, totidemque vXoris
fuzfratres Vicelliosiüuenes,reuocandorüm in vrbem regü
placitoihfimulatoSjin condonem protraxit, virgis czcidit, jfam ^
fecuriq-, percufiit. Ipfe deinde Veientum Tarquinienfium- jcauitSi*
que bello cum Arunte Superbi filiojcogreflo fibi commor- gön* !
tuoque procubuit.Porfena rex Etru(corum,grauiffimu« re- Ga^ -'
gij nominis fiifFragator,Tarquinium manu ingerens,tribus ^ ;
continuis annis trepidam vrbem terrait,conclufit,obfedit :
Sc nifi hoftém vel Mutius conftanti vrend* manus patien-
'tia, Vel virgo Clceliaadmirabili tranfmeati fluminis auda- Sezuoli,
ciapermouifient,profeâoRomani compulfi fmfiènr per-1Cloelia.
peti,auc captiuitarem,hbfte infiftente fiiperati, aut feruitti-1 Euuofi
tera.recepto rege (ùbieâi.Poft hxcSabini corrafis vndique
copijs, magno apparatu belli, Romam concendunc : quo
meraconfternatiRomaui f di^atorem créant, cuius au-
(äoritas & potentia confiilem præiret.-quæ res illo tune bei- eXaaM
loplutimumemolumcntitulit. Sequiturdifceffioplebis à (reg«. .
patribus. Cum M.Valerio di&atore deie(ftum militum a-
gente,varijspopulusftimulatusiniurijs, Sacrummontem
infedicarmatus, quapernicie quid acrocius, cum corpus à
capite de(edum,perditionem eius per quod (piiabat, me-
dirarecur î aeftumque de Romano nomine inteftina per ni-
cie forer,nifi macuracarecÖciliacio fubrepfiflet prius, qudm
fedifcefiio ipfe cognofceret. Vrgct featque imminetfibi
extra illas apertas bellorum clades fucceflu mifero dande-
ftinä pernicies: quippeT.Geganio & P.Minucio confuli-
pus, duo vel maxima omhium malotum abominamentä,
fernes & peftilen tia feflam vrbem corripilere. Ceffatum eft
paulifper apr*lijs,celfetü tarnen à mortibus non eftvVeien-
tes Sc Etrufcigraues hoftes, adiundis fibi finitimorum copijs,
in bella furgentes obuijs M.Fabio, 8c Cn.Manliocoti-
fulibusexcipiuntur i vbi poll:facramentum mrationis,qoö
fe Romani aeuouerant,nö nifi poft viäoriäm ad caftra re-
dituros,adco atrox certamen fuit,& vidis vidoribufq; par
forma,vcamifib plurimo exercitu,occififq; in pugna Mah-
lio confule & Fabio confulari, M.Fabius conful oblatü fibi
àfenatutriumphum fufeipere recuferet, quiatancis reipti-
blicç de trimen tis ludus potius debebatu r. Gloriofi flima ilia
numero Sc viribus Fabiorum femilia Veientanum fort ira
pabiow#
iotcrituscertamé,
quantam reipublic*orbitatemocCafufiiointule-
rir,infemibus vfq; ad nüc vocabulis telles (une t fluuius qui
perdidit,& porta qu* emifit. Nam cum fcx &CCC.Fabij L üs,
Liber fecùndm
verèclarifiimaRomani ftatus liimina (pedale fibi aduerfus
Veiçnres decerni.bejlö expetiuiflént, (pem réméré fiimptæ
■ expeditions priniis fiiçceflibus firmauerut: dehinc indudi •
in inlidias, ciicumuentiq; ab fioftibus, omnes ibidem cru-
çidati funr, vnotantum ad enunciandam cladem referua-
to, vt miferius audiret patria pcrdiros,quàni perdidiflèt.Ad
hicnonRpm* tantum taliagercbantur.fedquæque pro-
ntpcia feis ignibus *ftuabat:i^ quod Pôëca prxcipuus in v-
nayrbedel.cripfit,egodletoto orbe dixetini': Crudelis vbi-
■ qaedudus,vbique pauor,& plurima mortis imago.
Igitur eodem tempore Cyrus-rex Petferum, quem fiipe-
riusexplica'idxhiftoriçcaula commemoraueram,qiutunc
Afiam,Scythiam,tocutnq; Ocientem armis pecuagabatur,
cùm Tarquinius Superbus vrbem vel iex,vel hoftis aur lër-
uitio prcmebataqt bello ; Cyrus ( vtdixi) cun£lis,aduer-
(umquosierar,perdomitis , Alïyrios 8c Babvlojiiam petit
gentem,vrbemq; tunccunélisopulentiorem:fedimpetum
eius Gyndes HuUiüs, fecund* poft Eupheatem magnicudi-
nis,inrerçepit. Nam cura vnum regiorum equitum cando-
reformaqueexcellente™ tranfnaeandi fiducia perfuafum,
quàper rapacem alueum offenfivado vortices attolleban-
tur,abreptum prxcipitatumque merfilfet, rex iratus vlcifei
in amnera ftatuic,çpoteftans eum quinunctam præclarum
equitem vorauillèt, foeminis vix genua tingétibus,permea-
! bilem relinquendum. Necperagendpfegnior,rôtis copijs
! perpeti anno Gyndem fiuuium per magnas concifum dc-
! duâumque fo(ïàs,in CCCCLX.alueos commande. Eo o-
! pere prædodisfoiïoribus,etiamEuphratem longe validif
fimum, &mediam Babyloniatninterfluentem, deriuauit.
Ac fie meâbilibus vadis liccnm ,etiarn patentibus aluëi par-
tibusiter fecit, cepitque vrbem , quam vel humano opéré
exttui potuiflèjVel humana virtute deftruipoife, vn um que
pene incredibile apud mortales erat. Namq; Baby I oniam à
Nenuodgigantefnndatam, àNmovelSemiramiderepa-
ratam multi prodiderc. Hæc campi planitie vndique con-
fpicua,naturâloçi læti(finaa,caftrorum feeie moenibus pari-
bus per quadrum di(pofii;a,murorum eius vix credibilisre-
latu firmitas Sc magnitude»,id eft,läcitudine cubitorö quin-
quaginta,alcitudine quater tanta. Cæteram ambitus eius^
j_ CCCCLXX.ftadijs circumuenitur.Muruscoäililatereat-
queinterfufo bituminc compa'iäus , fofla extrinfecus laté
u patens,vice amnisçircumfîuit. A fronte murorum,C.portç
» æte*. Ipfeautem latitudo in confummatione pinnarum v-
troque latere habitaculisdefenfiorumxquè di(pofitis, mendia
intercapedine (ui citas quadrigas capir. Domus intrinfe-
i eus quatergeminæ,habitationisminaci procerirate mirabi-
b- les.Ec tarnen magna illa Babylon.ill.iprimapoftreparatio-
^. nem humani generis condita,nüc pene etiam minima mo-
6J ra viäa,capta,fubuerfe eft. Ibi tune Crcefiis rex Lydoruim
ifemofus opibus cùm ad auxiliandum Bab.ylonijs yeniflècj
! vidus (blicitéin regnü réfugie. Cyryis aucem poftca quam
f î Bibyloniam vt hollis inüafir,vt viäor euettit, vt rex difeo-
:j fuitjbellum tranftulit in Lydiam: vbi conterricum foperio-
iij te iam przlio exercitunl,n ul lo negorio fuperauit. Ipfum c't-
a* iam Ctoefiimcepit, captumque & vita,&patrimonio do-
nauic. Exaggerare hoc loco mutabilium rerum inftabiles
ftatuf non opus eft: quicquid çnini eft opere maniifeäum,
i labi &êop(ürâi vetüftate,Babylon capta confirmât : cuius
ytprimurtiimperiumacpotentiifimum extitit, ita& pri-
mum ce(lit,& veludquodam iure lucceden tis ftatis débita
pofteristraderctur hxreditasjipfisqupq; eandem tradendi
formulam feruaturis.Ita ad proxima aduentantis Cyriten-
tamenta luccubuit magna Babylon, St ingens Lydia-, am-
pliffima o tien tis eftm capite fiiö brachia ,; vnius przlii expe-
ditionececiderunt: & noftri incitcunfpeäaanxietate cau-
fentur,li potentiflim* ill* quondam Roman* reinublic*
moles, nunemagis imbecilîitate propriæ feneâutis,quàm
alienisconcufi* viribus contremifcunh
1. Igitur idem Cyrus pröximi téporis fuccelïù, SçythisLel-
1Û lumihtulir,quem Tomytisregina,qu* tune geuti prxerar,
cum ptohibere tranfiiuAtaxis fluminis po(Iet,cranfire per-
I; thiqt.Primumpropter ftduciam fui, dehinc propter oppot-
^UQit3femcxobie£lufluminishoftisinciufi. Cyrusitaque
Scythiam ingreflus, proculatranfmiflo flumihe caftrame-
i tatüMofupfctaftueadfem inftrti^avino epulifque defetuit,
quafi rerritus refiigiflét. Hoccomperto,regina tertiam par- I. ®
tem copiarum 8c (ilium adolefcentùlum adperfequendum
-Cyrummittit.Barbari veluti ad epula$inuitati, primume-“ lnc
brietate vincuntur:moxreuertete Cyro, vniüerfi cum ado- Steph.
lefeen te ob t r uncan tur.T omyris exercitu ac fllio amiflo,vel
matrisjvel regin* dolore fenguine ho Ilium di liiere ¥prom-
ptus,quàm fuis lachrymisparar.Simulat diffidétiam defpe-
ratione cladis illatæ,paulatimq; cedédo, fiiperbum hollem
in infidiasvocac.Ibiquippe copofiris inter montes infidijs,
CCM.Perfarü cum iplb rege deleuit : adie&a fiiper omnia
illiusrei admira tione, quod ne nuntiusquidem tant* ela-,
disjfuperfuir. Regina çaput Cyriampurari,arque in vrrem Cÿri tritté
humanp fenguine opplctnm conijci iubec.non muliebritcr
increpitans i Satia te.inquit,fenguine quem fitifti, cuius per
annostrigintainfbtiab lispeifêuerafti.
Cap. Viii;
Dar.Scy-
thas ag-
greditur.
F
jf'Cäfcyf.
Anno ab vrbe condita CCXL V.Darius Cyto apud Scy-
tasinterfeäo, poft aliquanturrfinteruallüm force regnum
adepcuseft.tRegnauicenim médius eorüCanft>yfes,Cyri
fili<»s,qui deui&a Ægypto, cü£lam Ægyptireligionem ab-
ominatus,c*remonias eius &c templa depo fuit. Pofthunc
etiam Magi (hb nomine quem occiderant reg'S, regnoob- regno an
repereaufi-.quiquidem moxdeprehefi & oppreffi funt.Da- !nos l8|g|
rius itaque vnus ex his,^ui Magorum audaciam ferro coer-
cuerant,cöfen(u omnium rex creatuseft, qui poftquam A f 'ro.7. men
(yriosac Baby ! oniam à Perferum regno deficientem, bello Ifcs.f.dies.
recuperauit,* AttyroregiScythaium hac velmaximécaufa Oerod.U.3»
oellum intulit,quod fih* eius petitas fibi nuptias hon obti-
lnß.üb.i\
nuifiec.Magna (cil.neceflitas, pro vnius libudine hominis
DCG.M.virorü periculo mortis exponi.Incredibiliquippe
apparatu cum DCC.M.armatorum SCythiam ingreflus,no
feeientibus hoftibus iuftxpugnxpoceftatem^niuper repé-
tinis incurfibüsextrema copiarum dilacerantibus.metuens
ne fibi reditusinterrupto pontelftri fluminis negarerut, a-
miffis LXXX.M.beltarorü,trepidus refugit,quamuis hunc
amiflbrum numerum inter damna no duxerit:& quem habendum
vix quilquamambireaultis eflèt, perditum ilk nö
fenfit. Inde Afiam Macedonia m que aggreflus,pérdomuit.
Ionas quoque nauali ^ congreflione^uperauic. Deinde in
Achenienfes,quodIonasaduer(bm fe auxilioiuui(fenr,im
petum fecit,arque armadirexit.Porro Athenienfes,vbi ad-
uentare Darium compererunt, quamuis auxilium à Lace-
dæraonijspopofciflènt,tarnen cùm dptineri ^quatciduan*
religionis otiacompertu Kaberent,(pem occafione film entes,
in ftnnftis tantumX.M.armatorum cinium,& Plaræen-
fibus auxiliaribus M:aduer(um DC.millia hoftium campis
Marathonijs proruperunt.Miltiades ei tunc bello prxfuir,
qui celeritatemagisquàm virtutefreras>alacri fetisexpedi-
tione prius hofti corn m i nus in hxfi t , quàm pofier expedito
fegittatumiaiftu propulfari.Tataineo bello diuerfitascer-
tandifuit,vtex aliapanÿ viriad occidendnm parat», ex alia
pecudesad moriend um prçpàratæ putarentur.ÇC.M.Pcr-
ferum apud campos Marathoniosea tempeftate ceciderüt.
Senfit Darius hoc damnum : nam vftftus rugatufqj arrepcis
nauibus,refiig'tin Perfes.vCùm autem iriftautarer bellum,
& vlcifciin viâoresmolirçtur,inipfoapparatu cohcidit,b- 'Darijobi-
lympiadeifeptuagefima quarta,hoc eft, poll vrbem condi-
ramanno CCLXXV. quo tempore Rom* Popillia virgo
ob crimen ftupri viua defôfià eft. T'
Xerxes Dario patri in regnum fiiccedens, bellum aduerfus
Grxciamà pâtre (ufeeptum, per quinquennium inftru-
xit:quod Demaratus Lacedxmonius, . qui tone forte apud
Xerxcm ëxulabat,pertabellasprimum feriptas, deindecè-
ratas,(iiisprodidit.Igitur Xerxes DCC.M.armatorû de te-
gno,& CCC.M.de auxilijs^roftratasetiam naues M.CG.
onerarias autem tria M.numéro habuiflè narrarar,vrmeri>-
to inopinatoexercitui, immenfeque claffi vixadporûfln-
raina,vix terras àdingreflum,vix maria ad ciirlhm fiiffecifle
memoratum fit. Huic ram incredibili temporibus noftris
agmini,cuiusnurherumnuncdifficiliüseftaftrui,quamtûc
fuit yinci-, Leonidasrex Spartanorum cUm-I V: M. hominü
in anguftijs Thermopylarum obftitit. Xerxes aurem con-
tempcu paucita tis obie d * iniri pugnanijcöferi manum im-
perat.Porto illi,quorum cognati &Commanipulates in cä-
pis Marathonijs occubueranr, & cerraminis fihiul & cladis
G
Htrod.It a
Iuß'M.z.
f lato in
Menex.
j Lex fuir
Lycuigi,
nufquam
aûtepl»
niluni um
ad belli
proficifei;
j.Luçian. li.
de Aftrol.
H
Cap.XIX.
S^arcanis
vincituir.
Herod-li.
t fubPTc
dicierfep
tiefeéte-
h’a ühillis
CCCIP33.
Diód'li.u
fupia a-
iSoginta
lUià.. '
Ctc.z.de
!fin.Hefod.
extitèieprincipium. Deinde fuccedens fibi mrba maiOrac 1^ 7 •
■ . -■ ■ .-.■ - 'T .. p • - ■ .e [piodMïi
g g , , . .j....... .....................