Tatilt Ofoßi
A I
jfchol. A- j
löollonii
Äciipfit >
leas à viris
coDtume
lia affectas
iifdë
ad bcHû I
8 É É I profcet-is
redicum
przclufifte,
relL
quoique
qui domi
man fera t
in te r fe -
cifle.
f Died. 1.2.
acccnfemhoftcra , tngiiine fuo vltionem cæfoium con-
iugum.finititnommexcidioconfequuntur. Tuncpacfcar-
misqtutlita.exteinos concubims ineunt,editos njaics mox
enecafit; (oeannas ftitdiofe nurriunr, inuftis infaiuium de-
xterittfibus mammillis, ne fagitcarum iaätts impedirentut: j
f vnde Amazones difta Hamm duæfuelcreginæ.blarpe-
lia &'Lalnpewo , qnieagtnin<vdiuilp io daas pattes, vicif-
lira catam belli & domus cuftodiam Ibttiebantur. Ignut
cum Eutopam maxima ex parce domniffent, Alix vero all-
quantisciuitatibuscaptis,'t iplsEphe.uraalialqiiçvtbes 1
condidilfent;, prscipuamexercitus fui partaai onuftam o-
pulcatiflima prsda,domum reuocant.rc!iqusad tuendem
Aliæ imperium reliéte cumMarpefia reginacorxçu^ubo-
ftium trucidantur. Huius locum capeflk Öiithyfe filia,qus
üngularem virtutis gloriam perpétua virginitate tumula-
uit.Hac fema excitas gentes tanta admiracio Sc tormidom-
■sttphH uaferat, vt Hercules quoquecum iulfiis fuiflêtàciomino ,
ab iis im luo exhiber^armaregins, quafi ad ineuitabilepeiiculuro
ditas & deftinarus, vniuerfam Grscis ledam ac txobilem iuuentu-
B I tem contraxerit & nouem longas naues præpararit : necta-
denomina oeen contenu» examine virium, ex improuifo aggredi, &
Shtfum i infperatascircumuenircmaluerit. Dustunc forores regno
Smyrna’, | prserant, Antiope& Outhyia. Hercules mari adue<äus,in
Myrrhina | cautàs inermefque & pads incuriadefides,opprelfit., Inter
StPaphue CJCfas captafquc complurimas du* forpies Anciope, Mena-
lippe ab Hercule, Hippolytei Thefeorc tents: Sed The-
feus Hippolytep raactimonioafduit : Hercules Menalip-
pen lorori reddidit,& arma regins pretio redemptionis ac-
cepit. PoftOrichyiamPentheiilea regno pom a eft.: cuius
Troiano beite ciaiiffiraainterviros documenta virtutis ac-
ICap. 16.
■f Sic &
Hier, in
cepimus. . .. .
Proh dolor,pudeterrotis humani! Mulicrespatria profugs
Europamatq-, Afiam, id eft, piurimasforüflimafque
mundi partes intiauerunt,peruagatsfunt,deleuerunt,ccn-
gen &Vi-- turn pene anaiscuertcndo vrbesplurimas, atque alias coiy
ues initio fticuendo tenuerunt: nec tarnen mifetishominum preflu-
com.inli. i raCcmporumdeputataeft. Modo autem G<?ts illi, tq u i&
f i g q0. ! nunc Gothi,-quos Alexandereditandos pronuntiauit,Pyr-
c i rhus exhotruit, Csferetiara declinauit, reli&is vacucfaótif-
thos Ge- ’ qucfed.bus fuis,accocis vrbibus tori Rothanasingreffi pro-
cas nomi- uincias,fimulque ad terrorem diuoftentati focietatetn Ro-
natos tc- nujnifJjederispfecibuslperant, quamarmis vindicare po*
ï li- * tui^cnc* Lx-g11* habitations fedem,non ex fuaelcdione,
bram de {• led ex noftro ludicio rogant: quibuslubic<3a & parente y-
rebusGo- niuerfa terra, prsfumere, quam cflec Gbitum,liberum fuit.
thorum * Semetipfos ad tuitionem Romani regni ofterunc, quos fo-
j os inui£ta regna timuerunt, & tarnen csca géntiliras,
vtciSui- cum hscRomana virtutegeftanon elfe videat,fide Roma-
da cogno norum irapetr^ta non credit, nec acquiefcit,cum intelligac,
feitur. . confiteri bcneficio Chriftians religionis (quscognatam
per omnespopulos fidem iungfrj ^is vitos fine prsliofibi
eflè fubiedos, quorum foemins maiorem terrarum partem
immenfis csdibus deleuetunt.
At veto ante vrbem conditam CCCC XX X . anno, xa-
ptus Helens, coniurat'o Grscprum, & concurfus p mille
nauium, dehincdecennisobfidiq, aepoftremo famofiim
Troi* excidium prsdicatur.in quo bello pet decern annps
J 'c o r cruentiflime gefto, quas nationes, quantofquc populos i-
gis. j demturbomuolueri(,atq;afflixerit,Homerus póetaimpri-
•f Scho- j mis claruSj.luculentiilimo carmine palam facit: nec per or-
liaft. Eu- dinem nunc retexerc noftrum eft, quia & operi longum
tin. volt ^ omnibus nocUm videtun yeruntamen qui diuturnica-
tem iliius obfidioms,euerfionis atrocitatem, csdena, capti-
uicacemque didicerun t, videant,fireókeifto, qualifeunque
eft, prsfèncis temporis ftatu offenduntur, quos hoftes, occulta
mifericordia Dei, cum per omnes terras inftruélis co-
piis bello perfequi poffint, pads gratia prstentis obfidibus
per omnia maria (equuncur: & nc force hsc quietisamore
facere credantur, leipfos ad pericula fuapro Romanorum
pace aduerfus alias gentes offerunt.
JPaucis prsrerea annisihteruenientibus, xtnes exTroia
profugi aduentus in Italiam.qusarma eommouerit, qualia
per triennium bcllaexcicauerit,quantos populosimplicUcf
rit, odio excidioqucafiflixerit, ludi litcrarii difciplma no-
ftrs quoque memoris * infitutn eft. Horumprsterea tem-
Cap. r7.
Raptus
Helens.
D
« Arift. '
tip. vult
naues
fuifle
MC LV. j
In Iliade
I Sc Odyff. (
Virgil. 2.
Ærttid.
Cap.it. -
Æncæ in
Italia, ad-
uentus.
* inuftu.
porum medio intçnacentecxilia naufragiaque Grscorum,
Peloponncnfium clades f Codro moriente,£uorum igna-
ri Tliraces,noua in bella furgentes, & generalis tunc per to-
tam Afiam Grsciamquc commotio. •
Anno ante Vibem. conditam’ LXltll. nouiuimus a-
pud Allyrios regnauit Sardanapalus , vit muliere corrii-
ptior, qui inter (cortorum greges feemineo habitu purpu-
ram colö tradans, à præfe&o fuo Aibato, qui tunc Medis
prserat, .rifus arque execrationi habitus, moxetiamexcitis
Medorum.pppujis ad bellum prouocatus,& vi<ftus,ardenti
pyrs fe iniecit.Exin regnum Âflÿriorum in Medos cöceffit.
Deinde multis prsliis vndiq; featefeentibus, qusperordi-
nem di (lerere ncquaquamapmm videtur , pervariospro-
uentus ad Scy thasChaldsoiq„& rurfus adMedos parili via
redit. In qua bi euitatc penfandü eft, quants ruins cladcfq;
gentium fuete, quanta bella fluxerunt,Vbi toties tot & talia
regna mutara lunt.Poft hçcMedisf Pharaort« imperitauit,
qui creberrimis Petfarû Aftyriprumq-, bellisviginti & duos
regni fui annps confiimpfit. Pofthunc t Diodes regnauit,
vir armisexperientiffimus, femperqi bellis immoratus, qui
amäum late imperium moriens Aftyagi dedit. Aftyages vi-
rili prole vacuus,Cyrum nepotem apudPerfas genitum ha-
buit. Sed Cyrus,mox vt adolcuic congregata Pctfarum manu,
auacertamcn indixit.Porro Aftyagcs ©blitus feeleris fui,
quod in Harpagum duduni admilctat.cum filium eins vni-
cum & paruulum intctfecit,epulandumquc patriappofuit,
acne quidit^elidffims orbkati feelix ignorantia fubtra-
hcrct, infirncsepulas, oftenfis pattieum capitemanibus,
improperauit. Huius ergo fa â i immemoc, ipu Harpago sü-
mam belli committit,qui acceptumexercitum ftatim Cyro
per proditionem tradic. Quo comperto,Aftyages raptis fc- [
cumcopHS,inPer(as ipfeproficifcicur,acriuiqj certamen in-
ftaurat,propofito ftiismetu,fi quisèprslio cederc raolirc-
tür,fcrroexciperetur. Qua necclficatc inftanter Medis pu-
gnantibus.pullàiterumPcrfàrum acics,c#m paulatim ceder
rer.matrcs & vxores eorum obuiam qccuixunr;brat, in prç-
lium reuertancur,cunftantibus,fubrata vcfte.obfccena corporis
oftendunr,qusrentcs,num in vteros matrurn vçl vxo-
rum yellentrefugere. Qjjofadto erubefeentes in prslipm
rcdeunt,&fada impreftione,quosfugiebant,fugerecom-
pellunt. ; ïbi tunc Aftyages capitur,: cui C^tusnihil aliud
quam regnum abftuiit,cumque maximeHyfcanorum genii
prspoiuit. In Medos vero ipfe reuerci noliiit. • Is finis im-
periiMedorum fuit. Sedciuitates qus tributatis Medorum
erant,a Cyro defecerunt:qus res Cyro mtritorurti bel-
lorum caufa & origo extitit.
Ea tcm peftate Phalaris Siculus Agrigentinos arrepta.tyran
ide populabatur. Qui ctudelis mente,commends tru-
deliot,omnia nefarie in innocentes agens,inuenit aliqüan-1
do quern iuftepuniretiniiiftus. Nam Per ill us" quidam *ris
opifex affeâans tytanniamicitiam, aptum tnunuscrudeli-
tati iliius rat us; taurunvsneum fecit, cui adfabre ianuam ç
latere compofuit,qus ad conttudendos damnatosreceptui
foret, vt cum inclufus ibidem fubietSis. ignibus tbrreretur,
fonum vocis extorts capacitas concaui stis augeret» pulfu-
que fetali çompetens itpagini murmur emitter«, nefariÖ-
que fpeäaculo mugituspecudis, non hominis gemitus vi-
deretu r. Sed Phalaris faâum amplex us, fa éloretn execra-
tur,& vltioni materiam prsbuit, & crudelitati : nam ipfum
opificem fuainuentione puniuit. Fueratetiam paulofiipe-
riore tempore apud Latinos rex Aremulus, qui per annos
oâodecim flagitiis impie tatibufque crcfcens, ad poftremu
diuino iudicio fulmine interceptus, matura fupplicia im-
maiuta state difloliiir. EIigaht^nunc(fi videtur) Latihi& Si-
culi,vtrum in diebus A temuli Sc Phalaridis'efle maluiflcnc,
innocençum vitas pcenis extbrquentium, an his teïhpori-
bus ChriftianiSjCum Impetatores Romani ipfe in primis re-
ligionecompofiti, poll comminutasxcipublics bonoty*
rannides,ne iplotum quidem iniuriasexigunt tyranorum.
Anno ante vrbem conditam XXX. Pcloponenfiu Athe-
riienEumq; maximum bellum tocis viribus animifq; cord'
miftum eft, in quo'mutuis csdibus ad hoc coadli Cunt , vt
yelut viifti fe ab^altçrutro iubirahcreritjbelIumqîidêlerjïK1-
Tunectiam Amazonumgentis&CimmeripjUmin Afiam
repentinus incurfus plunmam diu latê vaftationeid ftra-
gemque
faciuntS
fucceffo-
rem.
'Apud He
j tafthenf
&Diod;
alia fuel
horuregi
nomina.
! ab Her«
[ nomina-
[tür.' *;
j HerM
lluß.lil.'i
' Aiiyagit
facinus.
Cap-20-
Phalari-'
d istyi»
; nis. '
j-fFuitliif
i2.rcxl*
I tioOlDIB
i quiiLi-
uio-did
! tur Romulus
Syluius,
Dioj-Ä
Cap-»1 ,
Ath«L?
Pclöp 0^
bcll^J
jjoioó1
Liber frtmtts.
Croque edidit. Anno vicefimo ante vcbem conditam, L v
-edstdonii cótra Meifeniosproptec f Ipretas virgines fuas
io (blenni Meftènioruin fecrificio, petannps vigrnti inde-
felfofurore belUntes, ruins lus totas vGcscisvues impli-
aierunc:qui cùm lê magnis cxecrationibus dcuouilfent,fe-
aameucwque obftimxilfenc, domum, nifi Meflèna expug-
nata.nunquamelfe redtt.uros,acperdecem annos longafarkati
obfidione,nec tarnen aliqué vincendi fruótum adep-
t i , ponoautem & querelis vxorum fupcrlongaviduitatc
Sc periculo fterilitatis conteftantium peemoti reuocatçn-
tur,confultatione habita, véritine intercepta fpe fobolis li-
bi magishac perfeucrantia,quam Meflçnijs perditionutri-
retur,iele(ftos in exercitu eos,qui poft iufiurandum in lup1
»lemcntum militis vénérant,Spartam remittunt, quibus
prpmifcuosomnium fceminatuconcubituspermi(ere,in-
famifetis, nec tarnen inucili licencia. Ipfiautem prppofito
Çenij infiftentes , expugnant fraude Meflènios, viâosferuitio
ina' piémunt. At illi cruentam diudominationemintérverbe-
ra,& vincula perpelïl,iugum cxcutiunt,arma fumant,, helium
inftauiant.Lacedsmpnij Tyrtsum poçcam Athénien-
M l fem ducem pislio iegunt,qui tubus cpnftuftibus fufi,amif-
lum exercitum, vocacainlibertateraferuorummanulup-
| pleuerüt. Sed cùm fic quoque defiftendum ceitamini pro-
l)in 6 pter metum pcpculiarbitrarentur, f Tyrrsi poets & ducis
'm fait compofito carminé,& pro concionerccitato,rurfusaccen-
■ [car- fi,mox in certamen ruuut, tantaquevianimorumconcur-
■ jsker- fum eft,vt raro vnquam ctucntius prsliü exarf^fit. Ad po-
I LfcB- ftremum tarnen vidloria Lacedsraoniorum fuir. Tertio
I |uod ^ Meflenij reparauere certamen. Nec Lacedsmonijs mora.
I pma- Multas in auxilium copias vtrinque duxere. Athenienfes
I piilici' vet o Lacedsmonios alibi in ten tos èdiuerlb aggredi parât.
1 Nec Lacedsraomj quiéuetc nam ipfî in Mellchios occu-,
K ja. pati,Peioponnenles immiferunt, qui Athenienfes prslio
Ibqnaculu exciperent. AthenienlesautemmillainÆgyptumparua
«fitarc- • clafle,impates viribusnauali cógrelTufacilè vmcuntur. De-
^ H cSe hinc recep ta clalfe,audi etiam militum robore, vidtores in
^ R veait prslium vocanc. Lacedsmonij quoque omilfis Melfenijs,
;ic'ii;>ms in Athenienlèsarma conuettunc. Diu graues & varispug-
Bè xi** ns,& anceps vidions itacus : ad poftremum pendente eué-
tu,vtrinque difcellum ett. ^ Sciendum ramen eft,maximè
garnie cflê Spartam,quam Sc Lacedsmoniam ciuitatem dicunt,
atque inde Lacedsmonips,Sparcanos dici.Igitur inde
reuocati Lacedsmonij ad Melfemorum bellum, ne media
tempus ociolum Atbenieniibus relinqu.erent, cum Theba-
mspacifcuntur, vt Bocetioriim imperium eis reftituerent.
PAVLI OROSII
LIBER II.
Ve regnorum D ei prouiderttiafaSta rriii-
tatione.
C A P V T ï.
E m i n e M iam elfe hominu arbitfor,qtienl
latere p jlfit,quod hominem in hoe mundo
Deus feeërie ;-vnde etiam peccante homine
mudus arguitur,ac propter noftram intem-
perantiam comprimendam terra h s c , in
qua viuimus,defeâu ezeerorum animajium, »& ftctilicate
fuorum frudluum caftigatur.Itaq uc fi creatura Dei, merito
Sc dilpenfetio Dei fiimusjquis enim magis diligir,qudm ille jp
qui fecit? Quisautemotdinatiusregit,quamisqui&fecit
&diliglt? Quis verb fepientius& fortius ordinare ®e- creararas
refadlapoteft,quamqui & facienda ptouidit, Sc prouife diledtio.
perfecit ? Quaproptcr omnem poteftacem à Deo elfe,om-
nemque ordinationem,& qui nö iegerunt fentiunt, Sc qui
legerunt cognofcunt.Quodfi poteitates à Deo funt,quanto
magis fegna,d quibus reliqus poteftates progrediuntur?
Siautem regnadiue,tfe>quató squius regnum aliquod ma-
ximum, cui reliquomm regnorum poteftas vniuerfa fubij-
citur?quale à principio Babylonium, Sc deindSMacedoni-
cum fuie,poft etiam Africanum, at que in line Romanum;
quod vfque ad nunomanet .* eademque ineffabili ordina-
tione per quatuor mundi cardines, quatuor regnorûprin-
cipatusjdiftindisgiadibuseminentes , vt Babylonium re2
gnumab oriente,à meridie Carthaginenfe, aleptentrione
Macedonicum, aboccidenteRomanum : quorurrynter
primum & nouilfimum , id eft, inter Babylonium & Romanum,
quafi.inter patrem fenem^ filium paruum, Africanum
& Macedonicum breuia Sc media, quafi tutor cu-
ratorque venei un t,poteftate temporis, non iure hsredita-
tis admilfe. Quod vtrumitafit, apertiffimè expedite cu-
rabo. p É
Rexprimus apud Alïyrio?, quieminere cstèrispotuit,
Ninusfuic. Occilo Nino,Semiramisvxor eius totius Afis
regina,Babyloniam vrbem inftaurauit, caputque regni Alquod
tcmpoiibus -belli Perfici amilerant, fi illi Athénien- j fytij vtelfetinftituit. Regnum Alïyriorum diu inconculïa
fium bella fiilciperent. Tantus furor Spartanorum erat, vt petentia ftetic,fed cum Atbatus, quem alij f Arbacem yo-
duobus bellis implicit!, fufeipere tertium non reeufarenr, j cant,przfe(ftus Medorumjidemque natione Medus, Sat-
G
Cap.h.
ÊpüoguS
fupradidummodo
inimicis fuis hoftes acquirerent. . Athenienfes
tanta bellorum tempeftate peimoti>,duos duces delegerût :
nclis& Peticlem fpetftats virtutis virüm , Sc Sophoclem lcripto-
1 ° y s iemtragcediatum,quidmifoexercitu, Sc Spattanorum fines
laté populati lunt, Sc multas Afi* ciuitaies Athenien-
fiumimpetio adiecerunt. Hinc porto pet annos quinqua-
gintaincettafempet viâoria terra manque pugnatum elt,
donccSpartani Sc. opibus(imminutis & fide profligata, fo-
cijs quoque probro fuere. Sed hsc per tot statum volumi-
naincubmfle Grçcis parui penditur.Niincau tem interpel-
lati interdum voluptates , Sc impediri pammper libidines
nonfuftinctut.' Quanquam inter illïus temporis homines
atque iftius hoe intereft , quod illi æquo animo hsc incole-
randatoletabanc,quiainhisnati veienutritierant, & melioration
nouerant ufti autem perpetubin vita fiia tranquil-
litatem,& delitiarum fereno ailLiefa&i, ad omne vel modicum
obduélsfolicitudinisnubilum cotntnouentur. Atque
vtinam ipfum depulforem huius velmodics inquietudinis
piecatentur ,cuius munere hanc ignorât am alijs cempori-
bus iugitatem pacis habuerunt. Et quoniam Ipopondilfe
me memini j cùm velutiarciculis quibufdam diccndi ordi-
nem definirem, diótururn me elfe ab orbe condito vlq; ad
vtbem conditam, huievolumini, quod ab orbe condito
explicuimusjfinis hic fit'; vt.ab vrbe condita lèquens libel-
. lus incipiat,qui contextioia ïllorum temporum mala, 'ex-
I ercitatioribusquippe ad nequitiam, atq; cruditioribus ho-
niihibusjcontinebiti.
danapalüm regem fiium apud Babyloniam interfeciflèt, ré-
gn in omen & film mam ad Medos tranftulit.ita Nim Sc Baby
lonisregnum eoannoinMedos deriUatum eft, quo àn-
no apud Latinos Procas Æmulij Sc Numitoris pacer, auus
autem RhesSyluis,qus mater Romuli fuit, regnare cce-
pir. Vt autem omnia bscineffabilibus myfterijs Sc prolun-
dilfimis Dei iudieijs dilpofita,non autem humanjsyitibus,
autincettiscafibusaccidilfe perdoceam , omnes hiftotis
Romans à Proca exoriuntur. Deinde à primo anno impe-
rij Ninivfque qub Babylon àSemiramide inftaurari coepta
eftjintérueniuntanni LXIV. Et à primo anno Procs,cùm
regnare ccepitvlq; ad conditionemvrbis feéfam àRomu-
lo,inter(unt anni squè LXIV * Itaregnanre Proca futurs
Roms fernentis iadfa eft, etfi nondum gei men appareret.
Eodem anno regni ipfius Procs, Babylonis regnum defe-
cit,etfi adhuc Babylon ipfe confiftit. f Difcedente autem
Arbato in Medos, parte regni penes fe remitiere Chaidzi,
qui Babyloniatn fibi aduerfum Medos vindicauerunt. Ita
Babylonis poteftas apud Medos ', pro prieras apud Chal-
dsos fuit.Chaldsi autem propter antiquam régis vrbis dignitatem,
non illam fuam,fedfe iliius vocare maluerüu vn-
de fa (Slum eft , vt Nabuchodonolor, csterique pofteum
vlque ad Gyrum reges , quamuis Çhaldsorum viribus
potences , & Babylonis nomine clari legantur, in
numéro tainen Sc * ordine regum non habentut iilu-
ftrium. Babylon itaque co anno fub Atbato.prsfe-
â o dehonorata ,,quo Roma lub Proca rege ( vt, pro-
. . . . . . ........ f f 4 . . ' prie
tempora ;
^Diod.li.i
"igSitfzlw >
vel PatÄ;
P h a r n a c e ;
f e d m e a -
dosc:
H >
•j=befcefi-
Arbaccm
concraSar
danapalu
! iuuit Be-
JloCh,Ba-
ibyloniz
przfcd*.
Itaque vU
jftoSar- ■
danapalo
'Arbaecs '
Medora .
& Pcrfaru
regnure-,
tiuuit.Be-
iochus ve
jio Baby-
.(Aflyiiit