A !
Arietc A-
poftolico i
c6cuticd«
funtaduer
fariomm !
dfcrinam fuam falfido&ores aftutia argumendfquc | qu*
aries Apoftolicus delimit virtute grati* fpirltualis,ficut &
ilium Mâgum vias Domini fubuertcntempetuerris diifpu-
tationibus verbo deleuit.
Etomnemaliitudiném] Id eft,luperbiàm.Quid enim tan*
fiiperbum.quam diuinis èontradicere pr*cepris? Qgàfunt
fecundumfaciemvidete^j Manifeftaeftreipfobatiqi Ôcfaeijf
lima intelle&u.Siueabhypocridsvos cauete , qui in pratend
gloriantutiSi quisconfiditfeChriJti ejfe] Nemo tarn ftul~
turnabundantiusgloriatusfuero] Hoceft,& fi memagis pote-
ftatemi Chrifto accepilfe dixero, quàtn cæteros Apoftö-
los. ïtonerubefeam] Qui & Verum dicanij& non meæglo-,
riæ , ’fed veftraaedificâtioni!caufa cômpulfus h*c facio.
Graues] Longitudine. For?«] Dura iftcrepatiohe.No» enim
audemus1 SdliGetïtabeum çbntemnere, vtcoæquëmur
aliquibus,qui fuis malunt laudibus quàrti Deigratia com-
mendari.Necdè nobis poflumus maioraiâ&are quàm fumus.
^ ^ v J* v ""IaV ^ 1
Ér comparanteshof mtipfos «00«] Id eft, non maioribus,
ficiit illi pfèddoapoftoli, cum nihil lint-, apoftolis fe non
modo «quant, fëd etiam antepotiunt.No» in immenfuihglo-
ridbimur] Ideft,fup.erid qùodpolfunius, nihilfuprahu-
manam menfuram, ^ fed Apoftolatus gratia^qüantüm no-
bis Dominusdonaredignatuseft, perquamëda,mvobis
Çorinthijs pradioauimus.Nec enim hoc ipfum vfurpatio-
nefecimus, fed præcepto Dei.. No» enim quafi non pertingen-1
tes vfque ad m ] Id eft, per Dei confilium ac pracepturn iu-j
perextendimus no?, hoçeft, ytfine præçepto Deiquadam
vfurpadonenpfiplbs vèfttos doótofes, fuperiores,ac füb ■'
Infipien-
tiumglo-
1 riatio eft.
b
(itan paceremini. Exiftimoentm me in nullo inferiorem kmagnit
d/»oj?o/w] Quan tomagisab his,qui nihil funtïSiiiene pute-
tisyos , quam illos quibiis Petrus & c*teri Apoftolipra:-
dicauerunt, minusäliqüidaccepifle. Sednotifeientia] Vt
pfeudoappftoU,qui cum lint feientia imperici, in ferqaone p H
tumido gloriantur. - . jj g | | LZ3
Inommbusautemmanifeftifumus] Qftënditinjcegritatem
fuam,quaiêcundum Deum omnia fecerit, cum necauari-
tiatn, nee gulam,'necgloriamab eisaliquandoqiisfiem.
At nunquidpeccatumfecil~] Si fërtè hoefoium peccaui /qui
propter vos & illicica Sccopcelfa cóntempfi.EJ? veritas C hri-
fliiotde] Sicht Chriftus quhid temël ftatuit nonnjqtauit,
nècéftaliquando mentitus, ficFaciamvHiecj/orMrio]]Ideft,
nihil dvobis recipiendi. Deus frit] Quod vosvdüigo. vt
amputem occafionem]Reddit Kiccaulam quarc; nbp dccepe- vtaM
rit,yt adueriarij, qui dpcerent gulamjauaritiamq; fedianceSjquasrentesperPauiumaditum
inuqhhe lucrandi^non
Wm
habéïeptjVt hiefi Veipanem acciperét,illi auriim licentius
exigerent.ldeo tqllitqcCafionem Appftolus, yt in hocap-
parear,quod propter Dominum ,1docent, fi a difcipulis ni-
hilexpedtant.
(tymin/ /*«Wo/i3 Subdolus eft,qui alhid fingit dum aliud j
agit. Quorumfitmfecünduitioperaipforum] 'Malaoperama-
lus finis cxpeólar.in’j’rt/« dteo vobis]lam Tuperius dixerat:Su-|
ftineté me modicum , & non reddiderat ratipnem,quod
zelp Deieos zelaret, Sc non gloria: defiderio eflet de (eali-
quid narracurus>nein eius odium yeru , falfos Apoftolos
lequërentur. , . -
UeqmexifiimetinfipientenifNe tfte aliquis ex vobis putet
quodiaólantiae caüfa, Scnonalicuius profedtus meipfum
limiores qaàm vos conftitueremus. Nam fe Apoftblus fu- gloripft Velutinfipientemacripite] Hoe eft, audiepmé qua-
|M
VClbÜM
ablimiltl
cltpDDg
aiitdtf«!
(iinlipientein,nonreuerainfipiexitem, fed quäfiinfipienj
n...
jQuödloquor] Ideft,Iaudem meam. Non loquor fecundm
De/«» j Videtur t elle, vt homo feipfu m laudet, licet verum
,dicat,nifi propter aliorumvtilitatemj Deiqj gloriara
hocfaciat. Stiuridumcarntm^WeÜ!, lecundumnphilita-|
tem carnalem. Libenter eminfujfehüinfipientes] Ideo dixi: Acj
cipite quafiinlipientem, fivosfuiFertisinfipientes, idöftJ
Pleudoapoftplos. Siqtlisvosinferititutemredigit| Ideft,vcJ
teris legis & Iudaifmi. Siquis deuorat1 Id eft, muneribnsJ
Siqttisacripit] Pecuniam veftram. Siquis extoUiiur] ,IdeftJ
Iudaicafupferbia^velifcientiä , vel de generis hppilitate.1
Si quisinfaciemvoscadit]Hoc eft,fi quis etiam praelentes vos
obiurgar.
Secundum ignobilitatem dico ] Ignobilitas quippemaxil
maeft, fi filij Deideterrena nob ili täte le i$&a.nt:fQuaß nos
infirmifuerimus in baeparte| Id eit, quafi hps in ijft| parte ab
ill'is mjnus aliquid habeaniUsV Audeo&ego^ id eft,poftum I
audere gloriarii fi volo. Hebr&ijunt] Id eft, linguaro He- .
br«am nabent. ifraelita^/«r]Ideoaddic,quia roultumglo-
riabantur iij hoc nomine,cuius interpretatio eft,vityidens j ilMj
Deum/ .
Vt minusy4p/e»;]Nptandum-fi quis de Chriftilaltem rai-
nifterip glbrietur,Q on lapienter hotf^ciet. In labogbtisplu- \
r«»h]Quprumfpeciesenumerat^^B/«^t/] Sicutcsfuseft!
in Ctet&,Supramodüm]^ottkadinismcx.ln mortibus] Ideft, /
expedlationertibrtis.1 p
Quinquiesquadragenas'] Quinquiesflagellatusfura XL.
percuffiönibus iukta legem i' :hon enim plägslecunduro
legem quadragefimum liumerum excedunt. Vna minus]
Ideft, caufa nobilitads me«, quiamos eratapud Iud«os,
vt feruiXL. perculfionib'usdiberivetoXXXIX.flagella- 'p|;gtt|
erextendetet, fi non Dei prsecepco feipfum eöruminagi;
hrum conftitüereti Vfque ad vos enim peruentmus] Deifcili-
cetpr«ceptp. Aliter. No» enim fuperextendimus.] Id eft, non,,
ad alios tranfiuimüs. jQuafinon pertingentesvfqueadfos] ,Id
eft,vt vobis dimiffisatque imperfedlis, quafi non per diüi-,
hum prseeptum ad vos non perueniremüs, ad alios tranfiremus;
’
No» in mmenfumgioriantesflmmeCam eft in alienis labo-
ribus gloriari aliorum dodtörum. Spem autembabentescre-
feentisfidet] Id eft, hon muneraa vobis, led mercedenva
Deo veftr« fidei expe&amus . SecundUm regulam tioftram]
Hoceltregula noftrapoft aliorum lalutem ad älios tranfi--
re.Autfccunduni regulam noftram,ideft, non fecunduth
alienam.
I» abundantia etiam] Non enim vfque ad vos lulficit per-
uenilTe,led cum yeftra tides creuerit, ad alios tranfibimuS.
No»i»«l/e»«rog«l«tSicutpleudpapoftoliinpr«paratisiam
abalijsglorianturimpudenter. gut autemglöriatur] Etiam
qui debet gioriarijin Domino cuius in eo virtutes operat«
funt, glorietur. Quem Dominus commendatjld eft, virtutibus
fignorum&doärin«. ()
C A ^ v t v XI-.
X 7 Tinamfußineretii] Ideft, fuftinete me velmodicum,
V qui aiios mulcum fuftinere conlueuiftis. Inßpientia
med] Id eft,gloriatiönis,qu« quafi qu«dam infipiendavi-
detureflc.Infipiehtem ie.dicit, quia illinecefie erat äliqua
de le dicere, licet vera, vt oftendat quam vere infipientes
fint.qui falso ledäudartt.
‘ Sed&fupportäte wejStuhitiammeam lulhnete,dumpro
aril ore veftro hocdico.Aemulorenim vb's] Nonliimul^ li- - - . r . . -— ------- -------------
uorisioflammpr,led vos canqpam pater diuina xmulatio-! rentiir plagis^quinque vicibus trigenas Sc nouenas, quaü pauli,l
riecuftpdib * vtpolfiravosirnmaculatos Ghriftocöniifn-1 tränfgrelforlegisaccepi,quia lex XL. diebusinmönteSi-
gere,tanto maiore ftudio cpnleruacos,quanto meliori eftis | na data eft. -
Iponfoiuhgendn - ,• / • I Tervirgiscafusfum] Ideft ,/a Gentibus. Semellapidatus
TimeöneficutferpensfeduXitEuamfSieiitenivaCetpensttnrifum] Ideft,aludxisinLycaönihciulrate.fiGütinAiäibus
ioraprbmifit,yt propria fubtrahetet, fic maiora hreretici 1 Apoftolorum legitur. Periculisin ciuitate] Ideft,Hierufa-
quam qn« ddätrina Chrifti habet promfccunc * vtfanam lemdGontribulibusillatis. Periculisin man] Id eftiin nu-
dodlrinam corrumpant. Simplex autem lenfus eft vefus noribus tempeftatibus, quafque lupradixi. infalfisfratn-
lenfus, nullafalfitäteintermixta compöfitus atque corru- fc/w^Qui noftramexplörare fubintroierunt libetCatem^W
pxm.Alium Chrißitin] ^eliorern npftro laluatore.Autalium, laboribus] Id eft, manuutn. I» miferijs] Id eft, inppiacit^i^
Jpiritum ] Hoc'eft,fi Vobifaliquid amplius grati« prxftite-1 veftimenti.I»fame#/?h]Exneceffitäte. Inieiuhio ] .Exvo-
rint,quam per nos accepiftis, rede eos nobis prdponi for- luntate. Prater illa qüaextrin[ecusfunt i] Id eft, qu«percon;
F/rf«diitf]Ideft,fariitatibüS; N on gr au auï vos] Ideft, noii
accipicnsa vobis ftipendiamilitixmea*. Donatemibi]Iro-,
ttice loqu itur. Ecte tertiohoi param fum venire ad vos] Primo
ad illosvenit, qüattdoipfisprrbfentialiter prxdicauit: fe-
cundo voluit ire cutn prima Epiftola,vel pér ipfam Epifto-
lam: tertio quod paratus erar ire cum hac Epiftola, vel per
I hancEpiftolatn,quodcredibilius.
^Sedyós] Q^rensfeiütêm ycftrami Ego autem übenter ini-
pendam.] Hoceft,quicquidhabeo boni cxempli,&labo-
risprxdicatiönisme«impendo,ideft, foluó. Etplufquam
fiietüdinem lcuiora elfe videntuf : in proprio enim çorpo^
re fuftinuit prxdida , non fic füppofita. Infiantid idea ] Id
eft.quainftö femper*Vt omnesaudiant Euangeliüm&cre-
^Quisinfirmatur^Cüva inlirmarttibüS infirmorjPum per-
euntibus perire me cOffipatior,fic Vror criftitia, vt animo
ardereiue fentiam.
Quitfcandali^atur ] Id eft,ammo, fide, opéré, Si gloriari
oportet ] Iam fi gloriari nècelfeëtir, in his qu« hott ad làeti-
tiam>fedad meliocatiopem petdneötgloriabor. Infirmé
tatismea] ömnes fupetioresneceifitatesvnoinfirmitatiS poßumimpendar] Perfedtaênim diledliononfoltim totum
n om in e defittiuntur j eôquod humaniimbeCillitâtiifti1
pr«ualeanr< 1 .v^ •..■ J
r Seit quod non mentior] Rem quàfi difficilem di«Stu'rüSj
öttodludxi contra eurh etiàm pritleipes'Gentium epdei«
tallent*artte implorât teftimonium Dei,ne iaiftàtttiæ putà-»
retur, quod adüerfus eu metiâm régna filtrexerint, &ni-»
hil potuerintprxualere. H*c autem omniaideodinume-
rat vt oftendat quid inter verosfelfofq-,.Appftolos interfit^
AutidcircoDeum tefteminuocac,vtvifionésquâsfequen-
ter expotiit credantur.
q.udd habet impendit,fed etiam libenter ipfa ftiperi mpen-
ditur,finecefleeft. Dolo voscepiti] Eftintèrrogatio; Pcro-
mtliâfe pürgat, ipfprum femper Cpnfcientiam teftem in-
uocans. -
iJunqùiddrctimuenivos? ] Id eft,ttunquid aliquisàvobis
ad me abftuljt perferendum ? Eodemfpiritu ]] Id eft^àndtoj
Èifdemiiefttgijs]Ideft,exemplis. Quidexcufemtfnos] Ideft,
purgemusnos&laudemus, vt vobis placcamus, nonco-
tamDeOi '
ïnprafentid Dei] Patfis,qucm fallere impolfibile eft. îri
prapofitus Gentif] Id eft,pr«pofitus Gentis illiu?, vbi re-j thrifio] Id eft,in perfona Ghtifti,ideo mendacium nonlo-
gnàret Aretha.Ef/»^«^»'«/»] Ideft,,domus adhærefitis j quinmr.
C a p V T X I I .
NÖnexpeditmïhï] Id eft,non mihi expedit, quia qtii neJ
celfitate compellpr, fed vobis in megloriantib. conj
traHxreticps.
Veniamautemadvifiones] ideo hocdicit,nequisei obij-i
ceret, quid in his gloriaris, cum multafiht flagella p,ecca-<
toris? Advifiones]Quein fomtiis vidi; EtreuelationesfAbCcp,
fomno Domini. Sibiinfirmitatesreputat,Domino vifiq-
nesadferibic/
Sciohominem] Hocdefehumilitatis caiila , quafi in al
Èt ego inuehiaràvobis qualem non vultis] V el feuerus in vitt-
di&a : hie autem blandimentis miriæ mnguntur. Conten- Mint u
tiohes] Prxferéndo magiftros mâgiftr is .' Aemulatunes] Mi-Pcrantu
norum contra maiores. Anithofitates] Elationes anirad-
rum. Dïffenftones] Incardibus.Superimmunditta]ldeft,for-
nicatione contra nitut&m.Etfornicatione] Adultcrio.l»;/)«-
dicitia] In confanguineos. , ; •>
C A p V t X I I I .
PRadixienim]III prima Epiftola,itpradico]ln hac Epifto-
la , antequam veniam ad vos. Qui in me loquitur Cbri-
fits] .Qui poteftinvosvindicare,nifipoenitehtiam agatis.
teriusperfpnaloquitur.';5i«e/» corpore&c.] Pufabatquod N OH infirm dtur]- Ideft, irivindi(ftafiipervos,velinvirtuti-
incorporeerat,quia nod fenlit mortem: putabat fe extra bus, quas operatus eftih vobis. Nametfecrudfixus] Quoa
corpusfijtifie, pro eXcelfitate atque euidehtia vifioriis< j crucihxus eft,noftrXinfirmitatis eft,& quod viuit,fu« vir-
Tertiumccelum] Vbiangelica?virtutes Conhnentitr,intelli^ futiséft, t
gitur* Ï ; V Z5, ' Sedviuemus cum eo ex virtute Dei] Dabit nobis virtutem.
itfrio bominem huiufmodii Ó^odlitetüm repetit,oftehdiC' ?f polfimus vindicate in vPs i vel in illo viueintis in futura
aliatti vifiotiem fuifle. Inparadtfum } Id eft,Äd«,vel coele-
ftem.
Vtrba inaudita] Id e^fiue quxnulli fas eft tiici, fiue qu«
impolfibile eft humanam naturam capere. Pam autem]
Q^afufliciunt manifefta', etiam ficelenturocculta, ne,
qiiis exiftimet me atigelum,vel DeUiti eire,non hominem<
Etnemagnttudo rcuelatienum extollat me ] Quantäpufatis äffe
qu« Celo, vt merit© mihi eilet ftimulus neceflarius, qui
tnebominemefielemperdemönftrat. ‘
Angelus Satana ]Siuediabolus,qui tribulationes & pia-
igas fufcitabatjfiue dolor capitis, qui Saranas , vel contrarius
fanitati diciturelfervel lex in membriS pofita legi mentis
fu* cantraria,de qua alibi diciv.Videp aliam legem in meiii-
bris meis.
Sufficit tibigratia] Id eft, ad me glorificattdum, & ad vti-
litatcm multorum , tibiqueaftimuload protegenduih.
Graitamea] Ideft,gratia Apoftolatus , quam donaui tibi,
N<wj virtus] Id eft, attim*, vel lanandi alios. In infirmitate]
Id cft,carnis. Libenter it aquegtoriaboy] Id eft,pPftq.uam co-
gnpui prodefle quod ndeere putabam. I«co»t«»/e/jif]Nott
in honotibus. I» neceßitate] Non in ocio,fed in neceflitate
famis & fids. ?
ProChrißo]NonproaliqUocrimine. Guminfirmorturic
potensfum JMaximapotentiaeft infirraaripro CHRtsTO?
& >uagn« diuiti* indigere. Vosmecoegtftis] Id eft, Vt me
gloriarer, dum Pfeudoapoftolos (efcgloriatites recepjftis.
Commendart] Id eftjäudari. Nihil minus fut] Virtute&do-
jftrina non folum fe Pfeudoapoftolis cxcellit, led etiam
bonis coaqu?uit, ne aliud quxrerent quam quod ip fe do-'
cuerat. «
, itfi nihilfumfPtö humilitate boe'dicit:vel,&fi nihil lum,
vt Pfeudoapoftolis videtur. I» omnipatienria] Iti hoc appä-
te^quohperpatientiam fignaliunt. ’jji
beadrudine. Si eftis in fide] Qü« pet dijeódönem operatut.
Nonvtnosprobdtiappdreamus] Sienim aliquid malife-
CeritisjnosvindicandoâpparebimuSprobati, fedmalu-
müs Vel non vindicando in vos ttos reprobos videri -, ramen
vtvös quod bonum eftfaciatis. No» enimpoffumusaliquid
aduerfus Veritateth]Cum vös nott metueritis vindi(ftam;
fuper vosdare non poluimUs.- ^
GaUdeinus enim cum nos infirmifuerimus ] Si nohfit necef-
fe,vtnoftravirtüs appareac ficutPetriapparuitin Anania.
&S?phira.
i»/r»»</r«r]Nondandôvindiâam. Vosbic fortes eftis] ld
eft,in fide, & in bdnis operibus. Veftrdm confummationetri]
ld eft,petfe(ftionettt:v lit adificationem ] JVt vös de c«teto e-
meddetisj&alij förftiident peccare.Jf non indeftfuâiùnem]
Adquam-fibiPfeudoapoftoli poteftâfèmfufcipiunt. Gau~
detö]in tentationibus. Perfettiéftoie] ïn bonis Operibus/ ‘
Dow//<<C»]Q^iell!pâx. Etditedionis]Qüieftdi-
leótio Sc chantas. I» ofculofanfto]
Ideft,non fiibdolo^
V
tolleäaneorum in Epifiolartt Pduli ädCótinihioi
foßertotemfinis*
H
DctlSfr**
T t '3