S. Eucherÿ p |g j ggjg | I ______ Lu_gdu_ne_nf . EpiIjc oJpIi__ _ ____ __
&faluafaäaeft animamen. cum in Euangdio lcgacur:De«w . Refp. Quod pofteriora diuinorum opeiumiqChrirto
nemo viditvnquam? Aut quomodo Moyfes cunt Deo fade ad fa- poftremis manifeftanda temporibus, vcl in fpirituvifurus
dem tanquam cumamico locutusfcribitur. Errurfus idem dicic I effet,vel in pofteris fuis. .
ad Dominum : Oßendemifiiglotiam tuam 2 ' Int. Qua; referenda funt inejuirentibus, quarn ob cau-
A !
h a n j . i t . ,
Exed.jS- U
fixed. 3i-i$
■Rtfit. QuiaIacob, vel Moyfes non in ipfa maieftatls fus j fam Deus vni tantum genti perMoyfeniegem dedprit: atgloria
Deum videranr,fed per fubiedam diuins poteftati
fpcciem vifibilis creaturs, qus humanis potejat appatere
confpedibus. In ea autem fubftantia maieftatis,in qua eft,
quomodo Deus & mortali adhuc horhine videretur, cum
iple ad Moyfen dicit: Nonpoteris videre fadtem meant: non e-
nim videkitme komoi& viwer.Hac ergo ratione vcrumquce te-
ftimonium verum eft.
Int. Quid eft quod ait: Ipfe eft Aha,qui inuenit lamm in de-
fertOyCUmpafceretafinosSebeonpatrisfuii ’
Refit. lamm Latiqe maria interpretaturftd eft, aquarum
d>ngregatiö:ebquödftagnumremm eremo baud dubie
difficilem ipfe repererir. lndicat Iamin & afinos, qui de o-
jiagriseiusinftitutione nafeatur. Stxnc qui sftimanr,quod
permixtionem diuerforum'inter fe animaliura ipfe primus,
vt muli, vel muls nafeerentur.inuenerit.
Interr. gupftint iüapnmogentta,qua Efau vendidit lacobfra-
trifuo ?
Refit. Prior & maior parsprimogenitis debebaturvelin
hönore,velin hsreditaria fucceffione, vel in gratia paterque
hancipfam multa.iam feculi state transcurfa 2
Refp. Qbpdnon Iudsis tantum lex ilia prolata fit,qua»
omnibus gentibus conftitutione naturalis legis innafci-
tur, Apoftolo hocetiam confirmante,atq; dicentciCwwe-
nimgenres, qua legem non babent, naturaliter qua legis'funt ,fa-
ciunt-,etusmodi legem non babentes,fibiipfifunt lex,quioftendunto-
puslegisfenptum in cordibusfuis. Atque idcirco non ferö Do-
minus’ legem imiocentis in decern verba collegir, cuius j
iani iiiiirsin pedoiibushumanis origo prsceflerac. Nee ■
tarde eamfaxcistabulisrurfusinfcripfit, quamiamantea
paginis cordis infculpferat. Etenim ante hanc Moyfi legem
habebatnatura legem fuam^per quam & Deü mun-
di virsepautorem agnofcere,&per hoc diligere,in prom-
p tu erar,&iufti tiara ergaproximum diledioncmq; ferua-
re. In quib. mandatis duob. omnis lex pendet & prophets.
Igjtur Sc illud ante iam nouerant: Omnia qutcun^ vul-
tis vtfaciant volt is homines,& vos faciteeis: in quo eft & lex &pro-
pbeta. Et Vthbc etiam cxemplis probemusante hanc legem
liters perillamnaturs legem Abeliufius agnofettur, Ensbenedidionis.
Sicut ipfe Iacob, Ruben,inquitprimogeni- noebrapitur, N oeeligitur, Abraham pater gentium nuncupate,
twmmprtortndotiis,maior imperio. Etinlibro Deuterono- Quamobrem hane Moyfi legem nonlero efle ptolatam,
mijdepnmogenitofaibitur:D/i^«e«,ideft,pater,del;*t prscedens effecit lex naturs, per quam multi Deo proba-
Aquila
translator
ftudiofifliqua
habuefitcunfta duplicia. ljleeftenintprinetpium liberorum e-
ms, £r bun debentur primogenita. Vnde&Ijaac bchediftionem
fuainadEfau putauerat pnmôgeniti litre defeiendam l
jMfvQuidjiis iefpon4endum eft, qui ob vxorcsmultas
incontinentiam patribus y el patriarchis noftris obij cicn-
dam putanr? -
Refp. Primum , quod tunc nondumlege prohibitum,
quia confuetudo erat,crimen efle non poterat. Deinde,
quod ilia tunc vel pro loco,vel pro cépore nô improbabi-
lia apud Deum fuerint. Pro loco, ficut Sc in vna dome in
altero angulo aliquid fieri à quolibet domino prscipi-
tu^quodmâliohequaquam fieripermittitur. Protem-
pore vero,quod rudi adhuc feculo prscepturo fuerat.'Cre-
fdte & mtiltiplicamm. N une veto iubetur, y t qui habent v-
xorCS, tanquam non habentes fint. Non quod iuftitia varia
fit,fed tempora mutabilia,qus pariter ire non poflimt,
& diuerfis quibusque temporibus vel diuerfis locis diuer-
fa congrpant. Necefle eft poftremo, quodin his ex volun-
tatc Dominifub fpecie geftorum prsfentiumfieret qus-
dam prsnunciatio futurorum.
Int. Quid eft quod dicit : Et ecce vitis m confpeftti meo,& ec-
ce in vite très fundi i
Refp. Tria flagella vel très propagines indicantur fub
hac triumenunciatione fundorum.
IN E X Ô D O .
Int. Loquitur ad Abraham Deus, quod quartaprogehie de terra
Aegypnreuerfuriejfcntfilijifrael, 5c quomodo poftea Moyfes
lcribit : Quinta autem progenic afcenderunt filij Ifracl de
terra Ægypti ?’
Refp. S igenealogiam fecundum Leuitribum requiras,
quatuor progenies pro filiorumfueceffionenumerabis: fi
tribusluds ordo repli cetur,. quin qu e generarionuro fuo-
ceffionesinuenies,quanquam in H ebrso, vt indicat Abiles
extiterunt.
iMt.Quis eft illc digitus Dei,quo dus legis tabuUleguntur
feriptai ■ : '■ .
' Refp. Digitus Dei hicaccipiendus eft fpiritus fandus.
IN L E V IT IC O . - .
Int. Quamobreminfacrificiis mel prohibeturofferri?
* Refp.Qnin fecundum interiorem fenfum rcfoluti blan-
dimentis delitiarum,auc dulcedine voluptatum,opnpbf-
funt myfterioru Dei efie patticipes. Hinc eft igitur, quod
etiam Pafcba Domini comedi cum amaritudineiubetur: quia fit
femper auftera diftriÄio veriratis. Oportet ergo äbsqj vl-
io adulationis ac voluptatis meile noxio fa/lutarcs nos
Deo hoftias femper offene, Sc dicere : Ergo inimicus fa-
<ftus fijm verum dicensvobis? Econtrario admifeeriiwow-
nibusfacrificiis faliubetur, feilicccvcomnia, qusadChrifti
honorem cultumque offerimus, falem rationis ac difere-
tionisfcmperaccipiant. s .
Int. Quid proprie ad vfum pertinebat facerdotum,quid-
veadleuitarumexhisquspopulus offerebat ? ■
Refp. Pri mitis frugum csterarumq; return facerdotib.
decims verb Leuitis deputabantur. De quibus tarnen
decimis decimafacerdotibus debebatur. f
Int. Vn iuerfa qus Deus condidi t,bona valde/tt»/.'8cquo-
modo in lege quadam animalia vocantur immunda ?
Refp. Vt reliquataceamiqus ex hoc did poflunt,immu-
da appellatafunt efui, non creadoni. Horum enim in ci-j
bum vfus pro quibusdam figurisdiuinainterdi&uslege
cognofcitur. •<
I»r. Cum munda & immunda animalia diuinaper Moy-
fen lege difereta fin t, quomodo etiam ante diluuium de
his qus in arcam recipienda erant, immunda appellantur
animalia1
Re/p. Moyfes infpirantefan&o Spiritu,Pentateuchi fed'
Gen.44,
Gen.}. 24,
Gen.o.s.
Gm. 17.4,
Nil. IÎ. !>
Nu IS. 21.
Nn.lt.i61
I Pfal.%4.9.
Exo.33.2i.
qiiils ftudiofiffimi translatons edido^ion habeat, Quin- | ptorSc conditor eft: & quia in Leuitico de mundis immu-
tageneratione afcenderunt : [cà,armati afcenderunt filij I fra- disq»animalibuseratproferendadifcretio, etiam in Ge?
ed de terra Aegjpti. . nefi , quia vtriusquelibri idem autor eft, eadem animalia
Int. In feripturis frequenter legimus : , Et dixit Domi- ’ appellauit immunda.
nus:iftud dicere Domini quomodo^ccipiendum eft ? 1 Int. Qus de ve teri Teftamento relinquere vel qus ob-
Refp. Dicere Dominus vel loqui fcribitur,fi quando ad feruare debemus i
fanétorum aurcs expreffum,qui fspe ab alijs non auditur, Refit. Debemus obferuare mandata, qus ad eptrigonfacitfonum
peruemre verborum : Aut cbm per adfumpti dam vitam moresq; pertinent: relinquere autem ceremo-
cuiuslibet corporis fpeciem Deus loquitur ; aut cum ali- nias ritusq-, facrifidorum i qus figuras atq*, vmbram futu*
quis admonitione, fiuereuelatione nobturns vifionis in- - ris tunc rebus prstulerunr.
ftruitur : vel Ccrtè cum eâ,qusagi vult Domfnus , (ancto- Int.Quid refpondebimus obijeientibus, qua ob cauwm
rum cordibus vt aga ntur,infpirat,fecundum i\\ud:Audiam 1 Deus facrificiis veterib.repudiati$,nouis deleblat’ fitNihd |
quid loquatur in me Dominus Deus. ; enim corrigi affirm ant, nifi quod non reifte faâüputetur.
Int. Dicit Dominus ad Moyfèn : Pofteriora mea videbis: Refp. Spaciofa qusftio , fed nos pro neceffitate breuitet
quid hie intelligendum eft ? refpondebimus,qu#d non ideo Deus vidcripoflit mutahilft
»
mW*-
De Uttfiionibm Vet er is Tefiamenti.
mutatàfint.
7 5 9
biüsjquia hsc pro temporumOppbrtunicate
Nam 5c annuS tempotibqs, Sc Vit* fpàcium variatur sta-
tibus. Nec idcirco qus iftainftituit, diuins prouidehtis
ratio variatut.Nexagricbla,fisftat'eaim'd,hyeine aliud in,
exercendoagro iuflerit^riculturs ratio mutatur. Non.
d is fui videatur efle dimmilis qlxifacît,fed temp9 quo
bitur : Omnes nauesficonuentant,non fufiinentcorium cauda cm*
Refp. Naues Ecclefias dicit, qustehtationibus tribula-
tionibusq*, vexats, vix antichriftum in fine mundi tolera-
bùnt.Rebtè autèmdraconiisillius,id eft,diabolicàudam
antichriftum appellat,i quo perfecuiio veniet extrema.
IN R E G V M L IB R I S .
Int. Qujdeft quodSàùlem Dominus pofiea reprobat ré*
gern, quem priusin regnum e hgendum putauit ?
facit.Pi^cepit ergo Dc9 qusapti fhnt fuis quibusq-, tepo-
ribus-Sicpt etiam hie de facltificijs prscepit, non caufafus
deleftatiDhis/edhumahs,Vtfc^tera,vuiitatis. Etidebve- Refit.I QuiaDeùsfuuillud __
iuftü incorhiptùq; iudïciû ex
rus eftDomin9, quia bontfrum noflrorumison indigetr. Sed hsc squicate dfepromit,n6 ekprsfeientiaeligit:quempia,cum
ipfafacramentorura comutatio ne noua& fubito putetur meretur,reprobat,cum eleiftiohe indignu'sefiicitur.C^fe-
allumpta, prsdi&aiamdudu prjopheticis atqjdiui'nis vo- rbm nequaquam conuenire facrofandis veritati jiillitis-
cibusfuerat,quibus dicitur«Now ■ accipram 'de domo ttta vttUr- que cius videbatur-y vt peccatum offenfa prscederet.
los,ne<i degregtbus tuis binos. Poftre'mh •, vt breuiter conclu- Int. Quomodo intelligendum eft,quod in feripturispeedamus.
cur diuerfa fibifacrificiaDeus Voluerit offerri,quiaN nitereDominusfspehtemoratut J Sicut etiam de Saule
alijs facramentis Ghriftum prShunciari oportuit cuin ! dicit: Poenitet mequodconftitueYim Saulregem.
venturus eflet, alijsadhuhciarebpbrt'uit,cum veniflet. Refp. Pasnitentia Domini dicitur teru ab eb cohftituta-
IN N V M E R I S : 'rummutatio,qusproreruviciffitudihe,vclprore(fti.dif
Int.Balaamillegenulisquideftqttirdprapbetajfefecundumfidem pofitibnefucc'edir.Necefreeftenim,vtdiuinsdifpofitio-
facracbmprobaturhifioriai >' ’ ■ J nes,quomahifeftiorcsaudientibusfiaht-,perfignificatio-
R?J^.Vt multisinnotefi:ere'tmbdis-,dumvfquequaque j nes humans mentis indicentur; ( .
prolata,etia per infideles adnunciatur. EtVt hoe ex genti- j ' Iwr. Legimus quod fuffoedbat Saul jpirit'us malus Domtiii.
bus prophetante fignum eflet getitibu's credituris. Nam & quomodo Dominiifi malus ?
Ileliuinloblibrodtfuturishduddub&mUbpriedixit.EiCdiphas Rtfp.QuiacundaDominoautore prblatadiuinsfuht
de Domino ac Saiuatore noftrb ih Euangelio propbetauit. ! fubdita poteftati: Ergo & ipfediabolus i licet non qualis
IN D E V T ^ R O N O M IO : • nunc eft, fed bonus a Domino quondam fcreatusi Sc Deo
Int. Cum ih DeUteronomib ybi tanium anima cum Iacob femper pro pmnipotentisditibnefubie&us,Domini erat.
Aegyptumjcribantur iw^rejfe,qubmbdo poftcain a<ftib. Apo- I»r. Quid eft,quod cum aliqiiarita hfe Domirius vindiftolorum
introijjfe Aegjptumquinque^ feptuagintaanimasre- j cet,non vindicat omnia ?
fatur. . • ' I Rejp.VihdicataliqUanta,vtintelligatufhumahiture-
Rejp. Chnftat quidemeo tempore •, quo Iacob ingreilus rum agereCuram. Non vindicat omnia,vtagnbfcatur ter-
eft iEgyptuni cu Iofeph filiis^jeiusEphraim Sc Manafle ribilccun£tis adhucfuturum effeiudicium-.
yo.animastantufuilTe.lbivero vE>i •751 animarum numer9 tnthnniffii hn^ma^nrefertur,
quafi per anticipationem etiam filios nepbtesq;
to?;’} ’•
Ephraim Sc Manafle numerarldoS putauitiquos poftea in
Ægypto natös diuins relàtio leétionis oftendit.
■ Intmog. Quidrefpondëndum eftludsisobijcientibus
teftimonium illud : Malediäus omnis qui pendet in ligno.
Int. Vmbram Samuelis pythonijfa quemadmbdufti pötuit
euocare? , , .
Reff. Aut falfem tunc vmbram videhtib'tis 'diabomi b -
ftendu: aut fi fuit vera, taritum ei licuiflecre'dendumelti
quantum à Domino permittente conceflum eft.ncc hiiru,
proquibiisdamrecoiiditis ârcanisq; caufis,vel pto' marii-
^.Malediiftuefrehominèmjqhiinlignopendeàtjfèd | Feftationeptobationumdiaboloiftapermitti:cum ScSMj :
noxium,non ihhocentém.Nfeq-, •.ndntiocehtis poteftefle
malediûü poena pecfcati.Etènim fi Mardocbàus puparato li-
gnoappehfut, fententiam regis crudelitatisexplefler, nun-
quid eûhinün'c dignum hat malcdi&ioneiudifcaret? Aut
Machab&i,4tq\ a.\ï),c)üOsferipturamorte fîmili indigniffime
teftatur adfliâos,nun quid apud eos pro maledittis habe-
tùrîQuaproptetSaluarornofterà morte redemptutus ho
mincm,itaerucem non refugitjVt morte. Igitur ih mino-
busnoncalumhientur,cum pro patiehtia Domini nos etiam
in maiorib.gioriemur; Nec mirü.fi dxcatur patibulxim
fubijfle,quénos ctiâadinfcrna dfefcendifle fatemur : qui
cü propriüipfe peecatü non habixerit -, fufeepit tame morte
depeccati maledidione venientem. Atm idcirco pept-
dit in bgho,vt nos à delidf o,quod in Jigno ruerat perdicio-
his admiflùmdtï ligno appenfuS abfolueret.
Int. Qtioixiodo in DeUnDm zelatusfniffe dicitur, cuth in
Deumnulkpertu^batio càdati
Refit. Deus pernirbarijVt ipfe aisjhOn potéfti fed tran*
quilla bonitate zelat i ne vm Deo debens anima caftita-
tem,pér multos falfos corrupta Sc prbftituta turpe t ur.
r iN 1 o b .
iwf.Inlob quaiiteraccipieridum eft,quod feriptura co-
raemoraMar«»* Ophir î
Refit.Regio eftOphitin îndiam tendehsîitaq; aura hu-
iusindicatregionis.iAlij aururh Ophif valdè preciofum e fife
confirmant, quod obryzon apixd Latinos appellatur.
Iwr. Quid fibi Vult,quod illic autorum fecularium con-
fuettidihe legimus Pkiadiis, Oriotia vélÀrébàrum ?
Refit. Non quod his apud Hebrsos ndmiriib. cenfeariJ
tuf j tedvtapudhos hotuih fydërixnl fignificahtia poflèr
efle raariifeftior.ita h s f translator appèllàre vdluitiVt vfus
getitilitatis ihuènerat. Illud qxioqj gerteralitetobferuaxx-
dü eftjquod fetiaih Apoftok vcl apottolici viri iw epifiolisfuis
feribentes ad populos * abutuntur interdiim his teftimo-
niis,qusvidebantur diuulgataper populdsa
Iwr. In eodeth hbro quid eft * quod de dracbhe.illo fcfiuatoriconfiitueritinpinna
teplt,&Iobpetierit acceperitq, tetandü. \0f, u , j
Iwr. Cum fadum-non fit,quomodo orantiEzechii 15.4«- ^..Reio.c
hi quafi ad prsfinltum vitsfus tempus adduntur 2 .
K^.Quia vtiq; vrgebatur Ezechias in extremis non fati
decreto, fedDeieuocationeatq;iudicio. Intantumau?
tem vits anni prius notlfuerant conftituti, vt per fuppli-
cationem intelligantur adiedi.
IN MICHÆA .
Int. Quomodo accipiendum eft , qùodMichsâspro-
phetaaic : Ecce Dominus exit de loco [ancto fuo,&defcendit,&m- Mic.1.3
ceditfuper excelfa terra2
Ktjÿ.Defcendere Dominus dicitur, quando habere cur
ram tragilitatis humanseuidenter indieijs dignantiflims ' ^
pietatis oftenditur. Sic & ahgeli per iUam Iacobfealam afeen-
dehtesdefeendentesqy, terrenorum vifirationem,hon ruinatn
defcenderitiumindicantangeloriim.SitScexcelfiorcs iuftitia
viridefeendere piitantur, fi quaodo condelcendunt
inferionbus lands chàritatisinftindu.
IN E S ÀI A .
int. Quid intelligendum eft in cahtico Efais prophet
s , cum dicit :Cahtabodilettomeocanticuhipdtruelis ihèi visita
fua : Vineafaäa eft dilett'o meo in cornu filio olei 2
Refit. Alij hoc canticum àSpiricu fando can tari pu-
tantiahj àpropheta*qui téquèfandofpiritu vaciitis none-
rat.Cantat autem in plàndum vine sfus, quseft domüà
Ifraèl.Dilëdus autem IefusChriftus eft. Ipfi enim didum
e f tTu èsfiliùs meus dileäus. Ipfuth & paituelem appeilaij
quöd êx eadem fit ftirpe progenitus; HsC ergo vineafpü
plantata eft in cornu i quod eft in fublirhitate atqiie vircu-,
te,: qdidiledusßcfiliüs olei,quiavndüsfitivnde Sc Glv.i-
ftus voeänir: vel quiaohitxi mundotäriquam fplendidixixl
lumeri illuXerit. Inhoccanticö vuamiuftitiamappcllati
SÉfpiriasiniquicatem.
Iwf. In Efais vifione cum vidit Dominum fedenterh fil-
per foliUm*quid intelligendum eft quöd ait-; SeraphinJia-
bdntfuper illud,fixaldünt,& fex dladlterii DuabUs velabaht fam
jf '
Haiti
Bibhotb.Vei.Ratr.'fomi js S f f