■ iit XIsmment aÿij in Geneßm,
Oe.morte
Abrahe
XLII.
Degene-
ranonib.
I Ifmahd
XL III.
De eo
quod Icripium
cf);
Ocpreca-
tuscft
Ilaac
XL IV.
D
Dcdido
ad Rcbec-
Duargcn-
tes &c.
XlV.
u Cer. i;.
pheci'ce in vtiiulq; perfonis mnlierüni,cacumq; filios duo
teftamentaadfuturorum prænunqiationem aliegprica fi-
gnificationefigurate. Vnde in ipfo quoque Abràhæfado
aliquidfale quæréndi: m eft.ctli non facile occurrat. Ergo
in cerin» munera, qh æ'accepei u n c fil ij cqncubinarum, vi-
•dcntarmihi •fignificare quæelam Dei dona , vel in làcra-
m en cis, vel in quibufque fignis-, etiam carnaji populo Iq-
dæorum &hæteticis:daca»vejutfilijs concubinari].m,Cum
Ivxreditatis munus,quod eft caric-as3c vitaaererna,non nifi
ad Ifaacpercineat, h opef^a d fi li ospro m i ffi o n is.
Buerunt autem dies AbrahdCLXX V.anni, deficiens mortuus
ffiui feneëlutebona. ] Annomm ergq LXXV.IIaàcfilium
luuin dercliquir, quern cencenanus genuir. Iam ex hoc
per pofteros Abrahç.id eft.IfaacSc Iacob.ciuitacis Dei quo
procurrant tempora vidcarous. Ht funtgenerations lfmahcl
filijAbraham, quern peperitei Agar AegyptiafatnuUSara, & hac
nominafiliorumeitu in vocabulis & getterationibus fuis. ] Non e
nim lacis clucet cur addicum Cit, Secundum nominageneratio-
num eorum,cum hi foli nominenrur quos file genui t,nó et-
iam quiab ipfisgenitifunt;nififorte,quianationesexillis
propagaeæ eorum nominib. func appellatæ, hoc fignifica-
cum fir, cum didum eft, Secundumnominageneraùonumeoru.
quamuis hoc modo illæ nationcs (ecundu m nominaifto-
rum,non ifta nomina fecundu illas naciones, quia illæ po-
fterius^xcicerunc. Vnde nocanda locutio eft, quia& pöft-
IId eillis dicicur , Duodecimprincipesfecundumgentes eorum,
canquam dixiftec, lècundum quæ nominagehtes eorum
appellacæ func. Sequitur,
Duodecim principes tribuuni fuarum. Etfiiäi finit anni vita i f
niahel CX XX VI I.fieficienfcfo mortuus eji,(s appofitus ad populum
fuum. Habitauit autem ab Ëuila vfque Sur, qua rejpicit Aegyptum
introeinmbus Ajfj/rijsicoram cunlhsfratribusfuisobijt.] Euila,eft
regio,quam circuicfluuius Phyfon,exiens de paradifo.di-
daauté Euila.dquodam nepoce Noe.eft& alia Euija'fbli-
cudo contrafäcienl Aegypti. Sur quoq; folitudoeftinter
Cades Sc Barach, extendens dclertum vfque ad mare rubrum,&
Aegypti confinia. Duodecim filij naci funt Ifma-
Ipiritalem progeniem.Sed & hjftorica proprierate h^Trc^
fponfum inueniturefte completû, vbi populus Ifrael h0c
eft,Iacob minor filiusfuperauie Idum^os,hóceft,gentcni
quam propagauit Elku: eofq; fecerunt tributaries per Da-
uid, quamdiu fuerunt vfqi ad regem, fub quo^dumairebellaucrunr,
&iugum Ifraelitarûldumæià ccriiicefuadepofucru
n tjfccundum prophetiam ipfius Ifaac, quado roi-
norempro maiorebcnedixir. hoc enim djxic cidcm-ma-
iori,}cüm £c ipfum poftea bcncdiceret. Egoputo quod &
de iingulis nobis hoc dici poteft , quia duægentcs&duo
populi intranosfunc.nam& virturum populus, Öcvitiorü
n ihilom inus intra pos eft.de corde enim noftcofroceduntccoi-
tationes mala, adulteriafurtaßalfa teftimonia, dolt, tontentienes
barefes,inutdia,çomeffationes,&bisfimilta. Vides quantusnia-
loru populus intra nos eft. Si vero mcreamutillam vocem
dicerc famftoru, A timoré tuo Domine concepimus &peperinm,
Jpiritum falutis tuafeetnm fuper terram:tunc & alius intra nos
populus inuehitur, irilpiritu generatiis. jruftus enim Jpiritus
efi caritas^audiÜ,pax,longanimitas,patientia,bonitas, manfûetu-
do,continentia,cafiitas,Ôc his fimilia. Videsalium populum,
qui & ip(è intra nos eft:fed minor eft,illemaior. Temper e-
nim pluies funt mali;quam boni,& vicia n timer ofiora virtu
rib. Sed fi tales finius, qualis Rebecca,& mereamur de
Ifaac,ideft,dcvcrbo Dei habere conceptqm; etiam in no-
bis populuspqpulumfuperabit, ÔC maiorferuietminori:
leruietcnimcarofpiritüi.&vitigvircutib.cedét.SequitUir,
Iam^tempus pariehdi veneràt,& eue gemini in vtero repertifunt.J j
Hic icrm;o,ideft,téporis completio, nunquam nifi de lân-
<ftis mulierib. fcribitur,ficut de hac,Rebecca, & Eiifabeth
matre Ioannis,& Mariamatrc Dobiini npftrilefuChrifti.
vndeexim'iumaliquid&ptæter ceteros homines hwiufcc-
modi partus-oftenditur, &impletio dierûortùm perfeâæ
fobolis indi cat.Qui primus egrejfus eß,rufus erat.&totusin worein
pellu hijpidus,vocatif % efl nomen eius EJaü.Protinus aller egre-
diens,plantamfratris tenebat manu,&iccirco appeîlatusejllacôb.]
Non ob aliud ante aduentum Domini feripta funt om nia,
quç in feripturis fan<ftislegimus,nifivrDomini cômenda-
rctur aduencus,&futura præfignaretur Ecclefia, ideft, populus
I[*. J
catcEfii5
XL VI,
hel, èquibus primogenicusfuic Nabaioch, à quo omnis
regi# ab Euphrace vfqjad marc rubrum,Nabachea vfq;ad
Dei per omnesgenres, quod eft corpus eius, adiun-
hodie dicicur, quæ pars Arabiæeft. nam 8c fàmiliæ eorum
«Slis atqjadnumeratis omnib.fanâis, qui etiam antcaduc-
opidaq; ac caftella munira, Sc tribushorum appellätio.ne
tum eius in hoc (æculovixerunt.itaeum Credences ventu-
celebrancur. Quod autem in extreme huiusrei capitulo
rûéllè,ficut nos veniflè.ficut enim Iacob manum priùs.du
feriptum eft, Coram omnibus fratribusfuisoccubuit: ideft, in
nafeeretur.emifitex vtero, quæ etiam pedem prænalcétis
I manibus omnium filioiu'm (uorupa mortuus eft,'luperfti-
fcatristenebatjdeindeytiq; lècütum eft caput, tunedemü
! tibus liberis, 8c nullo prius morte prærepto. Fratres au-
neceflàtio cetera membra : led tarnen caput nón tantü ea
! tern pro filijs appellari, Iacob quoque ad Laban demon-
membra quæjpcuta fiinr,led etiamiplàm mahü'quçin na- |
ftrar, di cens, Quod eftpeccatum meum, quiaperfecutus es poft me,
feendo præceflîtjdignitâteacpoceftate prçcedit:&quani-
0“quiaferutatus es omniavafa mea -, quidinueniftidevniuerjisdo- uis non tempore apparendi,tame naturæ ordin&prius eft: .
: mustua} Ponatur coram fratribus meis, & fratribus tuis,&duu- |lta& Dominus IefiisChriftus,erfiantequamappaveret in j
; dicent internos, necenjmpoftumus credere , vt feriptura icarnev&qubdammodo ex vtero leered fuiadhöminüo- j
commémorât, quod Iacob exceptis liberis fecum fratres culos.mediatorDei^rhominu homoptocedetéc ,anic(t fuper ,
alios habueric. Sequitur, j omnia Deus beneididus in læcula, præmifitin fàndis pa- •
Deprecatustfe eïl Dominum pro vxore fua , eoquod effetfterilis.1 triarchisôc prophetis quandam parre corporis lui, qua ve-
Quiexaudiuiteum, & dedtt concept urn Rebecca. Sed&coüideban- j lut manu nafciturôfeelleprænuncians ,eciam populû fu-
turin vitro dus paruuïiQua ait, Si fie mihifuturum erat,quid fie- perbepræccdccem, vinculis legis tanquam digi ris qui nq; !
cejfefuitconcipere? Perréxtt<jjvtconfuleret Dominum. ] ^Quæ^ lupplantat.-quiaôc pertemporum quinq; articulos prænü-
tut quo ietit: non enim crant tutic prophetæ.aüt facerdo-
tes , fecundum ordinem tabernaculi vel rempli Domini.
Quxî ergo ierit, merîto mouetmifi fbrre ad lt/cum, vbi ara
conftruxerat Abraham.Sedillicquombdorefponlàdcn-
tur,omnino cacetfcripturasvcrumperaliquem facerdotc:
quodincredibile eft,fierat,nonfuiirenominatum: ane-
rant aliqui taies,etiam illo tempore, homines Dei,in qui-
bus'polïecDeusintcrrogari. Quidquidhorûcft,&fiquid
aliud quod me forte commemorare præterierit, mentiri'
tamen feriprum non poteft, quæ dixit Rebeecam iflè ad
interrogandum Deum, eiq; refpondiflè; Duagentes in vtero
tuo funt, & duo populi ex ventre tuo diuidentur, populus^ populum
fuperàbit,&maiorferuietminori.'] Spiritali intelligentiacar-
nalesin populo Deifignificancurper maiorem filium,&
fpiritales per inmoré .-quiaficurdicit Apoftolus, Jgonprius
quodjpiritaleeft,fed quod animale, pofiea vero quodjpiritate. S{c-
lolec Sc hie intelligi hoc quod dicftûm eft, vt in Efagr figu-
ratus fit maiorpopulus Dei:hoccft,Ifraelicicus lecundum
carncm.-perIacob autem figuratus fit iple Iacob, fecundû
qiari venturus prophetariq; non deftitit: Sc huicrei confo-
nantes per quos lex data eft,libros quinq; côlçripfit: Sc fu-
perbi carnaliter Iapientps,&fuam iuftitiam volcnces coh-
ftitüere,nôapertamanuChriftirepIetifiinrbenedi(5tione,
fedconftritftaatq-, conclulà retenti funt. Itad; illi obligati
funt pede,& cecidcruntmos vero furreximus, 8c eredifu-
mus.Quarnuisergo,vtdixi,præmiIèrir DominusChriftus
quandam parré'corpôïis fui in làndis» qui eumnafeendi
tepore præeelïèruntirame iplè èft caput corporis ecclelîæ,
ilfiq-jomneseidé corpori, cuius il le caput eft, cohælêrunr,
credendo in eü, quem prænunciabanc. non cnïm præeui-'
cendo diuulfi func, led adiundi pocius oblèquendô. nam
ecfimanusàcapitepræmitti poteft, connexio tameneiu$
lub capitc cft.Quapropter omnia quæ an te feripta funt,Vt
nos doceremur kripta Iunt,& figuræ noftræfuerunt,& in
figura conringebanc illis: fcripcafiintauté propter nos, in
quos finis fifeculorü pbuenit. qui cnimprimus egrejfuscfl, tufas
er at, & touts in morëpellis bijpidus, vocatumqjefi nomen eius E-
Jau,Promus alter egr ediens,plantafratris tenebat mante, & iccirco
Si Eucher io Lugdunenß Epifcepofalfo afcripti, Liber 11. S ifi
appedatus efi Iacob. Quod Paulus Apoftolus magnum vult | nia.mirum nifi recapitülaDdo iftâcômemorahtür, qüç id s
intelligi gratiæ documencufn.Cur file tocus rurus& hifpi- ! eo fuerat [»rætermiflà; vt'pfimü de filijs eius, vfq; ad ilium
dui» ninquiapopülus prior prophetarum & Ghrifti fuit locfideléticulà^Uarratio peruertiret.Se;qUirur,Apparuitrei
Saie.nw
f octninis
pirf
y m
inationç
àae ad
bimelec.
LIX.
D
cruore poîlutùs,ac peccatiBt nequitiæfqualore ektititeir-
cumdarus?Cuiusideo minor calcancü tenuit.-quiamyfti-
ce maior minorem fupcraturuserat.planraenimEfau no-
uiftîmu præfignabat Ifraclitici populi tempus, in quoDo-
rninus nofter aduenire dignatus cft,vt eis cbnferret lalutë.
Sed in typo Niniuirarûgentium populus, vt Iacob Efau,
Ifrael incredulûcondemtiauir.Vnde&Iacob,à ludando
vel fupplantandonomen accepir. Sequitur, Sexagenariut
eratlfaac,quandp nati funt par uult.^Scx ra enim ætate mundi
populum Iudæorum propter fuperbiam 8c incredulitatc
videmusefle abicdum.&gentiutti populum ad fideChri-
fti reuocatum.Sequitur, Quibus adultü,faâus efi Efau virgna-
mvenadi & homo agricçlailacobautevirfitnplex habit abat in ta-
btrnaculis.lfaucamabat Efau, eo quod devenationib. illitu yefeere-
tur, & Rebeccadiligebat Jacob. } In typo itaq; Efau, carnalis
populus Ilfael,vc de Nèttibfbth legitur, Venator fuit &a-
gricolaîid eft,proprium derelinquens Deum, excernarum
genriüdijs cultumfacrilegumexhibuit.&terremscupidi-
tatib.ac aefiderijs deditus eft. Quod veto Iacob in domo
fimplexhâbitabacdç fincdolo, nonperdblu accepicpri-
mogeniti benedidionem, nec per fraudem fubripuit, fed
vt fibi debitam accepit »quam.concedcnte fratre de lentis
meteede comparàuit.Sequitur , Coxit autem Jacobputmen-
tum '. Ad que cum Penijfet Efau lajfus de agro,ait, Da mibi de coûtons
hac rufa, quia opido lajfus fum. Ouamobrem vocatum efi nomen
eiusÉdom. Cut dixit Iacob, Vende mihlprtmogenita tua. Atiüe rebondit,
En morior,quid mihiprodemprimogénitaî Ait Iacob,lura
ergo mihi.Iurauit Efau,à- vendtditprimogenita,&ficacceptopane
( j lentis edulio comedit, ér bïbit,& abqt,parut pëdens quodprimo-
genita vendidijfet.] Tradunc Hebræi omnes primogenitos
fundos officio facerdotali antequatn Aaron in facerdotiu
eligeretur,& habuiftè veftimenrü facerdotale,quoindûti
vidimas Deo offérebant:& hæcxeflè primogenita, hoc eft,
veftimentaEIau,quævendidit Iacob fratriluo.nam quod
ifteEIàupfimogenicafua propterefcartVfratri fuoinniori
venumdauit,ac poftmodû paterna benedidione priuatus
eft:fignificat eundé Ifraeliricum populum,qui à Deo.vt E-
xodi indicac liber, primogenitùs filius nuncupatus eft: qui
propter præfentis (æculi 1 ucra,non fol um primatus fui honore
amifitjVerum etiam ®nica:leftispræmiû præpa-
ratum adipifei nô meruit: Domino quodammodoid eide
expfobrante,cum dicit, Auferetura vobis regnu Dei,&dabitur
gentïfacientifruftueius. Primogenitaautcipfa,vcfam fnpra
didtümeft, veftiserat facerdotalis, quam majores naru cü
benedidione pan is induti, vîdimas Dèo velue pontifices
offerebant: hoedonorerreniamoris defideriocaruerunc
Iudæi cum gloria regni futuri.Sequitur,
ORTA autem fame fuper terram pofi earnfierilitatem quaacct-
derat in diebus Abraham,abijt ifaac ad Abimelech regem Palkfiino-
rum in GMVjrajQuçritur hoc quando ficfàdû.'Vtrum poft-
ea quam Efau vedidieprimogenira fua.poftillam quippe
narrationcm hoc narrare incipinan, vt fieri folet,per reça-
picularionem narrator ad eareue; fus fit, cü prbgreftus de
filijs eius adeum locum peruenillèt,qui de lenticula com-
memoratus eft. Mouet autem quia iple inuenitur Abimelech,
qui eriâSaram concupiuerat : ipfius enim paranym-
phus&princepsmiliriæqui ibi commemorati lune,etiam
hic commemorantur : ytrfivel viùere potuerint. quando
Dominus,& ait,Üe defeendasin Aegyptufed quiefee iH terra,quam
dixerotibï,&peregnnareineà,erdq3tecUi &bënedtcamtibi-.tibie-
nim &fetnipi tuo dabô] vniuerfas regt on es bat, loplensiuramentum
meu quod jpopondi Abraham patri tuo:& multiplie abo fernen tuum
ficutfieüas (aliydaboçfjpofieris tu is vniuerfas regio nés has, & bënedi-
dicetur infeminetuo omnes get es terra, eo qirod obedient Abraham
voci mea. j Ifte patriarcha nec vxore habüit alia, nec aliquâ
concubinam,nec idée tarnen iftü patri eins pra-ferredebe-
lnus.erär enim proculdubio paternç fidci& obediét iç mérita
pôtiora,intahtü vtproptcrillü dkat DeusTe huiefa-
cere b©naquçfacic,cüilli dicât, EgofuniDeus Abrahampatris
tui, noli timere,tecu enim fum,& benedixi te, &multiplicabo feme
f««:vtitttelligamus qua cafte Abrahafecerit, quod homi-
hibiimpudieis&nequiti^Iuçde feripturis làn dis patroci-
hia quærentib. vide tur feciftè libidi no le. Sequirur, Manfit
itaèfalfaac in Gerarit,quicÜ interràgaretur a viris loci illiusfuper v-
xorefua, rejpodit, S or or mea efi.timuerat.n.confiteri, quodfibi effet
fociata coniugto, reput ans ne for te interficerent eupropter illius pul-
chritudinëT] Quod IfàacRebecca quç vxorerar,fprorê fin-
xeringenus enim Rebeccænpn tacitû eft,&ea pcrhptilïï-
mâprppinquitatemfprpfé eius fuiflèmanifeftü eft. Vtau-
rc racerer vxorem quid mfru,aut quid praiium, fi imitatus
eft parré,cum eade iuftitia dcfendatur,qu a pater eius de fi-
mili obiedoinculpatusiniiêruseftjScquiturjCtf^pmr^H/^
ijfent diesplurimi,&ibidemoraretur, projpicies Abimelech Palafti-
norît rex perfeneftram,vidit eum tocante cumRebecca vxorefua, &
accerfito eo ait,PerJpicuu eft quod vxor tua fit.Cur metitus es,for ore
tua effet Qui rejpodit,Timui ne morerer propter eam.~\ Quæ igitur
pro Abrahâ quod ad hancréattinet,eadem ctpro Ifaacfi-
lio eius valet, quærecenfere non eft difficile: nifi forte ftu-
dioforü aliquis quærat, in cuius figuræ fàcraméro accipic-
dum fit, quodtexalienigenaRebeccâ viri lui coniugem
tüceilè cognouit,quando cü cuit» ilia ludenté vidit,quod
nôcognouilIèr,nifi cüconiugeilIefie luderet, qùomodo
cü ea, quæ coniunxmö eflet, ludere non decerer. quod cü
fandi eoniugati faciunr,nôinaniterfaciunr,(èd prüderer,
deicendunt enim quodamodoad feminei fexus infirmi-
ratc,vcaliquid blâdahilaritate veldicantvél facia nr^ non
eneruâtesjlèdtéperamesvirilem vigorém. Quid autcfibf
velit in facramcto Chrifti& ecclefia’, quod tantus patnar-
chacü copiuge lufêrir,coniugiüq; illudinde fit cognitu mi
profedoquiiquisnealiquiderradoinecclefiapeccer,fe-
cretü viri huiusinferipturisfandisdiligéterintnetur, in-
ueniet eü maieftarem fuam,qua in formaDei æqualis eft,
paulifper ab Icon dific in forma ferai; vt eius capax elle hu-
manainnrmiraspplïèr,eoq; modo côiugi lècbngruenter
aptarer. quid enim abfurdû, imo quid nô côuenienter fu-
turoiûprænunciationiapcommodatum, fi prophetaDei
carnalitcraliquid lufir,vteücapcrerafFednsvxons, cüi-
pfum verbüpei carp fadum eft,vthabitaretip nobis? Se^
qu ira r , Setmnauit autlfaac in terra ilia, ér inuenit m ipfo anno
centupliï.Benedixitfo ei Dominus,&loeupletatus eft homo, &tbat,
proftciensàc fuccrefccns,d9uec magnus vehementer effeättsefi. § Së-
cundumterrenam felicitate didum Ifaaclocupletatü, lë-
quentia docent, exequitur.n. narrator eafdë eius d initias,
quib.magnusfaduscft,& hinc ftiotus eft Abimelech.Ti-
muit ilium ibieflè nepotchtia eius fibi ellèt infefta. Qua-1
quäergolpiricalealiquidiftafignificenr,tarnen fecundum
cnimamicusfaduseftAbrahç.nondünatus erar Ifaac,fed id quodcontigerunt,idep præmilïum ed,BenedixiieuniDoia'm
promi Hus. Pon am us ante annum,quam nafceietuNe
lüacjhocfuiflè fadü. Deinde Ifäacfufccpir filios, cum^eftèt
annorum LX.illi autem iuuenes erant,quando védidit E-
fau pi imogenita fua.ponamus enim ipfos circa XX.annos
fuide. fiunt anni attatis lfaac vfq', ad illud fadu m filiorum
eius cnciter LXXX.Ädolefcentem accipiamüs fuilleAbi-
tnelech,quando matré ipfius concupiuit, ^cAbraha: amicus
eft fadus. Poruit ergo jam cftc quafi cctenariüs,fi ppft
minusj yc fana fide intelligamusetiàm iftà temporal ia do
nanccdari pofte nec fperari debere,etiam cum ab tnfirmi
orib.appetuntur.nifiabvnd'Deo tribuanturiStquiin mi-r
nimis fidelis eft,& in magnis fideli$.fir?& quiinmamoPa i-
niquofideliseftinucntusieriâverüacciperemereatur: ficut
Dominus in euang. Joquitur.lfaac fermo Domini eft,
qui fermo in lége Dei ordeurh leminar, in euangelijs ttin-
CÛ.ilium .n.cibum perfediorib* & Ipiritalib. huric jmperillud
fadum filiorü fuorqm perrexic in earn terram famis fediofib. 6canimalib.parar.-quia feriptü elt:Homines&iu-
heceflit^te Ifaac.Nö ergo ex hoc cogit nulla nccefliras per mentafaluosfaciesDomine.lCiac ergo, fermo legis,ordeuin le-
tecapitulatione putare narratam profedione Ifaacin Gc- ; n»inat,& tarnen in iplo ordeo inuenit centefimüfrudnm.
rararftd quia ibi diuturno temporefuifle jläae fcribftür,& I Inuenis^ in lege m'artyres'v fcjuoi ü eft eehtefimus'frudhs
purcosfodifle,&deh,iseötehdifle,&ditarumfuiflepecu- ,Sed'& Dominus nofterIlaac,ebangcliorumpeifediora.|
Btblioth.Vet. Parr.Tom.j. . ; ~~ ; Z z z 1 __ _ _ qua;-