Habeo,itiquïi,famulamBalam,ingredereadittam, vtpariatfuper gand«fucceffionis. Nam Scilludquod mendacjffilïïiaT-
genua mea,& habeam exeafilios.Deitt.tfeilliBalam inconuigiutn.1 minatione Fauftus obiecit, habuilfeinterfe velue quatuor
Oua,wgrejfoadfeviro,concepit&pepemjiltum.DixitfeRacbelylu- fcorracertamen,, qu«nam eum ad cöncubirum rapeicc
dtcauit mihi Dominas, &exaudiuit votent meant, dans mihiftliü. vbi hoclegerit, ncfciomifi forte in eordefiio, tanquam in
Et iccirco appellauit nomen eius Da».[JPropterca vocaui t no mé libiro nefariarum f allaciar;ü, vbi vere ipfe fcor rabatur: fed
eius Daii. Caitflain nominis expreflic, vt ex co quod iudir. cum ferpente illo,de quoApoftolus rimebac Ecçlefiç,qUâ
cadet Dominas,filio ancilLe noméimponeret.Dan quip- virginemcafiam cupiebat vni viroexbibere Cbrifto : ne ficut £-
pe interprecatur iudiciam.RurfumfeBala concipiens,peperitft- uain deceperat aftutia fua,#c Sc illorü mentes à. C lui It i ca-
Hum. Pro quo ait Rachel, Comparante me Dens cum fororemea,& ftitate auertendocorrumperer. ita cnim huic ferpenti a-
inualui\vocauttq3eum Neptalim.'] Cauda noraini^vleptalim midfuntifti, vt eum pr«ftitifle potius,quam nocinfleçô-
aliahicexpontcur,quaminlibro Hebræoriifcriptalir.vn- tendant.IpfcplancFauftiperfuafit pedtoriadultérâtp,fal-
de?d conuerlajionc, due comparatione; quia vtrumq; fo- It tatis femina infundens, vc has male.cóceptas calu m nias
natcomparationem,fiueconuerfationem,hoceftNepta-
lim.Sequitur, Sentions Lia quodparereceJfaffet,Zelpbam ancil-
lam fua marito tradidit.Oua poft concept urn edentefiltum dixit,Féliciter
:& 'iccirco vocatum eft nomen eius Gad. 3 Nos autc dicere
poliumus Impræcinçfcum, Gad enim pored Sc preepodtio-
né Ibnare,& venitab eucntu,due pracinóhi.qui Gaddici-
tur. Peperittfe telph a alterit. Dixttcfe Lia, Hocprobeatitudine mea.
beatam quippeme chcent mulieres. Propterea appellauit eum After.}
A 1er ergonon diuiti«,fed beatus dicitur,duntaxac in præ-
fchti loco :nam in alijs, fecundu amb igu iratem verbi, pof-
funt & diuiti* fie vocari.Sequitur, Egrejfus autem Buben tempore
meftis tnticea,inagro reperitmadragoras, quas matri LU detu-
lit.Dixitife Rachel,Da mtbipartede mandragorisfilijtui. At ilia re-,
ffioniit, Parme tibivdetur,quodpraripiieris maritim mibi,nifiet-
lam mandragora*filij mei tuier is? Ait Rachel, Dor miattecu hac node
pro jnandragorisfilij tui.Redeuntufead vefteramdeagro lacob,e-
grcjfaeJHnoccurfum Lia,&, Ad me, tnqtiit, tntrabis, quiamerejede
conduxi tepro mandragoris filij met. Dorntiuitfecum ea nolle ilia,
& exaaditiit Deus precis em,conçepitq3é ‘ pepentfiltuni quint ft, &
ait,DeditDeiismercedemihi, quia dediancillant meaviro meo. Ap-
pellauittfenomeneiusifacbar.^ Totum nomcninterpretarur,
merceseft.Is quippedicitur eft:Sachar, merces. Hocautc
iacp quia rnanduagorisfilij Ruben,introitum qui Rache-
!i debcbatur,adle viri emeret. Sequitur. RurfumLia conci-
piem peper it[externfilium,&ait ,Ditauit meDeus dotebona,etiam
hacvite mecum erit mar it us meus, eo quodgenuerim eifexfilios. Et
ideirco appellauit nomen bum Zabulortc] Et eft fenfus.-Quia fex
hhos genui Jacob, propterea iam fecura lum, habitabite-
nim mecum virmeus, vnde&filius meus vocetur Habi-
taculum 4: Et poft baepeperitfiliam, & vocauit nomen eius Dina.3
H«c trasfertur in cauflam,ftue iurgium: iurgij enim in S i- .
chimis cauflà extitir. Poft filios, parentumponendafunt
no minaJLia inrerpretatuc L ab orans •, Rachel,Quis, cuius
filius Iofeph, ab eo quod fibi mater aliü addi optauerit. Ia
verolacob, cuiprpingenticrimine quatuor obijeiuntur
vxorcs, generali prolocutione.purgatur. quado enim mos
erat,crimen n o ecat;& nunc propterea crime eft,quia mos
non eft. Alia.funt cnim peccata contra naturam,alia cótra
mores,alia contrapræceptu. Q u* cum ira dnt,quid tandé
crmiinis eft, quod deplurib. dmul habitis vxoribus obij-
citur fancto viro Iacob.5 Si naturam confulas,nó lafciuien-
di, fedgignendi cauda illismulieribus vtebatur: ft mores,
illo tempore atqj in illis terris hoc faâitabatur : d praece-
ptum nulla lege prohibebatur. Nunc vero cur crime eft,ft
quis hócfaciar.-nili quia& morib. &lcgibus hoc no licet?
Quae duo d quis contempferit, etiâmd tantum odo cauflà
gencrandi vu poflitfemmispluiibus, peccat tarnen, & i-
plam violât humananvfocietatc, cuinecellària eftptopa-
gatio filiorum. Sed quia homines, aliter Ie habentib. iam
monbus & legibus, non poflunt delectari yxorura multi-
tudine ,nid libidi nis magni tudine.-ideo errât, & putant o-
mnino haberinon potuifle vxorcs multas,- nid flagrancia
côcupifcentiæ carnalis & fordidæ voluptatis. cóparantes
enim non ajios, quorum virtute animi prorfus node non
poflunt,fed ficutait AjpoAolus,femetipfosftbimetipfis nonin-
telligunt: Sc quia ipd , etiamd vnam habuerint,ad eandem
non lo.lum geuerandi officio dudi virilités acccdunc „ fed
fæpe coeundi ftimulo vidi eneruiter pertrahun cur., Sicuc
ergo fandi Apoltoli audicorib. admirantibus dodrinam
oteimmundiflimopareret, & ftylo audaciffimoetiä memorise
commcndaret.nulla enim ancillarum virumlacob
ab altera rapuit, nulla de illius concubitu cum altera liti-
gauir. Ideo mfgis ordo erat, quia libido nonerat: Sc tanto I
hrmiusconiugalis feruabantur poccftatisiura, quantoca-
ftius vitabatur carnalis cupiditatis iniuria. quod enim & l
ab vxore conducitur,ibi vera noftfa manifeftatur aflertio:l
ibi pro fe ad tier lum maledida Mani chæorum ipfa veritas
clamat.quid enim opus erat,vt eum altera condu cetet.-ni-
d quia ordo alterius erat,vt ad earn maritus intraret ? neq;
enim ad al,iam vnquam acceflilfet, nid eum conduxiflcc.
fed vtiq; iuftis ad earn vicibus 3ççedebar, de qua tot filios
procreauerat, Sc cui obedierat, v tetiâde ancilla procréa-
ret,6c de qua poftca non conduçente procteauit.Sed tunc
Rachelnodemkabebatin ordine, vc maiietetcum viro:
tunq penes earn poteftas ilia erat, de q.ua.Apoftolus.vox
certe noui teftamenti non tacuit dicens,Sj»ii/irer dr vir non
babeatpoteftatefui corporis,fed mulier.ldeo iarh cumforotepa-
d a erat,cui fadadebitrixeam traderet ad debi totem fuu.
nam hoc nomine idappellat A poftol us, Vxori, inquit, vir
debitit reddat. Cui ergo vir debitor erat iajn acceperat à fo-
rote quod elegerat voluntate,vt ei dater,quod habebat in
poteftate. Hicveroille, quern Fauftus tanquam impudi-
cum,elands,vel potius ex tindis oculis cri minât ur, d con-
cupifcentiæ,non iuftitiæ leruus eflèr,nonne per rotum dié
in yoluptatem illius nodis æftuaret, qui erat eu pulchtio-
re cubiturus,quam cçrte amplius diligebat,& pro qua bis
feptenarium annorum Iaborem gratuitum impenderac.
Cum ergo iam die peradóineiusirec am plexus, quando
inde aucrtcretur,ft talis eflèt, qualem Manichæi nihil intelligentes
opinantur? nonne placico con temp to muliem
intraret pótius ad fpeciofam, quæillinodem ip Iam non
folum coniugismore,, verum etiam ordinisiure debebat.
vtere curq-,potius ipfe poreftate maritali.-quia & vxor nohabet
poteftatem fui corporis,fed vir: Sc pro eo tunc ferujtutisilla-
rüviciffitudo fie bat. Coniugali ergo poteftate multo vin-
cibiliu s v c ere tur,d form« deddetio-yin cere cur: fed come-
liores foeminæ in uc ni ren t ur, d illæ pro concipiendis,filijs,
ipfe aute m pro concubitu fuo& volup tat e cer tare 1.11 aque
vir temperantiffimUSjVt plane vir, qUia ramviriliterfemi-
nis vtebatur, vc delcdationi carnali non fubiiceretur, fed
dominaretur: magis quid deberet, quam quid eidebcba-
cur,atteud it.nec ad propriam yolutacemiua poteftate ab-
uti voluit,fed illiusdcbiçircdditor.quam exador elle ma-
luit. Vnde Sc confequens crat,vt ei redderet,quam pro fe,
vt id acciperer,ilia,cui debebatur,elegit. Quo earum pla-
citocompcrtopadoqjCumrepenteatq;inopinateàpul-
cherrima coniuge reuocarctur, Si ad minus decoram vo-
caretur, noniräincanduit, non triftitianubilatuseft,non
eneruiter blandus,vt dbipotiusRachel nodem redderet,
in ter am bas fàtegit. Sed maritus iuftus & prouidus pater,
cum illas prolis curam gerere videret,& ipfe nihil aliud de
concubituquærerec, earum voluntaci obtempetandutn
iudicauir,quæ ubi dgillatim filios opeabant, dbi nihil mi-
nuijcuiambæ parie bat,tanquam diceret, Vobis inter V0$,
yt voids,cediteatq; concedite, quænam vefttum fiat mugis
matenego quid contendam,quando flue inde,due inde
nalcentt non erit alius pater ? Hanc profedo inode-
ftiam, hancconcupilcentiæcoercitionem, &in commifuâcondeledabantur.
nonauiditateconfeqnend.'elaudis, xtionecorporumcôiugalium folumappetitü pofteritatis
fed caritate feminandæ vetitatisrita fandipatriarchae con- human«,vt erat acutus Fauftus in illis lirerisôc intelligeret
ingibus excipientib. femen luum milcebancur, non cocu- & laudaret,nili eius ingeniû detcftabili feda deprauatû^ I
pilcentiapercipiendgvoluptatis,fedpyqoidéntiapropa- • quidre^tehéderetquçretec,6cvnânuptialiscopulationis
, _______ ■ ______'_______ ______ ' honeftah^
iëftaccm maris & foeminæ , qiia libçrorum procreân'
doriim cauflà copiilantur, crimen maximum reputaret.
Kfunc iam defenfiypatriarchae morib.rfefutatoq; crimine,
,quod. nefariûs error qbiecitÿde reliquo, Vt pöliumüs, my-
fteriorû fecreta rimemurj pulfemus fidei pietatçy vt »obis |
aperiatur à Domino, .quidferu.figurauerint quatuor iliae j
vxoresIacob,quarü duç liberæ,6c du« anciilaefiierunt.yi-
demiis enim Apoftolûin libera Ôc ancilla, qüas habuitÀ-
brahâ,duo teftamétaiuteHigérçded ibiviiaôc.vna faciîius
apparet,quod dicitur,Hicautemdu«funtôc duaè.Deindç
ibi aneill»filius exheredatur i hic vero ancillàrüfilij firnul:
cum filij?liberarum terra.promiflioni&afçipmnt.ynde hic
proculdubio alic^iid aiiud fignificatur., .quanquam cnim
doas libéras vxoreslacob ad nouum teftan?entû,per quod
in libertaté vocati fnmus,exiftimem pertinere-nort tarnen
fruftra duçfunr.nifi forte quja id quod in fçripturis aduer-
ri ôc inueniri poteft,duæ vit« nobis in Chrifti corpore_prç-
dicantur:vnatemporalis,iri qua laboramustalia «ténia,in
qua delcdationem Dei eoritéplamur.iftam Dominus.paf:.
fibne^illâ refurredione declarauit. Admonent nos ad fiop
inrelligendum illarum etiam-nominaTeminarü. Lia fcpjtrî
interpretatur Laborans : Rachel autem Vifum pri.ncipiö,
fiue Verbum,ex quo yidetur principi,ü. Adip,çrgo hpmà-
næ,mortàlisq‘, vicæ,in quaviuirnusexftde,multalaborip-
faopera facientes ..incerti quo exitu proueniat, ad vtilita-
tem eorum quibus confulere vplumusjipfaèftLia pripey-
xor lacob , ac per hoc ôc i.nfirmis otulisluiflè comemora-
tur.cQgicatiooes enim mortaliü timid«, & incert« proùir
denti«naftr«ifpes veto «tern« contéplationis Dei, habés
certam ôcdeledabilé intellîgentiam veritatis jipfaeftRaritum
confequatur.qnantum enim valet, quod modo c6-
mempeaui éne feriptum^ iConcuptftifapientiam,feruamanda-
ta,& bominusprabebit illant jtibi: tan turn 8c illud valere arbi-
tfor,18ificredidefitu,noninteüigetis: vtiuftitiaad fidc,adfepi-
entiara vpro''intelligéntia pertinere 'nöftrètur. Prbin'de in
his qui flagrant ipgentjambreperlp..m*yerjtatiV, non eft
improbanaum ftudiu,fed ad ordinemreuocandu: vtafi-
de in cipianr, Sc bohis mbrib.faïtancurper^èhjce» quo teh-
dunt.ln cpquippfe quoa aducrfetur.virtus eft laboriofa;ih
co verpqüpd appetitur,luminpla fepiécia. Quid opus pft,
inquit,crederepquid npn mihjt oftenditür manjfefttim ali-.
quod verbum, quo vidcam rerfi omnium feienti« princi-
piü?id enim eft,in quod maxime ac primitus inardefeit, fi
vel ftudipfus eft animus rationalis. Cui relpófleaf ur, Pul-
chrum eftquidc quod defideras, &am,ati dignimmu: fed
prius nubit Lia,& poftca Rachel. Ardör ergo ifte ad id va-
ieat,yc ordo non recufetur, fed potius tolétetur.-cum auté
periicntum fuerit,fimul habebiturin hoc feiculo hpn lolu
Ipeciofaintelligentia,fed etiam laboriofa iuftitia. Quam-
lipetenimacute,finceriterq;cetnaturamprtalib.incom-
mutabilebosmm,adtiuccarpu$,quodcorrumpitur,aggrauata~
nimam ,&terrena inhabit atio deprimitfenfum, mult a cogitante.
Ad yntim ergo tenendum, miilta ferend a fa nr. Itaq; du«
funt vxoreslacob liber«.amb« quippe funt fili«remiffip-
nis peccatorum*hoc eft,dealbationis,quod eft Laban, ve-
runtamen vna amatur,& altera toleratur. led qu« tp'lera->
tur,ipfa prius6c vberips Foecundacurivt fi non propter fe i-
' piam,certe propter filios diligatur.labor enim iuftoru ma-,
ximumfru^um haber in ei$,quos regno Dei gcnerarit,ih-
ter multas tentationcs6c tribulationes prxdicandoEuan-
geliuro.'&eos,propter cheljvpde et ja pulchrafacie, Sc pulchra-fpccie. hanc cnim H ^ I ,. q. uo,s funt in laborib. abundantius,
amacotnnis pie fttidiofus,8c propter häc feruit grati« Dei,! in plagisfupra modfi.in mprtibvfrequenteriprbpter
qua peccata noftra etfifnennt fuut pbenicium, tanquam nix deal- habentfpris pugnas, 1 ntus timores; gatidium Sc coronarn
babuntur.Laban;q^ip.pe interprecatur Deälbatio,cui fetui- r
uit lacob pro Rachel.neq> cnim fe quifqvcóucrtit ftib gra-
tia remiflionisvpeecatorü feuuire iuftiti«, nifivt quiete yi-
uavt in verbo.ex quoyidetur principiu, quod eft Deus. Ergo
proprer Rachel, non propt^; Liam feruitur. Nam quis
tandem amauetit in operib. iuftiti«,Iaborem aótionüatq;
paflibnum? quis earn vitam propter feipfem expetiuerit
fuam ybcant. Nafeunt.ur autem eis facilius atq; cöbiofi&s
ex illo fermoric fidei,quo pr«dicaritChriftum crucifixnibi
Sc quidquidhumanitatis eius citius humana cogitatioiic
percipirur,Sc infirmos etiam Li« oculos nó perturbat. Rachel
autem claraafpetftu mente excedit Deo., 8cyidetin
primipio verbum Deumapud Deunt,Sc vult parereSc nó poteft:
q\iingenerationem eius quis enarrabiti Pjcoinde vita, qu« ftu
ficut nee lacob Liamïfed tarnen fibi node fuppofitain v-1 ftudio contéplationis compctir,vc ca qu« carni funt inqifiim
generandi,amplexus8c foecunditatem illius expertus
eft. Dominus cnim éam,-quia pet fe ipfam diligi non pote-
ratjprimo vtadRachel perueniretur,tolerariFccit:deinde
fibiiia,nóinfirmisoculis mentis,perea,qu«fa&afunt, in-
telled» copfpiciatjócfempiternam Deivirtuté inçffàbili-
ter,cernât,vacate vult ab omni negotio, Sc ideo ft.e,rilis: afcörde
cometvdauit. ita .n. ynufquifqjvtilis Deifer- fedando quippe otium , quo ftudia conteplationis Jgrie-
uusfubdealbationis peccatorufuorum gratia coftitutus, fcunt,n6c0ntemperaturinfirmicatihominu,quiin varijs
quid aiiud iri fua couerfatione mediratus eft,quid alitid in ptefliiris fibi defiderant fubueniri.fed quia & ipfa procrearidi
geftauit,.quid aliud incorde adama'uit,nifidpdrinä]
iapienci«?quamplcriq; fe-adeptnr.os Sc percepturosputäci
ftatim,vt fe in feptem praeceptislegiscxereueiint,qu§funt
dediledioneproximi,ne cuiquam homini noceatur: id
eft,Honorapatrem& matrem,Flonwacbabcris,Flon occides, Non
I furaberis,Nonfalfum teftimonium dices,Non cohcupifces vxore pro-
I ximitui,Nonconcupifcesremprbximi tui. Quibus quantu po-
tuerit pbferuatis,poftea quam pro cöcupita6cIperata pul-
cherrima deledatione dodrin? pertctationes varias qua-
li per huius f«culi.nodem,tolerätix laborisadh«ferir: yej
lut proRachel,Li« inopinate c6iungitur:8chang füftinet,
vtadillam peruemat; fi perfeueranteramar, acceptis ahjs
fepte pr«ceptis: ac (i dicatur, Scrui alios feptem annos pro
Rachel.-vtfitpauper fpiritUjmitisdugeSjefurienSjfitienfq-,
iufticiam,mifericors,mundi cordis, pacificus.Vellec enim
homo,(1 fieri poflet, linevlla tolerantia laboris, qu« in a-
gendö patiendoq;ampledendacft,ftatim ad pulchr«atq;
perfed« fepienti« delicias perue-nire ;fed hocno.poteftin
terra mbrientium. hocemmfignificare videtur quoddi-
d.um eft ad Iacob,Non eft moris in loco nqftro, vr minor
nubat prius quaui maior: quianonablu.rde maiorappej-
latur, qu« tempore prior eft. Priot eft aute in reda riomi-
nis eruditiohe labor operandi qu« iufta funt, quam volü-
tas in telligend i qu« vera,funt. Ad hoc valec quod feriptü
eft,Concupftifapientiam,feriiamandata,& Daminus prabebit illa
tibi. Mandata vtiqj ad iuftitiam pertinenciaiiuftitiam qu«
ex fide eft, qü« inter rentationum incerca verlatur .\y t pie
credendo quod nonriumiptclligit>etiam inteiligeci« meptbpterftiios
elitäre inardefeit, vultdocere quod nöuit.neqjenim
inuidia tabefcjt,cum videt fbrorem,labore agendi atq;pä-
tiendi, filijs abundantem; fed dolet potius currere lionii-
nes ad eam v i rt u t e ,qu a eorüin firmitatib .iiecc Ihtatib uiq j
cöfulitur,quä ad illam vnde diuinum Sc incömutabile ali-
quid difeitür. Hiedolor figur^tus videtur in eo quoa feri-
ptum cd,Et z.eIauitRachelforore fuam.Ptoindcquia. liquidäs
purufqjintelledus de illa fubftantiaVqux corpus no eft,ad
carnisfenfum n.on pertinet, & verbis carne edttis,exprimi
nö poteft.-elegudodrinxfapieti« pecquaslibetcorpore'as
imaginesöc fimilitijdincs vtcumq; cogi ta h d a in fm u a re di-
uina,quam ab officio talia docendi cefläre;ficat elegirRachel
ex^viro fuo Sc ancilla fufeipere filios, quam fi ne filijs
omnino remanere. Balaquippeinterprctaridiciturlaue-
terata. Han^habuit ancillam Rachel. De veteri quippe
vita carnalibus fenftbus dedita corpore« cogitäncur ima-
gines,etiam cum aliquid de fpiritali & incomutabilifub-
rtantiadiuinitatis audicur. Sulcepit Sc Lia de ancilla fua
.filios,amorenumerofiorispttflisaccepfe. Inuenimusau-’
tem Zelpham eius ancillam interpretari,Os hians. Qua-
propter ad pr« di ca totes fidei e'uangelic«,quorum oshidt,
& cor non niar,Cum in feripturis aduerterimus,hxc intel-
ligitur ancilla Li«. Scriptum eftenim de quibufdam, Po-
pulus biclabijsme bonorat,cor autem eorum longeeft d me. Et tal i-
bus Apoftolus dicit,Qui prtdicas nonfurdndu,ftiraris:quidicis
nonmoefibandum,moecharis. Vctomeriarn vt ec per hanccödi-
tip'he liberailla v x or Iaco b lab oräs .filios heredesregni fu(-
cipiat,ideo Dominus dicit:^««e dicutfacite.qtu .iüt f.niüt fue