I nJ&onümdlfttnt'ex
citur Salem, quae eftln terra Chanaan : filram vero eius,cu.
in earn venilïèt«tatem,vt arnicas habere iam pb.(ïèt,vide-
re voluilfa filiasciuium loci, atque ita faétam elle pro ilk
cruentiffimaib cædem & depr«dâtionem,quæ iam,vt pti-
to , quaeftiobetn non habet. multitudo enim non parua
ftûr.qu iaplurimbm ditatuserâp. Sed filij eiusèn hocfaâro
hominantur, quia eiufdem fa<fti principes atque au (Stores
fuerunr. Sequitur, 'V
INTERET locum eft Deusai Jacob,Surge* & afeende Bethel,
-&babiikrbi : fac^altareDeo I quiapparuittihï, quandofugiebas
fratrem tuum.^ Quarenon dixir, Et facibi altaremib;i,qui
àpparui tibi : led Deusdicit.-Ftfc ibiaràm Deo,qui apparuitti-
1>i i Vtrum filius ibi apparuit,& Deus pater hoc dicitî an in,
aliquo gencrelocutionisadnuroerandum, ficut eft illud :
Fluit Dominus a Domino} Sequitur, ‘ .
‘ Ait : Abijcttedeosalienos, qui in medioveftrifunt,& mundami-
h i,&mutateviftmentâveftra. Sur-gîte, érafcendamusinBethel,
&faciamu$ ibi ait are Domino ÿfjfti exÂudiutime in die tribiüationü
me.t,&fuitfoetus itiner is met. Dederunt.ergoei omnes deosalienos
quosbabebant,ér maures qua eraiii in aurtbuseorum. Atille info-
Ait eafupter terebtnthum, quaeftfoft vrbemSichem.’] Quæritur
quare inaures, qu«qtnamentaerai>t, adidololattiam
ndn percinebant : ntuquiaintéliigendum eft, phyla^leria
faille dæmoniocura? Nam Rcbeccam àlèruo Abrahæin-
aures accepifiè,feriptura teftatur,'quod nom fierce,fi ei in-
aures ornamçnti gratia notidicerent. Ergô ill* inaures,
quæcum idolis dat* lunt,vt di£fcumeft,iaolorum fffiyla-
«ërià fuerunr. Sequitur,'
Camfyprofefiifjfent, terror Domini inuajit omnet cinarégtonfy&
nonfutttauftperfcquirecedentet^incipizmiisa.d.ucnctç,
qu.omodoDeus opçietur inmenribusbcmintirn. à quo
enim timor Dei fattus eft in illis çiuitatibus,nifi ab illo qui
fiia promiflain Iacob fiHjsq; eitis. tuepatuL? Sequitur,
Venir igitur Jacob Luz.am,qua eftin terra Chanaan,cognomtn-
to Bethel,ipfe'& omnis populiiicum tllo. adificauitfy ibi altare, &
appeüauit nomen loci,dormis Dei : ibi enim apparuit ei Deus,cum fu-
geretfratrem/wwm.] Ecce manifeftiffimecomprobatur Bethel,
non VlàmaUjVtSeptuagintainterpretesdiMrunt, fed
Luzam,id eft,AmygdaIum,ante vocitatam., necmirû debet
videri. tnultjscnimlocis noc aecidit,& in ciuicatibus,
teSlecundum catnefai cqtigregationeiautein gentium fc-
cundura fidem fan vtrumque propter fidem gentium di-
&um eft. fedgentfes appellari non poflunt,vna gens Ifracl
fecundum carnem. Sequitur,
Jllevero erexit titulum lapideum in loco,quo locutusfuerateiDe~
us,libansfuper eum libamina, &effundens oleum ,yocanstjsnonun
lociBephel.j Itferam fa£fam e'ft hoc loco qupd faiftum fuerat,
an irerum commemoratum eft? Sed quodlibet hoium
fit',fuper lapidem Iibaui^iac6b,n6n lapidi libauit: non fi-
cut idololarrre folent aras ante lapides conftitucre,5t tan-
quam thjsii^arelapidibus,-Sequitur,
Egrejfusautem inde, venit verno tempore adterramquaducit E-
pbrata. in qua cumparturirit Rachel, ob fttfficultatem partus pencil
tari ettpit. dixit (fa ei o bfietrix, ‘Soli timere: quia & hu nc habebis
filium. Egredieriie autem anima pra dplore,&intminehtt iafnmor-'
te,vocauit nomenfiljjfui Benoni ,id ejl filius doloris mpj. pater vero
appeUauit eum Beniamin,id eft,fihum dexturMortua eft ergo Ra-'
chel, &fepultain via,qua dqcit Ephrata, hacift Bethlehem, erexitpL
titulum fuperfepulcrum eiiis.'] Ephriata vero & Bethlehem v-
nius vrbis vocabulum eft, fub. interpreted one confimili.
fiquiderh fn ftugiferam & ihdomu panisyerdfar,propter
eum paneno^ui de qelo ibidefeendifle legituf.. Sed quid
fibrvult,quod cum eundefaBeniamin Rachel pareret,vo-
cauit nomen e'ms,filiusdolom mei; nifi farurum prophetans
ex eiustribu Paulum,quiaffligeret filios Eccleli* perfecu-
rionis fu*^emporc ? Siue aliter per Beniamin terreftris fi-
gurabaturHierulalem,qu?eeftirttribueiufdemBeniatnin,
cuius populhs graui matredolore afFccit,effundendo farir
guinerd prophetarum,infuperetiam innecefa Chriftiim-
pijsacelamando vocibus: Sanguis eiusfuper nos fuper filios
nofiros, .Sequitur,
Egrejfus inde,fixittabernaculum nans torrentiegregft^ Quod
aliatranslatio elicitTranstonentem Hader. Hunc locum ei-
,fe Htbra:ivblunc vbi poftea templum *dificatum cft ,"&
currimHader,turrimgregisfignificari: hoceft,£opgrega-
:tionis&ccetus: quod Michaeasprophet^te'ftatur; diceris:
Ettu turris gregisfilia Sion,§cc. illoqj tempore Iacob trausio-
cum , vbi poftea templum iaificaturn eft, habuifle tento-
risi. Sedfequamurordinem. ViapaftorumiuxtaBcthjehc
locuseft,vbi v 0 angeiorum grexin preu pominilcecihic
ue mott
Rachel,
XIL
Sc in fluminibus, & in quibulque rerrarum lods, vt ex alijs j vel IaCob pecora fua pauir ^loco nomen imponens : vel,
atque alijs cau*fli$?vel adderentur vel mutarencur vocabu- quod venus eft, vacicinio futurum-iam rune myfteriuxn
la , ficut Sc honiinibns. Sequitur, ; moigft .batqr. Scqüitur,. .
EodemtemporemortuaefiDebboranutrixRebecca,érfepultaad ! ^j^m^h^armniU»regmm^tRMbm,&^miiMcmBa-
radicesBethelfubterquercum.,Vocatumtieftnomenlociillmjquer- j laconcubt^apatrisfui,quo0 hîrnminirnéLttuit.]] Rubencon-
cusfletus,] Debboraenimtypügerebac Mofaicælegis. qu**j cupifcenria motuslibidinis,in.concubinam patris.fuiprç,-
y|apismelladiuinæcognitionis&cultuspopulisprçbuft, ! cepsereerbum C^odincefti cgmen non fi:rfaeretur, nifi
'em« ob hocetiam Domini nutricula fait ; quia vt Apofto-. fatUraperuerfitas Ifraelitici pbpuli prænunciàfatüi Quä-
lusait; Natusex muliere, fattmeftfub /^f. Vmbr« igitur&i- i quara&in illo qui hoc commifib, cdqfi^eretur ejlehlgi-
magineslegistunemortu«arquefepult*nofcuntur,quâ- • tium, in fetipturis ramen eftprophetiafuturoruiU. nam-
do Dominus in paftioriC fualegirur exekmafle: Cotifum- qnepèr Rhbenprimögenitü,populusprimogenituHftael
matum e/Ï^Quercus veto fub qua Debbora fepultaelTe pro- ex cirOumcifione fignificatur. Qui tnorugi ,concubin«
nunciatur,crux intelligcnda eft Domini : qu«ob hoc polluit: ideft, legem veteris teftamenti faepe pr«uarican-
quercus eft appella,tafietus,quiain eafufpenk'eft vita,quç do commaculauit. Quod autem in concubina lex yeKris
Iudçis incredulis perpetuum intulic ludlum. Sequftur, , teftamenti ponatur^Paulus apoftolus do c u it,d i ce ns : A hra-
: Apparuit autem iterum Deus Jacobpoftquam reuerfus eftde-Me- ham duosfilioshabuit,vnum deancilla.&vnum de Itbera: hacau-
fopotamia Syria, benedixttq3ei, dicens : Non vocaberis vitra Jacob, tern funt duo teftamenta : & cetera. In quo Agar qu« epneu-
-fedlfraelcrtt nomen tuum. Et appellauiteum lfraeP?fDciàiim^e- bina fuit,veteris tèftamehti ponitartypb.VMaeftcnim per-
quaquameiabangelonomeniniponnurdëdjquodimpö- febtaColübagenitriçisfu«,qu*vjrgp cafta,reginadClpoQq
nendum d Deo fit, prxdickur. Qupd igitur futurum ibi j la Chriftt Ecclefia.pcr cuangelium iijngitur! Sequitur, L, |
pro m i t tit ur, h i c d o ce t ur ex pie t u m. Hoc tftgo ei di cit ite-
rum Dcus in benedibtione, qu« reperitio confirmât magnum
promilfam in hoc-nomine. nam hoc mküe/l. qui-
busenim femel dibtum eft', ampliuscos non vocati quod
vocabantur,(ëd quodeisnomen noiiumibiponebatur,o-
mnino amplius aliquidbon vocafos,nifi quod eis impofi-
tuni fit; iftum àutempèr totam vitaib fuam.appellatû'efte
Iacob,cui femel Deus dixerar ; N on iam vocaberis Jacob ,fed
ifraeleritnomentuum. Nimirum ergo nonrèhhoead illam
recte incelhgitur peftinere promi (fionem,vbi fie videbitur
Deus,quo modphoneftanteapatribus vifns. ibienjnvnô
cricnomcn vetus,qui«nihil remanebit vel in ipfo corpore
veüuftatis,&Dei vifiofummuni e ritprxm iu m:,Sequi tu r:,
Ego Deus omnipotent ; créfce & multtpïtcare : gentes & populi
Erant autem filij JacobJuodecini. EilijLia : primogenim Ruben,‘catalog^
& Simeon, & Leui^& judas, & Jfachar,& Zqbulan. Filij Rachel : fi11'0™®
lofeph,^ Beniamin. Filij BaladncittaRachelis:pdn,&Nepfaliin. jÉ
Filij ZelpbaaneillaLia;*Çrafa& Àfer. JiifilijIàcob,q^nàt.i funtci
inMe/ôpotamia.f Quq modo X'II. filij Ifraelcomputantur
qui nati funt,& dipit ur :flifuntfilijjfrueUqui natrfunt ei in'Me*
fopotamia: cum Beniamin longepofteanatusfit, cum iam
tranfiftèrBethel,<& apprppinquaret BethlehemîHincfi'U-
.^ra quidam conantes iftam foluere quæftionem dixerunr.
non legendum : Nati funt,dent Latini plerique codices ha-
bent : fed,FaffiJùnt : gr«ce enim lcriptum eft, 1^ » » . Ica
volences intelligi, etiam Beniamin quamuis ibi natus non
fueritjibijfaéVum tamen : quia iamfuerat in vterofemina-
tusjVtpcxgnans indeRachelexifiecredaeur. Hbc àuteml
uïodb etiam fi, Natifunt, legcrétur.pofient dicere,iam in v- i btaillccreosconcordia, reuerfus eft 8c ipfe ad patebtrs:;&
tero nàtus eràt,quia conCe^fcusetat ? ficut & de'fan£ta Ma- | cutn rtiortuum pàtrem iimul fepellflènt, quia ebs plurimu
tiadiefturn eft âd Iofeph : Qupd eftïM in U natuYhcft, dejpiritu ; ditatos terra illà, ficut feriptutb eft, minime capiebar, ab-
fapfto eft. Sed aliud eft quod impedit habe Iblutionë quæ- I fcelîît rürfus in Seîr> & ibi propagaui t genrem Idumæbrüi
ftionis huius : quia fi iam Beniamirt ibi copceptUS ëratj^ui
filij Iacob grandes inde exiëranhViXannötum XlLeftepo-
reratit. vigincina,rnq-, ânnoSillfcexpléuitjqttorum primis
Vll^fine coniugio fuitjdohécferuiettdo ^dipilceretun Vt
ergo primo arttto quô duXitVxorê^èi filins nafceretur.XII.
annorum elle pocerac primftiutts, eum ihdc profcftüs eft;
Proinde fi iam conceprus fuerat Be tiiam in, «titra X.'men-
fesomnis ilia via peraààeft & quidqtiidinirinercadfcri-
ptum eft: vnde fcquitur, vt filij eius tant pârüuli pteforore
fua Dina tan tam ftragem fecèribt, tôt hortiitteS trucidaue-
rint, itaexpugnauerint ciuicatem ! in quibus Simeon &
& Leui, qui primigladijs acdnôfcnntrâuertlttt âd illos,ho-
minesq; peremerunti vnusVndëcimj àliüi âütém deccàn-
norum faille reperiatur : etiam li peratitiosfingnlos fine
intcrmilfione ilia pepererat t quod ytiqj incredibile éft,at>
jllias «tacis pueris ilia omnianeffpotiiifle i quando 6c ipfa
Dinavixadhuclèxannorümruit. ProindeSliterlbluén-
da quæftio eft.vcideo intelligâtur ditftüm élîè cbmmemo-
ratis XlI.filijS, Jtifunt filij Jacob,qui nati finit éi in Mefopotamià
Syria: qüia inter omnes,qui tâfa multi eratit,vnüs rantum
erat non ibi natUS. qui tanietl inde habuit nafeendi cau-
fam,quod ibi mater eiUS patri copblataeft. Sed folutio i-
fta qua?ftionis,aliquo eXemplo locutionis fimilis firmanda
eft. Nulla tatnen facilior eft folutio quxftionis huius, qua
vt pérlynecdocihèn accipiatur. vbi enim parsmaioreft,
atitpotiot, foleceius nomine etiam illud comprehend)’ »
quod ad ipfum riomen pertinetlieue ad X 11. Apoftolos
iam non pertinebac Iudas,qut etiam moitutts fuit, cû Do-
minusrelurrcxità mortuis: 8c tàmenipfiusduodenarij nu
meri nomen Apoftolus in epiftolaluà cenuit, vbiait: Cum
apparUijfetillis duodecim. Cum articulo enim hoc Gr«ci codices
habent, vt non pollent intelligi quicunque XII. lèd
illiinço numero infignes. Eoittodo locütionispüto &il-
ludi Domino didtum : Normes ego Vos duodecim elegi, &vnus
ex vobisdiabolus eft. vt non ad eledtidnemipfe pertinere vi-
deretur. Sicquiaaptior erat numerus XII. filiorum Iacob,
qui nati fuerant in Mefopotamià, ipforum commem orà-
tione feripeura complexa eft etiam Beniamin,qui bon erat
ibinatiis, &di<ftumeft: Hifilij Jacob qui natifunt ei in Mefopo-
tatniaSyria. Sequitur,
H ÂE SV NT autem generationesEfau : ipfe eft Ëdom.EfaUac-
cepitvxoresdefiliabus Chanaan : Ada filiamElonHetbai: & Oli-
bama ,filiam Ana filij Sebeort Euat : Bafematb quoiquefiliam Ifma-
hel,fororem Nabatoth. Fepent autem Ada Eliphazi : Baftmatbgémit
Rahuel : OlibamaedtdiiJehus,&Elon,&Chore. HifilijEfau,
Se quicuti
Regesautem quiregnduérunt in terra Ëdoni,àntequam haberent Dé régi
fegem filij ifrael fuerunt hi : BàhalefiliusBeor, nomenife vrbis eius busEdoib
Denabd. iÀortuusèftàüiem Bahdle j & Ÿegnauitpro eo Iobab filius
ZaredeBofràï] Hunô quidam fiifpicàntur elle lob , vt in fine
volumims ipfius àddfium eft. Contra Hebræi de Na-
chor eüm ftirpe genérâtum affirmant,vt iam fuprà didum
eft.. Qüpd âutem Icriptutb eft i Hi fegesquiregnauefuntinE-
domatitequamregrtarctrexinïfracl, non fie accipiendum eft,
tanquam omnes tegesnomihatifibtjÿfque ad eâ tempo4
ta,quibus ècfiperünt règes Ifrâel, quorum primusfaitSaul.
multi enim faerünt in Edômvfque ad tempera Saül, fub
temporibus etiam iudictim^qUOtum tempora faerunt ante
reges. Sed eX his mulcis, cos folos potuircomlnemora-
re Moylès,quifueruhtantequâm ipfe moretetur. Necmi-
rum eft,quod numerantibus ab Abràham.pèrElâu patrem
gentisldumaéorum, atque Rahuel filium Efaüj & Zaràfi-
iium Rahuel,& Iobab filium Zarai, cui îobab fiitcclîitin
regnu m Balach, qui prius in terraEdoni rex faille comme
moratür, vfquè ad vltimum regem, qitem potuit homina-
re Moyfcs, pluresgenerationes ihueniuntur.quam htime-
rancur ab Abraham per Iacob Vfque ad Moylen. nam illid
inueniunturfere vndecim.hicautè vlque ad Moylen fer-
mér‘ïèptem. fieri enim pocuit * Vt iÜeb ibi pltires n omina-
rentur, quiacitius moriendo plures alter altcri fiiccefle4
runr. Sicetiamcobtigit,vtaliumdrdinemlèqtiehsMat-
rh«us,ab Abraham vlqueadlolèph qUadragintâduasge- biàttLi
neraciones numeret : Lucas aürem in ordine alio nume- LUc- 3-
ransgenerationes,nonperSalomohem fîcUtillcj lèd per
Nachan,abAbraham vlque ad Iolèph qumquagintâ quih-
que commemoret. In illo quippeordine vbiplürts nume-
rancur,citius mortui lunt.quam hic,vbi pâuciorestNe forte
autem moùearaliqüem, quod inter règes Édomeoin4
memorarur Balach filius Beor* & de fimilicudihe bominis
exiftimetiliumeftèBalaach quireftitit Moÿfi ducenri po-
pulum ïfrael : feiat ilium Balaach Moabiten faille, non I-
dumæum : faifièq; filium Sephor, non filium Beor : faille
etiam ibi tune filium Beor,' Balaam j nob Balaach: quetn
Balaam conduxerat idem Balaach,ad maledicendum po-
pulum ïfrael;
iO SËpH cum fexdccinieffet annorum, pafeebatgregemeum
frdtrtbus fuis, adhuc puer, & eratcumfiljsBala,& Zelpha,vxorü *
patrisfui: accufauit(fefratresfudsapudpatrem,criminepefimo, i -jfrauum in
fr del autem diligebat Iofeph fuper omnesfiliosftios, eo quod infené- Iofeph.
clute genutftet eumfaitçfe et tunïcam polymitam. Vt dentes autem
qui natifunt eiinterraChanaan.^Qupd poftnarrationé moi:- ' frdtres eius ^ quod à pâtre plus cunélis fratribüS amaretur, oderant
tis Ifaac.narracur quas vxoresacceperit Elau,&qui ei filij eum, nec pot erant e'tquidquam pacificeloqui. J Si fèxrodecimo
nati fint, recapitulatio intelligenda eft. neqbë enim poll: ànno Iolèph in Ægyptüm eft venditus, ante X 11L annos
mortem Ilàac fieri coipit, cuift iam eflent Efau&Iacob quammorereturauuseitisvebditusihuertitur:XVI.enim
CXX. annorum, nam ebs Icxagenarius lulcôpit, & per o- annorum eftè nob portiit.nifi ahte XIÎI. an nos morris Ilà-
tunesannos vitapfu« C L X X X V. ffteeftEliphak, cuius ac, CVII. anno viræ patrisfui Iacob. liisehim cum âdiece-:
fcripturainlobyplumine rccordatur. Scquituri rimuS XXIII. quibus Iolèph vfquead aduentumpatrisfiil
Tulitautem Efau vxoresfuas,&fiilios&filias,&omnemanima fait in Æg^pto,fient anni «tatis Iolèph X XXIX.& Iacob
domusfua,&fubftantiam,&pecora,&cunlla qua habere poterdt CXXX. &nullaeritqü«ftio. Sèdquoniàm feriptura pbft
in terra Chanaan, &abijt in alteram fegioneni, recefityfafratre mortem Ifaac ifta narrauitj pu ta tu r Iolèph polteiufdenJ!
fuo Iacob. diuïtesenim erant valde, &fimulbabitarenonpoterant, patris lui mortem X V I . annorum faille. Quapropter iü-
neefuftinebat eos terra peregrinationis eorum pu multitudine gre- telligàmus de vira Ilaac tanquam multum decrepjti lènis
gu. habitauittyEfau in monte Seit, ipfeeftËdorh.') Ëfau & Edom cacuilîè feripturam, cum de Iacob & eius fihjs loqueretuf,
&Seir , vniusnomen eft hominis; & quare Varie nuncu-, Viuo tamen Ilàac XVL annorum elle çoepit Iolèph. Ac-|
petur/upra diétumeft. Sed quatftio eft,quo modo fçriptu4 j cidit qtioque vt vifum fomhiurn reférrèt fratribus fiiis.quÇ
radical, poll mortém Ifaac patris fui, Elauablcellille de càufamaiotisodij lèminarium fait, di^itq*, ad eps : Audite
terraÇhanaan, &habiralïcinraonteSeir; cumveniente '.fomnlumnteum,quodviii: PutabamnosthdnipulosUgareinagro, ^ v l ih
de Mefopqcamia lacbb fratre eius, legatur quod iam illic &quafi confurgere manipulum meum,&ftare, veftrosiy manipulai
habicabac.' PrPindc quid fieri pptuerir , vt 'feriptura fâlli * circumftantcs adorare manipulum meum. Rejpondetunt eifrattes
velfàllere non credaturî in promptueft cogitare, quod I eius: Numqmdrexnoftereris,autfubijciemurdttlonitua?,tiacer-*
fcilicet Efau, pofteaquam in Mefoporamiam fratereius j gocauJfafomrtiorumatqUéfermortum,tnuidia& odijfomitem mi■*
abfceflit,noluic habitare Cum parentibusfuis.* fiueex ilia mfttauit. Alïudquoquevldit[omnium,quodnarransfrairihus,aiti
commbtione,qua dolebat lè Benediârione fraudatüm, fi- Vidipei(omnium, quafifolem&lunam (ÿftellds vndectmadorart
uéaliaaliquacaula, velvxorum fuaruniquas odjofas vi- ( me. Quod eu m patri fuo & fratribus retuliffet, increpauit eujn pas
debar elle parentibus,vel qualibpr alià,& ccCperat habita- j ter,& dixit i Quidfibi vult hoc(omnium,quoi vidifti ? Hum ego &
re inmonte Scir : deinde poft reditu m Iacob fratrisfui, fa-' mater tua, érfratres tui ddoVabimïis te fuper terram ? Jnutdcbdnt
Biblioth.Vet. Fair. Torn. t. ..y .. . ■/ '*. . . . . . A a a a i , igitur ei