A
innorum
upcriorc
tra&a& protenca per quadragin t» annos fait. Nam • exmiliribus nandi peritum: qui duobus vtribus fufpcn- HI
- ' — J:—■ '------! fus,modiamiprercgulamtcncns,'plantifqucTabremigans,
B
Huius cdi
fexcemefimo fexagefimo fecundo ( vc dixi ) anno ab vrbe
condita, quo etiam primum ciuile bellum cccperat, inar-
defcens, contulatu Ciceroms Sc Antonij, vc verbis pace«
optimi loquar,barbarico vix eoniummaca veneno cft.Sed
in his temporibus, criginragerendi belli inueniuntur an-
ni. Qualiccrautcmxx.. àplcrilquedi<ftifint,hon faciledi-
feermtur.
Cap. a. Igicur Mithridates res Ponti atque Armenia?,poftquam
Baiawr. Nicomedé Bithyniæ regem amicüpopuli Romani regno
! priuaremolituseft,atqueàfenâtumonitus^fiiacereten-
tarée, bellum fibi à populo Romano inferendum fore 3 -
u ftU . ratus Cappadocia continue» peruafic, atque expulfo ab ea
I Ariobarzanerege, cunétam prouinciamignifierroq; va-
ftauit, Bithyniam deindc pari clade corripuir, Paphlagö-.
niam fimili exitu afflixit, pulfis ex ca Pylæmene, Sc N ico-
mede regibus. P6ft cumvenilfcc Ephelum,crudeli præce-
! pit edi&ojvt per cocam Afiam quicunq; inuentienenr ci-
ues Romani, fub vna die omnes necarentur.Ecfattum eft.
fti memi- • Nec explicari aut comprehendi vllo modo vetbis poceft,
nere App. quæcuncmulcitudoRomanorûciuiumCælalit,qui»mce-
Liu.ltb. 7% rorplurimarum prouinciarum, quisgemitus ocadctido-
Fhr.}. c.s. rum pari ter atque occidentium fucrit,cum finguli quique
autprodereinnocentes hofpices &amicos,aut ipfi peiicli-
taripeena hofpitum cogerentur. ArchelaUs quoque dux
Mithridatis cum centum viginti millibus pedicum arque
equicumin Achaiam praemiflus,Athenas cundtamq;Giæ-
ciam-partimvi,partimdedicionc obtinuit. Syila,cui poft
confulatum Michridaticum bcllû obuençrar, Archelaum
apud Pirarfira Athenienfium porcum feptemplki muro
, com muni tum diu ob (edit, iplam Arhenienlium vrbem vi
tadChx cepic, ac poftcaiüfto prælio t cü Archelao conflixic. Cen-
roncäApp" tum & decem miUia de exercicu Archclai interféra ; vix
fApp.Si decem millia fuperfuille referuntur. Comperta clade
Plnt.oäö- Mithridates t le&iflima fepeuaginta millia militum Ar-
gintamil - £halao jnfubfidiumniific ex Alia. Secundo prælio f x v .
qUjn. millia ex hisinterfeâa funt,ibiq; Diogenes Archclai ßlius
quagmta trucidatuseft. Tertiß bello omnescopnequasArchelaus
milh^fed habebat,extin&æfunt.Nam viginti millià militum eius in
® alè> Tt. paludem pulfa, cum Syllae fidem implorarent, infatiabili
vittoris ira interfe&a lunt, totidemq; alia in flumen coa-
^ , â a ac necata,reliqui miferorü palfim trucidati fünt. Porro
I autem MithridatcsinAfia nobiliffimarum yrbiumprinci-
I pes occidere, bonaqj dorum publicgrc animo intenderat.
Curnq;iam m d c . icaihterfeciflec,Ephehjexei^plumye-
rentes, exclufo præhdio eius, portas obiecerunt. Similiter
I Smyrn*i,Sardi>Oolophonij,Trallianiq; feCerunt.Pertur-
i batus Mithridates, per Archelaum ducem iuum cum Sy 1-
Fimbria la de pace pepigit. IntcreaFimbria Marianorum Icelerum
A p p iin fatelles,homo omnium audacilfirnus.FlacCurn confulem,
Mith.Plu. cui legacus ierat, apud Nieofhcdiam ocçidic: ac moxar-
tnS^ fzi repto Nexercitu Mithridatis filmn\ex Alia ad Miletopolim ;
. fugans,ftationemrégisinuadit,ipfumq; Pergamo pellic,
I fugientemq, infecutus apud Pithanam obfqdit.- & profe-
â o cepiflèt fi L. Lucullus ciuilib. difcordijs curam reipub.
I prætulilîèt, eumqj mari coarclare obieâa clade voluidèc.
DeIlii er- Inde Fimbria lliendbus iracus, à quibus pro Syllanæ pat-
cidio App. tis Audio obieäu porcarum repuliüs videbatur, ipfam vr-
& StrJ.23. bem Ilium,antiquam illam Öfomaeparentemfunaitus cç-
de incendioq; d e 1 euit. Sed earn Sy da continuo reforroa-
uit. Idem Fimbria apud Thÿatiram cum ab exercicu Syllae
obßderetur, defperatione ada&us, in templo Æfculapij
manu fuainterfedlus eft. Fannius & Magius de exercicu
Fimbriae profugi,Mithridati lefe adiunxerunt: quorühor-
tatu Mithridates cum Sertorio per legatosin Hifpaniam
mi (Tos feedus pepigit. Sertorius ad eum Marcum Marium
firm and i foederis caufa mifi t. Quem rex apud le retentü,
breui ducem fecit in locum Archelai,qui lead Syllam cum
vxore liberifque contulerat. Marius & EumachusduceSd
Mithridate aduerfus Lucullum midi,magno exercitu breui
congregato,cum P. Rutilioapud Chalcedona congref-
fi funt.eumque eu m plurima exerci tus ipfius parte cççidc-
runt. Lucullus MithridatemCyzicenosobiîdentem,foda
cinxit: eumquequod faciebat pati corapulit : atque ad i-
pfos Cy zifcenos,v t bono animo edent, nuntium mifi t vn û
feptem millia paduutii tranlmeauit. Mithridates inopia ,D ^
laborans,partcmcopiaruminftrU(5Iam armis,domüabiie j
præcepic: quam Lucullus excipicns.»yniuerfam diiperdi-
dit. Nam ampliùs quàm quindeeim millia ho'minü tune 1
inrerfccidenarratur. TuneetiamFannius,quifeM.ithri-
dati iunxerat Metrophancs regius prætor è Mamerco
vi«5H,cum duobus millibus equitum in Mcefiam profuge-
runc : atque inde in Maroniam digredi in colles campofqil
Inarimosinciderunt. vbinon folum monpesvfti,velfaxa
quafi quadam fuligineodufcataçernunrur, verumetiam
campiambuftoiblolqualidi.perquinquagintamilliapaf-
luum,fine vllo ignisvelfornaciçindicif'j&pédulo in pro-
fundu cinere put res iacent. Tribus etiam locistorridaevo-
ragines odenduntur,quas Græci phylàs vocant : in quibus ^
diu obènantes,inopinaris tandem periculis exempei funt, I j
Sc cläin regiscaftta venerunt. Deiorarus rex Gallograeciæ,
prçfirâips regis bellotrucidauit.Interea Mithridates apud
Cyzicum eadé mora,qua obiidebat obiclfus in mag|ia pcl
nuriam peftilenriamque exercitumfuüm coartauit. Nam ?
plus quam trecenra millia hominum fanie 8c morbo in ea-
dem obfidione amifilleieftur: ip(e cum paucis arrepta na
uiculafugit ccaftris. Lucullus incruento militefpeäatot
cladis alienæ,nouum genus vidtoriæ adeptused; moxque
Marium adortus,vicie tugauitque. ln quoprælio plus quä
vndeeim ihillia Marianorum militum intcrfe&a referuntur.
Lucullus pollea cum codem Mario nauali prælio cö-
grelfiis, triginta Sc duas naues regias, Sc comp lu res oneta-
rias,autdemeriitaut cepir. Mulriibi cx his quosSylla pro-
icripfcratjinrercmpti funt. Marius portera die de ipelunca,
vbi latebat »extratüus, méritas hortilisanimi peenasluit.
Eodem vero Lucullusimpctu Apamiam vaftauit, &fub
monte Olympo t Prufam munitilfimam ciuitaté captam -j-p/J
expugnatamq; diripuit. Mithridates aduerfus Byzantium c/ipw
inftrutäa cladenauigans, tempeftace correptus,f odogin- t%t|
taroftratas naues perdidit. Ipfe çu quadàtajam naui mer-
geretur,in Myoparonem Sei euei piraræ,ipfp pirata iuuan-
te,tran(iliuit. Inde Synopem,ae poftAmilum cum magna
difficultare peruenit.,
Eodem anno anud Romam Catilina incefti acculatus,
quod cü Fabia virgine Vcftali commiliile arguebatur, Ca-
tuli gratiafiiituseuafic. LucullusSinopem êxpugnaturus
obfederat. HaneSeleucus archipirata Sc Cleöcharcs fpa-
do, qui præfidij caula prçeran t.expilaram arque incenlam
reliquerunt. Lucullustpiferorum hoftium inteibna clade
perniotus,ceierioccurfu immidum reftinxitincendium.
Ita mifeta ctuitaS.veria vice hoftium fociorumqj,vnde de-1H
fendenda>difperdita,&y ndc difperdendaiferuatae^^It is«. 1
vero M. Lucullus qui Curioni in Macedonia fuccattat, jRuinis.
totam Beflbrumgenremhelloappetitam, in dedi^^rcm ->on1'^
recepit. Eodem tempore Metellus Siciliæprætor cum foe- J CojiD
didima ilia C.Verris prætura Siciliam aftlidlam inuenillct,
maxime t Pyrganione archipirata nefarijs prædis&cædi- t pbg**|
bus dilacerance.qui pulla c-laflèRomana,Syracufanüpor-nion,J*
tum obtinuerat, quem mox uauali terreftriq; præliocom- ^
minutum,Sicilia decedere compulit. Praterea Lucullus |
tranlgreffus Euphratem Sc T igrim, apud Tigrano certam H
vrbem cum Mithridate ôcTigrane congredus, paruidima j
fuorum manu magnum hoftium numerum occidit. Nam I
triginta milliahominu in eo bello cælareferuntur. Tigra-
nes vix c l . equitibus comitat9 aufugit.diademate Sc thia-
raneagnofeereturabiedtis. Tune ad Lucullum rotins pe- i
neorienus fupplices venere legati. is imminente hieme,
per Armeniam in Mefopotamiam regredus, Nifibin vrbc.
illisin locis tuncinclytam expugnauit Sc cepit.
Iifdem diebus piratæ per omnia fparfi maria,etiam notl CaH'
tantum inccrcipientes nauium commeatus, fed etiam in-
fulasprouinçiafquevaftàntes, impuni täte fcclcris Sc
ditate prçdæ vulgo fefe adocian ti bus,in immenfum auge*», ff-
bantur : quos Cn. Pompeiuspoft mul tarn quidé vaftatio- ^
quam terra mariq-, diu qgerant., mira tarnen celeritate "
compredit. Eodem tempore Cretam infulam per bien-
nium Metellus euectit, diuturnoque bello domitarn in ßellüC«
poteftatem redeg^t, legefque Minois Romanig legibus ticn|a-Y
permutapermutauir.
Pompeiuspofleafuccedbr f Luculli.in nu-
nôri Armcniaiuxtamontem Daftraoum caftra regis obfidione
conclufir. Rex cum omnibus copijs, eruptione per
nodtcm fada, infuper c t i a mp e rie queute m bello repcl-
iereftatuit. Pompeipsfugientes pcilcqut incendie, lca-
liaq“à I quebellumnodte commiihirU cit. Lima tune oi ta àtcigo
Pct0 Romaniserat.Regijlongîtndine.vmbiarum proximitarc
K^hoftiumra^cuniaainirricum cela ifjfl e ru nta Romani vcl-
I.j. I utiinermespofteaaggrdli,linelaborc vicerunt.Nalnq;de-
jr.lib-a ' excrcitu regio quadiaginca millia cieia vel capta funt. Ro-
libitPo- nlanjvulnerati mille, vixaùré qiiadraguuainterfcâi.Rex
mox habitura fupplicij * q'uodremcdijad tempus habuii-
fet:cum trépidxdiuerfarum prouinciarum legationesinfer
(uccedcntes Romanorüduces,& truculentiorem no-1
titia Mithridatcin ,alternisad vtrunq-,, prout qucnq{ iorS
belli attollebatj incertis fatisfadlionibus translcrebantur, I
augendo pericula quælânabant. Nunc quid continuà
Pompeius,& quifl.ém'Pompeius homo Romanorum mo-
deratidimus,per plurimas partes oriçntis,fimtoMithrida-
tico bello egei ir,paucis proférait!.
Anno ab vtbccondita DCLXXXIX. M.TnllioCicerone!,
Cap. 6.
Sc C.Anronio confulib. Ppmpeius occifi Mithrida- Aliîseft
, P P m .. ,, , ...... .. ( ..IP P P R pM iiP iA liise (> I
Klib.oc--in'«tumultus bellifiiga elaplus,adiutus etiam benefido tisnutioaccepto.Syriâ.Coelen&Phoenicen bcIloâggref. annus 696
Ts;2.ta-| fubluftris nottis,euafic:celi&idq}ab omnibus amidst phi- fus, t Ituræosprimum Arabclqt perdonui.it, vibcmqiCo- PomP'do/
I decx; fophis/criptoribusrerum vel carminum,acmcdicis lolus rum,quam f Petram nominanr,cepir. Hincad ludæos, phoenfc's
Ktu fuo per deuiaequum manu rtahens, atq; ad omnes no&urnos ! quib.Ariftobtilus cxpuKb ftarre Hyrcanoprimusex facer- palæft.
,fi e‘ ftrepitustrepidans,in qupddamcaftcllum diuertir, atque j dote rex præerat, atqjad Hierofolymam vrbem eoi-fi Ga- ^Strah.in.
indein Armeniam perrexit.Pompeiusregeminiêcutûrus,. biniüm cum exercicu mirtir. Iple continuo fubfccutus,&
■ _ filter duo fluminaquæabvno monte diuerfisfpecubusex- (a patrib.vrbe fivfceptus, fed àplebe muro tenlpli repulfus,
* oriuntur, hoceft,Eu{?liratem&Araxem,vrbem Nicppo-ioppugnarionem eiusintciidit. I-d non folum naruraloci, bum. ^
lim fcifibuslafllis&xgrisvolentibus condidir. OranciTi- verumetiamingenti niurb,fbflâq;maximamunitbm^cum ûfepb:»4:
grant veniam dedir. Exercirum Orodis Albanorum régis, alias alijslegionesjdies nodtelq, (uccedere fine requie co- -Anilq.c.2,
præfe<ftofq;eiusterpiæliovicit:pofteaepiftolasOrodis& geret,f vix tertio men feexpugnauit. Tredecim milliaibi ^
munera cum Albinis pace inftauranda libenter accepic. Iudæorumcæ(àharrancur,cætera multitude in fide venir. . ,
Artocem regerh Iberiæ bello fudit,totamq;Iberiam In de- Pompeiusmurosciuicatiseucrtijxquariqifolo imperauit: •xnt.
ditionem accepic. Indçcum Armeniam,GoIchos,Cappa- & cum aliquantosprincipes Iudæorum ïècuri pereuffiftet, t. 8;
dociam &Syriamordinatis rebus compofuift"et,’promo- Hyrcanum facerdotiorçfticuit; Âriftobulum captiuû Ro-
uehsdcPomoin Parthiam , adEcbatanam^ibem caput 'mam duxit. Hoc bellum oriencis cum viginti Sc duob. re-
Parthicitegniquinqiiagefimodie vehit. ! gibus (èlègeftiftèiplèPoinpeius pro concionenarrauit.In- Catih co
■ In Bofphoco Mithridate Cerealia liera célébrante,ter- terea coniuracio Catilinæ aduerfuspatriampcreofdcdies iarat'°-
fcrramo- ræmotus adco grauis repente exortus eft, vtmagnaclades in vrbeliabitaacprodica,in Etruria vero ciuiÆ bello exrin-
I ex co vrbium atqy.agrorum (ecuta narretur. Eodem tern- : 6taeft.Roraæconfcij coniurationis occifi funt.Sed hachi-
^ ^7i poreÇaftor Mcthridatis præfeclus,-!' qui Phanagorio præ-1 ftoriam agente Cicerone, &defcribenre Salluftio, fatis o-|
K ^ ^ j eratjinterfeélisamicisregijsarcem occupauit,&'fquatuor I mnib. nocam, nunednobis breuiterfüilïè perfiri<ftam.fat1
■ capher- Mithridatis filios adprælidia Romana cranfmifit. Mithri- eft,Motus etiam in Pelignis ortiis àMarcellis pâtre Sc filio,
3 » Da- dates aecenliis irainfçeleraexarfir. Nam complurestunc ! per L.Vettiumproditus,pacefa6ta Catilinæ coriiüratione,
fc , Xer. amicosfuos.ScExipodramfiliumfuuminterfecit,cuman-; quafifuccifa radicecomprefliiseft: ôcdevtroq; perBibu-
felf tca*am ftMd® Mapharem nomine parricidio trucidaflet;- lumin Pelignis,per Giceronem in Brutijs vindicatum eft.
fcian Pharnaeesalter filiuseius exemplo fracrum térritusexer-{ ANNoab vrbeeondicaDCXCIU.C.Cæfare&L.Bibu Cao.7.
phriJa- citum adpertequendum fefe milium, fibifionciliauit. Sc loconfulibus t lege YatiniaGæiari très prouinciæ cqm 9 ‘ r
■ fe ac moxaduerfiis patremduxit. Mithridatesdiuex alciffimo legionibusfeptem in,quinquenniiimdàtæ, Galliatran(âl-
losvene- muro filium fruftraprecatus,vbiinexorabdemvidic, mo- pina&ci(alpina,&lliyricus:Galliam Contaram poftea fero^
ci it. riturusexclamafiefertur: QuoniâPharnaees,inquit,mo- nacusadiecic,Hanchlftoriam SuetoniusTraiiquilluspie- f de'Hac
riiubet, vosfieftisdij patnj, precor, vc quandoque & iple | niffimeexplicuir,cuiusnoscompetentesportiunculasde- hgc Traq.
hanc vocemiliberisfuisaudiat: Scatimqjdcfcendensadl cerpfimus. Hcluetiorumanimos fortiilîmæGallorumo-]^“^ ^
vxores, pelliçesacfilias fiias , venenum omnibus dedir. j mniumgentisj ça vel maxime caulà, quodpcrpétûopenè
I EP>-
Quod cum ipie douilfimushaufiftèt, nec tatriec propter
remedia, quib. vitaliafua aduerfus noxios fiiccos fiepè ob-
ftruxerat, veneno côfid poflèt, fruftraqî fpatiarètur, fi quo
tandem modo infufa peftis per venas vegetacione corporis
cum Germanis.bello alcercabancur, à quibus Rheno tari-
rumflumine dirimuntur, Orgccorix quidam princepsgér •
tis,fperota$inuadendiGallias,inarmaaccendcrat, Quo :
CÆteriopcimates correpto & ad mortem.coaâo, cohibere
a6tadifcurrçret^ •{• Galium quendavtimilitcm iam feacto tarnen femelanimata^in prædam plèbes nequiuerür. Qui
muro difcurrentem inuitauit,eiqj iugulum præbuic. Hune
_ • exitum vitæ Mithridates habuit,nobifqifententiæ fuæfor-
H l j tilfimum argumenrum rcliquit.homo omniuq?,vt ferunt,
de . fiiperfticiofilîimqs,annos natus feptuagintaduoSj habens
I Bluft. • fecumTemperphilofophos,omiiiumqueartiumperirifti-
I Bocum mos. Si eftis, inquir, dij patrij. îta ille diu colendo ,acdiu
■ f . quirendoperiènierat, hos non elle certosdèos, qui elle
^pt. putabantur. R ex rqultæ experientiæ atq-, icuo grauis a verü
kne ?- Deum, ad cuiiis potitiam non nifi audicu per fidem vehi-
»(]; Bi- tur,non intelligebat. Hos autem fa|fos elle ratio.nis ipfius
luceperùiderat,aliud canfuecudini,aliud menti luç tribu-
■ d ' ° ens" eftis, iimuir, dij, hoc cftdicerp,ego fentienSeflèlu-
I per homincui'pocentioremipfohohiine poceftatem, pre-
j candi necdHcace iiiorus commendo diligeociam, Sc excu-
fo ignoranciammean,). lnuoçoquieft,dum conuenioqui
J non eft. Quaprppter curii d.olore& tjmore confiderandü
cft,quapcena,quôve iudicio digni eriinc, qui cpntrainter-
didliun iam propalatæ Sc publiçæ veritatis eosfeûtantur &
coluntdeos, de quibusctianiiHiiam tunçdubitarepore-
rant.qui adhucpræcereofdemfeite nihil poteçant. Vcrü-
tamen breuiter confulo.qualia tune toto orienti tempora
videbantur, cü per qliadiaginta an nos niilcræ nationes al-
ternis tantorum ducuqvvalfeationib.cerebantur:cu,m quç-
que ciuicas tantis toncuifib.media ineuitabilirèr pcriclita-
batur^ndeaecènfuraalterû, vnde alterum tépèraflet: hoc
coniuracio ne fada ac die diâ:a, exuftis vicis ac domib-.iuiS j
nequod defidevium cx< fpe reucrcéndi fprer; profe&j funt;
Quos cum apud Rhodamim flumen ôbuios-Çæfar habu-j
ifl.ee* magno.difliciliq; bello bis vicie » vièlofq; ad dcdicio-1
nemcoegic. HoVumhiir,cumprimum progrellaeft omnis |
mulcicudoHelueciorum,Tulingoruro,t Lacobrogiorum, cobras
Rauraeorum Sc Boiorum, vtriufque lèxus ad CL Vil. mil- Cæfar vo
lia hominum. f Exhi$ X L .& VU.miUiain beïldceçidp- fca?-
runt: eærerâ in terras pro prias'remitia func. Poftea Gæfar *
contra Ariouiitum regemjexCicancem.inuchentemq-, iecu
incredibilcsGermanorum copias, quibus, nupe'r vriiucr-
fos Galliarum populosfè fubegiflè iaçiabâc,apud Sequa-
nos vicie. Gu m àiicèm diu exercicus Cælaris Germanorum
mulritudine & virruce perterritus pugnam detred:aflec,A-
noid'ftus in Gernianiam arrepcanauicula'Rhenum tt^aC-
uetâuseifugic,vxorcs eius dux,cocidcmq-, filiæ capcæ lune:
Fuerurir aucemfil exercicu Ariouifti,Arudes,Marcdmanfi
Tribori,Vâgiones,Nemctes,'l'Edurcs,&Sueui.Pugnama-
xirnè grauis ex-phalange Germanorü fuie, quam coacto in
vnum agm i ne ,fcuti (q-, lu pra capita contextis, ad irrumpé-1
dam Romanotûacic cuti vndiqjpræftruxeratit. Sed poft-
quam aliqni Romanorü militum agilitace audaciaq; infi-
gneSj^fupra obduârâ faliere reftudiné,fcaci(q;"fingilîacim^WDc
velut' fquamïs.reùulfis d;efuper nudos dèpreheriiorum^
decedtocùmqj humer os peifodcrunt,' territi höftes nonô °'
1 i 4 '. mprtis' J'
fipuftCç
fircm bi
fonc-S-ftü