Teütadó
non äfr '
prchcndit
B
tfal. îi-
*16 Seduiij Hjher. in EptJF T
Adcorreâionm noftram] Si eriim paruulis adhuc & rudi-
bus non pe perde, quanto magis nôbis, qui legem perfe-
âionis àcçéptmus non parcet: ü talia fecenmus ? In quos
finis fùulorum deuenit] M eft»m quos tocap^feâSotempo-
rumcadir.Vclqui fumusmfine fcculi. Itàque qtitfeextfti-
mat(tare]ld eft,font confcicnria mandu^ndo idolothy-
ta: nunc incipit leuerti ad In peri ora. Vïdéitne cadat] Of-
1 fendendo infirroum. Tentatio vos non apprebendtt,nifi buma-
, „ a id eft,qu* per fiagilitatemi&infcienriam fit, & non
ex'confilio&perleueraqriauhumanum ëftenim pcecare,
diabolicumeftperfeuerarc. Aliter tentatio vos non apprehendit
Vnum
panem cf-
[Mandii-
care öm-
nc quod
in macel-
io vcnda-
nir.
PfaLii.
Qjjando
przdicandurtiiit
infidelibus*
nifihumana.Didtur nobis pugnam carms non
fuftinentibus per beatum Apoftolunucum his,inter quos
fornicatio nominatur; tentatio vos non apphbendit nifi humant
non enim meremur mentis robore conquiftto graùio-
respugnasnequitiacum cceleftiumexperin, qui carnem
fragilem refiftencem fpiiitui noftro fubiugare non quiui-
mus.Quod Apoftoli teftimonium non-intelligentes quidam
, pofuerunt pjo indicatiüooptatiuum modum. Id
eft,tentatio vos non appréhendai nifi humana,<\nod abipfo di-
ci manifeftumeft, nonoptantis, fedproriunciantis , vel
exprobrantis affeâu. Fidelis autem Dots eft] Qui fe pollici-
tus eft fui ftominis cauft in tribulatiombus adhuurum,
vt ibi r MuUa tribulationesiuftorum ,& deomnibus hisliberabit
eos Dominus. Sedfaàetcumtentaitone etiamprouentum] Ulud
faciet prouenjre,quod poflitis fuftinere. Fugitc abtdolorum
cultura]Uon velcendoidolothytis. Quafiprudentib. loquor]
Suadet vt prudentibus, quo libentius audiatur. Ndnne
communient» eftfanguinisChriftiï] Sicut ipfc »it: Qui mandu-
cat carnem means, & bibit fangumemmeum.tn memanet,&ego
in to. Quafi dixUTet: Sicut econtrario calix idolorum dxmenum
communicatio, ifa&panisidolothyti daemohum
participatioeflè monftratur. Quoniam vnuspanis]Sic-
ut enim panis ex multis granis copulatùr, fie nos ex mul-
tisgentibus, fidelibusque in vnum corpus Chrifti coq -
gtegamur. Vnum corpus multifumus] Si cum idololatris de
vno pane comedimus, vnum cum illis corpus efHcimur.
Videté ifraelfecundum carnem] Id eft,hofpitalis Ifrael.carna-
lis Ifirael, carnales hoftias offereDat j fpiritualis fpiritualia
facrificia offert Ghrifto. Nonne qui edunt hoftias, ficüt
illi edentes hoftias>parçicipes fiebanr diuini altaris,ita ifti
fimiliter idolorum. Quid ergo duo î ,] Præuenit , neqms
diceret.’ Ergo.dicis Vim aliquam habere idolum,vel pofle
polluére: non.inquit, idolum infenfibile polluit, fed dsemones
quitemplis præfident,ad hominesdefraudandos,
Ab infideli confcientia] Id eft , vitupeiands. ludtcetur] id : E
eftjblafphcmetur : Si enimidola deteftamur, quare îdq- ;
lothytis vefdmut î Si ergogratiae participo»nôn ideo fub
gratia fumus, vt lîbcrtatis fpecieocèafionemdëmusinfi-
delibus blafphemandi.
Quid adhuc blajphenioh ] Id eft, irritando contra me
blafphemiam.non me oportet blafphfemiam præbere de
bèneficijsDci. Pro eo quodgtatiasago] ld eft, manduco
idoiothyta cum.graciarum aâione;' Omnia in gloriam Dei
facite] Hoceft,mhil faciacis.nifi in quoglorificetuf Dens.
Sineoffenfione fftóte] Quiaikludæi ianquam Dei idololatris
fuo feruitio mancipandos. An amulamur Dominum!]
Nunquid non irritamus eum ad zelum contra nos, & ad
iracundiam prouocamus hoc facientes. Nunquidfortiores
.MofumusQ Hoceft, nunquid poflumusfuro#) eius fu-
ftinete pro hoemalo quod&cimus i Aliter, an amulamur
Dominum, id eft, nunquid exemplum Domini habemus:
qni'conucrfàtus incarne, nunquid comédie idolothyta ?
Nunquidfortiores illo fumus fide & fcientia,vt faciamus quod
Dominus ipfe non fecit, nec man.ducaqit,quafi diligcn-
tiores Deo eflèmus? Omnia rtiihi liant] ldeft, omnia quæ
legenonprohibentûr,licent:quiapcrfenonhabentpcccatum,
fed non femper expediunt: quiaoccafionem non-
nunquam générant delinquendi, yel offendendi fratres.
Omneautem quodexpedit liceti, non omne quod licet
expedir. om e quod in macello venit manducaté] Si vultis
mandücarccarnes, fâltemde macelldcornportare »tantum
ne in idolio comedatis, & nolite interrogate, vtrum
immolatæ-fint,ne cognofcentes vos omnia,immolata ef-
ferefpondeant,& non poffitispropter confcientiam mâ-
ducarc. Domini eftterra & plenitudo eius]Sed Domini , funt
munda oronia fimpliciter vtentibus, & plenitudp eius,id
eft.omnia^qux in rerrafunt; Et ibitis] Non disait ite • quia
tune débet Ghriftianusire adinfidelem, fi nouiteffe pro-
fei^um, id eft, fi feit pofTe eum lucrari. Nolite manducare]
Ne quis putet ilia vos quafi fanefca comedere. Propter
eum] Infidelem. Non tuam] Qui fort is es;
Sed alterius] Infirmi» nevel vos blafphemet, vel ipfe
idolis immolata comedat. Vt quid enim Ubertas mets iudi-
caturabaliénaconfetentw] Ommahcent,hoceft,adquem
profcftum vtar libertafe mea-» yt me alius reptehendat?
fcandalum patiences credere non audebant: Genres
vero cum in colendis idolis infirmabancur > & Ghtiftiani
1 tali deftruebantur exempiefc .
■ sicut & ego omnibus placeo per omnia] Cur alibi dicit: Si
' hommbusplacetrem,feruusCbriftinonejfemi Placet ergo Pan- s4Ui.l
I lus&non placet: pfacecexhibendöpietatem:& non pla-
j cet,quoniamnulliconfcntitinmalisi Quid mthi vtsk eft]
1 Ideft,camalibus comraodisi ... v •
C A P V f X I .
ÎUitatoresmeieftote] Sine offenfioneeftote, ficut & ego
fum. Laudo autem vos] Quid eft quod .fubito laudat,
I quos ante viruperauit ? Idem svbi legis prapcepta7qon ^
' habet, blandimetitisprouocatadrationem. Autpropbe-^
j tans'velatocapite] Id eft, futura pradicaos ideo autem 1
] non velato eapite vir praecipitur otare , quja nulla pote- j
ftas mulieris debetefle fupçr virum. Mulier vero velato cd- j
pite] Dum ilia fub poteftate viri eft. Deturpat caputJuusn] j
Notât confiuetudinetn Carimhiprum, qua^ulieres eo-
j rum inteäo capite ad ecelefias veniebant , glorianres in
crinibus, qhod nonfoluminhoneftumel'at, fedetiam
. cpncupifccntiae fomenta praeftabat videntibusjÖcv i ci.comam
nutrirentindifferenter, &vefcebanturin templiSj
& inflati lapientia feculari, refurredionem carnisnega-
rent. Quoniam imago eft, &gloriaDei] Ergo ficut inter i-
[ maginem,& eum cuius imago eft, nullum velamen mter-
I ponitur : ita vir non debet velamen hàbere i quia nulla
I ereatura inter ipfum 6c Deum incerpofitaeft, figenerali-
! ter ad naturalem viri gloriam refpexeris. Sed mulier propter
virum]'Id eft,adiutorium viri,vt: Faciamus eiadtuto-
riumfimtlefibi. Propter Angelos] Id eft,facerdores,ypl mi- j
I niftrosaltariSjVclomnemclerum,quiDeipræcepta,an- j
j nuntiat,ficutfcriptum eft: Quja angelus Domini exercituum |
! eft,ne videlicet carnali cohchpifcentia eorum impedian-
{ tut fenfus.*fiue propter honorem Angelorum, qui eccle-
fiæ affiftere pqrhibçntur. ItemHieroriymusinexpofuio-l
! ne Ezcchielis : Cumefe ingredientur portas atrijin ihterioribus,
j Cidareslineashabentfuper capita fua. Si viwrum eft, fecun- |
j dum Apoftölum non operire^capur, viaecur efTe contra-
j rium quomodo nunc facerdotes capite tenus, vel cidare
opertividentur. Sedfilegamusdiligentius,expriotibus
■ foluenturpraefentia: Supraenimdicitur,quando mim-
■j ftrant in portis atrij intetioribus & intrinfecus i fi enim
! ingrediamurad fan d a , Scftemus in confperftq Domini.
! capita noftfaoperire debemus : quia non iuftificabitur in
1 conjpeftu tuo omnis viuens. Denique & foeminalibus vtimur
intrinfecus,ne vlla in cqnfpeäu Domini pollutae confo*
end* & operis nuptialis turpitudo appareac.
• Vtrumtamen neque vir fine muliere, neque mulier fine bird in
Domino] Confdlatur eas, rie nimium mulieres grauafle
videatur, &dicic> quod necaltcrum tantum Deus elegit,
vt alterum reprobarenquia Aon pro vno j fed pro veroque
fexu Chriftus paffus eft. ^
In Domino]ld eft,in fide & vnitate Domini. Aliter: Nec
vii fmemulierc, necnaulierfine vironafeipoteft, Öchoc
in Domino, id eft, in poteftate Domini. Vos ipfi indicate]
In ipforiim iudicio ponit, vt ex fua confcientia conuin-
cantur. ,X:>.
ignominia eft iûi] Comam videlicet nutrire ad fimimu"
dinem mulieris,licet Nazanei, vt comam nutrirét, cx Dc1
prçccpto deuodffimc faciebant.5i quisautevideturcfyentio-,
fusojfe] Pr*uenit illosineqqisdicetetjvbihocj^p1“ ^ j
;-------- ■ ' —ip ; • ~ 1 vel
G
i
Angdi.
nui1“0
\_Ad.CoY.rriorcm Collen.. 4*7
»À
- r l^ S^ S in 5^ u ie t» tio n ire fifteK nM cfi dicctct.-
,-S “ 1 •!!, I tæ S b dW hoiwftl videbäf ur.& iufta : fi qu.s
M l.nsadaoicfccre verirati.quæm quid,refp6dcat,
qaitóagis conttndc.epa-
M a B T S i n « o p « S » -
1 . - f î j ; Unrautirntractoiensl ld e ft,qui
Rrteic
■ Z « fcon lo?« md'ignura, qui iriagis conttndc.e pa-
fciat l « clP doceri. Talim conftietudtnem] Siue conten-
J p i h t«*q»
riniA^.hP1 5 s !. V _ . Ü. e ïJ inde.teriuscönuenliis
I] De
[iceni
r^ntibusdemoutuai,fcquentiDuf mind ant eH c1»o--m--u--o-iVo ncm cotpo• t.i.s. Chnelefia
« I ® ^Lriäpnticipaliapeccatamcls reprehettdit, van
^àucntibusdemdnfttat, qqodcibuA corpotakmmac-
fcquennouf _ mïfid ante cómunioncm cotpotis Chn-
fiimcbanc, quqd ante neribus dabant
^^r^ïbD^vcfcebaimf' quodnihilpaoperibas dabant,
Wodh ' t0i.jDeobotifant;hominibasnianiftftenmr:
centut, ,v^ r iaudabiipt,fi(iauisinportu,velin
Vanaoi” îtafecdi)fiftati vt&plfrobttifunt}
IV f f aD d o .ï iu e fidele! inpetmaHandö. äa.mamam
r .nOuiaantéracrificiurnedebant.&paupcnbiism-
a alèmnt. prauainpalait confiictudo, ecclefias
Ddfiïbdchoneftarc'cónuiuijsdnquibusverccbanturamc
palhmacp^ . m wmcóenamnoa,busadotic.
Dominican , ju.-cscbri|qa(i Eut:hariftiarijvcnircnt, ve-
bir “ rS « & , n c .M o ,Svctomc)vt ref=tl,nt.degf | t i1i
xabantur p , vndcetiamiri quibuidalocordiam
illiusfuerunt,mutaadorandqidola: & vt fcianti
quanta münera illis j)er Spiriturtl faqiftum co 11 ara funti
Prout ductbamini] 14 eft,d magiftris &arufpicibus & Philo-
fophis. Nemo in Jpiritu dicit anathema lefu] Quia fortafle ali j
per (|>iricum diaboli dixërunt anathema Iem, qüafi dixil-
fet,fi aliqurs dixeiicanathemalefu', nonfpiritu Dei, fed
fpiritu diabolico loquitur. Anathema, perditio,deteftatiö
interpretator. Iefiim tarnen in fpiritu t)éi loquitur, quam-
diu Paganus e&.Et nemo poteft dicebe Dominum Iefum] ld eft,
corde,ore,opere.Mos eftferipturarum di<fta pro faólis po- pt(j
nere:ergo dicere,inuocarc eft,vel credere Dominü Iefum, faélis.
hoceft,vtipfè fit feruusDomini lefu ,ac Dbirïinus cius le-
fus. Nifi in Spiritu fanólo] ld eft,in donö Spiritus fan<5ti: Vn-
de ftatim diflèrit, quibus" donisIefum quifqüefa-
teatur,dicens: Diutfiones autem gratiarum funtüdem autemftn-
ritus] Nctotputarenturfpiritus,quotfüntdona. Gratia- 'Grat\x,
•ruift vocabülum ,fpiritui gratiisinfpirati omnia dona con- 1
uenit. Ft diutfiones miniftrationumfunt, idem autem Dominus]
Dominus, qui feruis fuis diuerfas miniftrationes,& eccle-
fiaftica officialargitur. Et diutfiones operationum funt ,idem vero
Deus,quioperatur omnia in omnibus] fd eft,infignium virtu-
tum ac mira'culorum Deo nomen competit, qui poten-
tialiter h*c per fuos elediflimos operatur.H*citaque rria
nomina,ideft,lpiritüs,&Dominus,& Deus ^Spiritui fan-
éfco conueniunt, quigratis 8c non merito curtftafpirandb
: ac feruus miniftrat,&pocentialiter quafi Deuspeificic.Afo-
.dhuc j ie coena j nifeftatiojpiritus] Vnum quodque donum,per quod fe macis
per Æp ? l\Jf ^ f - uenki Autecclefiam Deicontemnitisl] nifeftat. Advtilitatem] Non ad inanem gloriam,vc vultis
dicitur àd ecc e . ■ ujanijm. Accepitpanem]ldc&, varijs'loquilinguis, fedad vtilitatem incredulorum& m-
Facienteseàmtnc , L incjam de facramentisquafi 1 fidelium. ' Sermo fapientia] Sapientia pertinet ad intelle-
incôuiuium,vtyps mâétmtnfichttiusmyfterijfa-'!âum«ternorum.^Sciehtiavero,- ad’eàqu* fenfibuscoroblitostomcroota
R B ■ HiudicaUe
I BrpusH
I Bom in
J b
J B o tb i vu
ia c c id â t
, q o . , poris exprimuntur. Gràtiacurationum] Vt quis curet * - P p
„amenrnm. | r 0s. O p u .v .r tu tom eM ^ o n e s e ii- “ “
^ “ . ' ^ ^ S i c f t i l n d i g n c h L c o m e d c f e f i cefe,vél mortuos fufcicare. AlijdiferetioJpirituum] Vt quif-
medatis,dum corpq efcam àliquam ante fpiritualem | que fciat,quod fpiritus fuggerit aliquid agendum efle,vel
pauperes côrun O >’ • tjocfactteinmeamcomemo- non. Alijinterpretatiofermonum] Hoceft , ex alia inaliam
&Dpminicam cce i m nokjs reliquit,quemadmodü lingnam,autdifficilium fermonum explanatio. Operatur
vnusatqueidemjpiritus] Poteftvnuseflevliçetdiuerfus,vc
fi quis peregie pr , ,. * j|jU£j viderit, pofl^c eius be- vnus mihi illam rem heri donauit,vel minftrauit, & vrius
derelinquat,vt,quociemc ^ ^ ^ pet£cùe dile- hodie .* nam talisibeutio etiam de diuerfis perfonis poteft
neficia&amic|ti)s-reco^da^^q illudnon pqieft videre. i comiementcrintelligis fcdneciiuerfiKfpiritusaliquafiic-
m fineingcncideMcrio K hoc langaibem , ccfli„„e,oemporiS , vel fuimutatioDqancelligeretui | fitiKißaixnmtipminti]
Qu Uco autem calix te -' gnametab Apoftolohocadditumeft.
b r u t o r u m P°^atll5cft.pôftpaulülùmpaffione Nequiadifierfafiintdona, diuetfusfpiritus acwiiupit-
a a m e n n - v o c a t u t , q n » I t e » » f .» « ! * ] Vêtus tatetur. Sed vnus 8c idem femper finevlla mutabrbtate
fumtam,üc 1 cum pâtre & filio manens prout vdt.non ait, vt hommes
/ T “ P,^ëftamentl,fecuddumEpiftolamadHe- merentur.quiadpnadiuetfa&iudignisttibuuutur.vteft
elTeuôupoteftieftameutum l L ^ fim um o c - i iüui-.tHmn'inmmmm <Um«4 t»mm î Et ficut alibi
bT ^ u 7 S Ä l i < Ä r , l l i , Smummcorpmmeft)
c ,d e n t ,v t l u d a , q u i a n t im y ^ n aln^ in l in . p ^ e om p a r a t io n em c o tp o t is o ft e n d it .n o n a tu tam m em -
de fp cx erun t. Irolet M m ] ^ ld i t , " ^ au d e t u an to b ro [um > fe d o ffic ia elfe d iu c iifa , 8c nem inem curare debeteum.
v e l m v a s fo rd id u n em o u m ......„.„iMfitofficii. d u m om n e s e o d em fp im u am m e n tu i
Matth.
loan.}.
teum,velinvasloraiQuncuiujiiu« . . . * , «
màgisiucorpollutumiN»»dil«diM»> c»ip»Bmou] ldeit,
i»fol»i]Id eMolore totius corpotis. Et^r.] Ideft, imbc
cilles quibufdam mEbris.vt Cf a18c e audiiErat igiturp «
feus cotteptio &.uunceft,8c mult, tal.a pat.untut, fed pu-
tamus confuetudinemeffie potius,quam culpaim Tr bus
fanècaufisinfomititesaduemuntcorporales: Autexte
tatione,ficut lob 8cTobiat:Aut ex peccato,ficut Afiareg ,
quidolotepcdumægtotansmortuuscft,queei ,
immiflt,quiaamiciriamncuadab regisSyria: hal* b« ^ “ t
ex aliquaintemperanciâ.vt TimDtheo,& his qui >ubc“ 'fl
medicumbonotate. Huic tantum caufse umana p^
fuccurrere medicina. bm m tm iU um iirin om m i m
eihpèraliquampræfenteminfirmitatemcornpimur. or
rèptiopaterpitpietatiseft.vtposniteamus necum mhde-
libus mundidamnemur. Indien» txpriîarvjide ,v 1 î
factificiumaccipiatis. 1» iadiciani^dd eil, mvin i
C«(Mwr»3 Ideft,de ipfiiis myfterij factaffientisï
C A P V T X I I .
M iriiuM iu mini] Hune de diiiifioniBii!i granarum
Btædicit,8c de v.olentibùs uouis loqm lmguis. Mjly
' -a ■ .1 .. ? _ n i l i r D
rb cuius fit offieft, dumomnes epderr. fpiritu animentur.
Et omnesvnumftirttumpotauertint] I'd cft,do(ftrinam fpiricus, ^c^vnc
quam Chriftusfluminibusaquæcomparauit, dicens iQsii Jfpjmu. -
credit in me, flumina deventreeiusfiuentaquaviua. Itd&Chri-
ft,u ] -Notandum quod rota ecclefia cum fuo capite Chriftus
appellatur: nam vc corpus non eftynum membrumi
ita non poteft totum corpus vnum officium agere,hoc eft*
vt totum corpus vel videac,vel audiar, fèd vnum quodque
membrum fuum officium habet; Si dtxeritpes,quoniàm non
fum manus,non fum de corpore] P es eeelefiæ dici foler, quiâd
intercedendum egreditur. Marius ille, qui opçratur. Os qS;
ille, qui docec, vel qui loquitur linguis. NUfn ideo non eft de i
corporeî] Decebat enim non eflè de corpore ecclefiæ, qui
hanc,quam alij aCCeperantjgratiam non habebanr. Si totum
corpus oculus] Hoç eft,fi omrics dodbres filnti Vbiau-
dirwîf.Ideft,vbifuntauditores? Sttdtumduditus] Sio-
mnes finit auditores. Vbiodoratusl] Hoc eft,quis erit boni
odbris, malive diferetor ? N une autem pofuitDeus membra]
Ideft^iri prima conditibne hominis» N on poteft ocu- I
lus] Ideft, virtheoricae vit*. Dicere tnanui] Hominia=
(Skualisvit*. Ideo inuicem indigemus*» vt magisacmagis
charitasconfirmcrur: Nam fi vnus omnia haberet,âduer-
fus c*teros inflaretur. Infirmera membra] Venter, 8c cx