c
Statius
Papinius
ó j S cUudiani Marner ci Pre s byt er i Viennenßs,
' Animam qualitatifubideere.
G A P V T X X .
HVmana vero anima ficut qUahrital&sn hon fecipit,!
ita fubiacet qualitati. Nairi fi de quöpiam quale fit j
né vlfo fenfu doloris ab fein di mus. Eft ergo etiäm ibi vita,
vbiuon eft anima. A (pice nunc àd èonficiendam hanc
iplàraàrborisvit.amomnium elementorum particularité
ferai na conuenifle. Ëft illi videlicettérra in crâflkqdine,a-
quain humore,aerin progreflîone,ignis iri germine.Siau-
tem dé aëreeftànima}àüt acri fimilis,vt tu pronunciasjer-
go arborem non negabis animatam ; quia perfpicuum eft
larifimilem îneflè naturam. Inferiora temperaro rerum
corpus ejus ihquiriraüs~, ficvideücetqüalitas corporis in-i
inefiiperioribusafficiuntur, tranfaÛo (ciiieetfrigore
dicatur. Flaudseftille,’oculätuseft,palletillevelniger | brumaliper conuerfionemcocli, recurfu fyderum, calor
cft. Sin vero de anima'cotifulamusä ita nobis qualiras cius | fiiperueniens, aerem fibi Sc loco 8c natura proximuprius
oftenditur:fiiperbaeftjliumiliseft.iracundajtranqüillä tifi ‘ iS
eft. Valde meminkiautceleriterobliuifcirur. Quantitas
itrdem corporis fi qua*ratur,iure uobis dicitur, illiuS inpe-
desquinqueprotenditurlongitudo, latus eft duobusiri-
dempedibusjhabctin craflorantundem.'Num quantitas
afticit. Qui quoniam tan to graduigni cedit, quanto ipfe
aquis eminet, per radices arborum vel quorumpiam ger-
minü de terrae in timis aquas attrahit.-eo quod ignis eleme-
tum omnia naturaliter rapiens, tepefadtum aerem ad fe
togit: perque arboris medullam ficipfe haurit aerem, fic
anima$ iftis fignatur indieijs•, aut in ilia löhgum vel latum, aer aquam, fic äqua terram. Vndeeft quod etiarh tios per
vel fpfiTum aliquid inueftitur? Quod fiitä eft,rahtöquifq-,; fiftula,vel cuiufcemodi tibiam attra&o acre, aquas inaif-
maiorisejritanjms quanto corporis capacioris. Npcvn- ficulter haurimus. Eteputeorum profundis artificioie
quarn perexigtii corporis nominem magnänimem vere j compafto machinamento quodam furfum verfiis vnda
diceremus , cumingentis cörpulentia: pulillaniracs pie- j grauior ob naturam cogitur, & aeris adminiculo in angurunque
dicamus. Sicut dicimus, Magnanimtis Moyfes
cum Rubri maris viasintrepidusduffcorintrauir, Sc parui
animi populus , qui hocïpfum fâcillimum fadtu fore
Dçopromittente nun credidit. Eccepopuli totiusähimo
vnius hominis anirnûm fine ambiguitate maiorem dici-
! ®jusj videlicet virrute non mole. Quoniam fi mole, major
moles, veiduarumanimarum quam vnius, nondico
inuitarum. Eft ergo in anima quahtas, led quantitas npn
eft,quoniam quôd affcdtuiim mutabib’tati fubiacet,qua-
litatcha recipit; quod vero non habet moiem , non habet
quantitatem, Hinc eft quod emoriens omne corpus ani-
mattim non amirtit animam,fed diraittitjquia non egredt-
tur quod nô includitùr ; nec àmittitur,quod no renetur.St
.n.tenetur non arnicritur;&,'fi non amitteretur,nemo mo-
teretur. Vnde nonpoetice, fed philofophice Papinius ait':
Odi dttus fragilem^ hunc corporis vfum,
Defer tore animi.
■ '■ Quod vt mâgis patéat -, hoc ipfiirh diligentius ventile-
thus, atque ab extremo viuentium genere adrariohalem
quoque vitam ordinatim gradatimque vcniapaus.^ V t cria
illa memoriamicoHßlium \ voluntatem 3 quibus humanæ ani-
mæconfit vnuas.videre poll!mus, quamlibetradoTiali at-
que irrationali meminille commune fit. ‘
Mmorurn rationali & indtionali anima commutent
ejfe : quoique omnis créa tur a
fit homo.
ftos tuborum meatus, vi compulla labrotenus (upra (uranium
putei expreftàprolabitur. Hxcergo diftbnatia con-
trariorumfibicorporum, v t quodlibet viuens corpus exi-
/latin quandam concinentiam cogiturnUru creatoris. Ex
hisautemdementis quatuor quaè moderate Muficeque m
arboris vitàm fibi concinunt, fi quidcontra menfuram vel
fuperfuit forte vel defuit, argre lcit arbor ipfa prithü m, de-
hin c e moritur,veluci viefta languore. Cer nis iftis diflbnan-
tibusab vnitatisconcinentia corporis partibus Vitàm po-
tius à corpore de(èri quam dimitti à vità corpus. Confiât
igitur omnem vitam nec lôcalitcï àbfcedere à corporeinec
in corpore velut in loco e(ïe, nec localiter corpori accede-
re. Hic fi cau(alium rationum (ècreta rinoare animaduer-
tas, licet deforé fixis viuèntibus animam, (êd non defote
incorporéam vitàm. Atque vt vnum aliquod ex omni fe-
mmuin généré deligàmüs , granum cérte tritici quahraj
fit magnitudinis fcimus,eiu(Ùem capacitate fui modum
mole metimur. GuiusEquid internum corporeum Vide-;
ré veli mus, feiflo e ödem nihil nifi tan tu m candcn tis fàrris
aipicimus, quantum breuis capacitas tenuiflîmæcutis in-
cludit.Ecce tibiîn (pacio corporal i furtimàm grani tri t icei.
Da tu nunc in hoc eodem grahulo, corpora! i ter mihi ru-
morêsjgerminum, herbarum virentia, calamos ftipula-
rum, fpicàrumhifpida’, lèuia palearum, pinguià ftiigumj
atque exhis indefelfis multiplicandorum (èmina (eminu,
quie omniainillofunt granule, caufalibus repofitalccre-
tis. Nuhcigituraut cunéfaquas de (eminibus prodeunr,
intraeadem (èminacorporalirer oftende, àut herbarum
quoque vitam incorporéam cbnfiteré* Etpronuncia, fi
placet, cörpoream hominis ä'nirtiam, ëccorpoream fruti-
cis vitàm. Quod quia nemo hominum incolumi poteft
ferre iùdicio,tranfeamus ad animatâ vitîçntia,qu£B non foin
m viuufit ', (èd etiamïèntiunt. Eft ergo in pecude corru-
ptibile corpus, & mortalis anima, quævitam corporis nec
anticipât nec pofticipat. ‘ Vides ergo quôdViræfeminâli
qùam in herbis arbuftifque reperimus.in Corpore pecüdis
per àppétitus aniitta fenfum moturhque tribuat » fie tarnen
fi'ipfum corpüs côouénienter elementis analogice
çoncinentibus probe,vàleât Sc nutibus àfti'tnaêbônfentà-
neo mocionis concôrdetoblèqüio. Quotnodo aufemjfit
vtànimmeodemnütu(anurn infitMurn'q; membrum dif-
C A P V T XXL
VNde non abfqiie verb dicitur : ïn memoria eflfe hominis
ppcudifque confinium. Nam & ad nidoscico-
niæatquehirundinespoftannum reuer(æfunt,&eqüi (tabula
repetunr,& canes Dominos recognofcunc. Séd quoniam
aniihæbëllùarum érfi imàginéslocorum naturaliter
retinent -, ipiius tarnen fubftahtiæ fax feientiam non ha-
benr,in recordàtione corppraimm rerum,quas per corporis
(ênfus haulèrunt, necellànô rémanent: & rariocinandi
non habencesbculum;nondicamfupra(é aliquid, (êdfei-
plas yidère non pofliint. Gratias ëtgôïî non quantas de-
Deti at quantas poteft, creator! (uo totus homo référât, j partlicérmouéàr?£cce illeleuæ inanus vigore valet,vfiini
qui illiinefFabilis benigniratis làrgirate effèntiamcumla- i dextrat iâ u vt aflblet humoris amifit manusreliquoàd'hç-
pidibusjvitam feminalem cüm herbis&arboribus j-vitam j refis corpori,etfi non in eodem vigore in eadem permânet i
ièniualem eandemque animalem cum’pecudibusj vitam | fpecie , née tarnen feriiit nutibus anima;. Quid drcemüà,
rationalem cumangelisdédit. Igitur vtherbarutti qùoq; j pulfaexindelocaliterceflit anima, & quo abijtquoinde
&fruticum vftamincorporéam e(Tc pateat, eandemque ) dffcelfit?Sed fortead reliquam partem fui (e Cohtulitjfed
uonamittiàcorpore,feddimittiiquæroà te, herbas&ar- iamtotümcorpusimplebàtanima» Mé'âpotèftâdiiciple-
bufta vtrum nénegesvmere, an fbrfitàn diçashisipfis vi- i no quippiam, quin fuperfluah Èrgofortalfisexhalandura
ùentipusaliqùibus vtviuanïanimaS'inelle.Sedànimatafi éftallquidanimaevcleruétandum, àutquoquo mododi-
eircntjtnotu proprio non carérent, quia finît qu^mouen- gerendum , eb quod noil integrum corpus non integram
ftir inôtu^non proprio. Sentirent etiam vuttius infliétum. capiat animam. Hæc Certé ablq; ambiguo conücqui hece.f'
Sed hkctalibusnon ineflTevel de oflîum (è é tion e,&ca.- j feeft, fi corpus ‘eft anima» Quodquoniahi fieri hëqua-
pillorum atque vngùtum pracifione çbgnûfcimus^uyfi^ i quam poteft » iliud potiüs intuetcquôdttohàhimaimperandi
vim
Defla t u an im a,Lib .I.
randi vim perdidit, fëd vires (eruiendi manusamifit. Illb
enin? vtputa langui nis impecu conniuentium elcmento-
rum hanponiaturbata , corporiadiniiturlèriiiendipolfi-
bilitas , Sc anjmo dominandi accedit difficultas, & in-
cipjt çllë oneri quoderat vfui. Non tarnen anima mouen-
dr vim perdidit, fi membrum conuenienter (e neceflàriæ
rnotioninon præbuit. Et in quolibet oculiscapto, quantum
ad animam Ipeétat, reraanet vis' videndi corporalia
percorphs, fed Organa membVorum deficiunt, quibus
potentias fu'as exerat ad lèntienda eorporea. Sicut eigo'
ratione perfpicua clarët liquido , non animam membre
» debili localiter pullâm , fed ab animæ intentione
viuaci membrum languore torpens, Vejiut quadarn mor-
tjs vicinia dilfidentem: ità cum animalis cuiulpiam corpus
dillonantia lui difciuerrc, recutrentibus ad regiones
iuas elementorum particulis , anima non habens quo
jntentioncs fuas çxplicec, peCudis dépérit, huroana ré-
quielcit. Ab his tarnen tantum motibus quibus corpus
mouebat perloca , ip(à per tempus illocaliter mots.
Non le nûne aliqua vcluti corpufcula oculis mentis
obie&ent , vt animas pofitis corporibus quædam loca
aeris aut cuiuslibet dementi occupare credamus. Intel-
leékum tuuin fi pbtes intellige , ciii foli cum angelo
haec videre çoiiçefium éft. Num quippiam in intelledu
tuo longum , latum, aut altum vides î. Num fplëndor
vllius corpqreælucis ibi rutilât ? Num aliquis cantilena;
mqdificatus & per teihpus flüens canotillic infonat, aut
euanefeentis fragrantiæ fuâuitas halat , autaliquid iftic
ïï&wmodo anima peregrinatur incorpore.
C A P V T X X I I .
SVbijcias his fortalfis ae dicas : Quomodo hic tantum
peregrinaridicitur anima, eoqUod fit in corpore. Si
refurreétionem probe ctedimus,in ilia quoque açtecnapa-
trianon fine corporibus futuri fumus.flicrefpondeas ve-
lim , vttüm nam idcirco nunc anima peregrina dicatur,
quiain corpore moratur-f anquiain tali fitcorporç.]lftud
nempe corpus, vt fupra memoraui ,aggrauatanimam, non
illovtiqup pondéré quodpendi poteftiquiafi îlloeo quif-
que viribus plus valebit, quomagis corpus inedia velæ-
gtitudo tenuerat. Vnde hoc quoque multum noftris
aftipulatur rationibus, quod liquido clarét (ècundum il-
lam vitam , quae nobis cura pecudibus eft, hominis animam
exelo atque arido quam pafto ac fuçculentb corpore
magis oncrari. Quod eo fit, quiafçfium corpus non ita valet
animi nutibu&fàcili motu féru ire, & oner o fa illi eft,non
S * p - 9 > I S .
ponderisgrauitas, fedagçndi difficultas. Acperindefi
belluinam vitam, quam nobis iftic.inefle manifeftumeft,
cogitamus, corpus iftud non adgrauat animam. Si vero
illam quæ cum angelis eric alpicimus , adgrauat ani-.
mam occupando eam , atque illiciendo vel necellàrijs
vel voluptuofisdefigendo candem in pulchracorpora,&
acomemplationefumma* pulcritudinis abducendo. Ifto
ergo quod vel efiii aut potui neceftario in lâlutem corpo-
corpUlëntum fapit, aut aliquid mollc vel durüm lóca- j ris opus impenditur, vel fuperflue voluptatum nugisa-
licertangitur? Vifus illius clarefcit prudentia, tenebrefeit j nirnuis occupatur, vel plagisacdoloribus per corpus affli-
infipientia.Auditusilliusfallaciaoftenditur,veritatemul-jgirur, aggrauarc eandem &pro multitudine ac difficul-
cetur.Illocaliterillicfragrät«quitas, foetetiniquitas: Va- 1 täteadionisonerareperfpieuum eft. Et h*c eft illa pere-
niratetabefeit, virtute pinguefeit. Mifereftcontubernio grinatio, de qua dicit Apoftolus; Cum fumus in corpore,
ftuhitiaejbeatuscomplexulapientiae. Tonis igitur oculus peregrinamur d Domino. Cum vero ad iilam corporis per-
eft, quia totus videtj&totum quodinfpicit videtiQ^od-j mutationem perucnerit , qui merueric , de qua ide
libe-t autem corpus nectotumvideiur , nec totum videt.
Tocus auditus e ft, quia cotum quod audit totus audit.
Corpus autem nihil totum audit. Et totus odbratur, gu-
ftat,ac tangit,cum huiufmodi vnitas& potentia incor-
poteefiènqn polfit. Hoc autem idcirco illi fuapte natuta
eft,quia ibi hoc eft, videre quod audire*, hoc audire quod
olfacere, hoc olfacere quod guftare , hoc guftace quod
tangere. Sed occurrunt animæ phantafiæ corporum,
quibus per (enlus corporis affeda, fion locis , fedfalla-
cijs cirCumfcribitur. Et quia illbrum tantum meminir,
quorum Ipeçies per corpusaccepit, nihil cfle credit quic-
quftl tale non fuerit. Nec fulpirare poteft illi patriae, de
qua in haneperegrinationem merito præcipirata eft, cum
peregrinari fe nefciat. Peregrin ari le vero in corpore feire
non poterit, fi corpus elïè fe credit. Vnde vir file , quem
dicit; omnes refurgemus, fed non omnes immutabimur. Non.
obuiabit tunc nutibus anima: corpus aniraale , quod
non erit, fed per omnia feruiet (piritale corpus quod
crit. Sed. nec iliud quippiam concupi/cet indignumjnec
h*c aliquid imperabit iniuftum. £ t quoniam fanda a
nima affedu cafto in Detim rapitur , animaduerte nec
peregrinationem illi localem efle , neepatriam. Nun-
quid in hac vitaDEV.s cum anima non eft, etiam fiipfii
cum D eo non fit? Aliudenimeftefte cum DEo,alrad
non cfle fine Deo: quia non localiter ad ilium venitur,
nec locaficer ab illo difeeditur. Proinde anima illa cum
D e o eft , qua: videt, hoc eft , intelligit Deum. Et ilia
cum Deo non e ft, quae vtique non intelligit Deum. Dcus
autem & intelligent &c non intelligenti adeftillocaliter.
Sed in tantum iftic peregrinatur in quantum per vblufuiiamfubftantianonlatebar,
ficait: Cumfumusin corpore ptatem ac dolores corporis per loca vel tempora , per
peregrinamurd Domino. Audemusautem & bonam voluntatem phantafias & phantafinata a iummi boni contemplatio-
babemus magis peregrinari d corpore, & prafentes ejfe ad Domi- ,ne reuocatur, quod tunc ad blene non e rit, cumcorru-
num. Quid qua:fodici clarius poteft ?Omniacorporafiue ptibtlt hoc indueritincorruptibilitatem, & mortale induerit im-
craflavelgrauia, vteftaqua vel terra , fiue tenuia & leuia, mortalitatem.
vteftignis&aer ; fiue illa qua: ex his confiuntfeminaliter j Qjiae cum ita fint peregrinatur anima in corpore, cuius
coeuntibus , corporis nomine includi non ambigicur. corruptione, debilitate atquemdigentia a patcia, hoc eft,
Quicquid äutem quale libet corpus eft, dici poteft leuius a Deo feparatyr.Putoautem fubftantiam,cuius peregrii\a-
corpus, tenuius corpus, habilius corpus, filhlimius cor- tio locale eft atquecorpoieum, & cuius patria iocorporeü
pus , clarius corpus : non tarnen poteft dici nifi corpus. &illocale, non veraciter dici vcl corpoream vel localem.
Apoftolus autem quid dicit ? Cumfumut in corpore t pertgri- In illo autem peregtinatio non e rit, cujus nullo appetitu
namurd Domino. Videtur mihi quod nequaquam peregri- prolicietur,nullo renifu occupabi tur, nullo pondere prae-
nariin corpore animam diceret j fi eadem corpus efle cen- pedietur. Patec,vt arbitror, animam non in oroni corpore,
(eret.Quiafi anima corpus eft, & peregrinatur in corpore; fed in carnal! tantum corpore peregrinari , quia carnali
in fuaergo fubftantiaperegrinatur , nec vnquam poterit corpus obuiat, & (piritale proximat incorporeis. Ergo.vt
non peregrinari, quae fine ie efle non poterit. Nulla autem aliquando de noftra tantum t ficut prolocuci fumus, fub-
res fe ipfem vllatenus amittit,quia non poteft quicquaefle ftahtra difleramus , quis poteft abyflbs memona: folius
poft fe. Faciliuseriimcft aliquid prorfus aboleri n
quiequam fit, quam fe &amittere, 8c fibifu-
perefle. Aut igitur anima corpus eft, 8c fe-
fellit Apoltolus, aut fi peregrinatur
in corpore, animä non
■ eft corpus.
intueri, 8c, antra penetrare ? In ifta<mihi e ft, quicquid I
vfquam colorum formarumque vidi , in hac quicquid
vprborum vel fonorum per aures accept ; In hac quicquid
odorum per nares attraxi jln hac quicquid (kporum diuer-1
htate cognoui ; In hac quicquid tadtrf nüncknte difereui; !
In hacmihi.repofita quodammodo liant & Grammatica
cum de Dialcdticis diflcro , & Rhetorica cum de Geo-
metricis , 8c Aftrologica cum de Muficis, & h»c fimul