Hæc ft rages
Anti
oc. Al-
cib.prçfê-
f l i teme-
ritate con
b :
Xenoph.
3 4 *
4 I patrialiberatà,daflcminhoftêsdirigit. Commiflb prxlio,
terfcdo vi&or'an:i Athënienlès capeflunt. Porrà autem maior pars
xlnoph.k Sparcani exercitus cæfa, ducesqupque penè oftincs inter-
i.dereb. fedi,8codogintanauescapræabfquehis,quæin eonflidu
GrA.Diodi incenfæ demerfæqueperierunt. Rurfiisbelium interram
translatum,Spartanisæqueinfoelidter ceflit : quibus rebus
fradiLacedæmonij, pet;èrc pacem* ttectàmCn impètrare
potuerunt.PrætereaSyracufânapræfidia in Sicilianii audita
Carthaginenfis belli infeftatione,reuocata finit. Quam-
obrem Alcibiades clalfe vidrici totara Afiam peruagatur,
bellis,inccndijs,cædibus rapit fternitq; omnia. Vrbes quas
iuft.&y. dudum à focietate defeceranr, capitreci/itque quampluri-
mas.* Sic Alcibiade màgninomin is fa dus, Athenascum
admiratione à gaud o omnium vidor ingreditur. Paruo
poft interüaüo augetvirés, exercitum clallèmque numéro
prouèhit.rùrfulqüe Afiam petit. Lacedæmonij veioLyfah-
drum dùçem,clafl) bellôque præficiunt. Cyrusetiamfilius
Datij, in locum Thiflafernis, Ioniæ Lydia;que præpofitus,
magttiseosopibusâuxilijfquçconfirmat. Lylander itaque
Alcibiadis exercitum prædæintentum, acperhocvbique
difperfum ac vagum, repen tin o incurfu opprimit.fine con-
flxftu aliquo vincit>cæditque fugientem.Magna hæc clades
Athenienfibus, 8ç multô artocius vulnus quàm d udum in-
flixerànt,fu(ccpcrunt : quo comperto,Athenienlês opinati
^Altib^é' ' ^un'CAlçibiademantiquumeXihjfuidolorem, iftofcclere
tyjjui. proditionis vindicate curafle : ideoq; in locum eius Cono-
Pauf.l.34 nem conftituunt, edi refidüatn manum 8c fiimmam belli
Cotnmittünt*qui fiipplere faltem numero exhauftas copias
volens,lènes ac puèros legit,exercitumque confcribit, Sed
huiufmodï manus moram bello non atculit ; quippë quod
robore, non numero confici folet. Itaque ftatim îmbellis
manus v.el capta,vel cæfa eft, tantaque ftrages occiforum il-
lo p. elio fada eft,vt deietumnon folum rcgnum,lêd etiam
nomen Athenienfium videretur. Atilli defperatis rebus,
ftatuüt vibem petegiinis dare,vt qui per rotam Afiam pau-
lo^ntè .dominai! funtj nutte ex hac colluUie mur os faltem
libertatemque tueantur : & qilamiiis vel filO md cio ad hase
tuenda etiam obieéfcs mûris non fuffici^nt* iterüm cameri
experiri nauale prælium parant.Experséoofilij futor*dolo~
rem virtuterîiputatiqiiantumque meditator ira.rantü pró
mictitaudacia.ïtaquepmnibus partirn captis,pârtim inter-
fedis,dc ipjjs.quoquéreliquijs nihil relîqui fàd'umçft. Solus
dqxConon fuperftesbello & populo, rimens ciuium
Hicloc’ crudelitatem,ad Cÿprium regem conceflù Eaagoram. Ai
emedatur dux Lacedærrionioruni,adcptisomnibus ciuiiatibus, nihil
I“ ** & Athenienfibus prærerinanem vrbem reliquit* Dec hoediu:
no h Sc !Qam dcipiàm vrbem pofteaobfidione circundedit; Ange?
Ifoc. in E- Bat in tr in (ecus fames, delölatió, & morbus obleflbs. Et
oagora. cùm poft omnia milèriarum abominamenta,quç etiam di-
cete horror eft,nihil Ipei pratter mortem occurretet, pacem
petiuerè. -©'■
Magna hinc inter Spartanos 8c (ocios deliberatiofuit,
eùm plurimi inquietiflimam ciuitatem ftetnendam folo,
Cap.xvii.
Sicqnidë ;
Iuftin.at J,
fee* paulo
Zenoph.
hb.x.D
'Died. 1.13
Cçdes Al-
cib.àPhàr
n aba zo.
\Plut. &
\Diod.l. 14.
I Cic.&tf.i*
popuïumque infeftiffimum cum ipfo nomine abolendutti
pronunciatent : Spartaninegaueruntlèpermifluros, vr è
duobns Grascias oculis vnuserueretur.-infuperétiam pacem
pro mi ferun t,fi Piraeei portus ducentia in vrbeitt-munimina
euerterentur,nauefque reliquat vitro tradere.nt : deinde fi
restores fibi trigintaledos fufdpercCi Huic condicioniad-
di(5lis5cfuccumbentibus,Lacedæmonij Lyfandium ad cd-
ponendas in vrbé parendi leges conftitucrunt. Infignis hic
annus & expugnatione A thenarum, & morte Dani Perfa-
rum regis,& exilio Dionyfij Siciliæ tyrannifuit. Igitur tri-
gintaredores Athenieniibusordinati, trigintatyranni ex
oriuntur,qui primo (e tribus ittilhbUs (âtellitû ltipanr, niox
etiam (êptingentos militesvidoris exercitus latêribus fuis
cirçümpottunt,cædem omnium paftimfututamjOCcifô Alcibiade
aufpicaiitur : qui fugiens,in itinere claufus cubicu-
lo,viuus ineen fus eft, quo interfedo quad (ublaro Vltore
fecuri,miferas vrbis reliquias cçdibus rapinifq ; exhauriun t.
* Theramenem quoque vnum ex numero fuo, cuihaecdii-
plicere fenferunt, in'exemplum timoremque reliquorum
truddant. Itaque omnes paffim ex vibe difft.giunt : fed in-
terdiduLaredæmonioruitt,cùmper totam Grasciam exu-
libus negaretur hofpitium', omnes fe Argos ac Thebascon
tulerunt: vbi ira hofpitalitatis obfequio foti funt, vt non fo- £
him dolorem amiftaepatriæ lenirent,verum etiam (pem re-
cuperandænteditarentur.EratinterexulesThialÿbulusvir
ftrenuns,& generis nobilitate inter fuosclarus, quiautor
audendipropitriafuit. Iraq; caftellum Phy!em Atticotum
finium colledi exules capiunr,multarumq; ciuitat ü oplbtis
adiuci, vires capeflhnt.*quibus Ly fias quoq -, Syraiuianus 0-
rator,qbafi in auxilium vrbis, quæ cflèt patria com unis elo-
quertticT,*quingentosrnilites cütii ftipendijs fuis mifit. A- |Ctorcj|i
trox id prælium ftiic,(èd his pro propria libertate,illis pro a- pfonijJ
liena dominarorte certantibus,animorumarque cau'arum
ip& quoq; tulir pugnaindiciummam vidi tytani, in Vrbem
refugerunt,omné(qüe quos ex Athenienfibus priüs fibi (à- L» ^
tellices legerant, tuucfufpedos proditionis vrbis cuftôdia majjj
remoUerût.Thrafybulumquoq; ipfum tentare corruptio- lUS|i%
ne aüfi (unt,quod vbi fruftra (èparatuttt eft* accerfitis à La-
ceda-moneauxilijs,rutfus itt bellum ruunt, * vbi duô fæuif- k '““H
fimi omnium longe tyrçnnorum trucidantur. Cæteros vi-
dos&infugam verlos,Thralÿbiflus vbi vel maxime Athe- j«mis, 1
nienfeselle incelligitjclamorc côfequitur.oratione retinet,
precibuslig3t,proponensanteoculoseorum, quosfùgêre, !ma^
vel ad quos refugere vellét,fibi aduerfus triginta dominos, | p 1
no aduerfus ciues milèros bellum elle fiifteptum.Quin po- Tbtafji,
dus omnes qui (ê meminérint efle Athenienfes,(equi opor-1 lus pana
tere Athenienfium libertatisvltores.ltaqüe hçcadhortatiô
tantum apud cos valüitjVt moxreuerfi in ciuitatem, tyran-
nos arce decedere,atq;Eleufinâmigrare compulerint: qui
poftquamin (ocietatem vr bis ciues fuoseatenus exulesre
ceperunt,tyrannos in bellum æmttlatione fiifcitant,quibus
libertas ahorum quafi ipforum (èruitus videbatur.Tunéin-1
didaptigna,cùm priusquafiàdcolloquium conuenirenr,
circumuenciinfidijs,Vclutipacisvidimæ, trucidantur/ Ira
reuocatiin vnumj,poftinexplebilèsmagnorumlachry'mas
gaudiorum,hæc prima fûndaminâ recuperarx liberta tis in-
ltaurant,propofita iüdfiurandi con teftatione, v ri dlfcordiæ
animofitatelq; præteritæin obliuionem përpetüamatque
immortàle filentium deducantut. Quodpadionisgenus I
quafi nouam vitæ inftitutionem,nouamq; foelicitaté ftatus
fui.införmantes,Amneftiam vocaucrüt,ideft,abolirionem
Amncli
maloruni.Sapientiftima Afhenienfiutn,præ(èrtimpoft tâta
uflim
milcriatum documenta prouifio : fi quo pado res humanæ
fruifà
matten te conlettfu hominum,vt ordinanrur, v alerent. Sed
adeohocjdemplacituttt, inter ip(â penè placid verbacor-
li.ltot
ruptumèft,vtvix intercedente biertnio, Socrates illcclarif-
fimüs philofophorû,adadus tnalis,f veneno fibi apud e os
vitam exror ferit:deinde vix 4o.annis in ter u en ien tibus, vt
alia filèam,ijdem Athenienfès adépta fibi penitus libertate,
fub Philippe» Macedonum rege (èruierittr. Verutttamen fa-
pientifiimi omniu Athenienfes ,edamfuismalis(àtisdodi,
côcordia minimas res eteftere, difeordia maximas labi, cu-
daqjvel bona,vel etiam mala,quæforis geruntur, in ternis
eflè radicata & emiflà princjpijs j domi abfterlere odia, &
foris be,lia preftèrunt, reliqucrunrquepofterisfuis de r.uina
fui exemplum,de reparatione confilium; fi tarnen ob infir-
miflîmam humânæ mentis mutabilitarem,quod io afflidis
rebus confiili tur,in profperis feruarétur.
Ijfdem ferè diebus bellum ciuile,immô etiam plufquattt
ciuiie,vix parricidio terrainatum, apud Perlas gerebatur.
Mortuoenim rege Dario,cùm ArtaXerxCS 8c Cyrus filij eiuS Lis&ej
de rëgrtoambigerent, tandem magnisapparatibus, magnis ,ri bd^
prouinciârü ac populotum ruiniseft vtrinque certatum i m
qüo çènfl du cum è diuerfo concurrentes Cjbl àrtibo fratres ^ z J
mutuocafusobiedauifient, prior ArtaxcrXêS vulnerattisa n0ph.^
fratre,equi VelocitatemortiexemptuseUafir. Cyrus dutem *tcm ÜF
mox à cohotteregià oppreftus,fincm cèftamini dédit.Arrâ- i
xerxes ergo & præda fi àtetnæ eXpeditionis, & txercicu po- “t"11
titus,po teftatem regni patricidio firmauit. Sic vniuetfa Afia
atqj Europa,partim in fe fingalç.partim intet Ce inuicém ru-
neribus &flagitijspermifcebantur.Ecce paruilfimapagioa,
verbifq; paucifttmis,quâros de tosprouincijs,populisarque L H
vibibus nô magîs expli cui adus operü,quàm implicûiglor
bos mfièriarû.Quiseniro cladé illius tépotis,quisfand" fu" j&m
nqjaexplicerçairtsquarelachrÿmispoffètdoloresîVtruta-,
I men hæc ipfa,quia mulcointeriedu (æculoruexoleucrunr, >
fada funt nobis cxercitiaingeniorû,8c obledamentafabuîa
r um ,__->
lârum,quânquamfiquis intétius adhibeatanimü, fefcq; J perftitionemilerabili, velDeumvelhominemmentiun-
totomentis affeduipfxs penè caüfisbelli% permifceat,ac tur, abrei^umeft : horumque omnium abominamento-;
rurfusvelutinarcefpedaculiconftitutùs,- vtrunqvinfuis j rum,quod immilTàper hoftemflanima non adijt, miflusè
qualitatibus tépus petmetiatur, facilè dixerim eum iudi- J coelo ignis euerfit. Et qüoniatn vber dicendi materia eft,
caturum, neq; illa,nifiiratoatqueauer(atoDeopo(Iè tam I quænequaquam hocconcludilibro poteft , hicpræfen-
infoeÜciter pertuebari acperm'ifcen;nëque iftà fic,nifi pro- ris voluminis finis lie , vt in fublèquentibus cæterà profe-
pitro 8c mi(erante,compioni. His deinde temporibus gra-1 quâmur.
uilfimo motuterræçoncuflàSicilia.j infuperexæftuantib. 1 ' .
Æcnæ montis ignibus,fauillifquecaliclis,cùm detrimento -! ■ - .L~ ________ __
plutimo agroru m villàrumque vaftata eft. T une etiam AHnp.
H v l l
PAVLI OROSII
L IBER III.
P R .^ d E F A T I O.
T fuperiore iam übro conteftatu! (um , &
p nuncnècefiariè repeto , (ècundum præce-
& ptum tuum de aùteadié conflidationibus
& (æculi, nec omnia, nec per omnia polïèqüæ'
gefta, &ficutgeftafunt explicari, quoniam
jtalanteciuicasL'ocrisadhærens,’terræcontigiia, reperiti-
00 marisimpetu abfcida,arque in infiilam defolata eft} A-
cheniënfium quoque miferabiles reliquias peftis inuafit,
diuquépopulataeft.
Anno ab Vrbe condita^CCCL V.obfidiö-Veiorum dc-
cem côtïnuis ia tints magis obfelforesquim oblèftbs detri-
uit.Nam Romanirepentjnis fxpè hoftium irruptionibus
cömmiriuti, prætereainhibernisbella(brtiti,hiemare fub
pellibus,poftremofamen aefrigusin confpedu hoftium
perpeticoadi sunvrbem nouiffimè fine vllodignoRoma-
nævirtutis teftiraonio,cüniculis& clandefti|ia obreptiöneceperunt.
Hancvtilem magis quàm nobile vidortam, | w ^ .. . . .
’• y primo didatoris Camilli.qui eam de Veientibus patrauir, J magna atqj innumera copioiiffimè à plurirais (aipta funt.
extlium, dehincirrupcio Gallorurh,& incédium vrbis in-l Scriptores aùtem eefi non eafdem caufas, eafdem camé res
fequiturreui cladi audear quifquam, fîpoteft,aliqüos mo-: habuerepropofitas:quippè cum illibella,nosbellorû mi-
tus temporis huius comparare : quamuisnô æ<nièj)en,dat, (eriaseuoluamus-Prçtereaex hacip(à,dequaqueror,abü-
præteriti mali fabulam prçlentis iniuria.Igicur'CÏaiïi Seno* j dantiâ,anguftiaoritur mihi , & côcludit me folicitud o nones,
duce Brenno,exerciru'COpiofo& robuftottimiSj’Cum I dofior.Siènimaliquaftudio breuitatisomitco,putabiuur
vrbem Clufini,quX nunc Tufcia-dicitur,obfiderenc,iega- • aut mihi tiiinc defui(Iè,aut inillo tune tempor^non fuiflè.
tos Romanorum ('qui tune componèndæ inter eds pacis Si vero fignificare cunda,necexptimere ftudens,compen-
gratiavenerant)inacieaduerfum (è viderepugnantesrqua diofabreuitate fuccmgo,obfcurafaciam: &itaapudple-
inëignatione permoÈi,Clufinioppidi obfidione dimilTa-, ; rofq^erunt f dubia,vc nec dida videantur : maxtme cum e
totis viribus Romamcontehdunt.Hos ira rûctes* Fabius ' contrario nos vi.m rerum , • non imaginem commendare
cum eXercituconfulexcepfiç,nec tarnen obfticit,immo po- î curemus.'Breuiras autem atq; obfeuritas, immo vt eft fe nanus
hoftiïis ille impetus,quafi aridam fegeté fuccidit, lira- ! per obfcurabreuitas, etfi cognolcendi imaginem præfert.
uit&tranfiit.^Teftatur hancFabij cladem fiuuius Alia, | aü^ft^triôi^ilbl
Hkoma jficatCtemeraFabiorum.Non enidifacilèaliquis fiitïr|em ' vitandumfciamjVtrunqjfaciam, vtquocunq; modo alte-
K ^ a^j fhinam Romanæ militiærecenftret,etiamfi Roma infu- i rutratemperentur,fi necmulcaprætjrmifla, necmultum
perincënfànoneftèt. Patentem Galli vrbem penetrant, ' conftrid^ videantur.
trucidant rigentes fimalachrorûm modo in fuis lèdibus j ^ â n n -o ab vrbe condita CCCLXIV.quem annum ûcfénacoresieqfq;
incendio domorum crematos, lapfu cul- utgrauifiîmum propterig.notam fibicapciuicatem Roma
minum fiiorùm (epëliunt. Vniuerlàm reliqûam iuuencu- perlenfit,ica magnificumproprerinlolit^m pacem Græcia
Authoris
propofuu.
aullus
[Fab. hoc
jMbpure
! Sèaquo
ara.capta
■ b. mil;
■ ülati
Bftate
I+' tem,quam conftat vix mille hominum tuncfuilïè in arce
Capitèlini montis latitantem obfidione concludunt; ibi-
que infoelices reliquiasfame, pefte, dëfperatione, formi-
^ùedine^terrent, fubigutt't,vendunc ; nam mille libris auri
cô-^drfcëflîonis precium pacifcuncur; nô-quod apud Gallos
» y IRomâ parui notninis fueric, led quod illam fie iam antè
tf detriueritît, Vtamplius tune .valere non poflèt. Exennti-
Tedt. is. tibus Gallis remanferàt in illo quondam vrbis ambiru in-
||.7.Æ».'fôrmium ruinarum obfcoena congeries,& vndique im'pe-
Bum. jdita erràniium, & in ter fua ignotorum oftenlæ vocis ima-
H ^ görefpódens trepidosfulpcndebatauditus. Horror qua-
jn>ciebat animos,filentia iplà terrebar. Siquidem materia pa-
porum üoriseftraritasin fpâtiôfis; Hinc illis mutare lèdes, aliud
incolere oppidum, alcero etiam cenleri nomine cogitacü,
placitamatqu^!:entatumeft.Entempora,quorum com-
paratiotie prçlèntia pondcrantülyn quibusrccordatio fu-
fpitat ! en quæ incutiunc. de eleda, vèl poriusdë: negleda
religionepoenitentiarn ! Reuera pares lùnt & conreruti-
tur inter fe hæduæ captiuitaces, ilia fex menfibus delæui-
ens, & tribus diebus ifta tratifeurreps. Galli extindo populo,
vrbe deleta, ipfum quoque R om * nomen in extremis
cineribus perïequentés 8c Gothi relida intentioneprædandi,
ad confugia lalütis, hoc eft, landorü locorum
agmfnaignaracogentes.Ibi vix quenquam inüèntum le-
naterem, qui vel âbfcns euaferit ; hic vix quenquam re-
I quiri, qui forte vtMatens perierit. Red e fané compararim,
huncfuifleibilèrUatorùm numerum,qui hiefuerit perdi-
j ' forum. Plané quod re proditur 8c fatendum eft,in hac cla1-
de præfenti plus Deum fæuilïè, homines minus ,cum per-
agendoiplè,quodillinbnijiipleuiftènc , cur eosmiferiti
demonftrauit tquippe cum fupra humanas vires ellet, inhabuir.
Eofiquidemtempore, quo GalliRomam captam
inccnlamq; tenuerunc ac vendideruc, Artaxerxes rex Per-
larum difcedere ajb armis, 8c quielcere in pàqp vniuerlam
'Græciam per legatos prxcepir, denuncias contradidorem
pacisibelloimpetendumtqué itaiubentem potuiflènc vti-
que Grxci tam conftanrercontemnere,quam foEtiter fçpè
vicerunt,nifi pofredam vndecunque occafionem , quaiii
auidè defiderauerant, tam libenterhaufiflènt. Oftende-1
runt enim quàm ægrè admilèîfe ilia qüæ eatenusgeffèrunt,
quæ tam facilè indigna etiarti conditione depofuerunt; nâ
quid tam indignum liberis 8c foltibus viris, quàm longé
remoti, fepèetiam vidi adhuchollis, 8c deinde minitan-
tis impcrio armadeponere, paçique lêruire, Û nóipfo ran-
tum annuntiatæ pacis fono per corda cundorum çgra bël-
li tab'uiftètintëntio ; 8c poftdiuturnaslaborum vigiliaso-
fbitates àc ftupefados quies inopinata laxaflet, priufquam
ipfam quietem voluntas padacomponeret ïVndc autem
tanta fatigatio, omnium pertotam Græciam populorum
corfta corporaque oppreflerit, quæ eftèros animos ignöro
acqiiiefcere orio tam facilè perfuafir.qua breuiffimè often-
datU. Lacedæmonij,vtpotè;homiries, 8cGrxcihomines,
quoplüra habebant,eo amplioracupiemes,poftquam A-
thenienfium potiti funt, vniuerfam Afiam Ipedominatio-
nis hauferunt. Itaque tóti orienti bellum mouentes, Der-
cyllidamducem in hanc militiam legunt:qui cum'fibi aduerfus
duos potentiffimos A rtaxerxïs.Përfarum regis præ-
fedos,Pharnabazum 8c Tiflàfernem, pugnâdumyideret,
prouifo ad tempus conlïliojvc pondusgeminç cdngreflio-
nis eluderet.vnum denütiato bello appétit,alterum pada
pacéfufpendit. Phàrnabazus Tiflàfernem apud Arcaxcr
? w T| P | __ | xem,communemtüci:egem defertveproditorem.præferc
e n d ë r e æ n e a s t r a b ^ 8 c f u b r u e r e m a g n a r ü m o l e s f t r u d u - 1 t i m q u i- c u m h o f t e b e l l i t e m p o r e d e f ç d c r i s c o n d i t i o n e p e - E an (j ij(
r a r u r n , i d u f u l m i n ü f o r u m c u m i m a g i n i b u s v a n i s ,q u a e f u - * p ig i f lè t .- h o r r a t U T q u e r e g e m v t i n l o c u m e i u s t G o n o n e m
r - » .• . - r - “ “ i 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - n & i A t h é n i e n - t
f dida.
Cap. t.
" Hic numerus
eft;
P lin . 1. 34.
or»f.
Camtlli
G
lib. j. Romani
ca-
ptàm fignij
ficac anno|
abvrb. ;
coad.zôs-
H
lujiin. lib.
6.Xenoph.
lib. j. Died
■ Sthlmh.Vet.PatrJlom.^ G g