V/al146.5
t
c
t>
taw.14.dÇlaud.
eMamcrù Pr&sbyteri Viennenßt »
jquoddicimüselTcprmciphini ? Eccè habcs principiura
numcriinprincipio , vtexipfo fitnumérus. Iam vero fi
numerarevclimus, adijcisvriunivni, vt fiant duo, & v -
humduofiüsvtfiant tria, Sc vnum tribus , vtfiant quatuor
; &dcinceps qiiotiesvnum multiplicauerimùs, to-
ticsquafi multisfinguli infumnia duçufttur, vt deciës
dudli dcccm, Si vides viginti, Sc cehtics centum, & mil-
lics mille homihcntur,vt agn'ofcàs omncin n umerum i ta
pervnum cflë,ficut ex! vnoprocedcré.Illud vcroparctad
nnem nùmeri, qui nullus eftprorfus, veniri non pofle
hendis. Et totum atnortm tuumvel mentem tuam tota
cogitarionfc tua cogitas, cum amare te vel mcrrtinifTc te
eogitas.Et toto amorc tuo candcm totam mentém atquc
eandem totam cogitationem tuam diligis „ cummemi-
niflë & cogitarc te diligis. Nullus eft tarnen quimemi-
niflë ôc, cogita te Sc hocipfum amare non diligat. Gum
1 autfcm tibi in mente eftmemoria cogitationis & amoris
tui,fi tantaiila meminifti quantafiuit, tanta eft mens tua
quanta funtilia. Etcùmdile&ionèm vel mentem tuam
cogitas, fi tantacaquantalunt cogitas, tanta eft cogitai
quia trans omnem humcrüm qui ex vno, Sc per vnum,& tiotUa quanta ilia iunt. Et fi mentem vel cogitationem
in vno eft,fcmpfcr eft vnus. T ria tamen ifta finit cum dici-
mus, ex vno, & per vnum, Sc in viio paritèr ætcfna. Pro-
indc illocalia v bique tota. Eidem infini to lëmpcr æqua-
iia, quia nullüverc vnum maius,vhumvc minus eft.Hæc
funt n umer or um inchoantia, duccfitia, præfigcntia, ip'fà
nec inchoata,rièènùmerata,nec finita.Grcdoquiâ/4/Kf»-
tüampi'o fui modo diligis,hæc& amortuus æqualiacette
funt. Etfi lëfingnlatôtafimul vtl anient vel cogitent
vtl meminerint, non maioràcrunt tota fîniul tria quam
Vel mehs tota parité* rècolens, vel cogitatio totacogno-
Tccns,velamortotadiligcns. Hæc & inteefleaepotius
‘fta teelfe me tibi riuliante cognofcis, fi illos mihi oculos
■ r/.c Dei nonettnumcrus.Nzm cu ex vno, At per vnum,&ill v - . quibus me videi'i dignor attulcris,i)equaquam me vcl it
;ho fit numerUs, riccnumerari nifi trifariampoflit (Vtper corporcus nifi purgatus videt, qiio minus videri me ilte
eundemnurnerumordiamur, numeros&hniamus)ipfc putts pofte, ii corpuscs. Ego& pater Sc caritas noftra
jtftternariustotus , per quern omnis eft numcrus. Ecce Vnus Deus fumus.tu mens rationalis&vcrbum vel dilo
quid habitat in animahumana. Ecce quodoculo cordis &io tuavnuses homo, adfimilitudinemaluftoris tuifa4
viderc conceflum eft, quo diffugimus, quo diftrahiniur, iftus non ad xqualitatem , fcreatus nempc non genitus ;
icurinhobifmetipfis extra nos funms ? Curpatriamno- FormacusesiplfchortfdrmAtor. Recede ab his quae infra
ftram local!ter quxrimus , dc qua vtique non afnbulan- tc fimt, minds vtique fdrmata; hoc eft minus formofiii
jfto, fedpeccanaodifcefilmus ? Curtenebraslplcndcre quam tiles. Accede fortnatrici form* , quo poftis efle
I credimus,quas videre ipfum eft vtique non videre ? V c - . formofior, eidemque femper adiungere, qiiia tanto ab
ritatem ccrtc crcdimus, non illam per fpicia lpcorum o- j iliafpeciti amplius tapies, quanto te illi caritatii pondc-
I porteie q u x r i, nonpercorporeum aiiquid xftimes in- re magis impreueris. Abillafcilicet obfcinebis imaginis
!ucniri. Satis ex corpore non folum taneendo, led ctiam j huius indemutabilem ftatura , £ qua fumpfifti princi-
cogitando fe fcparabit,qui huic adhatebir. Illocale certe l pium. Hxc & talia loquitur Veritas ad aiircrfi cordis in-
|quxrimus,nonilludquxfoperlocale quxramus. Fecit trinfecus, admonenshos, Vt quod ad fimilitudincmin-
fibiipfa veritas fui compotemfimilitudinem. Hoc in no- corporei Dei, non ad finiilituainem corporei n\un|Jifa-
bis offeramus illi quod fecit. Non conuiciemur Dcum xB ' lumus,incorporeos nos efle cognofcamu«,non folum
noftrum,dicentcsilli : Noil potuiftifacere aiiquid fimilc quia Deo incorporco fimilcsfumus, (ct^ ttiam qiiia cor-
tui. Quiafi corpus firm, fimilis tui non fum, quia de no- 1 poreo mundo aillimiles.
bifmetipfis nos illc c'onuincct.
Seer eta Dei locutio ad animamy qualilerfe debea't
feifeitati.
t AD. XXVI.
Quod quikbetabféns Cotpire carttfh fuum tuen*
tevideat.
CÀP. xxvii.
L E Cce de ftatu vcl vifione rationalis ànimæ infiriitftrum
pro quxftioriis magnitudine magnitudinis^ra-
hi : Tu certe qui corpus efle te credis, vndeincor-( tionum, taûisbrcuitct potiuscaufis, quam iatis vfquc
poreoverbovtcris i Àliud credô eft verbum tuum, id difcuflisarbitrormcdcillocalitateàtqucihcorporalitatel
eft, confiliumtuum, diudvoxverbi 5 aliudquodfo- animxfufticiens dedifte rcfponlilm. Tu nuncitalongé
'nat, aliud quod intelligitur. Namficutvox potefteffe difparilem infraqué pofitâm 'euidenter intélligcns cor-
fineverbo, ita cftverbum fine voce. Vtitur tamen quo- porcam vifioncni, nonvltèriusiftoiâfteris inétrto,Vrfî|
dam indumento vocis verbum tuum, vtinfonet aüribus, carum tuüm, ficut ipfcdicis, ab feil tem cogitas, idcirco
jficutcgoindumentocarnis, vtviderer hominibüs. Et eundemquia tibi corporaliter non apparcf, credas ab-
cum loqueris obfcquium vocis aurchitenus nieat, verbü iêntem, quia fi tibi in ilia fui parte carüs fcft, qua vterque
vero illocalitcr adanimam pcrmcat, quia fic ad ilium cui homines cftis, & qua vofmfct; vlcario âmOrè diligitis : ita
[loqueris accedit, quod i te vtique non rcccdit. Et fi lo- j tibi illc præfens eft, vt tuipfe tibi. Quicquid enim tu es
jquentém te vnus audïerit,totilm verbum tüumpéneste ' fubftantialiter,hocillecft. Viiio vero intcllcótus eft ani-
<ft, totum penes ilium. Etfidùo audicrint, totum au- mx.Si te vides,ilium vides, qui nihil eft aliud quamtuj
diunt. Et h multi, totum & omnibus totiim, ôcfingulis qui fi corporaliter aflîft'cret, per ligna certe corporis agni-
totum,& tibi totum eft. Noli in te perderc tam magnum tioncm fiii tibi faceret. Per quæ fi illild forte et pi fles in-
munusmCum , fimilirudincm mfcam , quam tibibeni- dicium , quo eundemtibiüiimïcümpbtius efecogno-
gniflime tribui, vtqualiteradmetcndcrcs, hon fcxtracè | feeres , reuerberata vtique affcdtuum difparilitatcaniquxreres.
Nemo vtnit ad pattern, nifi ferine, &nemo ad me.
nifi quern pater melts attraxtrit. Et nemo ad mfc vdl ad pa-
[tremvenit, nifi caritas diffundatur in corde cius per $pi-
ritum fandtuin •, qbinon nififsenc erbdenti , benefpfe-
ranti, & bene quaercnci dabitilr. Adiflam, quod vnus
D'eus fumus,tu homo fadtus es, Trinitatem. cUm didtum
eft : Yaciamns bomincm ad imaginem & ftmiUtuditiem nofir
am. Introfpice te de teipfii, 6 humana atlima, 8c te ad
me nitere. Vide mentem tuam, vide Verbum tuum, vi-
(de vol untarent tuam. Nam totum eft in mente quod co-
Igitas, Sc quod totum fimul meminifti, totum fimul co-
gitas, & vis cogitate atquc meminifl’e, hoc 6ft, amas ha-
Ibcre mentem 6c cogitationem. Cogitationem ergo tuam
jcummente complcdtcris , hoc eft, cumcogitarb teme-
|mineris,totam certb cogitatiohemteta mbnte comprematua
ab eius inima quodammodo reliliret, Sc in vno
corporaliter loco,atquc in eodem,fi poteft diefi veftigio,
fetis icilicer'efletis Voluntatum diucrfitAtefiûüdti. Quod
cumitafit, noharbitrbr àhimoS fèqucfttaûont diflici,
quos videmusiundtiscorporibus polie fèpàrari. Acper-
indc parum eft , quod emciUnt corpora hiutuis animo-
rum reprxfentatio'nibuSjfi non aut per eadem [ in ic imago
Dei quxrituç]aut ip fa quierantur. Mifèrum namquC
eft multumquc^fcro coh'trarium, vt imago Dei,id cft,vc-
rushomo, per corpus pótius quam per ft quacratür. Per
fcautemquxycur atque cognofcitur , ft per imaginem
Dei qttxritur. | Imago àùtem-Dèi oinnis animiu#a-
tionalis eft. lhroinde qui fe imaginem Dei quxric ] tam
fc quam proximum quxrit. Et qui illam in fe queerendo
cognouerit, inomnicandëmhominerecognofcit. Tu
a u t e m
De fiatuaninu^ Lib. II. , 463
autem non immerito carum tuum abfentem te habere 1 fui non fine horrore fulpiciehs, quxrendum nc (upra fe
cMufatiSjmquocorpus^disis*Nccaliudquain corpus di-1 aiiquid, an in ieeflecconfiftendumfibi, dubitaujt. Sed
Jigcrc in illo pores, quemnori. credis efle nifi corpus. Di- dubitaiitem fe non efle Deum , dubitare non potuit}
j lige Deum tuum, dilige in Deo tuo carum tuum, imagi- Cui caüfa dubietatis ignoratio eflet: non autem nifi igpa-
ncinDeitui. IlletepcrindcdiligendöDcuininPcodili- rus ambigeret. Deusverbnihil igndrarct,acpcrhocau-
I gat. Si vtcrque vnum quxritis, ad vnum tenditis, temper bitare non poflet. Porro autcm fe animaduettebat Sc
apudinuicem eritis s quia in vno confiftitis. Non autem I ignorare neCeflario coniequenter ambigcrc , adiedto
vidcoquod fieri qUeati vt corpora in vnum poiita prx- co, quod&fi non fubdcreturmotioniperlOcum 4 itio
r . «n iYl... Qr m •. I. . . iM ..Mn ÜL! _{entia libi efle polfint , Sc animi in vno prxfèntës fibi _ ' ■ /x’ r. . . ^ 1
cflë non polfint. , Sed quqniam liber iftc finem
Habitat, eó quod dliquibus iuperficietcnus attàÉtis $
quamlibet iiiulta breuitatis ftudio mifla fcccrim , non
camcn omnibus pro caufx excellcnda fupcrlèdi : quæ
poft hincdifputanda funt, principio ficundivoluminis
ordiamur.
C L A V D I A N I
M A M E R C l ,
DE S T A T V A N I M Æ
L I B E R S E C V N D V S .
Contraria coinparaïione facilins di-
gnofei.
CAP. I.
Æpenuimero mecum repurand rrtihi,
quonam padtö exv-cllentiflima Veritas
tantum inimicorum lemethabere fiuc-
rit : poft multum dchaceadeiïiquæ-
ftione tradbatum lion improbabilis ratio,
ficuti rèor, apparu i r : omnia feihe«
dlgnolcUntur melius conttariorum
comparatione. Sicequidem lumen tenebrisjievitamor-
tijficveritas falfitati compofitaplusdeledtar. Oportuit
igiturhafeediftantiaspro fuis qualitatibus fibi compotes
fortiri patronos, vt nec falfi laterct defenfor, nec veri
vaciirec aflertor. Itaqiie ficret vt nec illc magis noceret
occultus, nec otiofixs iftc torperet.
Quomodo Pbilofophi mundiindagauérintveritateiny gra-
datimque ad Deum vfque perue- :
nerint.
v C A P . I t .
ET quoniam mort^Jium generi natura datum eft vt
abftruli fortius quærat, vt negata magis ambiat, vt
tardius adepti plus diligat; Sc co flagrantius ametur
veritas,quo vel diutiüs dcfidcratur, vcllaboriofius quæ-
j ritiir,vcl tardiusinuenititr:Hinc fadHieft, vtPhilofoph:
quoq; excellentibasingenijs,multimodisdodtrinis, pu-
gtiàntibuslèntcntijs, longis fæculis de eadem veritate
qùærcntcs, abufquc Py thygora Icalico vel Ionico Tha-
letc femper extiterint, quidiflidentibusalijsvelin parte
operis aiiquid dignum tanta indage (entirent. Vnde ctiam
Dodor gentium non tam ignaros veri Philofophos
iudicat, quam cogniti contcmptores acCufat, inquiens:
Inuifibilia Dei kcrcaturamundi perea qua fafta funtf intcllcftd
(onjfmtuntur : Sempiterna quoquevirtue eius &diuinitas ; vt
firitinexcufabiles. Quodcum cognouijfentDeum,nonficutDeum
magnificauerurit. Ergocognoucrunt, &ingrefla eftdiui-
nitatis abditx mens humana lecretum , tranfcenfiique
corporeisomnibusTemctita, ilium videlicet vniuerfita-
tisvidi telle creatorem, qui non folum corporeavniucr-
laprjciuct, ficut irrationalis anima; ncquchanc etiam,
ficut rationalisantcccllcret, led qui his fimul omnibus
lpngeincorporalipoteuriapræftàrct. Vidcbatenimmo-
jueri corpus per locos Sc tempora I cum vel deloco inlo-
jcumccderct, vel æcatcm temporis trailtcurfione muta-
fret. Apudfe jtaquc paululum conftitit, potentjamque
ucretur tempore per aft'edlum,
Nec principale rcrum
ftabilimcntum force, quod vel loco vcl tempori
tempore moud
ri poflet; 4u*an‘^P®ra^ ^ ,T' ouer^ni‘fidpoflct* In quo)
autcmvniuerfumftaretidinfeipfoconfifterct, ficinau-
<ftorc fuo altius ratiocinata,cognoiiitillud quod in fupe-j
riorc libro memoraui. viditquc nifi ab immoto moue-
rinihilpoflc. Itaque ncceflàrio ftare animamvtcorpus
moucatpcr tempus & locum.Stare vero in leiplo Deum,
qui moueat ariimam per tempus, corpus vero per locum !
pariter & per tempus. Etquoniam principio nulluni
potcftcflcprincipium ; quod iiixta de immenfitate stc
lempitërhitatccogitandumeft. Quia ficut à nullo coe-
p it , itain nullo confiftit j non fine quodatri medio ab
imis: quod omne corpus eft^ adfumma, quod Deus eft.
tranlëundùmrata: te lcilicctintèr extrema mediamrep-
perit, eoquodnec cuj quam corporum (imiliscxiftcrer,
quiafimijitudo Dei eflet, necitidemæquari Deo poflit.
quiaetfiabillocoepiflëtjdeillonon eflët. Aniinaduertit
etiam in rcrum plenitudinë, aliud cflë fccundum quod
iudicarètur,&iudicarct,neciudicaretur: a l iu d a n f 'd 1
dicaret&iudicareritr- iuun.are.tur nec iudi--
dlcar«t,lccundumvcritatémiudicantcmiüdicari,de qub
non iudicarctur, Animamiudicarc Sc iudicari ; Corpora
udiciri & ndri iudicarc. T une autem minime falli iudi-
càntem,cumadhæretilli fecuudum quam iudicat. tunc
maxime cum labitiiradilluddc quo iudicat. Intcllcxic.
quoqiu*propter Immütabilëm Vimcontràriorùm, ficut
tenebras luci,ficut clFentiæ nihilum ; ita incorporco corpus
cflë contrarium.Et viditfimilitudincm cuiufq; reiin
contraria elle non poflë ; quia videlicet immota rcrum
ratio noiifinar,vt aiiquid viuatmortuiim,Vidcat cæcum,
fubftlntiâ fit fimul Sc nihilum. Hicigiturintelligcsnon-
nihiiin anima humana efle Deo fimile,quiafitille lumen
illuminans,&-hæclumenilluminabifc. Incorporcamle
non dubiadccreuitjilludadijciens: quodfi anima corpus
eflët,ôchæc eàdem limilitudo Dei elfet, corporeuscrgo
Deus eflet: Iuftequemaluit propter fimilituainem crca-
toris fublimare crcaturam,quampropter eandem limili-
tudinemhumiliare creatorem: certo cognofcens indif-
lolubiliter nexum, Vt duo liniilia,aut vtraque incorporea
fint,autvtraque corporea.Eflë quoque in rebus fubftan-l
tiuis quædam non folum lpecie dilfimilià, lëd ctiam na-|
tiïrali vigore contraria, vtaq[uavcl flamma eft, Schæc ta-
mcn cflë corporeav Atque hincmirum fore, fiduodilfir -
miliacadcmque contraria, vt eft aqua vcl flamma , cor-,
pored elle polfint, &duofimiliacademquc conuenien-’
tia , quod eft Deus Sc anima incorporea fimul cflë norf
poflënt.
Philofophis Gratis vtitur tefiibus decorporea vel incorporea:
txemplum cameli & formica proponent.
. u ,
C A P . I I I . .
HViufinodi igitur rationibus vtentium Philofopno-
rum,quoadpotui, voluminibüs perdagatis, igno-
bilium plcbcreieâa, potibres quofque delegi, quivc-
ritati in prælëntiàrum tcftificarcntur, quorum quidem
ex abunaanti eft proferre lententias ,^non quoproprijsv
deficiamus, lëd quod magis mirum fit aduerlum nos ai-
micarenoftros , Sc extraneos pugnarc pro nobis. Ne-
que mihi profedto cordi foret , mutuum exhiscapere
quippiam, nifi Iftc corporis amicus folaphilofophici no-(
minis mentione, tcrriculamcn«;a quædam nobis feien
tiæ profundioris oftentauiflet. Ex his igitur quos contra
veritatem vocac, voccmveritatis accipiat & geminæ
Mm mm 1 primum