i j l
S.l’rod.nâ Armen.
tfh e fs-
PRO CL I ARCHIEj
P i SCO PI EP IST Ö L Ä SYN O D IC A>
A D D O M N V M 1 P. I ¥ C ° P V M
Anriochenum, pro carifa Athanafij Per- -r /
rcnorum Epifcopi.
Anchflimo Sc Deo amantiflïmo,fratri&
confacèrdoti Domrio, Pioclus in Domino
S:Gharitas fanda magnum eft do-
num. Vincieris enim ad coneordia'm
tnagnus artifcxDeus, naturam quam o •
pcratos in fuapqfwionè ,vefbó difponé-
te,coflftfinxit,vt familiäres facie ns al ter-
probrium j & per hxC ftatuatur diabolicü inftrumencum.
Sed Deus ad hóetuam religiofitatem præordinauit, yr&
jniuftitiasremoueas, & prxfumptiones.abfcindas, & fa.
cerdqtiolaborantibusfiiccurras , & multis maledfiftioni-
bus'locum non prxbeaS: (cd poftagnitionëm,eiqiudem
qui calumniam pacitur, adiutorium feras .-ilium vero,qui
calumniam facit, fi verêeftcalumniator, abfeiodas. Non
tgicurtua rebgiofitas arbitretur, quia taquam ad iniüriam
lèdis Antiochénaè, hicvenitmemoratüsrëuerendiflimus
Epifcopus: led metuens quo’fdam ( ficut ait ) iêditionibus
congaudentes,& paflioniptopri* militâtes, dëdit-ad tempus
utris palfiones & motes Sc vnicuique eiufdem nararxex-
iftenti, alterfusmenfuramper confenfum compofitionis
infölubilemcompliCäret.Ea liquidem quxprocul ab ette-
^ u flint ad corruptionerfi aliorum néceflario perducun-
tnr; qu* vero voliintate vnita lunt non facile a cd tela pro- .
priadilabiintur. Vndë & beams Paulus mulmudmem h- J
Helium,& contimiationcmEcclfcfix,cörpori comparauit,
dicens : Voseftis corpus Chrifti,& membraexmembro,
oranino prxdicans multitudinis confpirationem & per J
Cbncordiam membrorum , interdicens effe languendum
in cancentione,quxbellisamicaeft. Curautemhaec feri-
bam Deo amantiflime Pacer, rogopaululutn vc agnofeas.
Deo amanriffimu^Ecclefiae Perrenorutn Epifcopus Atha-
nafius,& incrëdibilcm fimul, Sc audientibus non medio-
direr moleftam pompam defleuit , dieens clericos fuos
veluc exutos rätione fubie&ionis, Sc putantesfibi fuffice-
rë vóluntatem, vt eifent facerdoti tyranni, expulifle eum
ab Ecclefia,cum ratio nulla fubfifterer:# quantum ad eos
I attinet, in tantam.velaniam exiliflè, vtetiam^lamnatent
j tum,& opcribiis crederent,quiain voluntatêprocacium,
I & non m decrcto regularum, confidant ordines facerdo-
i turn , oeconomos auteln & cufatores propria yoluntate
j conftituentes EcclefixDei f . Sc Epifcopi nomen defacris
dyptichisVufefentes: Sc vt breuiterdixerim, nefandiffime
Etclefiafticum ordinèm infinuat diflblutum , adijeiens,
quoniam nutriuic circa h*c iftorum prxfumptionem in
vcteribuS eorum,& fceleftisoperibus,non rationabilibus
yeniadata. Namprxceflbtibusems fimiliafacientes,im-
perumfuum ad peioräitinera cumularunr, cum non olim
pcenam digham fuftinuerint, vt de c*tero haberenttem-
peramenti viaticum, Sed tu Deo amantiflime, dignared
nobis rogatus Cpotes enim,) tibi proprias confacerdotum
.vtirmfrnrMüfftirprp nfipdiens or*ciDue Paulo dicencj:
locum ira:patientiam verb,& manfuetudinem, & iu_
ftitiam adhuc tu* religiöfitatis prædicando non ceflat.
Neem quolibet açcufat, (abfit hqcj fed{upplicatoportu-
nam.in te cöropofltionëm effici. Vnde & pralèntibus eum
literis confolantes confidere diximus ego atquë fan^ifli-
musEpifcopus Sc confacerdos noftër Cyrillus , -propter
charitatem qu* continetur in nobis. Habensitaquercue-
rentiam fcribentibus,harumliterarumgerulummodis o-
mnibus adiuuabis. Omnem,qu*tecum eft,inChriflo fra-
ternitatem,plurimumfaluto.
PROCLI CONSTANI
Tin o p o l it a n i , a d a rm en io J
D E F I D E E P 1S T O L A , D I O N Y S I O
Exiguo interprète. *
E i amantifn & venerabilibus Epifcopis, &
Presbyteris, Sc Archimandritis Orthodox*,
fan 61* per tot am Armenians Ecclefi* , Pio-
d us in Domino, S.Non mediocriter. Fratrcs,
confudiranimUmnoftrum , & mcerorc vali-
diflimofauciauit rumor nouellorum erroris zizaniorumj
qu* nuperveftr*regioni, callidiflimusnatur*commu-
nium inimicus infeuit. Intolerabiliter enjm triflis auditus
confueuit animam vulnerare, qu* huiufmodi meditatio-
nibus excrcitata non fuerit, tantoque perniciofiqs iacula-
’ turittaltumteladefigens , quanto dilcrimen nop corpus
appétit, fed ftaturn mentis expugnare con tendit »opinio-,
ne difleminans, venerandum Fidei yeftimentum,aut di-
feiflum lachrymabiliter, autfurto penituseflèfublatumJ
Omnisquidem virtusexpetenda, ijsquibus ratio non eft
rebusmaterialibus obfeurata , omnifque malitia a bene
fentie ntibus nô immerito fugiënda iudicatur, y tpqte qu*
^regione aduerfetur eflenti*c i c g tu u c a u u c i i t i u i u iv u H a jjiijp-l,^» -cYo"n*t*ra“ naturaro.. .f.i..n. .e.. .d..u..-
nobis rogatus (pores enim ,) tibi proprias conlacerdotum bitacione fubfiftens. nam ficut id quod vtiliflimum eft ne
infirmitacesefticere, obediens pr*cipue B.Paulodieenti: ceffariecuftodicndum ,ita quod non expedic, fed probal
Si patirur vnlim membrum compatiuntur omnia mem- tur aduerfum, aut cum pr*fto eft, repellendum, aut li
bDriaa ::&ocfuiq quuidiaecmm liovnuggec ab v,fiubke,Aj»nutwiovc»h..ewn™a vcmiuiiutaws cwoun - j metuiturneaccidat.,11IC IU U U L U t « k v i u a t ., folliciteprgeauendum^l u u i k i . v - - - - Vircut^- - - - - - -
iUj
ftitutaeft,iriquah*c diuulgataeflè nofeuntur, bonurn eft
que fpecies plurimæ. Hanc autem vatic definierunt fiuc
vt pro caufa prgfati Epifcopi, aliquem rêuerendiflimorum
Gentiles,quos error prsfocat ,,lumcnque difcrctionis eo-
Epifcoporum » ipfivrbivicinum, perfonas non accipien-
rum ignoratio diuinitatis obfcurat: ieùChriftiani qui fide
tium adaudiendumfanâ:itas tuadeputet. Formidatenim
re6tamentisoculosilluminatos habentes, folem mftiti*
religioliflimum MetrOpolitanü Epilcopum, tanquam ve-
per confeflionem darius mtuentur. Illi namque in fuis
fan* flammçinimicorum cius aduerfus eum virtutem prç-
coniilijs velue in tenebris oberrâtes, habencefque fenfum
bentem atq-, mareriam. Et fi quidem conur6H füerint, in
fine redore præcipitcm cogicacionibus nituntur incertis,
quibus jfeeufantur, quosinclamat, tanquam fuperbiam
nihil in ijsqu*decernuntpr*ter fluxam& inftabilem naturam
habentes Ablàlon,cumiUumfuerintimitati, fimilicxem-
pîopleâantur. Sic enim odit Deuseos, qui aduerfus pa-
ttesarmantur, vtpatruminuafores, quiinqmnimundo
inf^mia notentur.Noui enim Deo amantiflime, quoniam
omniaample6tensin Chriftivifcetibus,&compaflibilita-
teplenusexiftensconfolaberisfenem, ôclachrymaseius
cribulationisabfterges, Sc inhoccuiodiolafunt malal*-
tabilis, Sc facerdqtij aduerfarios poftconui6tioncm furo-
ris iuft*,&competenti vindiftç fubijciesrexpcllcs omnem
peflimam voluntatem , & communem facerdoti) peftem
icic n ter abfcindes. Nam fi quis conccflêri t, vt pr*liimpto-
nbus&inconuenienteriq tantam procacitatem exilien-
tibus , vt Sc Deo per Poncifices con tumeliam inferre aü-
deant, mifeticordia illis fine iudicio fiat, ex quibus oleum
iniquttacis fupplicatipnibus aucupetur; nihil eft rcliquum
nifi vt fiantdninium Ecclefiarum pr*fulesin lufumSc op-
reram vifibiliumperferutantes,. ver* aucem con-l
rcmplationis intuitü aut caufistemporalib. habentesim-
■ plicitum,auterroribnsobccecatum. Aiuntenim quatuor
fpecies elle virtutis,id eft,iuftitiam,prudentiam, fortitudi j
nem, temperantiam, qu* licet bon* fint, hu rai tarnen rej
punt, Sc erga terrena proied* funt, dum inferiora coelcih
faftigio comprobantur : Fortitudinem namque dixeruntj
ludiiam aduerfus carnem.Temperantiam, qu* dcaftccluul
fumit fubiugationc vidloriam : Prudcntia,qu* in conucr-
fatione ciuili optaca continet inftituta:Iuftitiam,optimani
aquiportioné.Hunc autem ( vc putabantur ) vit* ordinen»
lege lànxemnt, iromodcratum atquçillicitum rcprltncn-
tes huiufmodi definitionibus adpetitum. Altunsycroot
pr*fentiyita fublimius, neque cogitarc,ncq; depromere
yaliierunt,fëd înfipicnci&obfciuatô corde nixifuncvinU'
j tem,quantum ad ic,vifibilibus canturamodo rebus incltt^
. derc,
Vèfidc._______ ' _______f 39
.--- -^hîTêrrribuentcs eximium, & ccelefti habitatione
dcrej i ff„am, Qui vero per Fidem illuminatos habento^
1 « , quorurnçræful atqac magiftcr cft bcatiffi-
' Paulus,e»m deSnianf eflè ïitlttKm quï nosadDeam
f mavencrabilis Apoftolas.multas quidem fpecies virtu-
! S S , merat, fed pracipue fidem, fpem, charitatem com-
, t,! j a[ , 'quarum fides fupta naturam media honïint-
uLbonalargitur, inuffibilibuseos admifcens , quj.ad-
ifi ; muitipbeibus qbnoiia pafflonibuï mdumenta rft-
mfetunt t Quj enim Angelótum reliquarumque m-
mtDOteatum vittutdm natutam propofitifublimitatene-
Vrinnt horutndifciplinamhemmibusqUigtadiuntuthu-
: & volutantur in puluere , Fides attribuit i; regali
throno & inuilibili qui caret.omni formanos eihibens,
reitamque illufttationem natuneincreatçfcmpcrunemttiomauentisïnfinuans.
Qjt* etiam fulgore fuo fenfum
tetiaiem difeutiens, ctaflumqi ac nèbulofum mtuttum
noftrætiientisexpurgans , ergaillaclateconfpicerc» qme
i fnneeXparte poflune videri cum cenfentur muifibiha, Sc
ieótnptebendicuminacceflibiliaeifecreduntut. Spesau-
j non iignata fomnijs, vt dicitur .inhatrcrc.lcd credit»
fottitet tetinebs ,*iii prcefentibüs fibi fuimraiam ptaeparat,
&adeïcludendamdubfetatem , qüod necadeft, tanquam
prafens cpgitatione tompleaitur ^ fu b aipefln
qquufocqjquutc: n11oUbU1is5 vybu lKeuButiubmuusoi/bi sriinh..tvrtuni,tw.èvchotümtiU&Diâbolus
oene qu* pt*iloUntur adducens aduetfa. De quibus fpes
impedimenta trarifgrediens , ptopemadum viitbdibus
tebusea qu* defitietantuc adnéélit, fluxam tempons ma-
nitatem fotutdtum dileaioUe ptotlus exupetans. Ghatt-
ms veto fana* Religionis Uoftt*eulmen & paput eft. 1 er
banc enim Deus cum pr*fcns tugiter effer in terris, ad nos
pet Carnem venire dignatuseft ; Vtraque igitür mento hbl
confeötiunt : fides enim chacitatiseft fpeculum, & chantas
fidei ptobatut exiftere fitmamétum, Credimus quod
DeusvetbiimimpaflibilitetincatnatuSeft , & piectedi-
in natur* def*üirfct exitiumivtpote cum lex natjira-
lis obfoleta fordefêeter^ feripta præuaricatio tttOrperfcU
Prophet* quoque ficUt homines monerertt i^u* oportë-
tec fieri > fed ab imminente ptmicie liberate hoh pbHènt:
Deusformà èatens,finé iriitioin Circüfcriptits,& bmhipo-
tens verbum in cârnë Vehiëtts(adeft enim illipoflèqubd
vulp ) fumpfitfarmamierüicaro fa&us^hatuiseX Vitgine*
Volens vbique rfibnftrate qüiâ fecündüm vëritatem fieri
homo dignatusefti Nàtürâm fiquidem eorppreami& fex-
ordia,& habituSipàüftoücfili nfeeeflarîbfublequütur: Non
enimdicit Euangelifta quod in homiherni perfeÂü'Deiis
ingreflus eft, quia faétûseft càrb natur* ttoftr* primordia
ipfa contingens. Sicuteiiim homonâtütaliter editus non
ftatim jpcedit operatione perfefltUS) fed prithü iplà depbfi-
ciq fëminis efficitut carb)deitide proêéflu tëthporis vim fumit
qu* columthatione ffctjfüüm operationumque tertti-
ne^t.'ita Deus verbum ipla initia & radicërâ human* in-
ftitutionis attingens,primum faétus eft cârti \ hbttEonüer-
fus (quod abfit^) in carnêifi f manfitfenim dmihitasqrnni
mutabilitate fuperior > quia mutaüb nâtür* fluêtis eft paf-
fioùllius autem perennis fempiternæque ita fe habentis
eflenti*proprium eft* v.tihèOrnmUtabilispërftuetét; V-
trifque igiturdiüin* Scriptuc* vtentés vocibus * diciratis
quia & caro fa6tusëft,&formàm ferai aeeepirçEx Vtroquèb
pie intellcita femina nobis falutis fexifturit t Per id enim
quod verbum caro fadturn eft, indiüiduuttt fumm*ipfius
adunationis Euangelifta déclarât t Sicut fenim fingulari tas
mduasfingularicatesdiriminonpoteft ( alibquiinhàs!diuifa,
iam nonerit fingularitas,feddualitas)itàqüba vüufti
eftiuxta fummâadunationera,nequaquàm ih dübpbterit
vllarationepattiri, Peridautem quod fortftàth letüi ad-
futnpfit»naturx diuin*incbmmutabilitas irttithàtünQnii
omne quod fie,aut ex eo quod eiifteret faâutli ëftj Vt ctt
lum quodantenon etatiaut exeo quodeft, in aliud con
cmoagSn:ol ;fe*iCteunrJ,dnc.it?cioC eutii qui propter nos fnfieepit form»m t». Sedvternuemodus dittih*fobftan,i*pt0b»tnt incofi
ferui, diligimus, qui nec natur* lu* vllam mutabilitate m
fuftihuit,necaugmentum Trinitatiacceffit. Omnisitaque
Ghtiftiahiisi qui non eft diues Fide, Spe, Chantate,id
quod dicitur inon eft: fed etfi videtutfuum caftigate cor-
pufciilum & animx paflionibus liber efle,in moralem tantiimmodiovircutem
iftfcproficiensj nequaquam coronam
vidori* confequitu^ i vtpote qui non ad illam femper a-
gnitionem diuinitatisextehderic, qu* coronas tribuitijs
qui fqrtiterpfcr virtutem luiftantun Ideoque Fides qu*o-
nvnium ( ficut prxdixr) bonorum caputeft,(eraeturinta-
ftaj nihil humanisadinuentionibus diflonum prxrerens,
nullis.probhanis vbcum lioiiitatibus turbidarquq manens
Infra Euangclicos^tque Apoftoficos terminos » nullius
pcruicaci furore violetur : Propter hane enini faluatilu-
rnus& huic in Baptifinate lingua fiiblcri’pfimus^ Altitudo
fiquidem fidei cun6tarn ihfurgentis audaciam tementa-
. ___ ____________y 1110rUin«
uerticur, vtnuenta lNuinuminis m languiuciu luimuui«
ta.ScdVterque modus diuinxfubftantixprobatur incofl
gruus.-Nam nec ex nullis exrantibus proceflit, fempèr fine
initio permanens,nec ex aliqua materiacouerfus eft Deus
verbum in fua incommutibilitate perfiftens. Idcircoper
h*e Sc Deitatisincommutahilitatem s & indiuiduum la-
cramenti diuina Scriptura teftatur, quod faiftum eft de-
monftrans, Sc quod afliimpfit infinuans : vtporprimumi
fingularicatem natur*,perlon^ vtriufquecommendet,per
alterum vcroincomutabilitatem fubftanti* diuin* pro*
nunciet.Deus igitur verbum fiiAus eft homb perfeöus hö
imminuta natura Deitatis, adltipulante miraëulb qüöd
intclligentiam noftr* mentis exce4it:idipfüni përcipitfiuS
fide, non inquifitione colligimus; Et faétuis homo eogha=
tus fecundü carnem, generi faluté tribuit pet fimilitudihë
paflionum.peccati quidé debitum foliiensCdum qui futii
hominis perpcfliis pro omniUis móritur)deftraensaüfetti
... __ .„„rtltminsriiim Jrl pft Diahollim llCUt
«em,neproftetn.t,nechnm»namt»nmmj.fedK Ü b X o S b T omnemimpWoiuftitkm.&fubftanti*
VJUI liaiuiaincotpuicil luunaaiakk*»»"- I S ä elatitatemqne teftitnit pet
iios,aut Angelus de ccelis Euangelizauerit vobis prxttfr id;
quodaccepiftis, anacherndfiriMiniftratenamqueprxce-
ptum eft Angelo,non dogma componere. Etpericulofum
nimis eft fingulis, non ijs quibus ordinati funt pertnanere,
Tedappctere vellc fupra menluram qu* roihime natur*
conccfla flint, ideoque etfi fiibftantia prxferat quid fide
|dignum efle videatur.non eritreceptibilis innouatus pr*-
dicationis rcl^pndit. Quod accepimus igiturindormita-
bili cura feruemus , ad thefaurum fidei mentis oculos iu-
giter eleuantes. Qjyd autem de feriptUtis accepimus,
nifi quod Deus verboluo mundum condidit j Sc crcatu-
ram quxnonerat produxit ex nihilo ? Et quiai natUrali le^
ge rationale animal honorauit, datureimandatum s vt
1 quod erat optimum non lateret eius arbitrium , led mC-
lioripropofico noxiadeclinaret. Et quod ille fpontaned
Yoluntate in detcriora prolapfus, ex terris Paradifi petin-
obedientiam faiftus eft, quoa denique per patres, Pattiar*
ebas, legem, indices Sc Prophetas, naturam qui formauit
InftruxitfVt peccata quidem eauerct,ad facicndavero qu*
£c6taluncfolicitudinemgererec, fic vt^eliflaimperium
enepouiuuc , uuiuvm —, ------—
noftr*priftinam nobilitatem clatitatemque teftituitpet
hoc quod homo fadus eft s honotauit eum quemipfedc
tertaformauerat. Vnus igitut eft Filiustvnus cffI>ommus:
Trinitatem namque Vnius eflenri* confitemur, quartam
nullatenus admittentes in Trinitate petfonam. Sed vt
diximus,vQus eft Filius fine initio de Patte natusper quem
fada credimus iiecula: Ramusex tadice confempitetnus
de Patte ortus incffabili modo, vetbum mentis infepara-
biliter ptocedens, & intime permanens : Naro etfi in terris
vifus e ft , fed non eft ä genitöte diuifus : Hic voiuit
faluate quem condidit, quinimo faluauit, vulnam s com-
munem natur*ianuam dignanter inbabitans , qtiam 6e
fuafandificauitprxfemia, «£ natiuitate figoauitpattumi
qni fupta natutam eft , incomptehenfibiliter fadum hcrminem
fedemouftrans.fion igitur ilteteftChri ftus,&alter
Deus Verbü.Cqnod abfit) duoseuim filios natura diut-
tii nönouitivmis vnigenitü genuitivbi.n;noiieftgenetan
tid cödula.lllic qualitate nS potetisinuenire nafcehtiü.In
nörtiihe tefu Chtiftiomne genn Bedittlr cmleftiumiterre,-
flrifl.&ihfet hotfi.Si alter cftcbrift9pcergeaverbiijnecefte
—------------------------------------- eft,vt